جایگاه معیارهای اخلاق اسلامی در زمینه پیامدهای منفی نقل به معنا و بازتاب آن در روایات نبوی
الموضوعات :روح الله صمدی 1 , علی حسین احتشامی 2 , سید حمید حسینی 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی
2 - دانشگاه آزاد اسلامی
3 - ا
الکلمات المفتاحية: معیارهای اخلاقی, نقل به معنا, نقل به الفاظ, پیامدهای منفی, آسیب شناسی روایات, آفت‌های حدیث,
ملخص المقالة :
نقل به معنا عبارت است از این که راوی معنایی را که معصوم)ع( تحت قالب الفاظی بیان نموده است را با الفاظی دیگر بیان نماید و معنا را برساند. بدون تردید رهیافت پدیده نقل بـه مـعنا بـرای احادیث آفت‌هایی را به همراه داشته است. چه بسا معنایی را که به الفاظ خاصی قائم بوده، در اثـر نـقل به معنا، جذابیت و نکات ادبی‌اش از دست رفته و بعضا منجر به تحریف معنوی یا رکاکت لفظی هـم شـده بـاشد. محقق در پژوهش حاضر به دنبال یافتن پیامدهای منفی نقل به معنا از نظر علمای شیعه و اهل سنت که موجبات زیان به اعتبار روایات نبوی گردیده، بوده است. اختلاف احادیث، اضطراب در متن، تغییر و تحریف، زیاده و نقصان در احادیث و تبدیل متشابه به محکم از جمله پیامدهای منفی نقل به معناست. روش این تحقیق توصیفی-تحلیلی با فن کتابخانه ای است.
قرآن کریم.
ابن أثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، به کوشش: طناحی، محمود محمد، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1367ش.
ابن انس، مالك، الموطأ، تحقيق: محمد مصطفي االعظمي، بي جا: موسسه زايد بن سلطان آل نهيان، 1425ق، چاپ اول.
ابن حنبل، أحمد ، مسند ابن حنبل، بیروت، مؤسسة الرسـالة، 1421ق، اول.
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، به کوشش: میردامادی، جمال الدین، بیروت، دارالفکر/ دار صادر، 1414ق.
ابن هشام، عبدالمك، سيره النبويه البن هشام، بيروت: دار الكتاب العربي، 1416ق، بی چا.
ابوشبهه، محمد بن محمد، دفاع عن السنه، بی نا، داراللواء، 1407ق، چاپ دوم.
ادلبى، صلاح الدین، منهج نقدالمتن، دارالافاق الجدیدة، بیروت، 1403ق
اکبرنژاد، محمدتقی، «آثار فقه الحديثى و سندى نقل به معنا»، مجله فقه، سال پانزدهم، شماره57، 1387ش، صص172-146.
المطیعى، محمدنجیب ، تبسیط علوم الحدیث، قاهره، مطبعة حسّان،بی تا.
آلوسي، محمود، روح المعاني، بيروت، داراحياء التراث العربي، 1405ق.
برقی، محمد بن خالد، المحاسن، تـهران، دار الکـتب الإسلامیة، 1371ش، چاپ دوم.
بیومی مهران، محمد، سیرة النبویه الشریفه، بیروت، دار النهضة العربیة، 1990م.
حدیث شناسی قواعد و معیارهای نقد آن(1)، مصاحبه شونده: رضایی، محمدعلی و سید رضا مودب،
علی نصیری، مجله شیعه شناسی، شماره 11، 1384ش.
حر عاملى ، محمد بن حسن ، تفصيل وسائل الشيعه، قم، مؤسسه آل البيت لاحياء التراث، بی تا.
------------------، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، 1409ق، چاپ اول.
حلبی، علي بن برهان الدين، السيرةالحلبية فی سيره االمين المامون انسان العيون، بيروت: دارالمعرفه، بی تا، بی چا.
حلى، جعفر بن حسن، معارج الأصول، لندن، مؤسسه امام علی(ع)، 1423ق، چاپ اول.
حلی، حسن بن یوسف، نهایة الوصول الی علم ألاصول، به کوشش: بهادری، ابراهیم، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع(، 1425ق/ 1383ش.
خروشی ، پوران و احمدرضا نصر اصفهانی، فروغ خروشی ،معیارهای اخلاق اسلامی در فرآیند
پژوهش های علوم انسانی، فصلنامه پویش، دوره 1395، شماره 4، 1395ش.
خطیب بغدادی، احمد بن علی، الکفایة فى علم الرّوایة، بیروت، دارالکتب العلمیّة، 1409ق، چاپ دوم.
خویی، ابوالقاسم، البیان فى تفسیر القرآن، قم، انوار الهدی، 1401ق، چاپ سوم.
دلبری، سید علی، آسیب شناسی فهم حدیث، مشهد، انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1391ش.
-----------، مبانی رفع تعارض اخبار، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1386ش، چاپ اول.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، به کوشش: داودى، صفوان عدنان، دمشق-بیروت، دار العلم-الدار الشامیة، 1412ق.
شهیدثانى، درایةالحدیث، قم، مکتبةالمفید، بی تا.
