معاصرسازی اشعار کهن در رمان جزیرۀ سرگردانی و ساربان سرگردان سیمین دانشور
الموضوعات :آسنا ابدالی 1 , جهانگیر صفری 2 , ابراهيم ظاهري 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهرکرد
2 - استاد تمام گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهرکرد
3 - استادیار گروه ادبیات داستانی، دانشگاه شهرکرد
الکلمات المفتاحية: دانشور, شعر کهن, معاصرسازی, پیرنگ, شخصیت¬پردازی.,
ملخص المقالة :
معاصرسازی، ناظر بر کاربرد ادبیات اعصار پیشین در ادبیات معاصر و هماهنگ کردن این نوع ادبیات، با روحیات و ذهنیات انسان امروز است که این امر، نقش مهمی در خلق آثار ادبی، غنی کردن آنها و ارتباط بینِ فرهنگی در دوره های مختلف دارد. سیمین دانشور از جمله داستان نویسانی که از این شیوه، در آفرینش آثار داستانی خود استفاده کرده است. در رمان «جزیرۀ سرگردانی و ساربان سرگردان» شعر شاعران مختلفی مانند حافظ، مولوی، سعدی و خیام معاصرسازی شده است. هدف این پژوهش بررسی نقش این اشعار و شیوۀ معاصرسازی آنها، در رمان مذکور بر اساس روش توصیفی تحلیلی است. نتایج پژوهش نشان می دهد دانشور در رمان مذکور، بیشتر از شعر حافظ استفاده کرده و در خوانش نو از اشعار کهن و هماهنگ کردن آنها با فضای جامعۀ امروز ایران، بیشتر به آنها مفهوم و معنایی اجتماعی سیاسی داده است. همچنین این اشعار جزو ساختار رمان او شده‌اند و نقش بسیار مهمی در شخصیت پردازی ها، نشان دادن نوع اندیشه و وابستگی‌های ذهنی شخصیت های رمان، طرح ریزی پیرنگ، تقویت درونمایه ها، توصیف مکان، حقیقت مانندی و ایجاد ارتباط بین گذشتۀ فرهنگی و اجتماعی ایران با امروز آن دارند.
آتش سودا، محمدعلی (1382) گرایش¬های کلاسیک در نثر داستانی معاصر، نشریۀ دانشکده زبان و علوم انسانی دانشگاه باهنر کرمان، دورۀ جدید (بهار)، شماره 13، صص1-37.
آلن، گراهام (1385) بینامتنیّت، ترجمۀ پیام یزدانجو، چاپ دوم، تهران، مرکز.
احمدی، بابک (1375) ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز.
بهار، محمدتقی (1376) سبک¬شناسی؛ تاریخ تطوّر نثر فارسی، ج دوم، چاپ نهم، بدیهه.
پاینده، حسین (1397) «خوانش متن به شیوۀ تاریخ¬نگاران نوین (تحلیل گفتمان¬های سووشون)»، فصلنامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال چهاردهم، شمارۀ 53، صص 11-39.
پوینده، محمدجعفر (1377) درآمدی بر جامعه¬شناسی ادبیات (مجموعه مقالات؛ گزیده و ترجمه)، تهران، نقش جهان.
حافظ، شمس¬الدین محمد (1383) دیوان غزلیات، به کوشش خطیب رهبر، چاپ سی و هفتم، تهران، صفی علیشاه.
خیام، عمر بن ابراهیم (1371) رباعیات خیام، به تصحیح و تحشیه محمدعلی فروغی، قاسم غنی، تهران، اساطیر.
دانشور، سیمین (1380الف) جزیرۀ سرگردانی، تهران، خوارزمی.
------------ (1380ب) ساربان سرگردان (جلد دوم جزیرۀ سرگردانی)، تهران، خوارزمی.
زمانی، کریم (1381) شرح جامع مثنوی معنوی، دفتر اول، چاپ دهم، تهران، اطلاعات.
