تبیین جایگاه تفکر انتقادی در وظیفه¬گراییِ معرفتیِ اخلاقِ باور
الموضوعات :فرامرز محمدی پویا 1 , سعید ضرغامی همراه 2 , سید مهدی سجادی 3 , یحیی قائدی 4 , علیرضا محمودنیا 5
1 - دانشگاه خوارزمی
2 - دانشگاه خوارزمی
3 - استاد دانشگاه تربيت مدرس تهران
4 - دانشگاه خوارزمی
5 - گروه فلسفه تربیت دانشگاه خوارزمی تهران
الکلمات المفتاحية: اخلاقِ باور, وظیفه¬, گراییِ معرفتی, قرینه¬, گرایی, تفکر انتقادی.,
ملخص المقالة :
هدف از پژوهش حاضر تبیین جایگاه تفکر انتقادی در وظیفه گراییِ معرفتیِ اخلاقِ باور می باشد. برای این منظور از روش تحلیل مفهومی برای تحلیل وظیفه-گراییِ معرفتی، تفکر انتقادی و همچنین تبیین جایگاه تفکر انتقادی در وظیفه گراییِ معرفتی استفاده شده است. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که به منظور عقلانیت بخشی به باورها و رعایت اخلاقِ باور، باید دلایل و قرائن لازم و کافی برای باور فراهم آید(قرینه گرایی). نائل آمدن به این دلایل و قرائن، مستلزم تحقیق و تفحص درباره ی باور مورد نظر است(وظیفه گراییِ معرفتی). برای انجام تحقیق و بررسی اصولی، باید قواعدی را تبیین کرد که با کاربرد آن ها فرایند وظیفه گراییِ معرفتی به نحو احسن صورت پذیرد. تفکر انتقادی متشکل از مهارت هایی است که هر کدام می توانند به عنوان یک قاعده در فرایند تحقیق و بررسی در مورد باور به کار روند. این قواعد عبارتند از «قضاوت با معیار روشن و پرهیز از قضاوت عجولانه»، «پرسشگری»، «خود اصلاحی»، «تمییز دلیل قوی از دلیل ضعیف»، «عدم پیروی از اکثریت و حقیقت جویی»، «تحلیل کردن»، «استقصاء»، «بداهت و پرهیز از ابهام»، «اجتناب از جمود و تعصب»، «جامعیت نگری»، «انعطاف پذیری»، «پیگیری تردیدها»، «استماع نظرات مخالف»، «تفکیک باور از صاحب باور»، «بررسی پیش فرض ها» که با ورود به فرایند اخلاقِ باور، مسیر وظیفه گرایی معرفتی را قاعده مندانه به پیش خواهد برد.
1. احمدی، غلامعلی(1380)، کاربرد روش حل مسأله در آموزش علوم، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 1، صص125-115.
2. ارنشتاین، آلن سی و هانکینس، فرانسیس. پی(1373)، مبانی فلسفی، روان¬شناختی و اجتماعی برنامه¬ی درسی، ترجمه¬ی سیاوش خلیلی شورینی، تهران، یادواره¬ی کتاب.
3. استامپ، النر و همکاران(1380)، جستارهایی در فلسفه دین، ترجمه¬ی مرتضی فتحی¬زاده، چاپ اول، قم، انتشارات دانشگاه قم.
4. اسلامی، محسن(1382)، ارائه¬ی الگویی برای طراحی و اجرای برنامه¬ی خواندن انتقادی و بررسی اثر آن بر تفکر انتقادی و نوشتن تحلیلی، رساله¬ی دکتری برنامه¬ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تربیت معلم.
5. بابامحمدی، حسن و خلیلی، حسین(1383)، مهارت¬های تفکر انتقادی دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی سمنان، آموزش در علوم پزشکی، دوره 4، شماره 12، صص29-23.
6. بدری گرگری، رحیم و همکاران(1389)، تأثیر بازاندیشی در عمل بر تفکر انتقادی دانشجو- معلمان مراکز تربیت معلم تبریز، مطالعات تربیتی و روان¬شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، دوره 11، شماره 1، صص210-189.
7. بهمنی، فرود و همکاران(1384)، مهارت¬های تفکر انتقادی دانشجویان علوم پایه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، آموزش در علوم پزشکی، دوره 5، شماره 2، صص45-41.
