فراتحلیل پیوند صنعت و دانشگاه
الموضوعات :زهرا عشریه 1 , حامد اصغری 2 , سعید شفیعا 3
1 - دانشگاه علم و صنعت
2 - دانشگاه علم و صنعت
3 - دانشگاه علم و فرهنگ
الکلمات المفتاحية: صنعت و دانشگاه, انتقال فناوری, پارک علم و فناوری, مراکز رشد, فراتحلیل تکنولوژی,
ملخص المقالة :
این پژوهش به منظور فراتحلیل تحقیقات انجام شده در حوزه روابط صنعت و دانشگاه در ده سال گذشته صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش مربوط به کلیه تحقیقاتی است که به چگونگی ارتباط صنعت و دانشگاه و نقش این ارتباط در انتقال تکنولوژی پرداخته‌اند. از میان 74 پژوهش بررسی شده 18مورد برای فراتحلیل مناسب تشخیص داده شده‌اند. روش تحقیق این پژوهش در بخش آمار استنباطی روش فراتحلیل می باشد. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که تحقیقات در حوزه روابط صنعت و دانشگاه کمی قدیمی هستند و تکرار مکررات میکنند و شاید به تحقیقات جدید با توجه به خلاء های امروزی و پیچیدگی‌های چندسال اخیر نیاز است. برای مثال، لزوم پارک علم و فناوری در سال‌های اولیه دهه 90 یک ایده مناسب بود ولی امروز به یک راهکار جدیدتر نیاز است یا بازسازی ایده قدیمی.
1- شفیع‌زاده، حمید، محسنی، هدی سادات، (1391)، نقش دفاتر انتقال فناوری و دانشگاهها در تجاری سازی دانش، نشریه صنعت و دانشگاه، سال پنجم، شماره 17 و 18، صص 25-17
2- باقي نژاد، ج (1382)، مطالعه تطبيقي تجارب جهاني در ارتباط با دانشگاه، دولت و توسعه فنآوري؛ مجموعه مقالات هفتمين كنگره سراسري همكاري هاي دولت، دانشگاه و صنعت براي توسعه ملي، اصفهان
3- قديريان، ع. و غ. اصيلي (1384)، رسالت دولت، دانشگاه و صنعت در توسعه ملی، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، شماره 38-37
4- جهاندیده، محسن، (1384)، تجاری سازی نتایج تحقیق، فصلنامه مدیریت و تحقیقات دفاعی، دانشگاه امام حسین (ع)، سال سوم، شماره 10
5- محمدي ، محمدرضا . اسماعیل زاده ، حمید. دهنوئیه ، رضا، (1386)، تجاری سازی نتایج تحقیق، چالش‌ها و راهکارها، تهران، مرکز ملی تحقیقات علوم پزشکی کشور
6- خلیل، طارق، (1387)، مدیریت تکنولوژی، ترجمه اعرابی، سید محمد، ایزدی، داوود، دفتر پژوهش های فرهنگی.
7- عنایتی، ابراهیم، (1386)، تجاری سازی فناوری نانو، موانع و راهکارها، ماهنامه فناوری نانو، شماره 116
8- Cooke, P., & Leydesdorff, L. “Regional development in the knowledgebased economy: the construction of advantages”. Journal of Technology Transfer, 31(1), pp. 5-15, (2005).
9- احسانی، محمدرضا، رئیس دفتر ارتباط دانشگاه و صنعت دانشگاه صنعتی اصفهان در مصاحبه با حمیدرضا آراسته، 1382
10- سلجوقی، خسرو مراکز رشد علم و فنّاوری رساله خصوصی دولت برای تعامل دانشگاه و صنعت محور 5 نقش و جایگاه موجود دولت، دانشگاه و صنعت و ترسیم وضع مطلوب آن برای توسعه ملی؛ مجموعه مقالات هفتمین کنگره سراسری همکاری های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی، اصفهان، 1382
11- Marques J.P.C., J.M.G. Carac¸ H. Diz, How canuniversity–industry–government interactions change the innovation scenario in Portugal?—the case of the University of Coimbra, Technovation, 26, pp. 534–542, 2009..
12- Etzkowitz, H., Leydesdorff, L, The dynamics of innovation: from national systems and “Mode 2” to a Triple Helix of university – industry–government relations. Research Policy, 29, pp. 109–123, 2000
13- عابدی، احمد، (1383)، بررسی فراتحلیل عوامل موثر بر افزایش کاربست یافته‌های پژوهشی، کاربرد آن در آموزش و پرورش استان اصفهان، طرح تحقیقاتی شورای تحقیقات سازمان آموزش و پرورش استان اصفهان.
14- Sharon, L., & Normand, T. (1999). Tutorial in biostatistics: Meta-analysis formulating, evaluating combining and reporting. Statistic in medicine,18, 321- 359.
15- باقری‌نژاد، جعفر، (1387)، دانشگاه و صنعت در فرایند گذر در عصر دانش و نوآوری، مجله صنعت و دانشگاه، سال اول، شماره 1، صص 5-12
16- بهروزی، محمد، (1388)، ارائه مدلی مناسب برای پاسخ به نیازهای بازار کار از طریق ارتباط کارآمد صنعت و دانشگاه، نشریه صنعت و دانشگاه، سال دوم، شماره 3 و 4، صص 63-74
17- پورعزت، علی‌اصغر، قلی‌پور، آرین، ندیرخانلو، سمیرا، (1389)، شناسایی و اولویت بندی عوامل اثرگذار در تجاری‌سازی دانش در دانشگاهها (براساس مقایسه ی روش‌های پنج دانشگاه معتبر جهان)، توسعه کارآفرینی، سال دوم، شماره هفتم، ص 66-35
18- جعفرزاده، بهروز، ()، ارتباط صنعت و دانشگاه، شاهرگ توسعه اقتصادی،
19- جعفرنژاد، احمد، مهدوی، عبدالمحمد، خالقی سروش، فریبا، (1384)، بررسی موانع و ارایه راه کارهای توسعه روابط متقابل صنعت و دانشگاه در ایران ، دانش مدیریت، شماره 71، ص 62-41
20- حمیدی‌زاده، محمدرضا، شریفی، روح‌اله، (1387)، الگوی رویکرد تخصصی در تعاملات دانشگاه با صنعت: ضرورت‌ها و چالش‌های بخش‌بندی بازار، مجله صنعت و دانشگاه، سال اول، شماره 1، صص 13-25
21- درویشی، اسماعیل، مرندی، مریم، خطیبی، مصطفی، اطاعتگر، زهرا، (1388)، زمینه‌های ارتباط صنعت و دانشگاه و تجارب وزارت نیرو، نشریه صنعت و دانشگاه، سال دوم، شماره 3 و 4، صص 94-87
22- دولتیابی، پریا، آقایی، عبداله، (1388)، نقش پارک فناوری مجازی در تحول ماهیت صنعت و دانشگاه در اقتصاد دانش بنیان، نشریه صنعت و دانشگاه، سال دوم، شماره 3 و 4، صص 43-51
23- رادفر، رضا، خمسه، عباس، (1387)، نقش دولت، دانشگاه و صنعت در تقویت نوآوری و نظام ملی نوآوری ایران، فصلنامه تخصصی پارک‌ها و مراکز رشد، شماره 15.
