قاعده اهمّ و مهمّ و نظریّه غیر اخلاقی توجیه
الموضوعات :
1 - دانشگاه علوم قرآن و حدیث
الکلمات المفتاحية: اخلاق سیاسی, ماکیاولیسم, حکومت دینی, فقه سیاسی, معارف قرآن, نهج البلاغه, قاعده اهمّ و مهمّ, باب تزاحم.,
ملخص المقالة :
اخلاق در حکم رانی و کشورداری، از اموری است که همواره دغدغه اندیشمندان جوامع بوده است، و امروزه نیز اخلاق سیاسی و سیاست اخلاقی از مهم ترین مباحث مورد علاقه متفکران جهانی در حوزه فلسفه سیاسی و فلسفه اخلاق می باشد. در این مقاله پس از نگاهی اجمالی به آراء صاحبان مکاتب مختلف پیرامون نسبت میان اخلاق و سیاست، و با مقایسه نظرات مارکس، ماکیاولی، امام علی بن ابیطالب و با استناد به قرآن نشان دادهایم که اساس روش زمامداری مورد سفارش نیکولو ماکیاولی، که در عمل مورد قبول تمامی حاکمان بشری است، همانا جواز استفاده از هر چیزی برای وصول به هدف است، که از آن تعبیر میشود «هدف وسیله را توجیه می کند». در حالی که امام علی بن ابی طالب، داماد و نزدیکترین یار پیامبر اسلام، و جانشین منتخب ایشان، به صراحت چنین نظری را رد می کند، و آنگاه به آراء فقهاء شیعه در این زمینه مراجعه و به ریشه یابی قاعده اهمّ و مهمّ و مرجّحات باب تزاحم پرداخته، نشان داده ایم قرآن کریم و روایات اهلبیت تنها در مورد خاص «حفظ یا نجات جان انسانها» اجازه استفاده از امور ممنوعه را میدهد، و تعمیم آن به تمامی موارد اهمّ و مهمّ روا نمی باشد.
1. قرآن کریم
2. نهج البلاغه (صبحی صالح)؛ قم؛دار الهجرة
3. آشوری، داریوش؛ 1380ش.، دانشنامه سیاسی (فرهنگ اصطلاحات و مکتب¬های سیاسی)؛ تهران؛ مروارید، چاپ ششم
4. إبن أبى الحديد، عزالدين ابو حامد؛ 1337ش.، نهجنهجالبلاغة(ابنابىالحديد)؛ قم؛ كتابخانه آيةالله مرعشى نجفى، چاپ اوّل
5. إبن طاووس، علی بن موسی؛ ۱۴۱۲ ق.، كشف المحجة لثمرة المهجة، تحقیق محمد حسّون؛ بی-جا، مکتب الاعلام الاسلامی، بی¬چا
6. ابن مسکویه؛ بی¬تا.، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق؛ مقدمه شیخ حسن نمیم؛ تهران؛ مهدوی،بی¬چا
7. اسلامی، سید حسن؛ 1385ش.، امام، اخلاق، سیاست؛ تهران؛ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول
8. بهروزلک، غلامرضا؛ 1388ش.، مبانی اخلاق سیاسی در اسلام؛ قبسات، 14، شماره51
9. پونتارا، جولیانو؛ 1370ش.، اخلاق-سیاست- انقلاب، ترجمه حمید غفاری؛ فصل¬نامه فرهنگ، ش1و2
10. توسیدید؛ 1377ش.، تاریخ جنگ پلوپونزی، ترجمه محمد حسن لطفی؛ تهران؛ خوارزمی، بی¬چا
11. جوادی آملی، عبدالله؛ 1389ش.، تفسیر تسنیم؛ قم؛ نشر اسراء، بی¬چا
12. حسینی عاملی، سید جواد بن محمد؛ بی¬تا، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه (ط-قدیمه)؛ بیروت- لبنان؛ دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول
13. حلّی، علاّمه حسن بن یوسف؛ ١٤٢١ق.، نهج الحق و كشف الصدق؛ قم؛ دار الهجرة، بی¬چا