8. بیجنوند، فرامرز(1390)، تبیین مؤلفه¬های تفکر انتقادی و بررسی رابطه¬ی آن با تولید علم در بین اعضای هیأت علمی دانشگاه شاهد و ارائه¬ی راهکارها، پایان¬نامه کارشناسی ارشد در رشته¬ی علوم تربیتی، تهران، دانشکده¬علوم انسانی، دانشگاه شاهد.
9. پترسون، مایکل و همکاران(1387)، عقل و اعتقاد دینی؛ درآمدی بر فلسفه دین، ترجمه¬ی احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، چاپ پنجم، تهران، انتشارات طرح.
10. جهاني، جعفر(1380)، نقد و بررسي مباني فلسفي الگوي آموزشي تفکر انتقادي ليپمن، رساله دکتري، دانشکده روان¬شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.
11. جوادپور، غلامحسین(1389)، اخلاق باور؛ بررسی تحلیلی رهیافت ویلیام کلیفورد، پایان¬نامه کارشناسی ارشد رشته فلسفه دین، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم.
12. جوادپور، غلامحسین(1389)، پیش¬زمینه¬های معرفت¬شناختی اخلاق باور، آیین حکمت، سال2، شماره 6، صص63-35.
13. حاج حسینی، منصوره(1393)، تبیین انگاره¬های متکثر در پرورش تفکر انتقادی و الزامات عملی ناظر بر آن، اندیشه¬های نوین تربیتی، دوره 10، شماره4، صص116-95.
14. دكارت، رنه(1369)، تأملات در فلسفه¬ی اولي، ترجمه¬ی احمد احمدي، تهران، مركز نشر دانشگاهي.
15. دكارت، رنه(1370)، گفتار در روش راه بردن عقل، ترجمه¬ی علي فروغي، جلد دوم، تهران، انتشارات زوار.
16. دورانت، ویل(1380)، تاریخ فلسفه، ترجمه¬ی عباس زریاب، چاپ شانزدهم، تهران، مرکزانتشارات علمی و فرهنگی.
17. دیناروند، حسن و ایمانی، محسن(1387)، تبیین نظریه انتقادی، تعلیم و تربیت انتقادی و دلالت¬های آن از منظر فریره و ژیرو و نقد آن، اندیشه¬های نوین تربیتی، دوره 4، شماره 3، صص 176-145.
18. سیف، علی اكبر (1385)، روانشناسی پرورشی (روانشناسی یادگیری و آموزش)، چاپ پانزدهم، تهران، انتشارات آگاه.
19. شاقول، یوسف و محسنی، اعظم(1388)، تفکر انتقادی با تأکید بر انقلاب کپرنیکی کانت، پژوهش علوم انسانی، سال 10، شماره 26، صص284-267.
20. شاه¬ولی، منصور(1376)، به¬کارگیری آموزش تفکر انتقادی در آموزش عالی به¬منظور پاسخگویی به نیازهای جامعه، مجموعه مقالات نخستین سمینار آموزش عالی در ایران، جلد دوم، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، صص48-29.
21. شعباني، حسن(1378)، تأثير روش حل مسأله به صورت كار گروهي بر روي تفكر انتقادي و پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان پايه چهارم ابتدائي شهر تهران، رساله دكتري، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربيت مدرس تهران.
22. شعباني، حسن(1382)، روش تدريس پيشرفته(آموزش مهارت¬ها و راهبردهاي تفكر)، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.
23. شمس، منصور(1384)، آشنایی با معرفت¬شناسی، چاپ اول، تهران، انتشارات طرح نو.
24. شهابی، محمود (1384)، تفکر انتقادی و آموزش انتقادی، آموزش علوم اجتماعی، دوره هشتم،شماره 4، صص16-10.
25. عباسی یادکوری، مروارید(1381)، بررسی محتوای کتاب مطالعات اجتماعی مقطع متوسطه در پرورش مهارت¬های تفکر انتقادی بر مبنای دیدگاه اجتماعی برنامه درسی، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته¬ی برنامه¬ریزی درسی، دانشکده روان¬شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی.
26. عرب، مهین(1388)، نقد و بررسی روش¬شناسی در فلسفه دکارت و آراء پوپر، حکمت و فلسفه، سال 5، شماره4، صص 74-53.