24- زرگر، سیدمحمد، مهدی‌آبادی، امیر، شهابی، علی، (1389)، تحلیل نقش ارتباط صنعت و دانشگاه در توسعه تکنولوژی با رویکرد سیستمی ، چهارمین کنفرانس ملی مدیریت تکنولوژی ایران،
25- شفیعی، مسعود، یزدانیان، وحید، (1388)، ارتباط صنعت و دانشگاه از منظر اجرایی شدن اصل 44 قانون اساسی، نشریه صنعت و دانشگاه، سال دوم، شماره 3 و 4، صص 11- 19
26- شفیعی، مسعود، رحمانپوری، محمد، بهادری، مرتضی، (1391)، بررسی موانع و راهکارهای ارتباط صنعت و دانشگاه (مورد مطالعه: شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ)، فصلنامه نوآوری و ارزش آفرینی، سال اول، شماره اول
27- شفیعی، مسعود، یزدانیان، وحید، (1387)، توسعه مفهومی ارتباط بین صنعت و دانشگاه: از رهیافت‌های عمل‌گرا تا رهیافت‌های نهادگرا، مجله صنعت و دانشگاه، سال اول، شماره 1، صص 45-33
28- صفری، سعید، قاضی‌زاده، مصطفی، طاهری، رضا، ( 1392)، بررسی موانع ارتباط اعضای هیات علمی با بخش صنعت در راستای تحقق دانشگاه کارآفرین، پژوهشنامه مدیریت اجرایی، سال پنجم، شماره 10، صص 107-134
29- طبائیان، سیدکمال، بوشهری، علیرضا، (1388)، پیشبرد ارتباط صنعت و دانشگاه در قاب نظام ملی نوآوری مطالعه موردی فن‌بازار، نشریه صنعت و دانشگاه، سال دوم، شماره های 3 و 4، صص 9-5
30- فائض، علی ، شهابی، علی ، (1389)، ارزیابی و اولویت بندی موانع ارتباط دانشگاه و صنعت (مطالعه موردی شهرستان سمنان)، فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار،سال چهارم، شماره 2، ص 124-97
31- قديريان، ع. و غ. اصيلي (1383)، الگوي اثربخش مديريت مراكز تحقيق و توسعه؛ تهران، دومين كنفرانس بين المللي مديريت،
32- مجیدفر، فرزان، سلامی، رضا ، (1389)، برسی نقش و تاثیر چرخه‌های هوشمندی تکنولوژیکی در شبکه‌سازی بین بنگاه‌های صنعتی، مراکز پژوهشی و دانشگاهها (برگرفته از پایان نامه دکتری)، چهارمین کنفرانس ملی مدیریت تکنولوژی ایران
33- میرعلیخانی، کریم، کبیری اصفهانی، محمد، علی وردیلو، هوشنگ، (1388)، بررسی موانع همکاری صنعت و دانشگاه و معرفی یک نمونه موفق ایرانی، نشریه صنعت و دانشگاه، سال دوم، شماره 3 و 4، صص 75- 79
34- Martins, A., Ramalho, N., Morin, E. (2010). Acomprehensive meta-analysis of the relationship between Emotional Intelligence and health. Jornal of Personality and Individual Differences, 49, 554–564.
35- OECD. “The Knowledge-Based Economy”. Paris, OECD, (1996a).
فراتحلیل پیوند صنعت و دانشگاه
*زهرا عشریه **حامد اصغری ***سعید شفیعا
*دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت فناوری دانشگاه علم و صنعت
**دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت فناوری دانشگاه علم و صنعت
دانشجوي دكتري مديريت گردشگري دانشگاه علم و فرهنگ تهران
m.oshriyeh@gmail.com
چکیده
این پژوهش به منظور فراتحلیل تحقیقات انجام شده در حوزه روابط صنعت و دانشگاه در ده سال گذشته صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش مربوط به کلیه تحقیقاتی است که به چگونگی ارتباط صنعت و دانشگاه و نقش این ارتباط در انتقال تکنولوژی پرداخته‌اند. از میان 74 پژوهش بررسی شده 18مورد برای فراتحلیل مناسب تشخیص داده شده‌اند. روش تحقیق این پژوهش در بخش آمار استنباطی روش فراتحلیل می باشد. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که تحقیقات در حوزه روابط صنعت و دانشگاه کمی قدیمی هستند و تکرار مکررات میکنند و شاید به تحقیقات جدید با توجه به خلاء های امروزی و پیچیدگی‌های چندسال اخیر نیاز است. برای مثال، لزوم پارک علم و فناوری در سال‌های اولیه دهه 90 یک ایده مناسب بود ولی امروز به یک راهکار جدیدتر نیاز است یا بازسازی ایده قدیمی.
کلمات کلیدی: صنعت و دانشگاه، انتقال فناوری، پارک علم و فناوری، مراکز رشد، فراتحلیل تکنولوژی
مقدمه
در سال های اخیر با پیگیری سیاست ها وبرنامه های توسعه علمی، خوشبختانه شاهد رشد قابل توجه تولیدات علمی در کشور بوده ایم، ولی آنچه که می تواند این رشد را به توسعه پایدار کشور گره زده و موجب پویایی و اثربخشی مؤسسات علمی شود، بکارگیری و تجاری سازی دستاوردهای علمی در جهت تعالی و رفاه جامعه است. دانشگاه ها یکی از چندین نهادی می باشند که در کنار نهادها و مؤسسات تحقیقاتی در یک کشور اقدام به توسعه دانش و فناوری های نوین برای صنایع مختلف می کنند. در حقیقت رسالت علمی دانشگاه ها را می توان تحت عناوین اصلی تولید و انتقال نوآوری ها و دانش های کاربردی طبقه‌بندی نمود]1[. در این مقاله پس از مختصری در مورد روابط و ماهیت پیوند صنعت و دانشگاه، به روش فراتحلیلی به بررسی محتوای مقالات منتخب پرداخته و نتایج آن را در بخش بحث و بررسی بیان می‌کنیم. کلیه جداول می‌توانند در پوشش شکاف‌های موجود برای محققین بعدی موثر واقع شوند.
ادبیات تحقیق
ارتباط صنعت و دانشگاه
نقش فزاينده دانش، نوآوري و فناوري در توسعه اقتصادي و اجتماعي باعث شده است كه روابط دانشگاه، صنعت و دولت، چه از نظرساختاري و چه از نظر شرايط امروزي، سه نهاد مذكور در عين كاركردي، دچار تحول اساسي شود. حال كه استقلال خود را حفظ كرده اند، در فرايند توسعه فناوري وارد قلمروهاي يكديگر شده اند و بين آنها همپوشاني وظايف و مأموريت به وجود آمده است]2[. دانشگاه علاوه بر داشتن مأموريت آموزشي و تحقيقاتي، در آستانه مشاركت بيشتر و مستقيم در فرايند توسعه فناوري قرار گرفته است و با ايجاد بنگاههاي اقتصادي جديد از طريق امكانات مراكز رشد (انكوباتورها)، مراكز كارآفريني و شهرك هاي علمي و تحقيقاتي می تواند نقش صنعت را بازي كند. دولت با حمايت از تحولات جديد و از طريق طرحهاي مالي و تغيير در فضاي قانوني و مقرراتي و ايجاد بسترهاي لازم براي تعامل مراكز علمي، تحقيقاتي و صنعتي، نقش بنگاههاي اقتصادي را ايفا مي كند. صنعت با توسعه نظام هاي آموزشي و توجه روز افزون به ايجاد و تقويت واحدهاي تحقيق و توسعه صنعتي، انجام دادن بخشي از وظايف دانشگاه را متقبل مي شود ]3[.
