تبیین جایگاه رئیس‌جمهور در قانون اساسی از منظر کارآمدی نهادهای سیاسی در ج. ا. ایران
الموضوعات :
سید رضا شاكري
1
(استاديارگروه علوم سیاسی، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاددانشگاهي)
الکلمات المفتاحية: رئیس‌جمهور, کارآمدی, مسئولیت, قانون اساسی و جمهوریت و اسلامیت. ,
ملخص المقالة :
نهادهای سیاسی در پرتو تحول اندیشه و نظریه‌های سیاسی می‌توانند امکانات و محدودیت‌های جدید را نشان دهند. رئیس‌جمهور در قانون اساسی کشورمان، جایگاه مهم و تعیین کننده‌ای دارد که برآمده از رأی مستقیم مردم، تنفیذ مقام رهبری، نمایندگی حاکمیت ملی ایران در نسبت با سایر کشورها و چهرۀ نمادین ملی است. امروزه که از قدرت دولت‌ها و حکومت‌ها فروکاسته شده و در عوض مسئولیت‌های انسانی و فردی در قلمروهای مختلف جامعه، سیاست و اقتصاد و در مسایل مشترک بشری برجسته شده است، جایگاه رئیس‌جمهور نیز بر اساس خوانش‌های تازه، واجد چنین ظرفیت‌هایی می‌شود. پرسش این پژوهش این بود که نقش و جایگاه رئیس‌جمهور در قانون اساسی با توجه به شاخص‌های کارآمدی چیست و چگونه می‌توان این جایگاه را در عمل ارتقا داد تا کارآمدی نیز درجه بالاتری را تجربه کند. جایگاه رئیس‌جمهور در این مقاله با هدف شناخت و تبیین امکانات جدید عمل سیاسی مطالعه می‌شود. این موضوع بر مبنای مؤلفه‌های کارآمدی و درون نظریۀ نهادگرای هنجاری بررسی می شود. یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد که وجه عاملیتی و انسانی رئیس‌جمهور که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و به ویژه در سوگندنامه او و در ارتباطش با مردم و افکار عمومی برجسته می‌شود، بر جنبه ساختاری و سازمانی آن غلبه دارد و از این منظر می‌تواند ابعادی از اهمیت جایگاه رئیس‌جمهور را آشکار نماید.
الهام، غلامحسین و سیدمصطفی میرمحمدی میبدی (1392) «بررسی تداخل مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی با مصوبات مجلس شورای اسلامی، دولت و مجمع تشخیص مصلحت نظام»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره 37، بهار و تابستان، صص 155-177.
برلین، آیزایا (1385) سرشت تلخ بشر، ترجمه لیلا سازگار، تهران، ققنوس.
پیترز، گای (1386) نظریۀ نهادگرایی در علم سیاست، ترجمه فرشاد مؤمنی و فریبا مؤمنی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
دولت رفتار حقیقی، محمدرضا (1385) جایگاه و ماهیت حقوقی سازمان های غیر دولتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 49.
روزنامه شرق (1399) اختیارات رئیس‌جمهور از لوایح دوقلوی خاتمی تا گلایه‌های روحانی، شماره 3899، 6دی ماه.
علم¬الهدی سیدحجت الله و امیرحسین اصل زعیم (1392) «بررسی ابعاد حقوقی مسئولیت رئیس‌جمهور در اجرای قانون اساسی به موجب اصل یکصد و سیزدهم قانون اساسی»، فصلنامه مطالعات حقوقی دولت اسلامی، شماره 4، صص 79-109.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
گرجی، علی¬اکبر و کامبیز نوروزی (1395) نشست تخصصی منشور حقوق شهروندی؛ تبلیغات انتخاباتی یا راهبرد عملیاتی، ایرنا، 10 اسفند.
مارش، دیوید و جری استوکر (1384) روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، چاپ دوم، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
واعظی، سیدمجتبی و حمید مسعودی (1396) تأملی در کارآمدی تضمین های حاکمیت قانون در قوه مجریه ایران و انگلستان، فصلنامه سیاست های راهبردی و کلان، شماره 19، 20-40.
هاشمی، سیدمحمد (1380) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد اول، چاپ سوم، تهران، داده‌گستر و میزان.
پایگاه‌های خبری فرارو، خبرآنلاین، انتخاب، همشهری آنلاین، جهان¬نیوز و عصر ایران.
Dellepiane, Avellaned, Sebastian, (2006) Good governanee, insfitutios and economic development: bdyond the conventional wisdom, in forum de recera University at pameufahre, Barcelona.
DespainaGrigriadou (2013) explaining institutional dynamics within local partnership: the case of “equal II and leader in Grete, PhD, thesis, University of Nottingham.
Fassbender, Bardo (2009) the united nations charter and the constitution of the international community, martin Nijhaff publishers, USA.
Murphy, Colleen (2010) a moral theory of political reconciliation, cambridge University press.
Strauss, David A (1999) What is Constitutional Theory? CALIFORNIA LAW REVIEW, vol 81, pp 581-592.
Vandevelda, pol (2007) ed. Issues in interpretat vonthearg, Milwakee, Marquette University press.
Wu, Yuxin (2009) new institutinalism politics: integeration of old institutinalism and other methologies, Asian social science journal, vol. 5,no. 9.
www.rouhani.ir.
www.dolat.ir.
