ارائه یک روش ترکیبی از DEA، DEMATEL و ANP جهت ارزیابی سیستم¬های ERP
الموضوعات :
امیر امینی
1
(دانشکده مهندسی صنایع، دانشگاه صنعتی ارومیه)
علیرضا علی نژاد
2
(دانشیار، دانشکده مهندسی صنایع و مکانیک، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین)
الکلمات المفتاحية: برنامهریزی منابع سازمان, دیمتل, فرایند تحلیل شبکهای , تحلیل پوششی دادهها, ارزیابیِ کارایی,
ملخص المقالة :
این پژوهش با استفاده از روش تحلیل پوششی دادهها به ارزیابی عملکرد سیستمهای برنامهریزی منابع سازمان 18 نمونه شرکت تولیدی پرداخته است تا مشخص شود آیا اهداف تعریف شده برای سیستمهای ERP توانسته‌اند عملکرد بعد از پیادهسازی این سیستم را تحت تاثیر قرار دهند. با توجه به شناسایی مؤلفه‌های مؤثر در پیادهسازی برنامهریزی منابع سازمان با استفاده از مرور تحقیقات پیشین، مصاحبه و نظرات خبرگان شاخصهای ارزیابی عملکرد این سیستم شناسایی شدند. سپس مهمترین شاخصهای ورودی با استفاده از نظر خبرگان به روش دیمتل فازی و شاخصهای خروجی به روش تحلیل شبکهای رتبهبندی گردیدند. در این رتبهبندی شاخصهای زمان صرف شده جهت اجرا، زیر ساخت‌های اجرا، آموزش و اقدامات حمایتی کاربر شاخصهای برترِ ورودی، و سه شاخص افزایش بهرهوری، مدیریت صحیح منابع و میزان رضایت‌مندی کاربر نیز به عنوان شاخصهای برتر خروجی انتخاب گردیدند. با استفاده از شاخصهای منتخب به ارزیابی عملکرد سیستم برنامهریزی منابع سازمانِ شرکتهای منتخب پرداخته شده است. نتایج این تحقیق در شناسایی نقاط قوت و ضعف شرکتها در مقایسه با بهترین شرکت شناخته شده و هر چه بهتر ساختن سیستم ERP خود مفید واقع خواهد شد.
منابع
[1]. امینی، علی، بنیادی نایینی، علی؛ محمدی، مهدی احدزاده نمین، مهناز، ارزیابی عملکرد مدیریت فناوری و نوآوری در دو مرحله توانمندسازها و نتایج با استفاده از تحلیل پوششی دادهها، مدیریت توسعه فناوری، 4، 3، 33-68، 1395.
[2]. Clayton M.J., Delphi: a technique to harness expert opinion for critical decision-making tasks in education, Educational Psychology, 17(4), 373-386, 2006.
[3]. محمودی جعفر، احمدی فریدون، تعیین عوامل کلیدی موفقیت ERP در سازمان¬های دولتی ایران، فصلنامه تجارت و اقتصاد نوین، شماره13، صفحه 78-67، 1393.
[4]. Tsai W.H., Lin S.J., Lin W.R., Liu J.Y., The relationship between planning & control risk and ERP project success, Proceedings of the IEEE IEEM, 1835-1839, 2009.
[5]. Kahraman C., Çebı S., A new multi-attribute decision making method: Hierarchical fuzzy axiomatic design, Expert Systems with Applications, 36(3), 4848-4861, 2009.
[6]. زارع رواسان، احد، دیلمی، هما، مهارت‌های موردنیاز مدیران پروژههای پیادهسازی سیستمهای برنامهریزی منابع سازمان، مطالعات مدیریت کسب و کار هوشمند، دوره 2، شماره 8، 67-88، 1393.
[7]. Bhumgara A., Sayyed I., Enterprise Resource Planning Systems, International Journal of Advances in Engineering & Technology, 10(2), 283, 2017.
[8]. رضایی هانیه، سعید جهانیان، بررسی تاثیر اجرای ماژل خرید ERP بر مدیریت زنجیره تامین مورد مطالعه: سیستم خرید شرکت ذوب آهن اصفهان، دومین کنفرانس بین المللی مدیریت و حسابداری، موسسه آموزش عالی صالحان، تهران، ایران، 1396.