14. حلّی، شیخ حسین؛ 1379ق.، دلیل العروه الوثقی؛ نجف اشرف- عراق؛ مطبعة النجف، چاپ اول
15. خرازی، سید محسن؛ 1376ش.، مجله فقه اهل بیت علیهم¬¬السّلام (بالعربیه)؛ قم؛ دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت، شماره 11-12
16. خراسانی، آخوند محمد کاظم؛ 1409 ق.، کفایه الاصول؛ قم؛ آل البیت لإحیاء التراث، الطبعة الاولی
17. ــــــــــــــــ؛ 1407 ق.، فوائد الاصول؛ تهران؛ وزارت ارشاد، چاپ اول
18. دباغ، سروش؛ 1388ش.، امر اخلاقی امری متعالی، جستارهای فلسفی؛ تهران؛ نشر پارسه، چاپ اول
19. دهخدا، علی اکبر؛ 1373ش.، لغت نامه دهخدا، تهران؛دانشگاه تهران، بی¬چا
20. راسل، برتراند؛ 1365ش.، قدرت، ترجمه: نجف دریابندری؛ تهران؛ انتشارات خوارزمی، بی¬چا
21. رنجبر، مقصود؛ 1381ش.، اخلاق سیاسی؛ تهران؛ مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، بی¬چا
22. زحيلى، وهبة بن مصطفى؛ 1422 ق.، تفسير الوسيط(زحيلى)؛ دمشق؛ دار الفكر، چاپ اول
23. شیرازی، سید محمّد حسینی؛ 1413ق.، الفقه، القواعد الفقهیّه؛ بيروت- لبنان؛ مؤسسه امام رضا، چاپ اول
24. _________ 1423 ق.، تبیین القرآن، بيروت؛ دار العلوم، چاپ دوم
25. _________؛ 1424 ق.، تقریب القرآن إلی الأذهان، بيروت؛ دار العلوم، چاپ اول
26. صدوق، محمد بن علی؛ 1413 ق.، من لا یحضره الفقیه؛ قم؛ جامعه مدرسين، بی چا
27. طباطبائی، سید محمدحسین؛ 1417ق.، المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم؛ مؤسسة النشر الإسلامى، بی چا
28. طبرسی، فضل بن حسن؛ 1406ق.، مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ بيروت؛ دار المعرفة، چاپ اول
29. طبری، محمد بن جریر؛ بی¬تا، دلائل الامامه؛ قم؛ دار الذخائر للمطبوعات، بی¬چا
30. کاشف الغطاء، محمد حسين بن على بن محمد رضا؛ 1359ق.، تحریر المجله؛ نجف اشرف- عراق؛ المكتبة المرتضوية، چاپ اول
31. کاظمی، سید علی اصغر؛ 1376ش.، اخلاق و سیاست: اندیشه سیاسی در عمل؛ تهران؛ نشر قومس، بی¬چا
32. کیخا، نجمه؛ 1386ش.، مناسبات اخلاق و سیاست در اندیشه اسلامی؛ قم؛ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول
33. ماکیاولّی، نیکولو؛ 1366ش.، شهریار، ترجمه داریوش آشوری؛ تهران؛ پرواز، بی¬چا
34. مطهری، مرتضی؛ 1390ش.، حماسه حسینی؛ قم؛ صدرا، بی¬چا
35. _________؛ 1390ش.، سیری در سیره نبوی؛ قم؛ صدرا، بی¬چا
36. مکارم شیرازی، ناصر؛ 1364ش.، تفسیر نمونه؛ تهران؛ دار الکتب الاسلامیه، چاپ اول
37. منتظری، حسینعلی؛ 1408ق.، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه؛ قم، المرکز العالمی للدّراسات الإسلامیّة، چاپ اول
38. نائینی، محمد حسین؛ 1376 ش.، فوائد الاصول؛ قم؛ جامعه مدرسین، چاپ اول
نادرزاد، بزرگ؛ 1381ش.در باب دموکراسی، تربیت، اخلاق، سیاست(مجموعه مقالات برگزیده و ترجمه)؛ تهران؛ نشر چشمه، چاپ اول