27. غائبی، امیر و امیری پری، ربابه(1394)، بررسی رابطه بین رفتار اطلاع‌یابی در وب و تفکر انتقادی؛ مطالعه موردی: دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا(س)، اندیشه¬های نوین تربیتی، دوره 11، شماره 2، صص 68-49.
28. کاسیرر، ارنست(1370)، فلسفه روشنگری، ترجمه¬ی یدالله موفق، تهران، انتشارات نیلوفر.
29. کومبز، جرالد. ار؛ لو روی بی. دنیلز(1388)، پژوهش فلسفی: تحلیل مفهومی، ترجمه¬ی خسرو باقری، صص 65-43، در : شورت، ادموند سی(1388)، روش¬شناسی مطالعات برنامه درسی، ترجمه¬ی محمود مهرمحمدی و همکاران، چاپ دوم، انتشارات سمت و پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش.
30. لاک، جان(1381)، جستاری در فهم بشر، ترجمه¬ی رضازاده شفق، چاپ دوم، تهران، انتشارات شفیعی.
31. مارزانو، رابرت و همکاران(1380)، ابعاد تفکر در برنامه ریزی درسی وتدریس، ترجمه¬ی احقر قدسی، تهران، انتشارات یسطرون.
32. مایرز، چت(1386)، آموزش تفکر انتقادی، ترجمه¬ی خدایار ابیلی، تهران، انتشارات سمت.
33. معطري، مرضیه و همکاران(1380)، تأثیر بازاندیشی بر مهارت¬هاي تفکر انتقادي دانشجویان پرستاري تبریز، آموزش در علوم پزشکی، شماره 4، صص60-55.
34. نقیب¬زاده، میرعبدالحسین(1385)، نگاهی به فلسفه آموزش و پرورش، چاپ نوزدهم، تهران، انتشارات طهوری.
35. نقیب¬زاده، میرعبدالحسین(1390)، نگاهی به نگرش¬های فلسفی سده¬ی بیستم، چاپ دوم، تهران، انتشارات طهوری.
36. نوذری، حسینعلی(1389)، نظریه¬ی انتقادی مکتب فرانکفورت در علوم اجتماعی و انسانی، چاپ سوم، تهران، نشر آگه.
37. نوشادی، ناصر(1387)، بررسی گرایش دانشجویان رشته‌های علوم انسانی به تفکر انتقادی: ارائه چارچوب مفهومی برای پرورش تفکر انتقادی دانشجویان علوم انسانی، مجموعه مقالات کنگره ملی علوم انسانی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
38. هاشمیان نژاد، فریده(1380)، ارائه چهار چوب نظری در خصوص برنامه درسی مبتنی برتفكر انتقادی در دوره ابتدایی با تاكید بر برنامه درسی مطالعات اجتماعی، رساله دكتری ، دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات تهران.
39. وجدانی، فاطمه و سجادی، سید مهدی(1393)، بررسی مقایسه¬ای سه دیدگاه رایج در تفکر انتقادی و دلالت¬های تربیتی آنها: دیدگاه ریچارد پل، رابرت انیس و برتراند راسل، پژوهش در برنامه¬ریزی درسی، سال 11، دوره 2، شماره 15(پیاپی 42)، صص 23-12.
40. Amesbury. R. (2008). The virtues of belief: toward a non-evidentialist Ethics of Belief- Formation، Int J Philos Relig، 63.
41. Andolina. M. (2001). Critical thinking for working students، columgia delmar press.
42. Audi. R. (2002). Philosophy: the value of philosophy، the american philosophical association.
43. Bamberger-Henry. R. N. (2005). Cooperative learning and case study: does the combination improve students، Nurse Education Today، vol 25، no3، pp.238-246.
44. Billings Diane. M. and Hulsted Judith. A. (2009). Teaching in nursing a guide for faculty، St Luis: Saunders Co.
45. Brunner. J. (1984). Critical thinking in teacher education: towards a demythologization، Journal of teacher education، vol 40، no3، pp. 14-19.
46. Burke. C. G. (2003). What is critical tjomlomg، available at: http:// www. usc. edu/ schools/sppd/private/documents/ doctoral /resources / crotocal thinking.pd .
47. Cavus. N. and Uzunboylu. H. (2009). Improving critical thinking skills in mobile learning، Procedia - Social and Behavioral Sciences، vol 1، no1، pp. 434-438.
48. Chignnell. A and Dole. A. (2005). The ethics of religious belief: A Recent history in God and the Ethics of Belief، Cambridge university Press.