[9]. امیری فرزاد، فیضی کمره حدیث، خامه¬ای منا، نظری الهام، نقش مدیریت اطلاعات (IM) و سیستم مدیریت منابع (ERP)در مدیریت دانش استراتژیک و تصمیم¬گیری، دومین کنفرانس ملی مدیریت مهندسی، موسسه آموزش عالی مهرآستان گیلان، آستانه اشرفیه، ایران، 1396.
[10]. Saade R. G., Nijher H., Critical success factors in enterprise resource planning implementation: A review of case studies, Journal of Enterprise Information Management, 29(1), 72-96, 2016.
[11]. Costa C. J., Ferreira E., Bento F., Aparicio, M., Enterprise resource planning adoption and satisfaction determinants, Computers in Human Behavior, 63, 659-671, 2016.
[12]. رسولی فرزاد، طبقه بندی عوامل مهم و حیاتی برنامه ریزی منابع سازمانی، همایش پژوهش های مدیریت و علوم انسانی، موسسه پژوهشی مدیریت مدبر، دانشگاه تهران، تهران، ایران، 1395.
[13]. Rashid, M. A., Hossain, L., & Patrick, J. D., The evolution of ERP systems: A historical perspective, In Enterprise Resource Planning: Solutions and Management (pp. 35-50). IGI Global, 2012.
[14]. Muscatello J. R., Small, M. H., and Chen, I. J., Implementing Enterprise Resource Planning (ERP) Systems in Small and Midsize Manufacturing Firms, International Journal of Operations and Management, 23(8), 850-871, 2003.
[15]. Rosenthal P. H., and Park, L. J., Managing Information Systems Textbooks: Assessing their Orientation Toward Potential General Managers, California State University, Losangeles, California, 2009.
[16]. Lall V., Teyarachakul S., Enterprise resource planning (ERP) system selection: a data envelopment anaysis (DEA) approach, Journal of Computer Information Systems, 47(1), 123-127, 2016.
[17]. Kofahi I., Alryalat H., Enterprise Resource Planning (ERP) Implementation Approaches and the Performance of Procure-to-Pay Business Processes:(Field Study in Companies that Implement Oracle ERP in Jordan), International Journal of Information Technology Project Management (IJITPM), 8(1), 55-71, 2017.
[18]. Zhu, Y., Li, Y., Wang, W., & Chen, J., What leads to post-implementation success of ERP? An empirical study of the Chinese retail industry, International Journal of Information Management, 30(3), 265-276, 2010.
[19]. Samoilenko, S., & Osei-Bryson, K. M., Using Data Envelopment Analysis (DEA) for monitoring efficiency-based performance of productivity-driven organizations: Design and implementation of a decision support system. Omega, 41(1), 131-142, 2013.
[20]. Chang S. I., Yen, D. C., Chang, I. C., & Jan D., Internal control framework for a compliant ERP system, Information & Management, 51(2), 187-205, 2014.
[21]. Sudhaman P., Thangavel C., Efficiency analysis of ERP projects-software quality perspective, International Journal of Project Management, 33(4), 961-970, 2015.
[22]. Alaskari, O., Pinedo-Cuenca, R., & Ahmad, M. M., Framework for Selection of ERP System: Case Study. Procedia Manufacturing, 38, 69-75, 2019.
[23]. Ruivo, P., Johansson, B., Sarker, S., & Oliveira, T., The relationship between ERP capabilities, use, and value. Computers in Industry, 117, 103209, 2020.
[24]. فیضی، کامران، ثابت مطلق، محمد، عابدینی نادینی، مهدی، به‌کارگیری رویکرد تلفیقی QFD، FAHP و VIKOR به‌منظور انتخاب مناسب‌ترین سامانه ERP، مطالعات مدیریت کسب و کار هوشمند، ، دوره 3، شماره 10، 1-20، 1393.
[25]. حسینی دهشیری، جلال الدین، عرب، علیرضا، انتخاب سیستم برنامهریزی منابع سازمان با بهره‌گیری از روش تلفیقی سوآرا و آراس خاکستری، مطالعات مدیریت کسب و کار هوشمند، دوره 5، شماره 18، 73-103، 1395.
[26]. محقر، علی؛ خلوصی، محمدهادی، خلوصی، سمیه، بهبود روش فناوری های کلیدی با استفاده از گسترش عملکرد کیفیت، تحلیل پوششی داده ها و منطق فازی، مدیریت توسعه فناوری، 4، 4، 107-134، 1395.