تجاری سازی
تجاري سازي عبارت است از تبدیل یافته هاي جدید و ایده هاي پژوهشی به محصولات و خدمات و فنآوري هاي قابل ارائه به بازار. به عبارت دیگر تجاري سازي تحقیقات مجموعهتلاشهایی را که به منظور فروش کارهاي تحقیقاتی با هدف کسب سود و ارتباط هرچه بیشتر آموزش و پژوهش با اهداف اقتصادي و اجتماعی صورت می پذیرد را گویند. با توجه به تعاریف بالا تجاري سازي را می توان به بازار رسانیدن یک ایده و یا یک نوآوري دانست ]4[.
امروزه در مورد اینکه، تجاري سازي ایده ها و درگیر کردن محققان در ایجاد و توسعه محصولات فواید بسیاري در بر دارد، شکی باقی نمانده است.به عنوان مثال می توان تصور کرد که در غیاب فعالیت هاي تجاري سازي رادیو داروهاي تولیدي توسط کارشناسان انرژي اتمی، چه تاثیري بر درمان بیماریهاي خاص و در انتها زندگی انسان گذاشته است ]5[.
اهمیت تجاری سازی علوم دانشگاهی
تجاري سازي نتایج تحقیق، یکی از گام هاي مهم نظام نو آوري است که پایداري و استمرار امر تحقیق را تضمین می کند و متناسب با آن علاوه بر فراهم آوردن ارزش هاي اقتصادي قابل توجه براي سازمان ها، رشد اقتصادي دانش محور جامعه را نیز تسریع می نماید ]6[.
تجاری‌سازي تحقیق فرایندي است که هنگام ورود به بازار می تواند ایجاد درآمد کند و در مرحله ي توسعه از نظر درآمد زایی هیچگونه ارزشی ندارد. فن آوري اگر در قفسه بماند(وارد بازار نشود) هیچ درآمدي ایجاد نمی کند ]7[.
تعامل دو سویه صنعت و دانشگاه
روابط صنعت و دانشگاه، رابطه ای متقابل است. در توضیحی مختصر در مورد افزایش اهمیت دانش، باید گفت که نقش دانش در مقایسه با منابع طبیعی، سرمايه فيزیکی و نيروي كار كم مهارت، اهميت بیشتری پيدا ميکند (OECD,1996). یکی از جنبه هاي پراهميت اين است كه توليد و بهر ه برداري از دانش آمده تا نقش برجسته اي در توليد ثروت داشته باشد. استفاده اثربخش و بهر ه برداري از همه انواع دانش در همه انواع فعاليت‌هاي اقتصادي، موفقيت اقتصادي به صورت فزاينده اي مبتني بر بهره برداري اثربخش از دارايي هاي غيرملموس از قبيل دانش، مهارت ها و پتانسيل هاي نوآوري به عنوان منابع كليدي مزيت هاي رقابتي است. اصطلاح "اقتصاد دانش" براي تشريح اين ساختار اقتصادي پديدار شده استفاده مي شود. اولين بار شومپيتر بود كه اهميت دانش در اقتصاد را از طريق رجوع به "ترکیبات جديد نوآوري " در قلب نوآوري و كارآفريني شناسايي كرد ]8[.
پیشینه تحقیقات
در این ارتباط، دانشگاه و صنعت تلاش می کنند تا برخی از فعالیت های علمی خود را به طور مشترک و هماهنگ انجام دهند. به هر حال، همکاری های دوجانبه این دو نهاد فعالیت هایی را در بر می گیرد که هر یک از آنها به تنهایی قادر به انجام دادن آنها نیستند. ارتباط مؤثر میان دانشگاه و صنعت زمانی تحقق می یابد که دانشگاه ها با تحقیقات کاربردی در صدد انتقال فناوری برآیند و این امر بدون نهادینه کردن پژوهش در دانشگاه ها و همچنین، برآورده ساختن نیازهای آموزشی متخصصان میسر نخواهد]9[. اولین عامل واقع بینانه برای همکاری دانشگاه و صنعت را باور داشتن اهمیت موضوع و ایجاد ارتباط مستمر و محکم برای موفقیت می داند. به زعم وی ارتباط میان دانشگاه و صنعت برای مدت ها ارتباطی ویترینی بوده است. باید به این موضوع اذعان داشت که صنعت بدون ارتباط تعریف شده و هدفمند با دانشگاه پیشرفت نمی کند. برای مثال، یکی از شرایط لازم برای ارتباط دانشگاه و صنعت ایجاد بخش تحقیق و توسعه در صنعت است. بسیاری از صنایع درایران فاقد این بخش اند ]10[.
دانشگاه ها یکی از چندین نهادی می باشند که در کنار واحد تحقیق و توسعه بنگاه های اقتصادی و همچنین نهادها و مؤسسات تحقیقاتی اقدام به توسعه دانش و فناوری های نوین برای بنگاه های اقتصادی میکنند. علاوه بر توسعه دانش و فناوری های نوین، دانشگاه ها توانایی کاربردی نمودن و تجاری سازی دانش جدید را نیز دارند ]11[.
بدین ترتیب، میتوان ادعا کرد که دو مأموریت اصلی دانشگاه ها در حوزۀ دانش، انجام تحقیقات و کاربردی نمودن آن است و وظیفۀ آنها تنها در خلق دانش جدید خلاصه نمیشود. در واقع، توسعه ارتباط با صنعت از طریق تشکیل مشارکت های تحقیقاتی و تشکیل نهادهای مختلف- همچون مراکز رشد فناوری و پارک های فناوری- بعنوان فعالیت هایی محسوب می شوند که در کاربردی نمودن دانش جدید نقش اساسی دارند و در واقع یکی از رسالتهای اصلی دانشگاه ها را در عرصۀ کسب و کار پیچیدۀ کنونی تشکیل می دهند ]12[.
روش تحقیق
یک راه ارزشمند برای در کنار هم قراردادن نتایج متفرقه از تحقیقات مختلف استفاده از فراتحلیل است که رویکردی آماری برای یکپارچه کردن نتایج مستقل است و منجر به نتیجه گیری هایی می شود که دقیق تر و معتبر تر از نتایجی است که از یک تحقیق اولیه به دست می آید (روزنتال و دیمیتو، 2001، به نقل از مارتیز، 2010) و از آنجا که یکی از مزیت‌های فراتحلیل تعیین میزان اثر متغیر مستقل بر متغیر وابسته بر اساس پژوهش‌های موجود و مربوط به یک موضوع خاص است، در این تحقیق نیز با توجه به هدف و ماهیت پژوهش از روش فراتحلیل استفاده شده است. در فراتحلیل اصل اساسی عبارت است از محاسبه اندازه اثر برای تحقیقات مجزا و جداگانه و برگرداندن آنها به یک ماتریس مشترک و آن گاه برگرداندن آنها برای دستیابی به میانگین تأثیر ]13[. به عبارتی فراتحلیل روشی آماری برای بررسی کمی و ترکیب نتایج تحقیقات مشابه اما مستقل از یکدیگر است ]14[. جامعه آماری فراتحلیل حاضر شامل تحقیقات چاپ شده در مجلات علمی-پژوهشی، علمی-ترویجی و کنفرانس‌های معتبر است که در طی 10 سال اخیر (1385-1395) در زمینه پیوند و ارتباط صنعت با دانشگاه در ایران انجام شده‌اند. دقت شده است که مجلات و مطالب از نوع اعتبار قوی باشند. در این مطالعه از بین 74 پژوهش قابل بررسی، 18 پژوهش را که محتوای بهتر و قابل استنادتری داشتند انتخاب کرده و مورد بررسی قرار گرفتند. جهت جستوی پژوهش ایرانی تنها منابع فارسی و تحقیقاتی که در ایران انجام شدند مورد بررسی قرار گرفتند. در انجام محاسبات از نرم افزار خاصی استفاده نشد و تمام محاسبات به صورت دستی انجام گردید. در جدول زیر (شماره الف) نام محققین و موضوع مورد بررسی آمده است.