49. Chirema. K. (2007). The use of reflective journals in the promotion of reflection and learning in post–registration nursing students، Nurse Education Today، no 27، pp. 192-202.
50. Chisholm. R. M. (1961). Evidence as justification، The Journal of philosophy، vol 5، no 23، Des.
51. Clark. D. and Holt. J. (2001). Strategies to overcome obstacles in the facilitation of critical thinking، nursing education، no 25، pp. 291-298.
52. Clifford. W. K. (1876). The ethics of belief، contemporary review، copyright(c) 2003 proquest information and leaning company Ltd.
53. Clifford. W. K. (1877). The Ethics of Belief، Contemporary Review.
54. Clifford. W. K. (1901). Lectures and Essays، New York، the macmillan company.
55. Dam. G.T. and Voloman.M. (2004). Critical thinking as a citizenship competence، Teaching strategies learning and instruction، no 14، pp. 359-379.
56. Dennick. R.G. and Exley. k. (1998). Teaching and learning in groups and teams، Biochmical Education، no 26، pp. 111-115.
57. Dewey. J. (1982). How we think، Mass، heath loriginally published.
58. Duron. R and Et al. (2006). Critical thinking framework for any Discipline international، journal of teaching and learning in higher education، vol 17، no2، pp.160-166.
59. Elder. L. and Paul. R. (2008). Critical thinking in a world of accelerating change and complexity، social education، vol. 72، iss. 7، pp. 345-388.
60. Ennis. R. H. (1985). A logical basis for measuring critical thinking skills، Educational leadership، no 43، pp. 44-48.
61. Ennis. R. H. (1991). Critical Thinking: A Streamlined Conception، Teaching Philosophy، vol. 14، no. 1، pp. 5-25.
62. Ennis. R. H. (1993). Critical thinking assessment، theory into practice، vol. 32، no. 3، pp. 179-186.
63. Ennis. R. H. (2002). An outline of goals for a critical thinking curriculum and its assessment، available at:http://faculty .ed .Uiuc. edu/rhennis.
64. Facione. P. A. and Giancarlo. C. A. and Facione. N. C. and Gainen. J. (1995). The disposition toward critical thinking، Journal of general education، vol 44، no1، pp. 1-25.
65. Facione. P. A. (1990). The California Critical Thinking Skills Test-college level، technical report#2. Factors predictive of CT skills. Millbrae، CA: California Academic Press.
66. Facione. P. A. (2007). Critical thinking: what it is and why it counts، Millbrae، California Academic Press.
67. Facione. P. A. and Facione. N. C. and Giancarlo. C. A. (2001). California Critical Thinking Disposition Inventory: CCTDI. Inventory Manual، Millbrae، CA: California Academic Press.
68. Fisher. A. (2001). Critical thinking: an introduction، the university press of Cambridge، http:// www. cambridge.org.
69. Giroux، H. (1978). Writing and critical thinking in social studies، curriculum inquiry، vol. 8، no. 4، pp. 291-310
70. Glen. S. (1995). Developing critical thinking in higher education، nurse education today، no15، pp. 170-176.
71. Glifford. J. and Et al. (2004). Personality traits and critical thinking skills in college students، emprical tests of a two –factor theory، SAGE journals online and highwire press platforms، vol 11، no2، pp. 169-176.
72. Halonen. J. S. (1995). Demystifying critical thinking، teaching of psychology، vol 22، pp.75 -81.
73. Halpern. D. F. (1998). Teaching critical thinking for transfer across domains، American psychologist، no 53، pp. 449-455.
74. Hatcher. D. L. (2006). Stand-alone versus integrated critical thinking، general education، vol. 55، no. 3-4، pp. 247-272.
75. Hatcher. D. L. and Spencer. L. A. (2005)، Reasoning and writing: from critical thinking to composition، 3rd. ed، boston، american press.
76. Johnson. E. B. (2002). Contextual teaching and learning: what it is and why its here to stay، united kingdom، corwin press.
77. Karabenick. S. and Collins-Eaglin. J. (1996). Relation of perceived instructional goals and incentives to college student's use of learning strategies، Experimental Education، no 65، pp. 331-341.
78. Lerch. C. and Bilics. A. and Colley. B. (2006). Using reflection to develop higher order processes، Paper Presented at the Annual Meeting of American Education Research Association (www. Eric. Ed. Org.).