[27]. Wu, W. W. & Lee, Y. T., Developing global managers’ competencies using the fuzzy DEMATEL method, Expert Systems with Applications, 32(2), 499-507, 2007.
[28]. Ozer U., Hassan K., Unal A., An integrated DWMATEL and Fuzzy ANP techniques for evaluation and selection of outsourcing provider for a telecommunication company, Computers & Industrial Engineering, 86, 137-146, 2015.
[29]. Chang B., Chang, C.W., & Wu, CH., Fuzzy DEMATEL method for developing supplier selection criteria, Expert system with Applications,38(3), 1850-1858, 2011.
[30]. Gulcin B., Gizem C., A novel hybrid MCDM approach based on fuzzy DEMATEL, fuzzy ANP and fuzzy TOPSIS to evaluate green suppliers, Expert Systems with Applications 39,3000,3011, 2012.
[31]. Ervural, B. C., Zaim, S., Demirel, O. F., Aydin, Z., & Delen, D., An ANP and fuzzy TOPSIS- based SWOT analysis for Turkey’s energy planning, Renewable and Sustainable energy reviews, 182, 1538-1550, 2018.
[32]. Saaty, T. L., Fundamentals of the analytic network process, in proceedings of the 5th international symposium on the analytic hierarchy process, 12-14, 1999.
[33]. Farrell, M. J., The measurement of productive efficiency, Journal of the Royal Statistical Society, Vol. 120, pp.253-290, 1957.
[34]. Charnes, A., Cooper, W. W., & Rhodes, E., Measuring the efficiency of decision making units, European journal of operational research, 2(6), 429-444, 1978.
[35]. مهرگان، محمدرضا،. تحلیل پوششی دادهها: مدلهای کمی در ارزیابی عملکرد سازمانها، نشر کتاب دانشگاهی، چاپ سوم، تهران، 1395.
[36]. معین‌الدینی سعيد، عادل آذر، (1393)، ارزيابي عملكرد سازمان بر اساس شاخص هاي جوايز كيفيت – رويكرد DEA، دو ماهنامه علمي – پژوهشي دانشگاه شاهد، سال يازدهم، شماره 8، 1393.
[37]. Banker, R. D., Charnes, A., & Cooper, W. W., Some models for estimating technical and scale inefficiencies in data envelopment analysis, Management science, 30(9), 1078-1092, 1984.
[38]. Alinezhad, A., Kakavand, H., Kazemi, A., & Javad, M. O. M., Developing a multi-objective BCC model in grey environment. International Journal of Modelling in Operations Management, 5(1), 72-82, 2015.
[39]. صارمی، محمود، عابدینی، مهدی، ارزیابی و استخراج شاخصهای مرتبط با آمادگی صنعت خودروسازی جهت پیادهسازی ERP، دانش مدیریت، 77 (20)، 15-31، 1386.
[40]. محمودی، جعفر، احمدی، فریدون، تعیین عوامل کلیدی موفقیت تعیین عوامل کلیدی موفقیت ERP در سازمانهای دولتی ایران، فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، 3 (13)، 67-88، 1390.
[41]. Maldonado, M., Factors impacting the success of ERP implementations in small and medium enterprises: an empirical assessment from Latin America. In Proceedings of the Fourteenth Americas Conference on Information Systems, July, 2009.
[42]. Ganesh, L., & Mehta, A., Critical success factors for successful enterprise resource planning implementation at Indian SMEs. International Journal of Business, Management and Social Sciences, 1(1), 65-78, 2010.
