ارزش گذاری اخلاقی کفائت فقهی و حقوقی زوجین
الموضوعات :صالح فرهادی آجرلو 1 , ابوالحسن مجتهد سلیمانی 2 , سید علی خزائی 3
1 - دانشگاه خوارزمی، تهران
2 - دانشگاه تهران
3 - حقوق و علوم سیاسی
الکلمات المفتاحية: کفائت, نکاح, صفات نیک, شرط صحت , شرط لازم, اخلاق,
ملخص المقالة :
در اسلام ، سنگ بنای روابط سالم و حسنه انسانها ، بر پایه اخلاق بنا نهاده شده است و همواره در آیات ، روایات و دستورات دینی ، اخلاق مدنظر شارع مقدس بوده است . بر همین اساس در تنظیم روابط انسانها قبل از آنکه انها را به سمت حاکمیت قانون و حقوق سوق دهند ، آنها را به رعایت دستورات اخلاقی توصیه نموده اند . این ویژگی در خانواده که زیربنای جامعه انسانی است ، بیشتر رخ نمایانده است . مطالبی كه فقها در مباحث فقهی در رابطه با موضوع كفائت و معیارهای قرآنی و روایی مطرح كرده اند، حاكی از این است كه اساسی‌ترین عامل در موفقیت یك ازدواج و شكل‌گیری خانواده‌ای سالم و شایسته، توجه به معیار دین‌داری و سنخیت و تفاهم اخلاقی و سازگاری زن و مرد از حیث ایمانی است. یافته‌های مقاله حاضر نشان می‌دهد که کفائت و هم‌شان بودن شرط در نکاح است. در انتهای مقاله پاسخ این سؤال مهم ارائه شده است که آیا كفائت زوجین در زمینه معیارها وملاك‌هایی غیر از اسلام شرط است یا خیر؟.
قرآن کریم. ترجمه حضرت آیت‌الله ناصرمکارم شیرازی.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، 1388. ترمینولوژی حقوق. چاپ بیست ودوم. تهران:انتشارات گنج دانش.
امامی، سیدحسن، 1388. حقوق مدنی. جلداول. چاپ سیزدهم. تهران:انتسشارات اسلامیه.
صفایی، سیدحسین؛امامی،اسدالله. 1388. مختصرحقوق خانواده. چاپ بیست وپنجم. ویرایش سوم. تهران:انتشارات میزان.
کاتوزیان، ناصر. 1388. دوره حقوق مدنی خانواده. نکاح وطلاق. جلداول. چاپ اول. تهران:انتشاراتشرکت سهامی انتشار.
ابن¬ابی¬جمهور، محمد بن علی احسائی، عوالی اللئالی، قم، سیدالشهداء، 1405هـ¬، چاپ اول.
ابن منظور (افریقی مصری)، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، مؤسسه النشر الأعلمی للمطبوعات، 1426 هـ¬، چاپ اول.
ابوالبرکات سیدی احمد الدردیر، الشرح الکبیر، دار احیاء الکتب العربیه- عیسی البابی الحلبی و شرکاء، بی¬تا.
امام مالک، المدونه الکبری، روایه الامام سحنون بن سعید التنوفی عن الامام عبدالرحمن بن القاسم عتقی عن الامام مالک، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1323هـ¬.
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره فی احكام العتره الطاهره، محمدتقی ایروانی- عبدالرزاق مقرم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، 1405هـ¬، چاپ اول.
بکری بغدادی(شیخ مفید)، محمد بن نعمان، المقنعه، قم، نشر الاسلامی، 1410هـ، چاپ دوم.
بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع عن متن الاقناع، ابوعبدالله محمد حسن اسماعیل، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418هـ، چاپ اول.
تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، مصر، دارالمعارف، 1385هـ، چاپ دوم.
جبعی عاملی، زین¬الدین بن علی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، بی¬تا.
جبعی عاملی، زین¬الدین بن علی، مسالك ¬الافهام فی شرح شرایع¬الاسلام، گروه پژوهش موسسه معارف اسلامی، قم، مؤسسه المعارف الاسلامی، 1413هـ، چاپ اول.
جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، دارالفكر، 1409 هـ¬، چاپ اول.
جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم للملایین، 1410هـ، چاپ اول.
حسینی جرجانی، أمیر ابوالفتوح، آیات الاحکام، میرزا ولی¬الله اشراقی سرابی، تهران، انتشارات نوید، 1404ق، چاپ اول.
حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، قم، مؤسسه آل-البیت(ع)، 1409هـ¬، چاپ اول.
حلی(علامه)،حسن ¬بن یوسف، تذكره الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1388هـ، چاپ اول.
حلی(علامه)، حسن ¬بن یوسف، قواعد الاحكام فی معرفه الحلال و الحرام، گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413هـ، چاپ اول.
