مقایسه ایمان از دیدگاه ملاصدرا (حکمت متعالیه) و میرزای اصفهانی (تفکیک)
الموضوعات :
شهاب الدین وحیدی مهرجردی
1
(دانشگاه حایری میبد)
الکلمات المفتاحية: ملاصدرا, میرزا مهدی اصفهانی, ایمان, تصدیق, معرفت.,
ملخص المقالة :
از جمله مفاهيم مهمي كه زمينه‌ساز بسياري از مباحثات و مجادلات فلسفي و كلامي در عالم اسلام، مسيحيت و يهوديت شده است، تعيين و تبيين «ايمان» است. امروزه نيز بحث از «ايمان» و جايگاه آن در شكل گيري «باور ديني» محور مباحث نوين در حوزه فلسفه دين و كلام جديد قرار گرفته است. پژوهش حاضر در پي بررسي اين موضوع در انديشه دو دانشمند بزرگ اسلامي، صدرالمتألهين، بنيانگذار حکمت متعاليه و ميرزا مهدي اصفهاني، مؤسس مکتب تفکيک است. ملاصدرا ایمان را بر عقل استوار دانسته و آن را علاوه بر اقرار زبانی و تصدیق قلبی عمل با جوارح و اعضا را از ارکان آن به شمار مي‌آورد. اما میرزا معتقد است ایمان در وهله اول تصدیق قلبی و معرفت است و در وهله بعد اقرار قرار دارد. و این معرفت صنع الله است نه عقلانی و اکتسابی. در اين پژوهش با مقايسه ی ديدگاه هاي اين دو متفکر سعي مي‌شود شباهت‌ها و تفاوت‌های ميان آن دو را روشن کند وبه مقایسه ایمان از دیدگاه ملاصدرا و میرزا مهدی بپردازد.
۱. قرآن کریم.
۲. آمدي، عبدالواحد، (بی تا) غررالحكم و دررالكلم يا مجموعه كلمات قصار حضرت علي، مترجم محمدعلي الانصاري، دارالكتاب، قم.
۳. ابن حزم، (1416ق) الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، 5 جلد، چاپ دوم، دارا الجیل، بیروت.
۴. ابن‌منظور، (1408ق، 1988م) لسان العرب، دار احياء التراث العربي، الطبعه الاولي، بيروت، لبنان.
۵. اشعری، ابی الحسن بن اسماعیل، (1405ق) مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، تحقیق محمد محی الدین عبدالحمید، بی جا.
۶. اصفهاني، ميرزامهدی، (بی تا) ابواب الهدي، مرکز اسناد آستان قدس رضوي، شماره 12412.
۷. ــــــــــ، (1387) ابواب الهدی، مقدمه وتحقیق، حسین مفید، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، تهران.
۸. ــــــــــ، (بی تا) تقريرات، ج1، مرکز اسناد آستان قدس رضوي، شماره 12480.
۹. ــــــــــ، (بی تا) تقريرات، ج2، مرکز اسناد آستان قدس رضوي، شماره 12455.
۱۰. ــــــــــ، (بی تا) تقريرات، ج3، مرکز اسناد آستان قدس رضوي، شماره 12456.
۱۱. ــــــــــ، (بی تا) معارف القرآن، مرکز اسناد آستان قدس رضوي، شماره 8472 .
۱۲. ــــــــــ، (بی تا) اعجاز القرآن، مرکز اسناد آستان قدس رضوي، شماره 12412.
۱۳. ــــــــــ، (بی تا) معارف القرآن، نسخه خطي آقاي صدر زاده.
۱۴. الحسيني الواسطي الزبيدي، السيد محمد، (1306ق) تاج العروس، 10 جلد، المنشأه، بجماله مصر، الطبعه الاولي، مصر.
۱۵. رامپوري، غياث‌الدين محمدبن جلال‌الدين، (1363) غياث اللغات، به كوشش منصور ثروت، اميركبير، تهران.
۱۶. شهرستانی، ابی الفتح محمد بن عبدالکریم، (1387) الملل و النحل، جلد ۳ـ1، تحقیق محمد سید گیلانی، شرکت مکتبه و مطبعه مصطفی البابی الجلی، بی جا.