دو فصلنامه علمي فناوري اطلاعات و ارتباطات ایران | سال دوازدهم، شماره‌هاي 45 و 46، پاییز و زمستان 1399 صص: 21-42 |
|
ارائه یک روش ترکیبی از DEA، DEMATEL و ANP جهت ارزیابی سیستمهای ERP
امیر امینی* علیرضا علی‌نژاد**
*دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مهندسی صنایع، دانشکده مهندسی صنایع، دانشگاه صنعتی ارومیه
**دانشیار، دانشکده مهندسی صنایع و مکانیک، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین
تاریخ دریافت: 31/03/1399 تاریخ پذیرش: 12/09/1399
نوع مقاله: پژوهشی
چکیده
این پژوهش با استفاده از روش تحلیل پوششی دادهها به ارزیابی عملکرد سیستمهای برنامهریزی منابع سازمان 18 نمونه شرکت تولیدی پرداخته است تا مشخص شود آیا اهداف تعریف شده برای سیستمهای ERP توانسته‌اند عملکرد بعد از پیادهسازی این سیستم را تحت تاثیر قرار دهند. با توجه به شناسایی مؤلفه‌های مؤثر در پیادهسازی برنامهریزی منابع سازمان با استفاده از مرور تحقیقات پیشین، مصاحبه و نظرات خبرگان شاخصهای ارزیابی عملکرد این سیستم شناسایی شدند. سپس مهمترین شاخصهای ورودی با استفاده از نظر خبرگان به روش دیمتل فازی و شاخصهای خروجی به روش تحلیل شبکهای رتبهبندی گردیدند. در این رتبهبندی شاخصهای زمان صرف شده جهت اجرا، زیر ساخت‌های اجرا، آموزش و اقدامات حمایتی کاربر شاخصهای برترِ ورودی، و سه شاخص افزایش بهرهوری، مدیریت صحیح منابع و میزان رضایت‌مندی کاربر نیز به عنوان شاخصهای برتر خروجی انتخاب گردیدند. با استفاده از شاخصهای منتخب به ارزیابی عملکرد سیستم برنامهریزی منابع سازمانِ شرکتهای منتخب پرداخته شده است. نتایج این تحقیق در شناسایی نقاط قوت و ضعف شرکتها در مقایسه با بهترین شرکت شناخته شده و هر چه بهتر ساختن سیستم ERP خود مفید واقع خواهد شد.
واژگان کلیدی: برنامهریزی منابع سازمان، دیمتل، فرایند تحلیل شبکهای ، تحلیل پوششی دادهها، ارزیابیِ کارایی.
1. مقدمه
قرن بیست‌ویکم، صده اطلاعات و انفجار آن نام‌گذاری شده و این موضوع اهمیت، تعیین‌کنندگی و مدیریت مناسب اطلاعات را در همه عرصه‌های زندگی بشر روشن میسازد. یکی از حوزه‌هایی که ارزیابی عملکرد برای آن لازم و ضروری به نظر می‌رسد، مدیریت فناوری و نوآوری در بنگاه‌هاست. سیستمهای اطلاعاتی کارا و یکپارچه که بتوانند همه فعالیتها و وظایف موجود در یک سازمان را تحت پوشش قرار داده و اطلاعات لازم و ضروری را بهموقع در اختیار استفادهکنندگان آن قرار دهند، از ابزارهای مفیدی هستند که سازمانها برای افزایش قابلیتهای خود، بهبود عملکرد، تصمیمگیری بهتر و دستیابی به مزیت رقابتی از آن استفاده میکنند [1]. شاید یکی از جامع‌ترین سیستمهاي اطلاعاتی موجود که در سالهاي اخیر به طور گستردهاي مورد استفاده قرار گرفته، سیستم برنامهریزي منابع سازمان باشد. ظرفیت ERP1در یکپارچهسازی فرآیندهاي سازمان و اطلاعات حوزههاي عملکردي مختلف از طریق یک پایگاه داده متمرکز باعث گردیده است که قرن صاحب‌نظران این سیستمها را به عنوان پیش نیاز موفقیت در قرن بیست و یک معرفی کنند [2].
ERP مجموعه‌ای منسجم از برنامههایی است که برای پشتیبانی از فعالیتهای اصلی سازمان نظیر تولید، مالی و حسابداری، فروش و بازاریابی و منابع انسانی به کار گرفته میشود [3]. پيادهسازي سیستمهایERP زمان و منابع قابل توجهي را از سازمان ميگيرد. نمونههاي زيادي از شكست پروژههاي برنامه‌ريزي منابع سازمان با وجود سرمايهگذاري بالا گزارش شده است [4].
ارائهدهندگان سیستمهاي برنامهریزي منابع سازمان ادعا میکنند که محصول‌شان بارها آزمایش شده و تحت تجربیات فراوان ایجاد گردیده است و این مهم آنها را قادر میسازد که راه‌حل‌هاي فوقالعادهاي را براي بخشهاي مختلف صنعت و خدمات ارائه کنند. این واقعیت در بسیاري از سازمانها ملموس است، اما تجارب نشان میدهد این محصولات در برخی از سازمانها نتوانستهاند آنگونه که باید مفید و کارگشا باشند، بنابراین پرداختن به عوامل موفقیت سیستمهايERP در سازمانهاي مختلف از چالشهاي مهم محققان از زمان پیدایش ERP بوده است [5].