جدول شماره الف
ردیف | نام محقق | عنوان |
1 | باقری‌نژاد (1387) ]15[ | دانشگاه و صنعت در فرایند گذر در عصر دانش و نوآوری |
2 | بهروزی (1388) ]16[ | ارائه مدلی مناسب برای پاسخ به نیازهای بازار کار از طریق ارتباط کارآمد صنعت و دانشگاه |
3 | پورعزت و همکاران (1389) ]17[ | شناسایی و اولویت بندی عوامل اثرگذار در تجاری‌سازی دانش در دانشگاهها (براساس مقایسه ی روش‌های پنج دانشگاه معتبر جهان |
4 | جعفرزاده () ]18[ | ارتباط صنعت و دانشگاه، شاهرگ توسعه اقتصادی |
5 | جعفرنژاد و همکاران (1384) ]19[ | بررسی موانع و ارایه راه کارهای توسعه روابط متقابل صنعت و دانشگاه در ایران |
6 | حمیدی زاده و همکاران (1387)
| الگوی رویکرد تخصصی در تعاملات دانشگاه با صنعت: ضرورت‌ها و چالش‌های بخش‌بندی بازار |
7 | درویشی و همکاران (1388) ]21 [ | زمینه‌های ارتباط صنعت و دانشگاه و تجارب وزارت نیرو |
8 | دولتیابی و همکاران (1388) ]22 [ | نقش پارک فناوری مجازی در تحول ماهیت صنعت و دانشگاه در اقتصاد دانش بنیان |
9 | رادفر و خمسه (1387) ]23 [ | نقش دولت، دانشگاه و صنعت در تقویت نوآوری و نظام ملی نوآوری ایران |
10 | زرگر و همکاران (1389) ]24 [ | تحلیل نقش ارتباط صنعت و دانشگاه در توسعه تکنولوژی با رویکرد سیستمی |
11 | شفیعی و یزدانیان (1387) ]25 [ | توسعه مفهومی ارتباط بین صنعت و دانشگاه: از رهیافت‌های عمل‌گرا تا رهیافت‌های نهادگرا |
12 | شفیعی و یزدانیان (1388) ]26 [ | ارتباط صنعت و دانشگاه از منظر اجرایی شدن اصل 44 قانون اساسی |
13 | شفیعی و همکاران (1391) ]27 [ | بررسی موانع و راهکارهای ارتباط صنعت و دانشگاه (مورد مطالعه: شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ) |
14 | صفری و همکاران (1392) ]28 [ | بررسی موانع ارتباط اعضای هیات علمی با بخش صنعت در راستای تحقق دانشگاه کارآفرین |
15 | طبائیان و بوشهری (1388) ]29 [ | پیشبرد ارتباط صنعت و دانشگاه در قاب نظام ملی نوآوری مطالعه موردی فن‌بازار |
16 | فائض و شهابی (1389) ]30 [ | ارزیابی و اولویت بندی موانع ارتباط دانشگاه و صنعت (مطالعه موردی شهرستان سمنان) |
17 | مجیدفر و سلامی (1389) ]31 [ | برسی نقش و تاثیر چرخه‌های هوشمندی تکنولوژیکی در شبکه‌سازی بین بنگاه‌های صنعتی، مراکز پژوهشی و دانشگاهها (برگرفته از پایان نامه دکتری) |
18 | میرخانی و همکاران (1388) ]32 [ | بررسی موانع همکاری صنعت و دانشگاه و معرفی یک نمونه موفق ایرانی |
تحلیل
نکته اول: نوع پژوهش
همان طور که در جدول شماره 1 مشاهده می‌شود، نوع پژوهش در مورد رابط صنعت و دانشگاه از نظر پژوهشی دوبرابر ترویجی است و در روش پژوهشی میزان کارهای کیفی با کمی برابر است. دلیل آن، بررسی موضوع از منظر روش‌های بکار برده شده و مصاحبه با صاحبان صنایع است.
جدول شماره 1
نوع پژوهش | پژوهشی | کمی | 33% |
کیفی | 33% | ||
ترویجی و مروری | 66% | ||
نکته دوم: مدت زمان لازم برای بهره‌وری از پیوند دانشگاه و صنعت
اگرچه در اکثر مقالات به این موضوع به صورت صریح و آشکار اشاره نشده بود، با توجه به مفاهیمی که در مقاله به آن اشاره شده بود، و یا پیشنهاداتی که در انتها برای بهبود شرایط ارائه شده بودند، واژگانی که معنای طولانی مدت از آن استنباط می‌شد را به عنوان کلیدواژه طولانی و آنهایی که معنای کوتاه مدت را می‌رساندند، به عنوان کوتاهی پیوند به کار بردیم (جدول شماره 2). البته همچنان در برخی مقالات این کار امکان پذیر نبود. طبق نتایج، ایجاد پیوند میان دانشگاه و صنعت، کار زمان بری است و کوتاه مدت بودن آن جز در مواردی مانند استخدام و یا کارورزی، معنایی ندارد.
جدول شماره 2
بازه زمانی بهره وری | کوتاه مدت | 34% |
بلندمدت | 56% | |
بدون ذکر بازه زمانی | 10% |
نکته سوم: بخش و اندازه صنعت
در جدول 3 شاهد دسته‌بندی صنایع مورد بررسی هستیم. همان طور که دیده می شود در اکثر تحقیقات به صنعت خاصی در بخش خاصی اشاره نشده است. مگر در مواقعی که یک روند مثبت در یک صنعت مانند شرکت های برقی یا پتروشیمی را بازنگری کرده‌اند، به آن اشاره شده است. پس از آن، شرکت‌های کارآفرین و خصوصی بیشترین آمار را برای پیوند با دانشگاه دارند.