شوشتری، محمد تقی، اخبار الدخیله، تهران، المکتبه الصدوق،1396ش.
صالح، صبحی، علوم الحدیث و مصطلحه، قم، انتشارات رضی، 1363ش، چـاپ پنـجم.
صدر، سید محمد باقر، دروس فی علم الاصول، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، الحلقة الثالثة، 1410ق.
صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، 1406ق، چاپ دوم.
---------------، علل الشرایع، قم، مؤسسه الاعلمی، 1408ق.
---------------، معانی الاخبار، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1403ق، چاپ اول.
---------------، من لا يحضره الفقيه، قم، مؤسسه النشر الاسلامي، 1361ش.
طباطبايي، سيد محمدحسين، الميزان في تفسير القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1417ق.
طبری، محمد بن جرير، تاريخ الأمم و الملوک، تحقيق: محمد ابوالفضل ابراهيم، بيروت، دارالتراث،1387ش، بي چا.
طریحی، فخرالدين بن محمد، مجمع البحرين، تحقيق:حسيني اشكوري، محمد، تهران، انتشارات مرتضوي، 1375ش.
طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، سید حسن موسوی خرسان، تهران، دارالکتی الاسلامیه، 1363ش، چاپ چهارم.
---------------، تهذيب الأحكام في شرح المقنعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1410ق.
فخر رازي، محمد بن عمر، مفاتيح الغيب، بيروت، داراحياء التراث العربي، 1420ق.
فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، دار الهجرة، 1405ق، چاپ اوّل.
قاسمی دمشقی، جمال‌الدین، قواعد التّحدیث، بیروت، بی نا، بی تا.
قمی، علي بن إبراهيم، تفسير القمّي، قم، مؤسّسة دار الكتب الإسلاميّة، 1367ش.
کلینى، محمد بن یعقوب ، کافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
مازندرانی، محمد صالح، شرح الکافی-الاصول والروضه، تعلیق: ابوالحسن شعرانی، تهران، المکتبه الاسلامیه، 1382ش.
مامقاني، عبدالله، مقباس الهداية في علم الدراية، قم، مؤسسه آل البيت(ع) الاحياء التراث، 1411ق.
متقی هندی، علاء الدین، کنزالعمّال، بیروت، مؤسسة الرّسالة، 1409ق.
مدیرشانه چى، کاظم، علم الحدیث، قم دفتر انتشارات اسلامى،بی تا.
مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق، چاپ دوم.
محقق حلی، معارج الاصول، قم، مؤسسة آل البیت، 1403ق.
مسعودی، عبدالهادی، آسیب شناسی حدیث، قم، انتشارات زائر و دانشکده علوم حدیث، 1392ش.
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360ش.
معارف، مجید، شناخت حدیث، تهران، موسسه فرهنگی نبأ، 1387ش.
مفید، محمد بن نعمان، الفصاح فی الامامة، قم، كنگره شيخ مقيد، 1413ق، بی چا.
نصیری، علی، حدیث‌شناسی، قم، انتشارات سنابل، 1383ش، چاپ اول.
نسائی، احمد بن شعیب، السنن الکبری، تحقیق: عبدالغفار سلیمان بندازی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1411ق.
هیثمی، نورالدین، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بی نا، دار الکتب العلمیه، بی تا.
99 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 126 - 99
جایگاه معیارهای اخلاق اسلامی در زمینه پیامدهای منفی نقل به معنا و بازتاب آن در روایات نبوی
روح الله صمدی 1
علی حسین احتشامی 2
سید حمید حسینی 3
چکیده
نقل به معنا عبارت است از این که راوی معنایی را که معصوم)ع( تحت قالب الفاظی بیان نموده است را با الفاظی دیگر بیان نماید و معنا را برساند. بدون تردید رهیافت پدیده نقل بـه مـعنا بـرای احادیث آفت‌هایی را به همراه داشته است. چه بسا معنایی را که به الفاظ خاصی قائم بوده، در اثـر نـقل به معنا، جذابیت و نکات ادبی‌اش از دست رفته و بعضا منجر به تحریف معنوی یا رکاکت لفظی هـم شـده بـاشد. محقق در پژوهش حاضر به دنبال یافتن پیامدهای منفی نقل به معنا از نظر علمای شیعه و اهل سنت که موجبات زیان به اعتبار روایات نبوی گردیده، بوده است. اختلاف احادیث، اضطراب در متن، تغییر و تحریف، زیاده و نقصان در احادیث و تبدیل متشابه به محکم از جمله پیامدهای منفی نقل به معناست. روش این تحقیق توصیفی-تحلیلی با فن کتابخانه ای است.
واژگان كليدي
معیارهای اخلاقی، نقل به معنا، نقل به الفاظ، پیامدهای منفی، آسیب شناسی روایات، آفت‌های حدیث.
[1] . دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده ی علوم انسانی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
Email: rohollahsamadi4@gmail.com
[2] . استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تویسرکان، دانشگاه آزاد اسلامی، تویسرکان، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Ehteshami@gmail.com
[3] . استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
Email: Hosseini@gmail.com
تاریخ دریافت: 3/4/1399 پذیرش نهایی: 18/6/1399
