نظریة احسان از منظر عرفان و قرآن
الموضوعات :
محمد تقی فعالی
1
(دانشگاه آزاد اسلامی ـ علوم تحقیقات)
الکلمات المفتاحية: نظام اسمائی, اسماء جلال و جمال, بهیج, سکونت, تسخیر, تسبیح, شکر.,
ملخص المقالة :
دین دارای ابعاد وسیع و گسترده ای است. سؤالی که مطرح می شود این که آیا می توان تمام ابعاد دین را در امری واحد و جامع خلاصه کرد و تقلیل داد؟ پاسخ مقاله حاضر مثبت است. محور مقاله نظریة احسان است. این نظریه به ما می گوید که احسان از یکسو مظهر جامع رحمان است و از سوی دیگر دینِ خالص بوده وجه جامع تمام ابعاد دین می باشد. اسمِ شریفِ الله، جامع ترین اسم خداست. نام زیبای رحمان، جامع ترین نام خدا بعد از الله می باشد. مظهر اسم رحمان، احسان است. از آنجا که دین براساس اسم جامع رحمان نازل شده است، می توان گفت که احسان عصارة دین است. این نظریه دارای مبانی مختلفی است. در این مقاله ضمن بررسی ابعاد مختلف نظریة احسان، تلاش شده است مبانی و دلائل آن از منظر عرفان و قرآن تحلیل و بررسی گردد. نتیجه ای که به دست می آید این‌که احسان، ایثار و به طور کلی گذشت عصارة دین و وجه جامع دین است. روش تحقیق در مقام گردآوری کتابخانه ای ـ اسنادی و در مقام داوری توصیفی ـ تحلیلی است.
۱. به جز قرآن کریم.
۲. ابوالفتوح رازی، (۱۴۰۸ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تحقیق دکتر محمد جعفر یاحقی و دکتر محمد مهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
۳. ابوالفضل فیضی دکنی، (۱۴۱۷ق)، سواطع الالهام فی تفسیر القرآن، تحقیق سید مرتضی آیت‌الله‌زاده شیرازی، قم، دارالمنار، چاپ اول.
۴. ابوالفضل فیضی دکنی، (۱۴۱۷ق)، سواطع الالهام فی تفسیر القرآن، تحقیق سید مرتضی آیت‌الله‌زاده شیرازی، قم، دارالمنار، چاپ اول.
۵. آرنت‌یان ونسینک، (۱۹۸۸م)، المعجم المفهرس للالفاظ الحدیث النبوی، استانبول، دار الدعوة.
۶. تاج‌الدین شعیری، (۱۳۶۳ش)، جامع الاخبار، قم، انتشارات رضی.
۷. داود قیصری، (۱۳۷۵)، شرح فصوص الحکم، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول.
۸. سید بن طاووس، (۱۴۱۱ق)، مهج‌الدعوات و منهج‌العبادات، قم، دار الذخائر، چاپ اول.
۹. سید بن طاووس، (۱۴۱۱ق)، مهج‌الدعوات و منهج‌العبادات، قم، دار الذخائر، چاپ اول.
۱۰. سید محمّد حسین، طباطبایی، (۱۴۱۷ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم.
۱۱. سید مصطفی خمینی، (۱۴۱۸ق)، تفسیر القرآن الکریم، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی4، چاپ اول.
۱۲. سید عبدالله شبّر، (۱۴۰۷ق)، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، مقدمه سید محمد بحرالعلوم، کویت، مکتبه الالفین، چاپ اول.
۱۳. سید محمد حسین طباطبایی، (۱۴۱۷ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ پنجم.
۱۴. سید محمد حسینی شیرازی، (۱۴۲۴ق)، تقریب القرآن الی الاذهان، بیروت، دار العلوم، چاپ اول.
۱۵. سید محمود آلوسی، (۱۴۱۵ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
۱۶. سید محمود، آلوسى، (۱۴۱۵ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، تحقیق على عبدالبارى عطیة، بیروت، دارالكتب العلمیة، چاپ اول.
۱۷. شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی، (اسفند ۱۳۷۹)، دیوان اشعار، چاپ و نشر لیلی، چاپ اول.
۱۸. شهید اول، (۱۳۷۹ش)، الدرة الباهره من الاصداف الطاهرة، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، انتشارات زائر، چاپ اول.
۱۹. صدر الدین قونوی، (۱۳۸۱)، اعجاز البیان فی تفسیر ام القرآن، تحقیق سید جلال آشتیبانی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات، چاپ اول.