1_1 نوآوری پژوهش
صنایع تولیدی و خدماتی در ایران در صدر توجه برای بکارگیری فناوریهای نوین بودهاند. در سالهای اخیر با توجه به پیادهسازی نمونههای موفق و ناموفق از پروژههای برنامهریزی منابع سازمان در شرکتهای ایرانی مسأله شناخت عوامل موفقیت این پروژهها در کانون توجه قرار گرفته است [6]. در پژوهشهای انجام شده اغلب به بررسی چگونگی استقرار مدیریت منابع سازمانی و دلایل شکستِ پروژههای اجرای آن پرداخته شده و برخی پژوهشها نیز مباحث نرم‌افزاری ERP را مطرح نموده‌اند و بررسی مدیریت چنین سیستمی و ارزیابی الگوهای مناسب جهت عملکرد بهینه آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین به منظور پوشش شکاف تحقیقاتی مشاهده شده نیاز است این سیستمها در واحدهای صنعتی و تولیدی بصورت دقیق بررسی گردند و سیاست‌های بهبود اجرای آنها معرفی و ارائه شود. از این رو پژوهش حاضر به دنبال بررسی کارایی استفاده از برنامهریزی منابع سازمان در شرکتهای تولیدی بر اساس مدلهای تصمیمگیری و تحلیل پوششی دادهها است تا بتواند علل و چالشهای عدم موفقیت اجرای برنامهریزی سازمان را شناسایی نماید. این مهم با بکارگیری روشهای تصمیمگیری چند معیاره جهت شناسایی معیارهای ارزیابی این سیستم در سازمان انجام خواهد شد. بدین منظور مهمترین معیارهای موجود در منابع کتابخانه‌ای و مطالعه موردی شناسایی و وزن‌دهی شده سپس با استفاده از روش تحلیل پوششی دادهها، کارایی این سیستم مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاضر میتواند در شناسایی نقاط ضعف و قوت شرکتها و بهبود سیستم ERP آنها مفید واقع شود.
ساختار پژوهش حاضر به شرح زیر است. پیشینه نظری پژوهش در بخش دوم مورد بررسی قرار میگیرد. بخش سوم روش و فرایند اجرای پژوهش را تبیین می‌نماید. یافته‌های پژوهش در بخش چهارم مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند. در انتها نتایج، محدودیتها و پیشنهاد برای پژوهشهای آتی در بخش پایانی مطرح خواهند شد.
2. ادبیات پژوهش
براساس تعریف عمومی ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي منابع ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﻚ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﺮم‌اﻓﺰاري ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ و از ﭘﻴﺶ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه ﺗﺠﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺪف آن ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ اﻃﻼﻋﺎت و ﺟﺮﻳﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﻦ کلیه ﺑﺨش‌های ﺳﺎزﻣﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺎﻟﻲ، ﺣﺴﺎﺑﺪاري، ﻣﻨﺎﺑﻊاﻧﺴﺎﻧﻲ، زﻧﺠﻴﺮه ﻋﺮﺿﻪ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﻣﺸﺘﺮيﮔﺮاﻳﻲ و ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. برنامهریزی منابع سازمان يک پايگاه داده، يک برنامه کاربردي و يک واسط يکپارچه در تمامي سازمان است [7].
در ادبيات فناوري اطلاعات و ارتباطات، این اصطلاح به مجموعه‌هاي نرم افزاري مستقل ولي مرتبط با يكديگر اطلاق مي‌شود كه براي دستيابي به مقاصد خاصي طراحي شدهاند. امكان تبادل سريع اطلاعات بين اين نرم افزارها و همساني محيط كاري در آنها از مهمترين ويژگي‌هاي اين مجموعه‌هاست. از سوي ديگر رابط کاربری در کلیه آنها مشابه یکدیگر است [8]. يكپارچگي سيستم ERP به معنای يكپارچگي از لحاظ امكان افزودن ماژول‌هاي جديد، يكپارچگي از لحاظ پوشش دادن کلیه فرآیندهاي مورد نياز در يك بخش سازمان، يكپارچگي از لحاظ عدم تكرار برخي از فرآیندها و يا حتي بخش‌هايي از يك فرآیند و يكپارچگي از لحاظ اطلاعاتي و عدم تكرار دادهها در كل سيستم میباشد. به طور کلی یکپارچگی به مفهوم پوشش كامل نرمافزار بر روي فرآیندهايي است كه نرم افزار براي آنها پيادهسازي مي‌شود. به عنوان مثال با پيادهسازي ماژول حسابداري و مالي، تمامي فرآیندهايي كه در واحد حسابداري و مالي سازمان تعريف شدهاند، تحت پوشش قرار مي‌گيرند [9].
