جایگاه متن یا شخص در مقارنه اسلام و مسیحیت
الموضوعات :مهدی لک‌زایی 1 , محمد حسین زارعی محمودآبادی 2
1 - دانشگاه ادیان و مذاهب قم
2 - دانشگاه ادیان و مذاهب قم
الکلمات المفتاحية: دینِ متن‌محور, دینِ شخص‌محور, شخص مقدّس, متن مقدّس, وحی الهی,
ملخص المقالة :
از یک طرف همه ادیان دعوی رستگاری پیروان خودشان را دارند و از طرف دیگر در همه آنها کم و بیش هم متن مقدّس وجود دارد و هم شخص مقدّس. سوال اساسی که در اینجا مطرح می شود این است که کدام یک نقش اساسی را در رستگاری پیروانشان ایفا می کند؟ سوال دیگر اینکه آیا در این زمینه تفاوتی بین ادیان وحیانی و غیروحیانی وجود دارد؟ ادیان را می توان با توجّه به نقشی را که برای«متن مقدّس»یا«شخص مقدّس» در رستگاری بشر قائل هستند، به«شخص محور» و«متن محور» تقسیم کرد. در ادیان «وحدت وجودی» از آنجایی که معتقد به خدای متشخّص و متمایز از جهان نیستند، اعتقاد به ارتباط لاهوت با ناسوت از طریق پیام الهی معنا دار نیست. این ادیان متکی برشخص بنیانگذار خود هستند و او را مَجرای اراده الهی می دانند. از این جهت به آنها ادیان«شخص محور»می گویند. اما ادیان وحیانی از یک طرف معتقد به خدای متشخّص و متمایز از جهان و از طرف دیگر معتقد به ارتباط بین ناسوت با لاهوت از طریق وحی الهی هستند. ولی همه آنها تفسیر یکسانی از وحی ندارند. این ادیان را می توان با توجّه به نحوه تفسیری که از وحی الهی دارند، به دو دسته «متن‌محور» و «شخص‌محور» تقسیم کرد. اسلام وحی الهی را از مقوله پیام و قول می داند اما مسیحیّت وحی را از مقوله فعل می داند. مرکز ثقلِ نازله الهی در اسلام، قرآن و در مسیحیّت، شخص مسیح است. به همین دلیل می توان مسیحیت را ـ از جهتی متفاوتِ با ادیان «وحدت وجودی» ـ یک دین«شخص محور» نامید. تأکید بر شخص مقدّس در برخی از گروههای اسلامی مانند تشیع و تصوّف نیز وجود دارد، اما ماهیّتِ این تأکید، با مسیحیّت تفاوت جوهری دارد. بنابراین باید گفت از یک طرف«شخص محوری»در ادیان وحدت وجودی با «شخص محوری» در مسیحیّت متفاوت است، و از طرف دیگر«شخص محوری» در مسیحیّت با«شخص محوری» در تشیع و تصوف تفاوت دارد.
1ـ آملی، سید حیدر، (۱۴۲۲ق)، تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم، ناشر سازمان چاپ و وزارت ارشاد اسلامی، تهران.
2ـ ابن بابویه، على بن حسین، (۱۴۰۴ق)، الإمامة و التبصرة من الحیرة، ناشر: مدرسة الإمام المهدى، چاپ: اول، قم.
3ـ ارکون، محمد، (۱۳۶۲ش)، چگونه قرآن بخوانیم، ترجمه حامد فولادوند، چاپخانه آرمان، چاپ اول، تهران،1362ش
4ـ اسمیت، ویلفرد کنتول، (۲۵۳۶شاهنشاهی)، اسلام در جهان امروز، ترجمه حسینعلی هروی، انتشارات دانشگاه تهران.
5ـ ایزوتسو، توشی هیکو، (۱۳۹۳)، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، شرکت سهامی انتشار، چاپ نهم، تهران.
6ـ انجیل (مرقس و یوحنا)
7ـ تیلیخ، پل، (۱۳۸۱ش)، الهیات سیستماتیک، ترجمه حسین نوروزی، انتشارات حکمت، تهران، چاپ اول.
8ـ سروش، عبدالکریم، (۱۳۸۵)، بسط تجربه نبوی، انتشارات صراط، چاپ پنجم، تهران.
9ـ سلیمانی اردستانی، عبدالرّحیم، (پاییز ۱۳۸۴)، مسیحیّت، انتشارات آیت عشق، چاپ دوم، قم.
10ـ صدر، احمد، و سایر ویراستاران، (۱۳۹۱ش)، دایره المعارف تشیع، انتشارات حکمت، تهران.
11ـ طباطبایی، محمد حسین، (۱۳۷۴)، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
12ـ قیصری، محمد داوود، (۱۳۷۵ش)، شرح فصوص الحکم، به کوشش سید جلال آشتیانی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، چاپ اول.
13ـ كلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، (۱۴۲۹ق)، الکافی، انتشارات دارالحدیث، قم.
14ـ گنابادی، سلطان محمد، (۱۳۷۲ش)، بیان السعاده، ترجمه خانی، و ریاضی، حشمت الله، نشر مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران.
15ـ گنابادی، حاج ملاعلی(نور علیشاه ثانی)، (۱۳۴۶ش)، صالحیه، چاپخانه دانشگاه تهران.
16ـ مک گراث، الستر، (۱۳۸۵)، در آمدی بر الهیات مسیحی، ترجمه عیسی دیباج، انتشارات کتاب روشن، تهران، چاپ اول.
17ـ محدّثی، حسن، (۱۳۹۱ش)، جامعه شناسی دین(روایتی ایرانی)، نشر یادآوران، تهران، چاپ اول.
18ـ مفتاح، مقاله «سیر تحول الاهیات اخلاقی کاتولیک»، دو فصلنامه علمی و پژوهشی اخلاق وحیانی، سال دوم، شماره6، بهار و تابستان1393.
19ـ موسوی بجنوردی، محمد کاظم، (۱۳۸۰)، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ناشر: مرکز دائره المعارف اسلامی، تهران، چاپ اول.
20ـ ولفسن، هری اوسترین، (۱۳۸۹)، فلسفه آبای کلیسا، ترجمه: علی شهبازی، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، قم.
21ـ هیک، جان، (۱۳۷۶)، فلسفه دین، مترجم: بهزاد سالکی، انتشارات بین المللی الهدی، تهران.
22- Bloesch ,Donald G, Holy Scripture: Revelation, Inspiration and Interpretatio,The Paternoster Press Carlisle, 1994
23 - Bockmuehl, Markus,the cambridge companion to JESUS, Cambridge University Press 2001
24 - Coward, Harold, Scripture in the World Religion: A short introduction, Oneworld Publication, Oxford ox2 7AR England, 1988
25 - Gleave, Robert,Scripturalist Islam, Brill, leiden-boston,2007
26 - Jean-Yves Lacoste,Encyclopedia of Christian Theology, (Paris: Presses Universitaires de France, ISBN 2–13–048825–0, 1999
27-Meister, Chad, and James Beilby ,The Routledge Companion to Modern Christian Thought, First published in 2013 by Routledge 2 Park Square, Milton Park, Abingdon, Oxon OX14 4RN,2013
28 - McGonagle, David. J, Thomson gale, New catholic encyclopedia, 2002
29- Morris,Brian, Religion and Anthropology(A Critical Introduction), Published in the United States of America by Cambridge University Press, NewYork, 2006
30- Weber, Max, The Sociology of Religion,beacon press, Boston,1993
