ماهیت دنیا و مصادیق اعتقادی کلامی در اشعار محمدتقی علی آبادی مازندرانی
الموضوعات :
جلیل تجلیل
1
(علوم و تحقیقات تهران)
شعبان توکلی
2
(0)
الکلمات المفتاحية: صاحب دیوان, حادث و قدیم, دنیا, ادبیت.,
ملخص المقالة :
محمدتقی علی آبادی مازندرانی ،(متولد 1198 هـ .ق علی‌آباد قائم‌شهر، متوفی 1256 هـ.ق، تهران).ملقب به «صاحب دیوان» و مشهور به «ملالی»و«آقا» می‌باشد؛صاحب دیوان از شاعران و رجال فاضل دربار فتحعلی‌شاه بوده و منصب منشی‌الممالک وی را نیز دارا بود.او به واسطه‌ی نگارش تاریخ مختصر و مفیدی که در شرح آباء و اجداد و روزگار فتحعلی شاه با نام «ملوک الکلام یا رساله خاقانیه»فراهم نموده است‌و «دیوان اشعار» به شهرت رسید.مازندرانی در غزل،قصیده ومثنوی طبع‌آزمایی نمودو«صاحب»تخلص اوست.صاحب‌دیوان در مضمون‌پروری شاعری اعتدالی است‌که جانب مناعت طبع و ارزش‌های اخلاقی را هیچ گاه فرونگذارده است و در مثنوی، اندیشه‌هایی عرفانی و اعتقادی را عرضه نموده است. ارایه اندیشه در سروده‌های صاحب‌دیوان تا حدودی الگوبرداری از هسته‌های عقاید عرفانی از پیش تعریف شده است؛لیک اندیشه‌هایی نوظهور ولو به شکل رشته‌هایی نامرئی نیز در دیوان او به ویژه در قالب مثنوی‌های او به چشم می‌خورد.از این میان، موضوع دنیا و مصادیق حادث و قدیم، عشق، آفرینش و خلقت دنیا و انسان در اشعار صاحب دیوان مطمح نظر ویژه او قرار می‌گیرد که فراخور این جستار بدان پرداخته شده است.ضمن آن که شیوه‌ی خاص او در بیان اندیشه‌های اعتقادی و کلامی نیز که قدرت هنرمندی ادیبانه‌ی او را به منصّه ظهور گذارده است،کانون نقد دیگر در این موضوع است. این جستار با بهره از منابع کتابخانه‌ای، براساس نقد و تحلیل اشعار پرداخته شده است.
السرخسی، شمی الدین ابوبکر محمدبن احمد؛(1406)،«المبسوط»، بیروت، انتشارات دارالمعرفه.
جناتی، محمد ابراهیم؛(1370)،«منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی»،انتشارات کیهان، چاپ اول.
جرجانی، میرسیدشریف؛ (1412)، «التعریفات»، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
خرمشاهی،بهاءالدین؛(1376)،«قرآن پژوهی»، تهران: انتشارات ناهید.
شافعی، ابوعبدالله ادریس؛(1358)،«الرساله»، تحقیق احمد محمد شاکر، قاهره.
قاسمپور،محمد حسن؛(1381)،«پژوهش در جریان‌شناسی تفسیر عرفانی»، تهران: انتشارات ثمین.
صاحب مازندرانی، محمّدتقی، «دیوان اشعار»، نسخه‌ی خطّی کتابخانه‌ی آستان قدس رضوی
میرمحمد باقرالداماد، «مصنفات میرداماد» ، الجزءالاول،الصراط المستقیم، ص483، به اهتمام عبدالله نورانی، تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی،1381ـ1385 هـ ش، چاپ اول.
