واکاوی دیدگاه تناسخ در نظرگاه صدرالمتالهین شیرازی و تاثیر آن در مرگ اندیشی معاصر
الموضوعات :
حمید رضانیا شیرازی
1
(جامعة المصطفی)
محمدحسن مطیعی
2
(مؤسسه علوم انسانی جامعة المصطفی العالمیه)
الکلمات المفتاحية: تناسخ, مرگ اندیشی, نفس, صدر المتالهین , تناسخ ملکی و ملکوتی,
ملخص المقالة :
امید به زندگانى جاودان سبب گردیده است که انسان باورهاى گوناگونى را در باب حیات پس از مرگ پیدا کند که تناسخ یکى از آنهاست، این ایده که دیرینهاى طولانى دارد از سوى موافقان و مخالفان آن به بحث گذارده شده است و امروزه به عنوان یکی از پرسش های فراروی بشر خودنمایی میکند. در تعالیم دینی ما، مرگ همزاد و هم نفس آدمی است. هر دمی که فرو می‌بریم گرچه با آن زندگی خود را تأمین می کنیم، در عین حال با آن گامی به سوی مرگ برمی داریم. مرگ و زندگی هر دو آفریدة خداوند هستند و ابزاری برای آزمون کردار آدمی. در اسلام و بویژه در مکتب تشیع اگر چه عقیده تناسخ از ناحیه پیشوایان معصوم ابطال گردیده است، لیکن خردورزان و اندیشوران آن مکتب را از تفکر در آن زمینه باز نداشته است که صدرا به عنوان موسس مکتب حکمت متعالیه از جمله ایشان است که به خوبی این چالش را بررسی و حل نموده است .در این نوشتار، ضمن مرور بر تاریخچه این نگرش بشرى، و بیان تقسیمات مربوط به آن، انظار و آراء آن فیلسوف و حکیم زبردست در این باب نیز به اجمال بررسى گشته است، بیانات وی در این مقوله روشنگرى شگرفى درمتفکران پس از خودش ایجاد نموده است تا آنجاکه صدرالمتألهین را مىتوان جامع و کامل کننده این ابحاث به شمار آورد.به هر حال، اگرچه بطلان نقلى و عملى تناسخ خدشهناپذیر به نظر مىرسد، اما درباره محال بودن عقلى آن و بررسى تأثیرات این نظریه، مجال بحث و تأمل باقى است.
قرآن كريم
نهجالبلاغه
ابن بابويه قمى، محمدبن على، (1396ق)، عيون اخبار الرضا، تهران، كتابفروشى اسلاميه.
ابن سينا، حسين بن عبدالله، (1361)، الاشارات و التنبيهات مع الشرح نصيرالدين محمدبن محمدبن الحسن الطوسى، تهران، چاپ اول، دفتر نشر كتاب.
ابن سينا، حسين بن عبدالله، (1362)، شفاء، چاپ اول، قم، كتابخانه، آيت الله مرعشى نجفى.
ابوريحان، محمدبن احمد البيرونى، (1376)، تحقيق ماللهند، چاپ اول، قم، انتشارات بيدار.
اخوان الصفا، (1347 ق)، رسائل، چاپ العصريه، مصر.
والبريج، جان، (1375)، قطب الدين شيرازى و علم الانوار در فلسفه اسلامى، مترجم جواد قاسمى، مشهد انتشارات بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، چاپ اول.
الجرجانى، على بن محمد،(1991 م)، التعريفات لتصحيح محمدبن الحكيم القاضى، چاپ اول، ناشرون درالكتب مصرى و دارلكتب الكتاب، بيروت.
الحوزى الشرتونى اللبنانى، سعيد، (1403 ق)، المنجد و اقرب الموارد فى فصح العربيه، فصح العربيه و الشوارد، قم، منشورات مكتب آيت الله مرعشى نجفى.
الشهرستانى، ابوالفتح احمد، (1982م)، الملل و النحل، چاپ سوم، بيروت، دارللمعرفه.
العاملى، سيد حسين يوسف مكى،(1991م)، الاسلام و التناسخ، چاپ اول، بيروت، دارالزهرا.
المسعودى، ابى الحسن بن على،(1964 م)، مروج الذهب و معادن الجوهر، چاپ چهارم، مصر، بىنا،.
بىناس، جان،(1375)، تاريخ جامع اديان، ترجمه على اصغر حكمت، چاپ هشتم، تهران، شركت انتشارات علمى و فرهنگى.
پورمان كارل، افلاطون،(1357)، ترجمه محمدحسن لطفى، چاپ اول، تهران، شرح طرح نو.
جهانگيرى، اوشيدرى(1371)، دانشنامه مزديسنا، چاپ اول، تهران، شركت نشر مركز.
حسن زاده آملى، حسن،(1371)، عيون مسائل النفس، مؤسسه انتشارات اميركبير، تهران، چاپ اول.
