چالشهای اخلاقی و مسئولیت استفاده یکجانبه کشورها از نفت و گاز دریای خزر
الموضوعات :سهیل اصغرزاده اسفندی 1 , عبدالکریم شاحیدر 2
1 - مرکز تحصیلات تکمیلی پیام نور
2 - دانشگاه پیام نور، تهران
الکلمات المفتاحية: نفت و گاز دریای خزر, منابع مشترک, رویه قضایی, معاهدات دریای خزر, کنوانسیون آکتائو.چالشهای اخلاقی,
ملخص المقالة :
با فروپاشی شوروی، ایران در حوزه دریای خزر با همسایگان جدیدی روبه رو شد که هیچ یک در عمل قصد پایبندی به تعهدات کشور پیشین خود را نداشته و این امر هم از جنبه اخلاقی و هم از لحاظ قواعد حقوق بین الملل مورد توجه است. در این میان نحوه بهره برداری از منابع بستر و زیر بستر دریا یکی از مسائل بدون راه حل باقی مانده، کما اینکه در کنوانسیون اخیر رژیم حقوقی دریای خزر در آکتائو نیز توافقی در خصوص تقسیم بستر و زیر بستر دریا صورت نگرفته است.صرف نظر از اینکه خزر را دریا بدانیم یا دریاچه ،قواعد حقوق بین الملل از جمله رویه عملی کشورها و آرای محاکم بین المللی و دکترین، استفاده یک جانبه کشورها از منابع نفت و گاز این پهنه آبی را تایید نمیکنند و تصریح کنوانسیون مذکور به لزوم حصول توافق جداگانه در خصوص بستر و زیر بستر، خود موید لزوم توافق همه جانبه بین کشورها بوده اما آنچه در عمل مشاهده میشود بهره برداری کشورهای حاشیه خزر از این منابع بدون درنظر گرفتن منافع سایر کشورهاست و در این میان کشور ما منفعل ترین موضع را دارد. آنچه مسلم است کشورهای حاشیه دریای خزر میباید با استفاده از اصول حقوق بین الملل و تغییرات جدید ژئوپلوتیک و توافق همه جانبه در خصوص منابع نفت و گاز آن تعیین تکلیف نمایند اما تا پیش از رسیدن به این مهم، استفاده یک جانبه از این منابع از منظر حقوق بین الملل مجاز نبوده و موجد مسئولیت بین المللی است که خود متاثر از اخلاق در سطح بین الملل میباشد.
اصنافي، محمدرضا ، منابع نفتي درياي خزر، اطلاعات علمي، سال بيست و چهارم، اسفند 1388.
بذار،وحید،جایگاه اخلاق در حقوق بین الملل،فصلنامه تحقیقات حقوقی معاهده،شماره2، بهار 1397.
پور نوری ، منصور ومحمد حبیبی،1383،حقوق بین الملل دریاها:کنوانسیون 1982،تهران:مهد حقوق،چاپ اول.
توحيدي،احمدرضا، رژيم حقوقي درياي خزر در معاهدات 21 و 40 ايران و شوروي، مجله تخصصي الهيات و حقوق، شماره 15 و 16، بهار و تابستان 1384 .
جهانی،فرخزاد، بهره برداری از میادین مشترک نفت و گاز و تحدید حدود دریایی ،مجله حقوقی دادگستری ،سال 75، شماره 75 ، پاییز 1390.
تقوي اصل،سيد عطا، ، رژيم حقوقي درياي مازندران، اطلاعات سياسي اقتصادي، شماره 246.245، خرداد 1387.
رام،منصوره ، چشم انداز توسعه نفت و گاز خزر و منابع ايران ، آسياي مركزي و قفقاز، شماره 61، بهار 1387.
ذخایر واقعی نفت و گاز دریای خزر،روزنامه دنیای اقتصاد،1/10/1395
ذخایر نفت گاز خزر نامید کننده آمار اغراق آمیز ، روزنامه فارس 26/8/95
س. زون، ايگور خزر توهمات و واقعيات، جلد دوم، ترجمه علي شمس فولادي، وزارت نيرو مؤسسه تحقيقات آب مركز ملي مطالعات و تحقيقات درياي خزر، 1385.
شاحیدر، عبدالکریم ، حل اختلافات رژیم حقوقی دریای خزر، تهران،نشر دادگستر،چاپ اول1391.
