واکاوی تاثیر و نقش حسن و قبح عقلی در علم اخلاق
الموضوعات :
هرمز اسدی کوه باد
1
(آزاد اسلامی رامهرمز)
الکلمات المفتاحية: حقوق رفاهی, تعهد به حمایت, تعهد به احترام, تعهد به ا حسن و قبح عقلی, اخلاق, نسبی گرایی, ذاتی , عدلیه, معتزله یفاء,
ملخص المقالة :
تحسین و تقبیح عقلی، یکی از مباحث بنیادین اندیشه های بشری است که همواره از بدو شکل گیری تفکرات انسانی ، مدار گفتگو بوده است، نزاع میان سقراط و افلاطون با سوفسطائیان بر محور این امر بوده است که آیا اصول ثابت و مسلمی برای سنجش و معیار حقیقت وجود دارد یا خیر؟، در تفکر اسلامی نیز مبنای منازعه دو اندیشه اشعری و عدلیه،این امر بوده است. تا زمان ابن سینا همه ی اندیشمندان، قائل به ذاتی و عقلی بودن حسن و قبح بوده اند، ولی پس از آن برخی، رویکرد دیگری برگزیدند، گرچه خاستگاه این مباحث ،درعلم کلام در بحث از صفات حق تعالی بوده است و متکلمان هر دو نحله فکری در اثبات نظریه خوددراین باره استدلال می کردند، ولی نقش و تاثیر آن در علوم دیگری چون اخلاق، و فلسفه اخلاق، غیر قابل انکار است، اهمیت وضرورت این موضوع بدان جهت است که انکار حسن وقبح ذاتی افعال پایه های جاودان رابرای امور ارزشی واخلاقی منتفی نموده ونسبیت گرایی اخلاقی را در پی خواهد داشت؛ لذا این دوقضیه ام المسایل ومبدا المبادی همه ی احکام اخلاق انسانی است و علاوه براین، درپرتو این نظریه ،مسوولیت اخلاقی معنا پیدا می کند، از این رو این تحقیق به روش تحلیلی وتوصیفی این مهم را مورد بررسی قرار داده است.
ابن سینا، )1367 ش(، "اشارات و تنبیهات"، تهران، سروش، چاپ اول
--------،3139)(، "النجات من الغرق فی بحرالضلالات"،تهران،دانشگاه تهران،چاپ اول
---------1404ه،" الشفاء المنطق"، قم ،مکتبه آیه الله المرعشی
------------1383ش، " دانشنامه علایی"، همدان، دانشگاه بوعلی سینا، چاپ اول
اشعری، ابوالحسن، 1362 ش"مقالات الاسلامین و اختلاف المصلین"، مترجم: محسن مویدی، امیرکبیر، تهران، چاپ اول
بغدادی، عبدالقاهر، 1367 ش "الفرق بین الفرق" مترجم: محمدجواد مشکور، کتابفروشی اشراقی، تهران، چاپ چهارم
تهانوی،شیخ محمد بن علی،1996م،"کشاف المصطلحات والفنون،مکتبه لبنان ناشرون،بیروت لبنان،چاپ اول
حائری یزدی، مهدی، 1361 ش، "کاوش های عقل نظری"، امیرکبیر، تهران، چاپ اول
---------------- 1384 ش، "کاوش های عقل عملی"، تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، چاپ دوم
خوانساری، محمد، 1362 ش، "منطق صوری"، آگاه، تهران، چاپ ششم
دورانت، ویل، 1336 ش، "تاریخ فلسفه"، ترجمه: عباس زریاب، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی چاپ اول
زرکشی، فاضل محمدبن بهادر، 1417، "البحر المحیط"، وزارت اوقاف و شئونات اسلامی کویت، چاپ اول
ژکس، 1362 ش، "فلسفه اخلاق"، مترجم: سید ابوالقاسم پورحسینی، امیرکبیر، تهران، چاپ دوم
سند، محمد، 1380ش، "گزاره های اخلاقی از سقراط تا علامه طباطبایی"، نگارش: مصطفی اسکندری، مهر اندیش تهران، تهران، چاپ اول
شهرستانی، عبدالکریم، بی تا، "الملل و النحل"، بی نا، بیروت، چاپ اول
شیرازی، صدرالدین، 1383 ش، "حکمت متعالیه" جلد اول، تحقیق و تعلیق: حسن حسن زاده آملی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ سوم
صفایی، سید احمد، 1374، "علم کلام"، دانشگاه تهران، تهران، چاپ ششم.
طباطبایی، سید محمد حسین، بی تا، "اصول فلسفه و روش رئالیسم" مقدمه و پاورقی: مرتضی مطهری، بی تا، چاپ اول.
طوسی ، خواجه نصیرالدین ،بی تا، اخلاق ناصری ، کتابفروشی اسلامیه، تهران،چاپ اول.
عبدالجبار القاضی،1965،"شرح الاصول الخمسه"،وهبه ، قاهره، چاپ اول.
