نگاهی نو به نوآوری مدرس زنوزی در معاد جسمانی و رفع اشکالات صدرا در جسم عنصری
الموضوعات :
علیرضا کرمانی
1
(موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی)
حمید امامی‌فر
2
(موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی)
الکلمات المفتاحية: معاد, جسمانی, آقاعلی مدرس, عالم مثال.,
ملخص المقالة :
معاداز اصول عقاید اسلامی است. شاید کمتر صفحه‌ای از قرآن مجید باشد که در آن ذکری از این حقیقت خطیر نباشد؛ اما در نحوه وقوع و چگونگی رخداد آن بحث‌های گوناگونی خصوصاً از قرن دهم به بعد در میان فلاسفه اتفاق افتاده است. به نظر مرحوم زنوزی معاد جسمانی صعودهمین بدن عنصری در اثر حرکات جوهری و استکمالات ذاتی به‌سوی نفس مفارق است و این‌که این بدن تناسبی پیدا کند با نفس اخروی که بتواند همراه آن باشد. با توجه به این‌که ایشانیکی از مفسران برجسته فلسفه صدرایی است، بررسی و ارزیابی دقیق دیدگاه ایشان اهمیت دارد. علت اصلی دست برداشتن ایشان از نظریه جسم مثالی صدرا در بحث قیامت این است که آن را مطابق با نظر شرع نمی‌یابد و درعین‌حال معاد شرع را قابل‌بیان با ادبیات فلسفی می‌داند.در نظریه ایشان بیشتر مبانی فلسفی حکمت متعالیه مانند(اصالت وجود، تشکیک وجود و حرکت جوهری) حفظ‌شده است. به عقیده او، نفوس انسانی که هنگام تعلق نفس به بدن تحت تدبیر نفس کل است، پس از مرگ به نفس کل متصل می‌شود و از قوا و اعضای آن به شمار می‌آید و از آن طریق می‌توانند همچنان بدن خویش را تدبیر کنند.به نظر وی، بدن که شامل ودایع و آثاری از نفس است، در مسیر حرکت جوهری خود به‌سوی نفس کلی که در حقیقت مبدأ فاعلی او بوده است، به بدنی تبدیل می‌شود که شایستگی ملحق شدن به روح در قیامت را داشته باشد. در این رساله، نظریۀ ایشان در باب معاد را واکاوی کرده، تبیین و تقریری صحیح و روان از آن ارائه کرده‌ایم و سوالات و اشکالات صدرالمتالهین در امتناع معاد با جسم عنصری را بر اساس تبیین جسم عنصری مدرس زنوزی جواب داده ایم
1. اصفهانی، محمد حسین (1373)، الرسائل الاربعة عشره، تحقیق رضا استادی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، موسسه نشر اسلامی.#
2. ابراهيمي ديناني غلامحسين، معاد از ديدگاه حکيم مدرس زنوزي، انتشارات حکمت، 1368 ش.#
3. پویان، مرتضی، معاد جسمانی در حکمت متعالیه، قم، بوستان کتاب، 1388.#
4. مدرس طهرانی، آقا علی، مجموعه مصنفات حکیم مؤسس آقا علی مدرس طهرانی، تحقیق: محسن کدیور، تهران، انتشارات اطلاعات،1378.#
5. ابن سينا، حسين بن عبدالله،الاضحوية في المعاد، تحقیق دکتر حسن عاص، تهران، شمس تبریزی،1382. (نسخه نرم افزار نور)#
6. صدرالمتألهين، محمد بن ابراهيم، الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، بيروت: دار احياء التراث، چاپ سوم، 1981 م. (نسخه نرم‌افزار نور)#
8. صدرالمتألهين، محمد بن ابراهيم، مجموعه رسائل فلسفى صدر المتالهين،تحقيق و تصحيح از حامد ناجى اصفهانى، تهران: انتشارات حكمت، چاپ اول، 1375 ش. (نسخه نرم‌افزار نور)#
9. صدرالمتألهين، محمد بن ابراهيم،العرشیه، انتشارات مولی، تهران، 1361 ش#
10. علیرضا، کرمانی، (1394)«نظر ابداعی آقا علی مدرس درباره معاد جسمانی». فصلنامه حکمت اسلامی،2 (3).#
11. آشتياني، جلال الدين، شرح بر زاد المسافر، قم: دفتر تبليغات اسلامى حوزه علمية، چاپ سوم، 1381 ش. (نسخه نرم‌افزار نور)#