جدول شماره 3
بخش و اندازه صنعت | دولتی | بزرگ | 20% |
کوچک | 5% | ||
خصوصی | بزرگ | 10% | |
کوچک | 10% | ||
اشاره نشده | 55% | ||
نکته چهارم ویژگی‌های صنعت مورد بررسی
فناوري نقش تعيين كننده اي در افزايش توانمندي و توسعه قابليت هاي محيط كسب و كار، طراحي و اجراي سياست هاي منطقي كلان و سازكارهاي داخلي شركتها دارد, به نحوي كه به اعتقاد اغلب متفكران تنها عامل ايجاد كننده مزيت رقابتي پايدار در شركت ها فناوري و بهبود مستمر آن است و عوامل ديگر كاملاً تحت الشعاع آن قرار دارد و طبق گزارش مجمع اقتصاد جهاني يكي از شاخص هاي رقابت پذيري، فناوري است
صنایعی که قابلیت و ظرفیت استفاده از دستاوردهای دانشگاهی را دارند، باید در درجه اول، به متخصص نیاز داشته باشند. متخصص کسی است که بتواند علاوه بر کار با دستگاه‌ها به سیستم درونی آنها آگاه باشد. چنین آگاهی را یک نظام آموزشی می‌تواند ایجاد کند و کار را برای صنعت آسان سازد. علاوه بر این، در صورتی که صنعت دچار مشکل، افول و یا شکست شده باشد، حضور متخصصین به تجدید حیات آن کمک خواهند کرد. بنابراین، طبق جدول شماره 4، مهمترین ویژگی صنایعی که خواهان پیوند با دانشگاه هستند، نیازمندی به تجدید حیات از طریق متخصصین است. برخلاف انتظار، بودجه و امکانات مالی در رده های پایین‌تری قرار دارند.
جدول شماره 4
| ویژگی | درصد |
ویژگی‌های صنعت مورد بررسی | تمایل به رشد پژوهشی | 10% |
لزوم بهبود و ارتقاء | 30% | |
امکان افزایش بودجه | 5% | |
لزوم داشتن متخصص | 55% |
نکته پنجم: ویژگی دانشگاه و دانش مورد نیاز
از جدول شماره 5 چنین استنباط می‌شود که بیشتر تحقیقات در سطح تهران انجام شده است. شاید یکی از دلایل آن، وجود بهترین دانشگاه های فنی و علوم اجتماعی باشد اما میتوان وجود پارک‌های علم و فناوری و کنفرانس‌های علمی را از سایر دلایل معطوف بودن تحقیقات در دانشگاه های تهران دانست. همچنین، صرف نظر از نوع دانشگاه، اکثر دانشگاهها موضوع مورد بحث پیوند با صنعت هستند. بدین معنا که اگر رسالت دانشگاه به خوبی انجام شود، دانش پویا باشد، مهم نیست از کدام دانشگاه فارغ‌التحصیل شده باشند. اگرچه برخی صنایع اولویت استخدام و بکارگیری را به نخبگان دانشگاهی اختصاص می دهند.
جدول شماره 5
| ویژگی | درصد |
ویژگی‌های دانشگاه مورد بررسی | دانشگاه‌های سطح عالی تهران | 40% |
کلیه دانشگاه‌های ایران | 20% | |
شناسایی نخبگان دانشگاهی | 5% | |
دانش پویا | 15% | |
بدون ویژگی منحصر به فردی | 20% |
نکته ششم: کانال‌های ارتباطی صنعت و دانشگاه
با توجه به سال‌های مورد بررسی در این فراتحلیل، پر واضح است که ارتباطات مکاتبه‌ای میان دانشگاه و صنعت رو به کاهش باشد. بیشترین تاکید بر پارک‌های علم و فناوری است که در دهه اخیر رشد بسزایی هم داشته‌اند. بنابراین، نتیجه می‌گیریم، یکی از مهمترین کانال‌های ارتباطی مورد بررسی در تحقیقات دهه گذشته به وقوع پیوسته و امروزه در بیشتر استان‌ها، پارک علم و فناوری به عنوان کانال ارتباطی وجود دارد. با این حال، از میزان قراردادهای پژوهشی سال‌های اخیر اطلاع دقیقی در دسترس نیست.
جدول شماره 6
| نوع کانال | درصد |
کانال‌های ارتباطی صنعت و دانشگاه | ارتباط مکاتبه‌ای | 1% |
ارتباط تفاهمی (موافقت‌نامه‌های پژوهشی) | 5% | |
ارتباط قراردادی (قراردادهای پژوهشی) | 20% | |
پارک‌ها و دفاتر انتقال تکنولوژی | 74% |
نکته هفتم: عوامل واسطه‌ای برای موفقیت انتقال
اگر عوامل واسطه‌ای برای موفقیت انتقال تکنولوژی از دانشگاه به صنعت را در پنج محور نوآوری، سیاستگذاری، پژوهشی، آموزشی و اجرایی (اداری) دسته‌بندی کنیم، بیشترین اثرگذاری به محور نوآوری و سیاستگذاری مربوط می‌شود. اگرچه سایر محورها نیز برای انتقال موفقیت آمیز اهمیت دارند. در حقیقت، برای تجدید حیات صنایع، بهبود مستمر و کاهش ضایعات حاصل از تکنولوژی‌های قدیمی، به نوآوری نیاز است و برای نوآور بودن دانشجویان به سیسیتم آموزشی و پژوهشی نیاز داریم و برای تحقق آن در صنعت، به سیستم سیاستگذاری مناسب و رویه های اجرایی کاربردی (دست و پاگیر نباشند) نیاز است.
جدول شماره7
| محور | نمونه‌هایی از عوامل | درصد |
عوامل واسطه‌ای موفقیت انتقال | نوآوری | کارآفرینی، خلاقیت داشتن، دانش بنیانی، | 70% |
پژوهشی | انجام تحقیقات مطابق با نیاز صنعت، انجام فرصتهای تحقیقاتی، انتخاب موضوع پایان نامه مورد نیاز صنعت | 50% | |
سیاستگذاری | دولت، انگیزه، ضابطه مندی، بستر قانونی حضور متخصصین در صنعت | 70% | |
آموزشی | تدوین سرفصل با توجه به نیاز صنعت، دوره های بازآموزی برای کارشناسان، طراحی و اجرای دوره های همکاری صنعت ودانشگاه، کارآموزی | 40% | |
اداری، اجرایی | ایجاد نظام اطلاعاتی یکپارچه، تجهیزات آموزشی و آزمایشگاهی مناسب، ایجاد مراکز طراحی مهندسی (مشاوره)، ایجاد ساختار نوآورانه و منعطف | 50% |
نکته هشتم: موانع پیوند دانشگاه با صنعت
موانع پژوهشی و مشکلات مدیریتی-سازمانی و زیرساختهای نامناسب به ترتیب سه مانع عمده گزارش شده در تحقیقات مورد مطالعه است (جدول شماره 8). با توجه به این جدول، می توان استنباط کرد که جدایی و فاصله میان علم و صنعت به دلیل مدیران و ساختارهای ساخته دست آنان است که در نهایت به موانعی برای پژوهش تبدیل می شود. همانطور که گفته شد، برخلاف انتظار اولیه، موانع مالی در پیوند دانشگاه و صنعت پس از عوامل مذکور و پس از سیاستگذاری های اشتباه و بی کفایتی ها در رتبه 5 قرار می گیرد. واردتاتی بودن صنعت و تکنولوژی های مورد استفاده آن نیز اهمیت چندانی ندارد اما پیشنهاد می شود با کاهش مقررات، فرصتی برای فروش و تجاری سازی تحقیقات انجام شده ایجاد شود تا محققین بتوانند ایده های خود را پس از ثبت به صنایع بفروشند و حق بهره برداری آن را به صنایع نیازمند ببخشند.