۱۷. شیخ مفید، محمد بن محمد، (1413) اوائل المقالات، (مجموعه مصنفات شیخ مفید 4 جلد)، تصحیح علی میر شریفی، کنگره بزرگداشت هزاره شیخ مفید، قم.
۱۸. صفي‌پوري، علامه عبدالرحيم بن عبدالله الكريم، (1377ق) منتهي الارب، چاپ اسلاميه، افست.
۱۹. صادقی، هادی، (1386) عقلانیت ایمان، کتاب طه، قم.
۲۰. صدرالدين شيرازي، محمد ابراهيم، (1360) اسرار الآيات، به تصحيح محمد خواجوي، انجمن حكمت و فلسفه ايران، تهران.
۲۱. ــــــــــ، (1410ق) الحكمه المتعاليه في الاسفار العقليه العربيه، 9 جلد، دار احياء التراث العربي، المطبعه الثالثه، بيروت، لبنان.
۲۲. ــــــــــ، (1362) المبدأ و المعاد، مترجم احمدبن الحسيني اردكاني، به كوشش عبدالله نوراني، مركز نشر دانشگاهي، تهران.
۲۳. ــــــــــ، (1363) تفسير القرآن، بيدار، قم.
۲۴. ــــــــــ، (1362) تفسير آية مباركة نور، با ترجمه و تعليق محمد خواجوي، مولي، چاپ اول، تهران.
۲۵. ــــــــــ، (1363) تفسير سورة واقعه، ترجمه و تعليق محمد خواجوي، مولي، چاپ اول، تهران.
۲۶. ــــــــــ، (1375) مجموع رسائل فلسفي، تحقیق حامد ناجی اصفهانی، حکمت، تهران.
۲۷. ــــــــــ، (1340) رسالة سه اصل، مصحح حسين نصر، مولي، تهران.
۲۸. ــــــــــ، (1367) شرح اصول الكافي، 3 جلد، تصحيح محمد خواجوي، مؤسسة مطالعات و تحقيقات فرهنگي، تهران.
۲۹. ــــــــــ، (1391ق) شرح اصول الكافي، افست از روي چاپ سنگي، مكتبة المحمودي، تهران.
۳۰. ــــــــــ، (1313ق) شرح هدايه اثيريه، چاپ سنگي، تهران.
۳۱. صدرالدين شيرازي، محمد ابراهيم، ( 1375) شواهد الربوبيه، ترجمه عبدالله نوارني، سروش، تهران.
۳۲. صدرالدين شيرازي، محمد ابراهيم، (1360) اسرار الآيات، به تصحيح محمد خواجوي، انجمن حكمت و فلسفه ايران، تهران.
۳۲. ــــــــــ، (1375) مجموع رسائل فلسفي، تحقيق حامد ناجي اصفهاني، حكمت، چاپ اول، تهران.
۳۳. ــــــــــ، مفاتيح الغيب، (1362) صحه و قدم‌له محمد خواجوي، مؤسسة مطالعات و تحقيقات نشر دانشگاهي، تهران.
۳۴. طريحي، فخرالدين، (1985م) مجمع البحرين، دار و مكتبه الهلال، بيروت.
۳۵. طوسی(شیخ)، ابی جعفر محمدبن حسن، (1979م ـ 1399ق) الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، مطبعه الآداب، نجف اشرف.
۳۶. ــــــــــ، (1362 ش) تمهید الاصول فی علم الکلام، مع التصحیح و المقدمه الدکتور عبدالحسن مشکوه الدینی، تهران، دانشگاه تهران.
۳۷. علم الهدی، شریف مرتضی، (1411ق) الذخیره فی علم الکلام، تحقیق سید احمد حسینی، مؤسسه نشر اسلامی، قم.
۳۸. کلینی، محمد بن یعقوب، (1401ق) اصول الکافی، دار المعارف، بیروت.
۳۹. معتزلی، عبدالجبار، (1408ق) شرح اصول خمسه، مکتبه الوهیه.
۴۰. معلوف، لويس، (1956) المنجد، المطبعه الكاتوليكيه، چاپ پنجم، بيروت.
۴۱. وحیدی مهرجردی، شهاب الدین، (1393ش) مرجئه، پیدایش و اندیشه‌ها، سمت، تهران.