حلی(ابن ادریس)، محمد بن منصور،السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1368.
حلی (محقق)، نجم¬الدین جعفر بن حسن، شرایع الأسلام فی مسائل الحلال و الحرام، عبدالحسین بقال، قم، موسسه اسماعیلیان، 1408هـ، چاپ دوم.
دسوقی، شمس الدین محمد عرفه، حاشیه الدسوقی علی الشرح الکبیر، دار اجیاء الکتب العربیه، بی‌تا.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت، دارالقلم و دارالشامیه، 1416 هـ¬ (1996م)، چاپ اول.
رافعی قزوینی شافعی، عبدالكریم، العزیز(شرح الوجیز) المعروف بالشرح الكبیر، بیروت، دارالكتب العلمیه، بی¬تا، چاپ اول.
زحیلی، وهبه، الفقه الأسلامی و أدلته، دمشق، دارالفکر، 1404 هـ¬، چاپ اول.
زركشی مصری حنبلی، محمد بن عبدالله، شرح الزركشی علی مختصر الخرقی، ریاض، مكتبه العبیكان، 1413هـ، چاپ اول.
سبحانی تبریزی، جعفر، نظام النكاح فی الشریعه الأسلامیه الغراء، قم، مؤسسه الامام الصادق (ع)، بی¬تا.
سبزواری نجفی، محمدبن حبیب¬الله، ارشادالاذهان الی تفسیرالقرآن، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1419ق، چاپ اول.
سرخسی، شمس¬الدین، المبسوط، بیروت، دارالمعرفه، 1414هـ، چاپ اول.
سعدی، ابوحبیب، القاموس الفقهی لغهً و اصطلاحاً، دمشق، دارالفكر، 1408هـ¬، چاپ دوم.
شافعی صغیر، شمس¬الدین محمد بن ابی¬العباس، نهایه المحتاج الی شرح المنهاج، بیروت، دارالفكر، 1404هـ، چاپ اول.
شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1377هـ¬.
طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات،1973م، چاپ اول.
طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ابوالقاسم گرجی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، 1377ش، چاپ اول.
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، محمدجواد بلاغی، تهران، انتشارات ناصرخسرو، 1372ش، چاپ سوم.
طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، 1408 هـ¬، چاپ دوم.
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب¬الأحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید، تهران، دارالکتب الأسلامیه، 1365، چاپ چهارم.
طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1407هـ، چاپ دوم.
طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الأمامیه، محمدتقی کشفی، تهران، المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، 1387 هـ، چاپ سوم.
فاضل هندی، محمد بن حسن بن محمد اصفهانی، کشف اللثام والابهام عن قواعدالاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1416هـ، چاپ اول.
فیض كاشانی، محمد محسن بن مرتضی، الاصفی فی تفسیر القرآن، محمدحسین درایتی- محمدرضا نعمتی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1418ق، چاپ اول.
فیض كاشانی، محمد محسن بن مرتضی، مفاتیح الشرایع، قم، مجمع الذخائر الاسلامیه، 1401هـ، چاپ اول.
قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، 1383ش، چاپ یازدهم.
کاشانی، علاءالدین ابوبکربن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، پاکستان، المکتبه الحبیبیه، 1409هـ، چاپ اول.
كركی، علی¬بن حسین، جامع¬المقاصد فی شرح ¬القواعد، گروه پژوهش موسسه آل البیت علیهم¬السلام، قم، مؤسسه آل¬البیت لإحیاءالتراث، 1414هـ، چاپ دوم.
كلینی، محمد بن یعقوب، اصول الكافی، تهران، دارالكتب الاسلامیه، 1365، چاپ چهارم.
كوفی، محمد بن محمد بن اشعث، الجعفریات (الأشعثیات)، تهران، مكتبه نینوی الحدیثه، بی¬تا.
مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسه الطبع و النشر، 1410هـ، چاپ اول.
مدنی تبریزی، یوسف، تکلمه الوسیله فی احکام النکاح و الطلاق، قم، بی¬نا، بی¬تا.
مغنیه، محمدجواد، الفقه علی المذاهب الخمسه، بیروت، دار التیار الجدید، 1421هـ، چاپ دهم.
مكارم شیرازی، ناصر، الأمثل فی تفسیر كتاب¬الله المنزل، قم، مدرسه أمام علی بن ابی طالب(ع)، 1421ق، چاپ اول.
نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع¬الأسلام، عباس قوچانی- علی آخوندی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404هـ،چاپ هفتم.
نظام الدین و آخرون، الفتاوی الهندیه (فی مذهب الامام الاعظم ابی حنفیه النعمان)، بیروت، دارالفکر،1411هـ، چاپ اول.