شریعت باقری،محمد جواد، فرخزاد،جهانی، تحولات رژیم بهره برداری از منابع مشترک نفت و گاز دریای مازندران ،راهبرد، بهار 1390 - شماره 58.
شینر،راجر، سلیمی، عبدالحکیم، حقوق و اخلاق،معرفت، شماره82، 1383.
صراف یزدی، غلامرضا ، درباره رژیم حقوقی دریای مازندران،اطلاعات سیاسی – اقتصادی، بهمن و اسفند 1386 - شماره 245 و246
ضيايي بيگدلي، محمدرضا، 1387 ،حقوق بين الملل عمومي،تهران: نشرگنج دانش، چاپ سي و دوم.
ضيايي بيگدلي، محمدرضا ، حقوق ايران در درياي خزر، ماهنامه حافظ، شماره 2، ارديبهشت 1383.
طلايي، فرهاد، رژيم حقوقي درياي خزر، مترجم محمدمهدي كريمي نيا، معرفت،شماره 82، مهر 1383.
كاشاني، جواد ، وضعيت حقوقي منابع نفت و گاز واقع در مرز بين كشورها، مقاله ( مجله حقوقي بين المللي، سال بيست و پنجم، شماره 39، 1387)
لو، آلن و ویلیام چرچیل، 1387،حقوق دریاها،ترجمه بهمن آقایی دیبا،تهران:گنج دانش،چاپ پنجم.
مدني، جلال الدين ، ايران در حاشيه! عاملي درباره رژيم حقوقي درياي خزر، زمانه، شماره 6و5،اسفند 1381.
مستقیمی،بهرام ، حفظ محیط زیست دریای خزر ، تهران ، وزرات امور خارجه مرکز چاپ و انتشارات،1384.
ملك زاده ،سعيد ، نگرشي تاريخي بر رژيم حقوقي درياي خزر، آفتاب يزد15/12/1386.
ممتار،جمشيد، دشواريها و چشم اندازهاي نظام حقوقي درياي خزر، مترجم مرتضي صفري، اطلاعات سياسي اقتصادي، شماره 123 و 124، آذر و 1386.
ممتاز،جمشيد ، سعيد ميرزايي ینگجه، رژيم حقوقي درياي خزر: ديدگاههاي ايران، مطالعات آسياي مركزي و قفقاز، پاييز80.
موحد، محمدعلي ، در پيرامون نظام حقوقي درياي خزر، كانون وكلا، شماره 177، تابستان 81.
ناظمي، مهرداد، درياي خزر و حقوق بين الملل، مقاله،(مجله حقوق بين المللي شماره 26 و 27 بهار 1381)
نيك نامي، نادر، رژيم حقوقي درياي خزر و منافع كشورهاي ساحلي ،اندیشه صادق،شماره 6و7 ،بهار 1381.
سایت وزرات خارجه ایران به آدرس: www.mfa.gov.ir
سایت ریاست جمهوری به آدرس : http://www.president.ir/fa/105628
Award of the Arbitral Tribunal in the First Stage - Territorial Sovereignty and Scope of the Dispute October 9, 1998 and Award of the Arbitral Tribunal in the Second Stage - Maritime Delimitation available at: www.pcacases.com visited on2017/8/1
Barbara Kwiatkowska , THE ERITREA/YEMEN ARBITRATION: Landmark Progress In The Acquisition Of Territorial Sovereignty and Equitable Maritime Boundary Delimitation ,IBRU Boundary and Security Bulletin, University of Utrecht, The Netherlands 2000.
Bernard. H.oxman,Caspian sea or lake, (Caspian cross roads magazine volum1, Issue No.4 winter 1996.)
British petroleum,(2017)Caspian calling: a view of Azerbaijan's oil fields,available at : https://www.bp.com/en/global/corporate/news-and-insights/bp-magazine/in-photos-azeri-chirag-deepwater-gunashli-oil-fields-azerbaijan.html visited on 20/6/2018
British petroleum,(2013) Shah Deniz investment decision paves way for Southern Corridor gas link, available at : https://www.bp.com/en/global/corporate/news-and-insights/press-releases/shah-deniz-final-investment-decision-paves-way.html visited on 14/7/2018
Division for ocean affairs and the law of the sea office of legal affairs, digest of international cases on the law of the sea, united nation, new york, 2006.(internet version).