حلى، حسن بن يوسف،(1407ق)، كشف المراد فى شرح تجريد الاعتقاد، قم، چاپ اول، انجمن المدرسين قم المشرقه، مؤسسه النشر الاسلامى.
دهخدا، على اكبر،(1377)، لغت نامه، چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
دينانى، غلامحسين،(1366)، شعاع انديشه و شهود در فلسفه سهروردى، چاپ دوم، تهران، انتشارات حكمت.
رضانیا، حمید،(1382)، مکتب بازگشت، نشر بضه الرسول، قم، چاپ اول.
رضوى، مهدى امين،(1377)، سهرودى و مكتب اشراق، ترجمه مجد الدين كيوانى، چاپ اول، تهران، نشر مركز. كه ترجمهاى از: Suhrawardi and the school of Illuamination
سبزوارى، هادى، غرر الفوائد فى فن الحكمه (شرح المنظومه)، مشهد، دارالمرتضى، [بى تا].
سجادى، سيد جعفر،(1362)، فرهنگ معارف اسلامى، چاپ اول، شركت مؤلفان و مترجمان ايرانى، تهران،.
سجادى، سيد جعفر (1340)، مصطلحات فلسفى ملاصدرا، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.
شايگان، داريوش(1362)، فرهنگ اديان و مكاتب فلسفى هند، چاپ سوم، تهران، انتشارات اميركبير.
شيرازى، صدرالدين محمدبن ابراهيم،(1981م)، الحكمة المتعاليه فى الاسفار العقليهالاربعة، چاپ اول، بيروت، داراحياءالثراث العربى.
شيرازى، صدرالدين محمدبن ابراهيم،(1346)، الشواهد الربوبية، با مقدمه و تصحيح و تعليق سيد جلال الدين آشتيانى، چاپ اول، مشهد، دانشگاه مشهد.
شيرازى، صدرالدين محمدبن ابراهيم،(1354)، المبدأ والمعاد، تهران، انتشارات انجمن فلسفه ايران، اسفند، با مقدمه و تصحيح سيد جلال الدين آشتيانى.
شيرازى، صدرالدين محمدبن ابراهيم،(1356)، رساله 3 اصل، تهران، چاپ اول انتشارتات دانشگاه تهران.
شيرازى، صدرالدين محمدبن ابراهيم،(1341)، عرشيه، با ترجمه تصحيح غلامحسين آهنى، چاپ اول، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
صدرالدين محمدبن ابراهيم،(1998)، تفسير القرآن كريم، دارالتعارف للمطبوعات بيروت، لبنان، چاپ اول.
طباطبايى، سيدمحمدحسين،(1973 م)، الميزان فى تفسير القرآن، چاپ دوم، بيروت، الاعلمى.
عابدى، احمد،(1376)، فلسفه زيارت، چاپ اول، تهران، انتشارات آستانه مقدسه.
فارابى، ابونصر محمد، (1361)، آراء اهل مدينة الفاضله، ترجمه، سيد جعفر كلينى، چاپ دوم،تهران، كتابخانه ظهورى.
كاپلستون، فردريك،(1368)، تاريخ فلسفه، ترجمه سيد جلال الدين، مجتبوى، چاپ سوم، تهران، انتشارات سروش.
لاهيجى، ملاعبدالرزاق، گوهر مراد، تهران، كتابفروشى اسلاميه 1377ق.
مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، چاپ سوم، بيروت، داراحياء التراثالعربى، 1983.
محمد فارسى، بركارت، المرشد الى آيات القرآن الكريم، چاپ سوم، دمشق، 1968
مشكور، محمدجواد، خلاصه اديان، چاپ چهارم، تهران، انتشارات شرق، 1369.
مصباح يزدى، محمدتقى،(1375)، شرح اسفار، ج8، قم، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى.
مطهرى، مرتضى،(1361)، اصول فلسفه و روش رئاليسم، چاپ اول، قم، انتشارات صدرا.
مطهرى، مرتضى،(1374)، مجموعه آثار، چاپ دوم، تهران، انتشارات صدرا.
ملكيان، مصطفى،(1377)، تاريخ فلسفه غرب، چاپ اول، تهيه وتدوين در همكارى حوزه ودانشگاه.
واتسن و ديگران،(1376)، روح و دانش جديد، ترجمه محمدرضا غفارى، چاپ اول، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
هيك جان،(1376)، فلسفه دين، ترجمه بهزاد سالكى، چاپ اول، تهران، انتشارات بين المللى الهدى.
The American Heritage Dictionary of the English Language )Bookshelf98 (دائرة المعارف
Twenty Cases Suggestive of Reincarnation , 2nd ed. Chalrottesville :University of Virginia Press, 1974- Cases of the Reincarnation Type. vol. l : Ten Cases in India vol. 2. Ten Cases in Srilanka and vol. 111: Twelve Cases in Lebenon and
Turkey (Charlottesvill: University of Virginia Press. (1975-79)