جدول شماره 8
| مانع | درصد |
موانع پیوند صنعت و دانشگاه | عدم نوآوری کارآمد | 16% |
مشکلات خاص سازمانی و مدیریتی | 66% | |
سیاستگذاری‌های اشتباه و راهبردهای بی کفایت | 44% | |
مشکلات مالی طرفین | 38% | |
موانع آموزشی | 22% | |
موانع تحقیقاتی | 77% | |
موانع فرهنگی (عدم وجود فرهنگ مشاوره) | 33% | |
بی توجهی صنعت به دانشگاه | 11% | |
عدم انگیزه از سوی محققین | 33% | |
عدم آشنایی محققین با مشکلات صنعت | 33% | |
عدم استراتژی ارتباطی و شبکه‌سازی | 27% | |
فقدان نظارت بر کیفیت کالا و خدمات | 11% | |
عدم اطمینان صنعت به دستاوردهای دانشگاهیان | 44% | |
وارداتی بودن صنعت و محصولات | 11% | |
وجود گروه‌های واسطه‌ای و سودجو | 5% | |
کمبود نیروی انسانی متخصص یا مشکلات جذب نیرو | 22% | |
دانشگاه‌زدگی و وجود مدارک جعلی | 11% | |
ضعف قوانین و مقررات | 44% | |
عدم تحقق درآمد برای دانشگاه از طریق فروش نتایج تحقیقات | 11% | |
ساختار و زیرساخت های نامناسب | 50% | |
بی توجهی صنعت به تحقیقات خارجی و تمایل به انجام تحقیقات توسط خود سازمان | 33% | |
نبود آزادی عمل برای اساتید و محققین برای فروش نتایج تحقیقات خود (قوانین دست‌وپاگیر) | 11% |
نکته نهم: اهداف مورد نظر برای پیوند دانشگاه به صنعت
اصلي ترين دستاورد توسعه ملي به صورت افزايش مستمر بهره وری نمايان ميشود و افزايش مستمر بهره‌وري در واقع به مفهوم ايجاد مزيت رقابتي پايدار است و اين اثر زماني مشهود مي شود كه يك جامعه بتواند از طريق بهبود مستمر كيفيت، افزايش ويژگي هاي محصولات، بهره گيري از فناوري هاي جديد، ارتقاي نظام توليد، بهبود زنجيره تجاري خود و موارد مشابه ديگر, وضعيت برتري نسبت به رقبا در حوزه‌هاي خاص كسب كند.
توسعه پایدار اقتصادی مهمترین هدف برای پیوند دانشگاه به صنعت است. با توجه به مطالعات داخلی، هدف از این ارتباط، رسیدن به اقتصاد پایدار است. پس از آن، میتوان از خلق درآمد حاصل از دانش برای دانشگاهیان نام برد. این خلق درآمد می‌تواند در قالب یکی از راه های استخدام، مشاوره صنعتی، انجام تحقیقات بازاریابی و صنعتی، رونق بخش تحقیق و توسعه و کاهش فشارهای ناشی از استخدام کارشناسان خارجی و هزینه های آن بر صنایع باشد.
جدول شماره 9
| هدف | درصد |
اهداف مورد نظر از پیوند صنعت و دانشگاه | توسعه پایدار | 27% |
ترویج تحقیق و توسعه | 5% | |
خلق درآمد برای دانشگاهیان | 22% | |
منبع حامی تحقیقاتی در غیاب کمک های دولتی | 11% | |
بهبود کیفیت کالا و خدمات (صنعت) | 5.5% | |
| سایر موارد | 5.5% |
نکته دهم: نتایج حاصل از انتقال تکنولوژی از دانشگاه به صنعت
مزيت رقابتي كسب برتري قابل دوام نسبت به رقبا در توليد محصول خاص است. يك بنگاه زماني مي تواند به يك مزيت رقابتي دست يابد كه بتواند قوانين رقابت را در يك صنعت از طريق توليد دانش، توسعه تكنولوژي، افزايش نوآوري و بهبود مستمر پي ريزي كند]33[. اين نوآوري مي تواند در هريك از حلقه‌هاي زنجيره ارزش تجاري يك محصول يا تمام حلقه هاي آن يا از طريق ارائه فناوری ها و روش های جدید در نحوه مديريت سازمان، ارائه محصول جديد، ارائه روشهاي توليد جديد، روشهاي
جديد بازاريابي، پيدا كردن مصرف كنندگان جديد و موارد مشابه صورت پذيرد.
آنچه مسلم است، براي حفظ هر مزيت رقابتي بايد آن را به طور مستمر بهينه كرد كه اين امر از طريق نوآوري بيشتر و حركت به سمت صنايع داراي تكنولوژي هاي برتر امکان پذير خواهد بود.
توسعه و پیشرفت اقتصادی و نوآوری در صنعت، ارمغان پیوند صنعت با دانشگاه است. در واقع، همان طور که در نکته 9 نیز به آن اشاره شد و در جدول شماره 10 نیز قابل مشاهده است، با توجه به شرایط ایران، مهمترین هدف و واقعی ترین نتیجه ممکن از رابطه مناسب صنعت و دانشگاه، پیشرفت و توسعه اقتصادی است. دلیل این امر، شاید این باشدکه صنایع ایران بیشتر از هر چیز به فکر بهره وری هستند و تامین نیازها، و در صورتی که بتوان نیاز داخلی را توسط صنایع و خدمات داخلی برطرف نمود، از خروج ارز جلوگیری می شود. بنابراین، تجاری سازی دانش و انتقال آن به کشورهای مختلف، در پایین ترین اهداف حاصل از پیوند صنعت و دانشگاه قرا رمی گیرد.
جدول شماره 10
| نتیجه | درصد |
نتایج حاصل از انتقال تکنولوژی | کسب مزیت رقابتی | 33% |
نوآوری | 55% | |
توسعه اقتصادی | 61% | |
تجاری سازی دانش | 16% |
نکته یازدهم: پیشنهاداتی برای بهبود روابط دانشگاه و صنعت
بیشترین پیشنهادات در بخش قوانین داده شده است. مکررترین پیشنهادات در تمامی بخش ها به ترتیب فعال‌تر کردن دفاتر ارتباطی یا همان شبکه سازی (قوانین محور)، ایجاد پارک‌های علم و فناوری (قوانین محور)، انجام تحقیقات مشترک (تحقیقاتی محور) و توسعه رشته‌های مورد نیاز صنعت (آموزشی محور) هستند. در هر محور، یک یا چند مورد فاصله زیادی با یکدیگر دارند. در قوانین محور به ترتیب شبکه سازی و تاسیس پارک علم و فناوری بیشترین امتیاز را دارند. در فرهنگی محور، افزایش سیستم حمایتی و فرهنگی فاصله بسیاری با سایر مسائل فرهنگی دارد. در تحقیقاتی محور انجام تحقیقات مشترک و شناسایی اولویت‌های تحقیقاتی در انجام پایان نامه مهمترین هستند. همان طور که گفته شد، در آموزشی محور به توسعه رشت های مورد نیاز صنعت اشاره شد و خواسته شده است که از رشته هایی که بیشترین آمار بیکاری را دارند، کاسته شود و به کمبودهای مورد نیاز صنعت بپردزاند. کم اهمیت مسئله در پیشنهادات، مسائل اجرایی است. شاید پس از برطرف کردن مشکلات و برنامه ریزی برای اجرا، مسئله اجرا اهمیت پیدا کند.
بسياري از اقتصاددانان بر اين باورند كه اگر شرايط اقتصادي و سياسي باثباتي در سطح اقتصاد كلان وجود داشته باشد و دولت بتواند ساختارهاي منطقي و بي عيب و نقص حقوقي و سياسي را برقرار سازد و سياستهاي اقتصاد كلان سنجيده اي را اعمال كند، توسعه و رونق اقتصادي اجتناب ناپذير است.