EIA,20013, Overview of oil and natural gas in the Caspian Sea region, available at : https://www.eia.gov/beta/international/regions-topics.php?RegionTopicID=CSR visited on 14/7/2018
Guyana-surinam award of the arbitral tribunal ,the hague, 17 september 2007,pages 27-33. Available at:www.pca.cpa.org ,visited on 12/10/2017.
International Energy Agency Working Paper Series,December 2008,available at: www.asiacentral.es/docs/caspian_perspectives _iea_dec08.pdf. Visited on[06.02.2017].
Joel H.samuels, condominium arrangements in international practice. (Michigan journal of international law, vol, 29, summer 2006) .
Khazar expl.&prod, Statistical surveys hydrocarbon resources of Caspian region,2007,available at: Http://www.kepco.ir/Default.aspx?tabid,visite on[10.03.2017].
Land, Island and maritime frontier dispute, (Elsalvador , Honduras, Nicaragua intervening), I.C.J.(1992) Reports, P589,Par385, available at: http://www.icj.cij.org/docket/files/75/6671.pdf
Mahmoud Gafouri, The Caspian sea: rivalry and cooperation, (Middel east policy, vol. x.v, No2, Summer 2008 )
North Sea Continental Shelf cases. I.C.J, Report (1969)
Official records of the general assembly , sixty. forth session, supplement No 10 (A/64/10) .
Rustam F Mamedov,International legal status of Caspian sea,(The Turkish year book vol xxx),p116,quted from: F.F.Martens, (modern International law of civil nations, vol I , 5 thed , St petersburg , 1904.).
United nations convention on the low of the sea.
Year book of the international law commission, 1974, vol П , part two.
Year book of international law commission,1956,P.P277.8.
25 |
صفحات 56 – 25
چالشهای اخلاقی و مسئولیت استفاده یکجانبه کشورها از نفت و گاز دریای خزر
سهیل اصغرزاده 1
عبدالکریم شاحیدر 2
چکیده
با فروپاشی شوروی، ایران در حوزه دریای خزر با همسایگان جدیدی روبه رو شد که هیچ یک در عمل قصد پایبندی به تعهدات کشور پیشین خود را نداشته و این امر هم از جنبه اخلاقی و هم از لحاظ قواعد حقوق بین الملل مورد توجه است. در این میان نحوه بهره برداری از منابع بستر و زیر بستر دریا یکی از مسائل بدون راه حل باقی مانده، کما اینکه در کنوانسیون اخیر رژیم حقوقی دریای خزر در آکتائو نیز توافقی در خصوص تقسیم بستر و زیر بستر دریا صورت نگرفته است.صرف نظر از اینکه خزر را دریا بدانیم یا دریاچه ،قواعد حقوق بین الملل از جمله رویه عملی کشورها و آرای محاکم بین المللی و دکترین، استفاده یک جانبه کشورها از منابع نفت و گاز این پهنه آبی را تایید نمیکنند و تصریح کنوانسیون مذکور به لزوم حصول توافق جداگانه در خصوص بستر و زیر بستر، خود موید لزوم توافق همه جانبه بین کشورها بوده اما آنچه در عمل مشاهده میشود بهره برداری کشورهای حاشیه خزر از این منابع بدون درنظر گرفتن منافع سایر کشورهاست و در این میان کشور ما منفعل ترین موضع را دارد. آنچه مسلم است کشورهای حاشیه دریای خزر میباید با استفاده از اصول حقوق بین الملل و تغییرات جدید ژئوپلوتیک و توافق همه جانبه در خصوص منابع نفت و گاز آن تعیین تکلیف نمایند اما تا پیش از رسیدن به این مهم، استفاده یک جانبه از این منابع از منظر حقوق بین الملل مجاز نبوده و موجد مسئولیت بین المللی است که خود متاثر از اخلاق در سطح بین الملل میباشد.
واژگان کلیدی
نفت و گاز دریای خزر، منابع مشترک، رویه قضایی،معاهدات دریای خزر، کنوانسیون آکتائو.چالشهای اخلاقی.
[1] . دانشجوی دکتری حقوق بین الملل دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: soheilasgharzadeh@gmail.com
[2] . استادیار گروه حقوق دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. Email: ashaheydar@yahoo.com
تاریخ دریافت: 6/1/1399 پذیرش نهایی: 17/3/1399