ژوو، ونسان (1394) بوطیقای رمان، ترجمۀ نصرت حجازی، تهران، علمی و فرهنگی.
سعدی، مصلح¬الدین (1375) بوستان سعدی (سعدی نامه)، تصحیح و توضیح، غلامحسین یوسفی، چاپ پنجم، تهران، سهامی خوارزمی.
------------ (1385) کلیات سعدی؛ به تصحیح محمدعلی فروغی، تهران، هرمس (وابسته به مؤسسۀ شهر کتاب).
سلیمی کوچی، ابراهیم و محسن رضائیان ( 1394) «بینامتنیّت و معاصرسازی حماسه در «شب سهراب¬کشان» بیژن نجدی»، متن¬پژوهی ادبی، شمارۀ 63، صص 147-160.
صادقی، معصومه (1391) بررسی و تحلیل تأثیر آشنایی با ادبیات کلاسیک فارسی در داستان نویسی معاصر (با نگاهی به رمان¬های سووشون، جای خالی سلوچ و آتش بدون دود)، پایان-نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
صفری، جهانگیر، ظاهری عبدوند، ابراهیم (1397) «گفتمان عرفان در رمان جزيره سرگرداني و ساربان سرگردان»، پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت، سال 7، شمارۀ 1، صص 129 - 146.
طبیب اصفهانی (1347) دیوان طبیب اصفهانی؛ با مقدمۀ کیوان سمیعی، پاکستان.
علیجانی، محمد و حسینعلی قبادی و سعید بزرگ بیگدلی (1393) «تحلیل اسطوره¬ای رمان سووشون با نگاه به تأثیر کودتا 28 مرداد 1332»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره¬ شناختی، سال 10، شمارۀ 34، صص193-218.
قبادی، حسینعلی و دیگران (1392) «تحلیل نسبت میان درونمایه¬های آثار داستانی سیمین دانشور با پیشینۀ فرهنگی ایران»، فصلنامۀ متن پژوهی ادبی، شمارۀ 54، صص123-146.
کرمی، موسی و دیگران (1392) «تحلیل بینامتنی داستان مار و مرد سیمین دانشور»، فصلنامۀ تخصصی مطالعات داستانی، سال اول، شمارۀ سوم، صص37-48.
لاهیجی، حزین (1350) دیوان حزین لاهیجی؛ به ضمیمه تاریخ و سفرنامه حزین، با تصحیح، مقابله و مقدمۀ بیژن ترقّی، پیروز.
مارتین، والاس (1386) نظریه¬های روایت، ترجمه محمد شهبا، تهران، هرمس.
مکارک، ایرناریما (1388) دانشنامۀ نظریه¬های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران، آگه.
مولوی، جلال الدین محمد بلخی (1381) کلیّات شمس تبریزی، با مقدمۀ بدیع الزمان فروزانفر، تهران، میلاد.
میرصادقی، جمال (1388) عناصر داستان، چاپ ششم، تهران، سخن.
میرعابدینی، حسن (1383) صد سال داستان نویسی در ایران، تهران، چشمه.
نامورمطلق، بهمن (1390) درآمدی بر بینامتنیت، نظریه¬ها و کاربردها، تهران، سخن.
نظامی، الیاس بن یوسف (1386) لیلی و مجنون/ نظامی گنجوی، تصحیح بهروز ثروتیان، تهران، امیرکبیر.
ویکلی، کریستین (1384) وابستگی متون، تعامل متون، ترجمۀ طاهر آدینه¬پور، پژوهشنامۀ ادبیات و نوجوان، شمارۀ 28، صص4-15.
Bakhtin, Mikhail (1981) The Dialogic Imagination, Trans, Caryll Emerson and Michael Norquist. Austin، University of Texas Press.
Wolfrey, Julian & Robbins, Ruth & Womack, Kenneth (2006) Key concepts in literary theory, (Second Edition), Edinburgh University Press.
