حمایت از حریم خصوصی در فضای سایبر با تأکید بر اصول اخلاقی و فقهی
الموضوعات :حسن بادینی 1 , غفور خوئینی 2 , حمزه کرمی 3
1 - دانشگاه تهران
2 - دانشگاه خوارزمی
3 - دانشگاه خوارزمی
الکلمات المفتاحية: اخلاق سایبری, حریم خصوصی, فضای سایبر, کدهای اخلاقی,
ملخص المقالة :
تعلیم و تربیت حفظ حریم خصوصی و رعایت کدهای اخلاقی در فضای سایبر، موضوع مهم و چالشی است، زیرا این فضا، فضای فراگیر جهانی، پرسرعت، در دسترس، فرامکان، فرازمان، سیال، واقعیت تشدید شده و متراکم است؛ در چنین فضایی وجود قواعد اخلاقی و نظم اهمیت جدی تری پیدا می کند. در سطح نازل، لازم است حداقل در فضای سایبری ملی، کدهای اخلاقی الزام آور به تصويت مجلس شورای اسلامی برسد تا به قانون الزام آور تبدیل شود. با این اوصاف به نظر می رسد در فضای سایبری موضوع اشاعه اطلاعات که اقتضای ماهیت این محیط است، با حق حریم خصوصی، در تعارض باشد. اصول، قواعد و نرم های محیط سایبری، اساساً برای تسهیل و تسریع ارتباط تدوین شده است. حال آن که در محیط واقعی، محور اصول اخلاقی تأمین سعادت و آرامش مادی و روحی است. بنابراین در موارد نقض حریم خصوصی در فضای سایبری، به خصوص جایی که نقض فقط نقض مجازی است و به فضای واقعی عبور نکرده و خسارت عینی ایجاد نشده است، به نظر می رسد که در تعیین ضمانت اجراهای قانونی، فلسفه‌ذاتی‌فضای‌سایبری،که‌تسهیل‌اشاعه‌و تبادل‌اطلاعات‌است، باید ملحوظ‌و مورد توجه باشد و تا حد ممکن، بازدارندگی به ضمانت های اخلاقی احاله شود ولی در فرضی که نقض حریم خصوصی در فضای سایبری منجر به خسارات مادی و معنوی به اشخاص شود؛ در این صورت بر طبق مبانی اخلاقی و فقهی می توان از ضمانت اجراهای مدنی و کیفری در پاسخ برای آن ها استفاده نمود.
قرآن کریم.
نهج البلاغه
اصلانی، حمیدرضا و سجادی، هادی(1384). درآمدی به حقوق حاکم بر حمایت از داده¬های شخصی در حوزه بهداشت و سلامت، تهران: دومین کنفرانس بین-المللی فناوری اطلاعات و دانش.
انصاری، باقر(1386). حقوق حریم خصوصی، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
پورقهرمانی، بابک (1395). سیاست جنایی ایران در قبال جرایم رایانه¬ای: مطالعه تطبیقی با اسناد بین¬المللی، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش¬های حقوقی (شهر دانش)، چاپ اول.
پورقهرمانی، بابک و صابرنژاد، علی(1394). حریم خصوصی در فضای سایبر از منظر حقوق بین¬الملل، تهران: انتشارات مجد، چاپ اول.
پورقهرمانی، بابک(1391). اخلاق رایانه ای، اصول و قواعد آن از منظر اسلام و مقررات بین المللی و داخلی، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره 5، شماره 12-13.
خان محمدي، كريم و شاملي، علی اکبر(1395). اخلاق اسلامى حريم خصوصى در شبكه های اجتماعى سايبر: (با تأكيد بر واتس آپ)، فصلنامه علمى ـ پژوهشى اسلام و مطالعات اجتماعی، سال چهارم، شماره دوم.
سیدسعادتی، فهیمه(1392). صیانت از حریم خصوصی در فضای مجازی بر اساس هنجارهای اسلامی، فصلنامه راهبرد فرهنگ، شماره بیست و سوم.
شهریاری، حمید (۱۳۸۸). اخلاق رایانه: تاریخچه و کلیات، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه اخلاق، شماره ۴.
زمانی، اصغر و ترابیان، نرگس(2018). هنجارهای اخلاقی حریم خصوصی در فضای مجازی آموزش عالی و آموزش های دانشگاهی،pure life, Volume 5, Issue 14 ، Summer 2018.