علامه حلّی، جمال الدین الحسن بن یوسف، 1363 هـ.ق،"الجوهر النضید"، قم، انتشارات‌بیدار چاپ‌اول
--------------------------------، 1407 هـ.ق، "کشف المراد"، تحقیق: حسن حسن زاده آملی، موسسه النشر الاسلامی، قم، چاپ اول
فارابی،ابو نصر،1405ه ش،"فصول منتزعه"،تحقیق وتصحیح :دکتر فوزی نجار،تهران المکتبه الزهراء، چاپ اول
------------------------1408ه ش،" النطقیات"، تحقیق محمد تقی دانش پژوه،مکتبه آیه الله المرعشی النجفی، قم،چاپ اول
فروغی، محمدعلی، 1366 ش، "سیر حکمت در اروپا"، زوّار، تهران، چاپ چهارم
فیض ، علی رضا،"ویژگی های اجتهاد وفقه پویا"،1382،پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی،تهران،چاپ اول.
فیض کاشانی، محسن ، بی تا، " المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء" ، تصحیح علی اکبر غفاری ،النشر الاسلامی ، قم ، چاپ اول.
قراملکی احد فرامرز، 1389 ش، "اخلاق کاربردی در ایران و اسلام" پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی چاپ اول
کاپلستون، فردریک چالز، 1393 ش، "تاریخ فلسفه" جلد1، مترجم؛ سید جلال الدین مجتبوی، ویراستار: اسماعیل سعادت، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
مجتهدی، کریم،1385،"ملاحظاتی درباب مقایسه حکمت عملی صدرایی با فلسفه اخلاق کانت، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا ، چاپ اول. (ملاصدرا و حکمت عملی ، مجموعه مقالات هشتمین بزرگداشت حکیم ملاصدرا سال 82، تهران بنیاد حکمت اسلامی صدرا)
مدرسی،سید محمد رضا ،1371، "فلسفه اخلاق،پژوهش در بنیانهای زبانی و... "،تهران،سروش، چاپ اول
مروارید و محمود همتی مقدم، احمدرضا، 1389 ش، "خوبی الزام اخلاقی و امرالهی"، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، چاپ اول
مصباح یزدی، 1373 ش، "فلسفه اخلاق"، اطلاعات، تهران، چاپ چهارم
مطهری، مرتضی، 1390 ش،"مجموعه آثار استاد شهید مطهری جلد 6"، صدرا، تهران، چاپ شانزدهم
مظفر،محمد رضا،1372،"منطق" ، ترجمه:علی شیروانی،قم، دارالعلم، چاپ اول
-------------،1376،"اصول فقه" ، ترجمه: علیرضا هدایی،حکمت، تهران، چاپ اول
مور ادوارد، جورج، 1388 هـ..ش، "مبانی اخلاق"، مترجم: غلامحسین توکلی و علی عسگری یزدی سمت، تهران، چاپ اول
وارنوک،مری،1380،"فلسفه اخلاق درقرن بیستم" ،ترجمه وتحشیه:ابوالقاسم فنایی،قم ، دفتر تبلیغات اسلامی،چاپ اول
هیلاری پاتنم، 1387 ش، "اخلاق بدون هستی شناسی"، سراط، تهران، چاپ اول.
5 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 24 – 5
واکاوی تاثیر و نقش حسن و قبح عقلی در علم اخلاق
هرمز اسدی کوه باد 1
چکیده
تحسین و تقبیح عقلی، یکی از مباحث بنیادین اندیشه های بشری است که همواره از بدو شکل گیری تفکرات انسانی ، مدار گفتگو بوده است، نزاع میان سقراط و افلاطون با سوفسطائیان بر محور این امر بوده است که آیا اصول ثابت و مسلمی برای سنجش و معیار حقیقت وجود دارد یا خیر؟، در تفکر اسلامی نیز مبنای منازعه دو اندیشه اشعری و عدلیه،این امر بوده است. تا زمان ابن سینا همه ی اندیشمندان، قائل به ذاتی و عقلی بودن حسن و قبح بوده اند، ولی پس از آن برخی، رویکرد دیگری برگزیدند، گرچه خاستگاه این مباحث ،درعلم کلام در بحث از صفات حق تعالی بوده است و متکلمان هر دو نحله فکری در اثبات نظریه خوددراین باره استدلال می کردند، ولی نقش و تاثیر آن در علوم دیگری چون اخلاق، و فلسفه اخلاق، غیر قابل انکار است، اهمیت وضرورت این موضوع بدان جهت است که انکار حسن وقبح ذاتی افعال پایه های جاودان رابرای امور ارزشی واخلاقی منتفی نموده ونسبیت گرایی اخلاقی را در پی خواهد داشت؛ لذا این دوقضیه ام المسایل ومبدا المبادی همه ی احکام اخلاق انسانی است و علاوه براین، درپرتو این نظریه ،مسوولیت اخلاقی معنا پیدا می کند، از این رو این تحقیق به روش تحلیلی وتوصیفی این مهم را مورد بررسی قرار داده است.
واژگان كليدي
حقوق رفاهی، تعهد به حمایت، تعهد به احترام، تعهد به ا حسن و قبح عقلی، اخلاق، نسبی گرایی، ذاتی ،عدلیه، معتزله یفاء.
[1] . گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی،واحدرامهرمز،دانشگاه آزاد اسلامی،رامهرمز،ایران.
Email: asadi.koohbad@gmail.com
تاریخ دریافت: 12/4/1399 پذیرش نهایی: 19/9/1399
