رهبر شایسته برای مدینه فاضله (براساس علم النفس ملا صدرا)
الموضوعات :
مهدی ایمانی مقدم
1
(دانشگاه اراک)
الکلمات المفتاحية: ملا صدرا, فلسفه سیاسی متعالیه, رهبر مدینه فاضله, نفس رهبر, شایسته سالاری,
ملخص المقالة :
وجود حاکم، یک ضرورت عقلی است و در جامعه‌ای با هویت اسلامی علم و تقوا و عدالت مهمترین ویژگی او خواهد بود. قران کریم، ولایة را امری تشکیکی دانسته که از ولایة الله شروع و در مرتبه نازل تر ولایة الرسول وسپس ولایة الامام و در بیان امامان هدی(س) ولایة فقیه حجت کامل ایشان بر خلق معرفی شده است. سؤال این است که حقیقت این ولایت چیست که با سریانی تشکیکی از ولایت حقه حقیقیه شروع و به ولایت مومنان ختم می‌گردد؟برای پاسخ باید «خلیفه الله » را شناخت که هم صبغه الهی دارد وهم جنبه ناسوتی و این مهم ضرورت شناخت لایه‌های عمیق وجودی انسان را مضاعف نموده است.با شروع اندیشه و حکمت یعنی از آغاز خلقت انسان،مسأله علم النفس مورد التفات حکیمان بوده و حکیم ملاصدرا همچون سایر تعمق‌ها و نو آوری‌های خود مبانی رصین حکمت متعالیه را در ساحت علم النفس جاری ساخته و مبتنی بر وحی و کشف به معرفی ویژگی نفس شایسته راهبری اقدام نموده است.از دیدگاه او جامعه، مجموعه نفوس بشری و ظرف تکامل نفس انسانی است و بین اولویت‌های تربیتی و مراتب تکوینی نفس و بین اولویت‌های تربیتی و سیاسی جامعه تناظر وجود دارد؛ وی اصول حکمت متعالیه از جمله اصالت و تشکیک در وجود ونیز تساوق بین خیر و وجود را هم در تبیین حقیقت نفس و هم حقیقت جامعه جاری ساخته،بر پایه آن کمال جامعه را در پیروی از فضایل در جهت ساختن مدینه فاضله دانسته که «حکیم متأله» همچون قلب به آن جامعه روح و نشاط می‌دهد و با صلابت و از نفوذ رذایل اخلاقی در کالبد اجتماع جلوگیری می‌کند. بنابراین صلاحیت رهبری مدینه فاضله بر اساس تکامل نفس راهبر اوست. این نوشته حاصل تحقیق و مطالعه در آثار مختلف ملاصدرا و استنباط آثار اجتماعی سیاسی اندیشه اوست.
1. ابن سینا ابوعلی، (۱۳۳۳)، عیون الحکمه، تهران: دانشگاه تهران.
2. اکبریان رضا، (۱۳۸۶)، حکمت متعالیه و تفکر فلسفی معاصر، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
3. جوادی آملی عبدالله، (۱۳۸۴)، حق و تکلیف در اسلام، تحقیق و تنظیم مصطفی خلیلی، قم: مرکز نشر اسراء.
4. سهروردی شهاب الدین یحیی، (۱۳۷۲)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج2 و ج 3، تصحیح و مقدمه هانری کربن و حسین نصر، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
5. شیرازی صدر الدین محمد، (۱۳۸۳)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج1، تصحیح و تعلیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
6. شیرازی صدرالّدین محمد، (۱۳۸۲)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح، تحقیق و مقدمه سیدمصطفی محقق داماد، به اشراف سید محمد خامنه‌ای تهران،: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
7. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۸۱)، المبدء و المعاد فی الحکمه المتعالیه، جلد 2، تصحیح، تحقیق و مقدمه محمد ذبیحی و جعفر شاه نظری، به اشراف سید محمد خامنه‌ای، تهران:انشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
8. شیرازی صدرالدین محمد، تفسیر القرآن الکریم ج2.
9. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۶۲)، رسائل فلسفی، المسائل القدسیه، با تعلیق و تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، قم: چاپ دوم، دفتر تبلیغات اسلامی.
10. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۶۷)، شرح اصول الکافی، تصحیح محمد خواجوی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ج2.
11. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۸۲)، شرح و تعلیقه بر الهیات شفاء، انتشارات حکمت اسلامی صدرا، جلد اول.
12. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۸۱)، کسر اصنام الجاهلیه، تصحیح، تحقیق و مقدمه: محسن جهانگیری، تهران:انشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
13. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۸۶)، مفاتیح الغیب، ج2، تصحیح، تحقیق و مقدمه: نجفقلی حبیبی، تهران:انشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
14. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۸۱)، الاسفار الاربعه، ج2، تصحیح، تحقیق و مقدمه سیدمصطفی محقق داماد، به اشراف سید محمد خامنه‌ای تهران،: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
15. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۸۲)، الاسفار الاربعه، ج5، تصحیح، تحقیق و مقدمه رضا محمد زاده، به اشراف سید محمد خامنه‌ای تهران،: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
16. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۸۲)، الاسفار الاربعه، ج6، تصحیح، تحقیق و مقدمه سیدمصطفی محقق داماد، به اشراف سید محمد خامنه‌ای تهران،: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
17. قراملکی احد فرامرز، (۱۳۸۸)، روش شناسی فلسفه ملاصدرا، تهران: انتشارات حکمت اسلامی صدرا، 1388.
18. کاپلستون فردریک، (۱۳۸۰)، تاریخ فلسفه، جلد ۶، ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر تهران: انتشارات سروش، چاپ سوم.
19. مصباح یزدی محمد تقی، (۱۳۶۵-۱۳۶۴)، آموزش فلسفه، ج 2، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت فرهنگی.
20. مصباح یزدی محمدتقی، (۱۳۷۶)، اخلاق در قرآن، ج2، تحقیق و نگارش محمدحسین اسکندری، انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
21. نصری عبدالله، (۱۳۸۰)، سفر نفس، تقریرات استاد مهدی حائری یزدی، تهران: نقش جهان