جدول شماره 11
| پیشنهاد | زیرمجموعه | درصد |
پیشنهادات | قوانین محور (توسعه زیرساخت‌ها به صورت اجباری) | فعال تر کردن دفاتر ارتباط صنعت با دانشگاه ایجاد شبکه ارتباطی | 66% |
تصویب قانونی استفاده از محققین در پروژه های صنعتی و بومی سازی | 22% | ||
ایجاد شرکت واسطه | 38% | ||
ایجاد پارک‌های علم و فناوری برای گردهم آیی شرکت های کوچک و متوسط | 61% | ||
تهیه و به روز درآوردن استانداردها | 5% | ||
تخصیص اعتبارات به بخش تحقیقات دانشگاهی | 27% | ||
خصوصی‌سازی | 27% | ||
فرهنگی محور | سیستم حمایتی و انگیزشی | 50% | |
فضای رقابتی سالم | 16% | ||
حضور افتخاری اساتید در صنعت | 11% | ||
جلسات هم اندیشی | 5% | ||
تحقیقاتی محور | شناسایی اولویت های تحقیقاتی در پایان نامه ها | 50% | |
گسترش و تعمیق تحقیق و توسعه جهت نیاز صنعت | 38% | ||
ایجاد بانک تحقیقاتی | 16% | ||
انجام تحقیقات مشترک | 61% | ||
اجرایی محور | برنامه ریزی برای جهت دادن به درس دانشجویان | 22% | |
تغییر نظام نوآوری | 5% | ||
بازدید اساتید و دانشجویان از صنایع | 16% | ||
آموزشی محور | توسعه رشته های مورد نیاز صنعت | 55% | |
سازماندهی دانشگاه و گرایش های دانشگاهی | 22% | ||
الگوهای جدید تدریس | 11% |
بحث و نتیجه گیری
پژوهش‌ها رکن توسعه هر جامعه ای محسوب می شوند. نابراین باید کمیت و کیفیت آنها را پیوسته مورد مطالعه و ارزشیابی قرار داد. یکی از شکل‌های ارزشیابی پژوهش‌ها، پژوهش‌هایی از نوع فراتحلیل است. در حقیقت فراتحلیل پاسخ به این سؤال است: پیام خلاصه شده پژوهش‌های انجام شده چیست؟ فراتحلیل با یکپارچه کردن نتایج حاصل از پژوهش‌های مختلف که روی نمونه‌های متعددی اجرا شده‌اند، دیدگاه جامعی از اثر متغیرهای مختلف به دست میدهد. در واقع با در کنار هم قرار دادن نتایج حاصل از انجام یک پژوهش روی نمونه‌ای از یک جامعه، افراد مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرند.
توسعه ارتباط صنعت و دانشگاه به دلیل اثرات و پیامدهای بسیار مثبت آن در ایجاد تحولات فناورانه، اقتصادی و اجتماعی از دیرباز مورد توجه استراتژیست ها، سیاستگذاران و برنامه‌ریزان دانشگاهی و صنعت قرار داشته و تلاش‌های فراوانی جهت ایجاد پیوندی اثربخش بین صنعت و دانشگاه صورت گرفته است. قرن 21 رقابت بین المللی اقتصادی بر پایه دانش است. رقابت در بازار فناوري محور امروز جهان مستلزم ادغام دانش های نوین با صنعت است. در مقاله حاضر، به بررسي مطالعات موجود درباره ارتباط ميان دانشگاه، صنعت و ساير نهادهاي مؤثر در اقتصاد دانش بنيان پرداخته شد تا بتوان ماهيت ارتباطات و همكاري هاي دانشگاه و صنعت را به خوبي بازشناسي كرد. اقتصاد دانش و اقتصاد دان شبنيان اصطلاحات عمومي هستند كه اين مترادف هم به كار میروند.
فراتحلیل کنونی نشان داد که ایجاد پارک‌های علم و فناوری طی ده سال گذشته، مهمترین وسیله برای ارتباط دانشگاه با صنعت بوده است و پیش‌بینی می شده است که بدین وسیله اقتصاد پیشرفت بسزایی داشته باشد. اگرچه توسعه اقتصادی مرهون توجهات سیاسی و فرهنگی بسیاری هست، اما میتوان نتیجه گرفت که پیش‌بینی تحقیقاتی مبنی بر اثرگذاری فوق العاده پارک‌های علم و فناوری به جز در موارد صنعتی، تحقق نیافته است. شاید، یکی از عدم تحقق اهداف مورد نظر، ناهماهنگی میان پیشبردها و بهبودهای زیرساختی و قوانین و مقرراتی باشد. ساخت مراکز رشد، به تنهایی صنعت را ملزم به استفاده از تحقیقات دانشگاهی نمی‌سازد و آموزش رشته های متفرقه که گاها صنعت به آنها نیاز ندارد، باعث توسعه بهتر صنایع و کاهش بیکاری نمیشود. در اینجا یک شکاف اساسی میان ابعاد گوناگون و موثر در تحقق این پیوند هستیم. پیوندی که باتوجه به تحقیقات گذشته، اساس توسعه اقتصادی است و بدیهی است که در سایر کشورها، خلق مراکز رشد باعث تحقق پروژه های صنعتی به وسیله دانشجویان و اساتید شده است و حضور شرکت های کوچک و متوسط به اقتصاد ملی کمک کرده است. بنابراین در نهایت پیشنهاد می شود که با بررسی های بیشتر، به صورت توامان به انواع الزامات لازم برای بهبود این دو مرکز که ناگسستنی هستند، کمک کرد. الزامات فرهنگی، قانونی و آموزشی می‌تواند مزیت رقابتی خلق کرده و شرکت‌های نوآور را بپروراند.
1- شفیع‌زاده، حمید، محسنی، هدی سادات، (1391)، نقش دفاتر انتقال فناوری و دانشگاهها در تجاری سازی دانش، نشریه صنعت و دانشگاه، سال پنجم، شماره 17 و 18، صص 25-17
2- باقي نژاد، ج (1382)، مطالعه تطبيقي تجارب جهاني در ارتباط با دانشگاه، دولت و توسعه فنآوري؛ مجموعه مقالات هفتمين كنگره سراسري همكاري هاي دولت، دانشگاه و صنعت براي توسعه ملي، اصفهان
3- قديريان، ع. و غ. اصيلي (1384)، رسالت دولت، دانشگاه و صنعت در توسعه ملی، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، شماره 38-37
4- جهاندیده، محسن، (1384)، تجاری سازی نتایج تحقیق، فصلنامه مدیریت و تحقیقات دفاعی، دانشگاه امام حسین (ع)، سال سوم، شماره 10
5- محمدي ، محمدرضا . اسماعیل زاده ، حمید. دهنوئیه ، رضا، (1386)، تجاری سازی نتایج تحقیق، چالش‌ها و راهکارها، تهران، مرکز ملی تحقیقات علوم پزشکی کشور
6- خلیل، طارق، (1387)، مدیریت تکنولوژی، ترجمه اعرابی، سید محمد، ایزدی، داوود، دفتر پژوهش های فرهنگی.
7- عنایتی، ابراهیم، (1386)، تجاری سازی فناوری نانو، موانع و راهکارها، ماهنامه فناوری نانو، شماره 116
8- Cooke, P., & Leydesdorff, L. “Regional development in the knowledgebased economy: the construction of advantages”. Journal of Technology Transfer, 31(1), pp. 5-15, (2005).