ظریفیان یگانه، محمدحسین (۱۳۸۹). اخلاق در ارتباطات با تأكيد بر نظام هنجاری ارتباطات، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه اخلاق، شماره 7-8.
فروغی، فضل الله؛ برجی، محمدناصر و مصلحی، جواد (۱۳93). مباني ممنوعيت نقض حريم خصوصي در حقوق ايران و آمريكا، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره ششم، شماره سوم.
قنواتي، جليل و جاور، حسين(۱۳90). مباني احترام در شناسايي و حمايت از حريم خصوصي در حوزه ارتباطات، نشريه حقوق اسلامي، دوره 8، شماره 29.
عاملی، سعیدرضا (1390). قاعده¬های اخلاقی در فضای مجازی و دو وجهی نگری، مجموعه مقالات: فضای مجازی (ملاحظات اخلاقی، حقوقی و اجتماعی)، زیر نظر یونس شکرخواه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
عطار، شیما (1395). حمایت از حریم خصوصی در شبکه¬های اجتماعی مجازی، تهران: انتشارات خرسندی، چاپ اول.
موحد، محمد علی(1381). در هوای حق و عدالت؛ تهران: انتشارات کارنامه.
موسوی بجنوردی محمد حسن(1377). القواعد فقهیه، جلد اول، قم: نشرالهادی.
نمک دوست، محسن(1385). اخلاق حرفه¬ای: حریم خصوصی و حق دسترسی به اطلاعات، مجله اطلاع رسانی و کتاب داری رسانه، شماره ۶۶.
Samuelson, Pamela;1999, A New Kind of Privacy? Regu lating Uses of Personal Data in the Global Information Economy; 87 Calif. L. Rev. 751
41 |
صفحات 54 - 41
حمایت از حریم خصوصی در فضای سایبر
با تأکید بر اصول اخلاقی و فقهی
حسن بادینی 1
غفور خوئینی 2
حمزه کرمی 3
چکیده
تعلیم و تربیت حفظ حریم خصوصی و رعایت کدهای اخلاقی در فضای سایبر، موضوع مهم و چالشی است، زیرا این فضا، فضای فراگیر جهانی، پرسرعت، در دسترس، فرامکان، فرازمان، سیال، واقعیت تشدید شده و متراکم است؛ در چنین فضایی وجود قواعد اخلاقی و نظم اهمیت جدی تری پیدا میکند. در سطح نازل، لازم است حداقل در فضای سایبری ملی، کدهای اخلاقی الزام آور به تصويت مجلس شورای اسلامی برسد تا به قانون الزام آور تبدیل شود. با این اوصاف به نظر میرسد در فضای سایبری موضوع اشاعه اطلاعات که اقتضای ماهیت این محیط است، با حق حریم خصوصی، در تعارض باشد. اصول، قواعد و نرمهای محیط سایبری، اساساً برای تسهیل و تسریع ارتباط تدوین شده است. حال آن که در محیط واقعی، محور اصول اخلاقی تأمین سعادت و آرامش مادی و روحی است. بنابراین در موارد نقض حریم خصوصی در فضای سایبری، به خصوص جایی که نقض فقط نقض مجازی است و به فضای واقعی عبور نکرده و خسارت عینی ایجاد نشده است، به نظر میرسد که در تعیین ضمانت اجراهای قانونی، فلسفه‌ذاتی‌فضای‌سایبری،که‌تسهیل‌اشاعه‌و تبادل‌اطلاعات‌است، باید ملحوظ‌و مورد توجه باشد و تا حد ممکن، بازدارندگی به ضمانتهای اخلاقی احاله شود ولی در فرضی که نقض حریم خصوصی در فضای سایبری منجر به خسارات مادی و معنوی به اشخاص شود؛ در این صورت بر طبق مبانی اخلاقی و فقهی میتوان از ضمانت اجراهای مدنی و کیفری در پاسخ برای آنها استفاده نمود.
واژگان کلیدی
اخلاق سایبری، حریم خصوصی، فضای سایبر، کدهای اخلاقی.
[1] . دانشیار حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
Email: hbadini@ut.ac.ir
[2] . دانشیار حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
Email: ghkhoeini@yahoo.com
[3] . دانشجوی‌دکتری‌فقه‌و حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران (نویسنده مسئول).
Email: Hamze.karami1@gmail.com
تاریخ دریافت: 6/3/1398 پذیرش نهایی: 7/7/1398
