کاربست تاریخ مفهومی در فهم اندیشه وکنش سیاسی
الموضوعات :حسین شریف آرا 1 , مرتضي بحراني 2 , سید خدایار مرتضویالاصل 3 , فرید خاتمی 4
1 - دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه مطالعات آینده‌نگر، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، ایران
3 - استادیار، گروه علوم سیاسی و روابط بین¬الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - استاد مدعو گروه علوم سیاسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: تاریخ مفهومی, اندیشۀ سیاسی, کنش سیاسی, تحولات اجتماعی, روش. ,
ملخص المقالة :
تاریخ مفهومی، رویکردی نظری برای رسیدن به فهمی نوین از اندیشه و کنش سیاسی در گذر زمان و در بستر تحولات سیاسی- اجتماعی است. در این رویکرد، مفاهیم ریشه در تحولات اجتماعی دارند؛ به گونهای که با تغییر و تحول در جامعه و حوزۀ کنش، مفاهیم نیز از نظر معنا و کارکرد دچار تغییر می‌شوند. پرسش این نوشتار، چگونگی فهم و تفسیر نسبت کنش و نظر سیاسی است و اینکه آیا رویکرد تاریخ مفهومی میتواند این نسبت را به نحوی توضیح دهد که پژوهشگر علاوه بر کشف این مهم، به مسئولیت خود برای ساختن جامعه و جهان بهتر نیز بپردازد. فرض ما این است که تاریخ مفهومی میتواند تفسیری مناسب از نحوۀ بودن امور و تجربیات تاریخی را ارائه دهد و افق آینده را برای مداخله در امور اجتماعی بازگذارد، به نحوی که قلمرو کنش پژوهشگر در مقام نظرورز کنشگر نیز مشخص شود. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی به معرفی این رویکرد میپردازد. تلاش ما این است که شرایط امکان ارائه درکی مفهومی از پدیده‌های سیاسی در بستر فهمی مدرن را شرح دهیم.
آغاجری، هاشم (1393) راینهارت کوزلک؛ تاریخ‌نگار اندیشه، سخنرانی در همایش تاریخ و علوم سیاسی، تهران، مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، مرکز پژوهش‌های ایرانی اسلامی.
آندرسن، ن.
آ (1394) درباره تاریخ مفاهیم راینهارت کوزلک، برگرفته از کتاب «نظریه و واقعیت»، ترجمه آرش حیدری و دیگران، تهران، تیسا.
جزایی، محدثه و دیگران (1399) تاریخ مفاهیم، آشکارسازی نزاع‌های ایدئولوژیک در تاریخ و فهم معنای نوین، گیلان، سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه گیلان.
حسن¬دخت فیروز، سیما و دیگران (1399) «الگویی برای بررسی مفاهیم کلیدی سیاسی اجتماعی در تاریخ ایران معاصر؛ مسئله روش»، تهران، تاریخ ایران، دوره سیزدهم، شماره 1، صص 77-99.
فوکو، میشل (1392الف) دیرینه‌شناسی دانش، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشرنی.
---------- (1392ب) در باب تاریخ اندیشه، ترجمه محسن حسنی، تهران، جاوید.
عبداللهی، یحیی (1390) تاملی نوع در مفهوم تاریخ، ماهنامه سوره، شماره 2، صص 54-55.
منوچهری، عباس (1390) «تاریحنگاری اندیشه و نسبت آن با فلسفه تاریخ برای تغییر در معیشت»، تهران، ماهنامه سوره، شماره 2، صص220-222.
نیکفر، محمدرضا (1388) «تاریخ مفهوم‌ها»، رادیو زمانه.
---------- (1396) مسئله ایران: در نقد ایدئولوژی ایرانی، رادیو زمانه.
هسینگ، آندرس (1395) تاریخ مفهومی چیست؟، ترجمۀ پژمان رنجبر، تهران، صدای اندیشه.
Chignola, Sandro (2002) History of Political Thought and the History of Political Concepts, Koselleck’s Proposal and Italian Research”, History of Political Thought, Vol. 23, N0. 3.
Goldman, Harvey (1994) From Social Theory to Sociology of Knowledge and Back: Karl Mannheim and the Sociology of Intellectual Knowledge Production, American Sociological Association, Vol. 12, No. 3.
Jordheim, Helge (2012) Against Periodization: Koselleck’s theory of multiple temporalities, Wiley online library.
Koselleck, Reinhart (1985) Linguistic Change and History of Events, Journal of Modern history, No. 61.
----------------------- (2002) the Practice of Conceptual History, Timing History, Spacing Concepts, California Stanford University Press.
Kuukkanen, Jouni-Matti (2008) History and Theory, Making sense of conceptual change, Wesleyan University. Muller, Jan-Werner (2011) on conceptual history, Journal of contemporary history, Volume: 46 issue: 3.
Palonen, Kari (1997) an Application of Conceptual History to Itself, From Method to Theory in Reinhart Koselleck's "Begriffsgeschichte". Finnish Yearbook of Political Thought, Jyväskylä, Finland: SoPhi.
Ramalho, Walderes (2021) Reinterpreting the “times of crisis” based on the asymmetry between chronos and kairos, International Journal of Theory and History of Historiography, Ouro Preto, v. 14, n. 35.
Rönnerfalk, Niklas (2017) Concept, Space, Home: A Conceptual History of Social Space, Lund University, Master´s thesis, Department of Arts and Cultural Sciences, Division of History of Ideas and Sciences.