9- احسانی، محمدرضا، رئیس دفتر ارتباط دانشگاه و صنعت دانشگاه صنعتی اصفهان در مصاحبه با حمیدرضا آراسته، 1382
10- سلجوقی، خسرو مراکز رشد علم و فنّاوری رساله خصوصی دولت برای تعامل دانشگاه و صنعت محور 5 نقش و جایگاه موجود دولت، دانشگاه و صنعت و ترسیم وضع مطلوب آن برای توسعه ملی؛ مجموعه مقالات هفتمین کنگره سراسری همکاری های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی، اصفهان، 1382
11- Marques J.P.C., J.M.G. Carac¸ H. Diz, How canuniversity–industry–government interactions change the innovation scenario in Portugal?—the case of the University of Coimbra, Technovation, 26, pp. 534–542, 2009..
12- Etzkowitz, H., Leydesdorff, L, The dynamics of innovation: from national systems and “Mode 2” to a Triple Helix of university – industry–government relations. Research Policy, 29, pp. 109–123, 2000
13- عابدی، احمد، (1383)، بررسی فراتحلیل عوامل موثر بر افزایش کاربست یافته‌های پژوهشی، کاربرد آن در آموزش و پرورش استان اصفهان، طرح تحقیقاتی شورای تحقیقات سازمان آموزش و پرورش استان اصفهان.
14- Sharon, L., & Normand, T. (1999). Tutorial in biostatistics: Meta-analysis formulating, evaluating combining and reporting. Statistic in medicine,18, 321- 359.
15- باقری‌نژاد، جعفر، (1387)، دانشگاه و صنعت در فرایند گذر در عصر دانش و نوآوری، مجله صنعت و دانشگاه، سال اول، شماره 1، صص 5-12
16- بهروزی، محمد، (1388)، ارائه مدلی مناسب برای پاسخ به نیازهای بازار کار از طریق ارتباط کارآمد صنعت و دانشگاه، نشریه صنعت و دانشگاه، سال دوم، شماره 3 و 4، صص 63-74
17- پورعزت، علی‌اصغر، قلی‌پور، آرین، ندیرخانلو، سمیرا، (1389)، شناسایی و اولویت بندی عوامل اثرگذار در تجاری‌سازی دانش در دانشگاهها (براساس مقایسه ی روش‌های پنج دانشگاه معتبر جهان)، توسعه کارآفرینی، سال دوم، شماره هفتم، ص 66-35
18- جعفرزاده، بهروز، ()، ارتباط صنعت و دانشگاه، شاهرگ توسعه اقتصادی،
19- جعفرنژاد، احمد، مهدوی، عبدالمحمد، خالقی سروش، فریبا، (1384)، بررسی موانع و ارایه راه کارهای توسعه روابط متقابل صنعت و دانشگاه در ایران ، دانش مدیریت، شماره 71، ص 62-41
20- حمیدی‌زاده، محمدرضا، شریفی، روح‌اله، (1387)، الگوی رویکرد تخصصی در تعاملات دانشگاه با صنعت: ضرورت‌ها و چالش‌های بخش‌بندی بازار، مجله صنعت و دانشگاه، سال اول، شماره 1، صص 13-25
21- درویشی، اسماعیل، مرندی، مریم، خطیبی، مصطفی، اطاعتگر، زهرا، (1388)، زمینه‌های ارتباط صنعت و دانشگاه و تجارب وزارت نیرو، نشریه صنعت و دانشگاه، سال دوم، شماره 3 و 4، صص 94-87
22- دولتیابی، پریا، آقایی، عبداله، (1388)، نقش پارک فناوری مجازی در تحول ماهیت صنعت و دانشگاه در اقتصاد دانش بنیان، نشریه صنعت و دانشگاه، سال دوم، شماره 3 و 4، صص 43-51
23- رادفر، رضا، خمسه، عباس، (1387)، نقش دولت، دانشگاه و صنعت در تقویت نوآوری و نظام ملی نوآوری ایران، فصلنامه تخصصی پارک‌ها و مراکز رشد، شماره 15.
24- زرگر، سیدمحمد، مهدی‌آبادی، امیر، شهابی، علی، (1389)، تحلیل نقش ارتباط صنعت و دانشگاه در توسعه تکنولوژی با رویکرد سیستمی ، چهارمین کنفرانس ملی مدیریت تکنولوژی ایران،
25- شفیعی، مسعود، یزدانیان، وحید، (1388)، ارتباط صنعت و دانشگاه از منظر اجرایی شدن اصل 44 قانون اساسی، نشریه صنعت و دانشگاه، سال دوم، شماره 3 و 4، صص 11- 19
26- شفیعی، مسعود، رحمانپوری، محمد، بهادری، مرتضی، (1391)، بررسی موانع و راهکارهای ارتباط صنعت و دانشگاه (مورد مطالعه: شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ)، فصلنامه نوآوری و ارزش آفرینی، سال اول، شماره اول
27- شفیعی، مسعود، یزدانیان، وحید، (1387)، توسعه مفهومی ارتباط بین صنعت و دانشگاه: از رهیافت‌های عمل‌گرا تا رهیافت‌های نهادگرا، مجله صنعت و دانشگاه، سال اول، شماره 1، صص 45-33
28- صفری، سعید، قاضی‌زاده، مصطفی، طاهری، رضا، ( 1392)، بررسی موانع ارتباط اعضای هیات علمی با بخش صنعت در راستای تحقق دانشگاه کارآفرین، پژوهشنامه مدیریت اجرایی، سال پنجم، شماره 10، صص 107-134
29- طبائیان، سیدکمال، بوشهری، علیرضا، (1388)، پیشبرد ارتباط صنعت و دانشگاه در قاب نظام ملی نوآوری مطالعه موردی فن‌بازار، نشریه صنعت و دانشگاه، سال دوم، شماره های 3 و 4، صص 9-5
30- فائض، علی ، شهابی، علی ، (1389)، ارزیابی و اولویت بندی موانع ارتباط دانشگاه و صنعت (مطالعه موردی شهرستان سمنان)، فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار،سال چهارم، شماره 2، ص 124-97
31- قديريان، ع. و غ. اصيلي (1383)، الگوي اثربخش مديريت مراكز تحقيق و توسعه؛ تهران، دومين كنفرانس بين المللي مديريت،
32- مجیدفر، فرزان، سلامی، رضا ، (1389)، برسی نقش و تاثیر چرخه‌های هوشمندی تکنولوژیکی در شبکه‌سازی بین بنگاه‌های صنعتی، مراکز پژوهشی و دانشگاهها (برگرفته از پایان نامه دکتری)، چهارمین کنفرانس ملی مدیریت تکنولوژی ایران
33- میرعلیخانی، کریم، کبیری اصفهانی، محمد، علی وردیلو، هوشنگ، (1388)، بررسی موانع همکاری صنعت و دانشگاه و معرفی یک نمونه موفق ایرانی، نشریه صنعت و دانشگاه، سال دوم، شماره 3 و 4، صص 75- 79
34- Martins, A., Ramalho, N., Morin, E. (2010). Acomprehensive meta-analysis of the relationship between Emotional Intelligence and health. Jornal of Personality and Individual Differences, 49, 554–564.
35- OECD. “The Knowledge-Based Economy”. Paris, OECD, (1996a).