79. Liou. H. C. (2001). Reflective practice in a pre-service teacher education، System، no 29، pp. 197-208.
80. Lip. K.S. and Beasley. S. (2004). Book critical thinking in nursing، a cognitive skills workbook.
81. Lipman. M. (1996). Philosophy go to school، Philadelphia، temple university press.
82. Madigan. T. J. (2009). W. k. clifford and the ethics of belief، Cambridge scholars.
83. Nichols. M. (2003). Critical thinking process، Net Ce website، continuing education on line، available: http// www. Netce. Com/ course. Asp? Course=319.
84. Norris. S. .P. (1985). Synthesis of research on critical thinking، Educational leadership، no42، pp. 40-46.
85. Norris. S. P. and Ennis. R. H. (1989). Evaluating critical thinking: Teaching thinking، CA: Midwest Publications.
86. Papastephanlou. M. (2004). Educational critique، critical thinking and the critical philosophical traditions، Philosophy of education، no 38، pp370-377.
87. Pascarella. E. and Terenzini. P. (1991). How college enty years of research، San Francisco، CA: Jossey Bass.
88. Paul. R. (1990). Critical thinking: what every person needs to survey in a rapidly changing world، (Rohnert Park، ca: center for critical thinking and moral critique).
89. Paul. R. (1992). Critical thinking: what every person needs to survive in a rapidly chaging world، Santa Rosa، CA: Foundation for critical thinking.
90. Paul. R. and Elder. L. (2000). Critical thinking: the path to responsible citizenship، high school magazine، 7 No 810015 ap 2000.
91. Paul. R. and Elder. L. (2001). The miniature guide to critical thinking concepts and tools، the foundation for critical thinking.
92. Pithers. R. T. and Soden. R. (2000). Critical thinking in education: a review، Educational Research، vol. 42، no. 3، pp. 237-249.
93. Pojman. L. P. (1994). Philosophy of Religion، 2ed Edition، Wadsworth Publishing Company.
94. Pojman. L. P. (1999). The Theory of Knowledge، second edition، USA، wadswoth publishing Company.
95. Ransdell. S. and Gaillard-Kenny. S. (2009). Blended learning environments، Active Participation، and Student Success، The Internet Journal of Allied Health Sciences and Practice، [serial online]; vol 7، no1. Available from: http://ijahsp.nova.edu/articles/Vol7Num1/pdf/ Ransdell.pdf
96. Ristow. R. S. (1988). The teaching of thinking skills: does it improve creativity، Gifted child today، vol 11، no2، pp. 44-46.
97. Schafersman. S .D. (1991). An introduction to critical thinking، janury.
98. Scriven. M. and Paul. R. (2007). Defining critical thinking، the critical thinking community، foundation for critical thinking، (http://www. critical thinking.org).
99. Seifert. K. L. (1991). Educational psychology، (2d ed). boston: houghton mifflin.
100. Siegel. H. (1998). Educating reason: rationality، critical thinking and education، New York، routledge.
101. Snyder. L. G & Snyder. M. (2008). Teaching critical thinking and problem solving skills، data pi epsilon journal، little rock، vol. 50. Iss. 2، pp. 90-100.
102. Sporgeon. S. and Bawen. J. L. (2002). Digital video/ multimedia portfolis as a tool to develop reflective teacher، National Computing Conference Proceeding. (http://Confreg.Uoregon.Edu/ Ness 2002/).
103. Tiwari. D. (2008). Encyclopaedic dictionary education، Crescent Publishing Corporation.
104. Tynjala. P. (1998). Traditional studing for examination versus constructivist learning tasks، Studies in Higher Education، no 21، pp.185-200.
105. Van Gelder. T. J. (2005). Teaching critical thinking: Some lessons from cognitive science، College Teaching، no 45، pp. 1-6.
106. Watson. G. B. & Glaser، E. M. (1980). Measure the ability to think critically and problem solve، Harvard: university press.
107. Winningham. M. and Preusser، B. (2001). Crotoca; tjomlomg om، edoca;- sirgoca; settomgs(a case study approach)، missouri، mosby، inc press.
108. Woolfoolk. A. E. (2001). Teaching critical thinking and skills ، educational psychology، (6 th ed)، boston ، allyn and bacan.
1- Young. B. and Beitz. (2001). Developing critical thinking with active learning strategies، Nurse Educatore، vol 26، no1، pp.39-42