۲۰. صدر الدین قونوی، (۲۰۰۸م)، شرح الأسماء الحسنی، تحقیق قاسم طهرانی، بیروت، دار و مکتبة الهلال، چاپ اول.
۲۱. عباس قمی، (بی‌تا)، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، فراهانی.
۲۲. عبدالرحمان جامی، (۱۳۷۰ش)، نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم.
۲۳. عبدالله بن عمر بیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1418ق.
۲۴. فخرالدین محمّد بن عمر رازی(فخررازی)، (۱۴۲۰ق)، مفاتیح الغیب، بیروت، دارإحیاء التراث العربی.
۲۵. فخرالدین رازی، (۱۴۲۰ق)، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم.
۲۶. فضل بن حسن طبرسی، (۱۳۷۲ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه محمدجواد بلاغی، تهران، انتشارات ناصرخسرو، چاپ سوم.
۲۷. محدث نوری، (۱۴۰۸ق)، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل‌البیت، 1408ق.
۲۸. محمد بن اسحاق صدرالدین قونوی، (۱۳۶۲ش)، رسالة النصوص، مرکز نشر دانشگاهی.
۲۹. محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه آغابزرگ تهرانی و تحقیق احمد قیصر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
۳۰. محمد بن حمزه فناری، (۱۳۷۴ش)، مصباح الانس، تصحیح محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولیف چاپ اول.
۳۱. محمد بن طاهر ابن عاشور، (بی‌تا)، التحریر و التنویر، بی‌جا.
۳۲. محمّد بن طاهر، ابن عاشور، (بی‌تا)، التحریر و التنویر، بی‌جا، بی‌نا.
۳۳. محمد بن علی شوکانی، (۱۴۰۶ق)، الفوائد المجموعه فی الاحادیث الموضوعه، بیروت، دارالکتاب العربی.
۳۴. محمّد بن على، شریف لاهیجی، (۱۳۷۳)، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق میرجلالالدین حسینی ارموی، تهران، دفتر نشر داد، چاپ اول.
۳۵. محمد بن یعقوب کلینی، (۱۳۶۵ش)، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
۳۶. محمّد جمال الدین، قاسمی، (۱۴۱۸ق)، محاسن التأویل، تحقیق محمّد باسل عیون السود، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
۳۷. محمد جواد مغنیه، (۱۴۲۴ق)، تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الإسلامیه، چاپ اول.
۳۸. محمدباقر مجلسی، (۱۴۰۳/ ۱۴۰۴ق)، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفا، چاپ دوم.
۳۹. محمدجواد مغنیه، التفسیر المبین، قم، بنیاد بعثت.
۴۰. محمدرضا سالاری‌فر و دیگران، (۱۳۸۹ش)، بهداشت روانی با نگرش به منابع اسلامی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول.
۴۱. محی‌الدین ابن عربی، (۱۴۰۵ق)، الفتوحات المکیّه، بیروت، دار صادر، چاپ دوم.
۴۲. محی‌الدین ابن عربی، (۱۳۷۰ش)، فصوص الحکم، انتشارات الزهرا3، چاپ دوم.
۴۳. ملا فتح الله کاشانی، (۱۴۲۴ق)، زبدة التفاسیر، تحقیق بنیاد معارف اسلامی، قم، بنیاد معارف اسلامی، چاپ اول.
۴۴. ملا فتح‌الله، کاشانی، (۱۳۳۶)، تفسیر منهج الصادقین فی الزام الخالفین، تهران، کتابفروشی محمّد حسن علمی.
۴۵. ملاهادی سبزواری، (بی‌تا)، شرح الأسماء الحسنی، قم، بی¬نا.
۴۶. مؤید الدین الجندی، شرح فصوص الحکم، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، 1423ق.
۴۷. ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول، 1374ش.
۴۸. نعمت الله بن محمود، نخجوانی، الفتواتح اللهیّه و المفاتح الغیبیه، مصر، دارالرکابی للنشر، 1999م.
۴۹. نعمت‌الله بن محمود نخجوانی، الفواتح الالهیه و المفاتح الغیبیه، مصر، دار رکابی، چاپ اول، 1999م.
۵۰. یعقوب مراغی، طب النبی6 و طب الصادق7، قم، انتشارات مؤمنین، چاپ سوم، 1381ش.