سير تکاملي سیستم برنامهریزی منابع سازمان از يك سو متأثر از تكامل سخت‌افزارها و نرم‌افزارهاي رایانه‌ای و از سوي ديگر متاثر از تحولات صورت گرفته در زمينه مديريت سازمانها و محيط رقابتي حاكم برآنهاست. برنامهریزی منابع سازمان به منظور غلبه بر مشكلات سيستمهاي عملياتي موجود در سازمانها كه از اوايل دهه 1960 ميلادي توسعه پيدا نموده بودند، بوجود آمد [10، 11 و 12].
ERP در واقع نسل جدیدی از سیستمهای اطلاعاتی است که (MIS2) نسل قدیمی‌تر آن به حساب میآید. به طور کلی روند رشد و تغییر سیستمهای کامپیوتری را میتوان به سه نسل تقسیم کرد [13].
§ سیستمهای جزیرهای [14].
§ سیستمهای استخراج اطلاعات [15].
§ سیستمهای تسهیل کننده [16 و 17].
2_1 چالشهای پیادهسازی سیستم برنامهریزی منابع سازمان
عواملي که باعث بحران در سيستمهاي اطلاعاتي موجود سازمانها شده و در زمره چالشهاي پيادهسازي ERP به حساب می‌آیند به شرح ذیل میباشند: 1- فناوري با كمترين احساس نياز وارد كشور شده است و مورد استفاده ناصحيح قرار گرفته است. 2- در سازمانها سيستمهاي موجود دستي، مكانيزه شد نه فرآیندهاي صحيح كاري. اكثر سازمانها و شركتهاي بزرگ كشور در دهه‌هاي اخير فقط توانسته‌اند براي سيستمهاي قديمي و دستي خود بطور جزيرهاي نرمافزار تهيه و آنها را مكانيزه كنند و در قالب رايانه‌هاي منفرد و يا تحت شبكه اجرا نمایند. 3- هزينههاي اجراي اين سيستم و مدت زمان بازگشت سرمايه زياد است. 4- ساختار سازماني اكثر سازمانهاي كشور غيرمنعطف است. ERP يك سيستم فرآیندنگر است و اين ديدگاه در تناقض با روند انجام فعاليت‌هاي اكثر سازمانها و شركتهاي كشور که بصورت وظيفهاي انجام مي‌شود، است. 5- فرآیندهاي موجود سازمان با فرآیندهاي بهينه ERP تطابق ندارد. 6- تبديل دادهها يکي از معضلات بزرگ در پيادهسازي ERP است. 7- هزينههاي جانبي تحميلي بر سازمان هنگام اجراي ERP سنگين است. 8- کارکنان، عمده‌ترين عوامل ناكامي اجراي پروژه ERP هستند.
2_2 پیشینه پژوهش
ژو3 و همکاران بیان داشتند که سیستمهای برنامهریزی منابع سازمانی (ERP) در سطح جهان پیادهسازی شدهاند و در طول دهه گذشته پیادهسازی آنها به شکل گسترده تحت مطالعه قرار گرفته است [18]. باوجود این، بسیاری از سازمانها هنوز در حال تقلا زدن برای کسب مزایایی از سیستمهای ERP پیادهسازی شده هستند. بنابراین، تضمین موفقیت بعد از پیادهسازی به موضوع تحت تمرکز این تحقیق ERP تبدیل شده است. ساموئلنیکو و برایسون در پژوهش خود تحت عنوان استفاده از تحلیل پوششی دادهها (DEA) برای نظارت بر عملکرد مبتنی بر بهرهوری سازمان بازده محور بیان داشتند که ماهیت رقابتی محیط کسب و کار نیازمند سازماندهی مبتنی بر بهرهوری است که از میزان نسبی آن در کارایی و کارایی نسبت به رقبا برخوردار باشد [19]. چانگ4 و همکاران بیان داشتند که پس از وقوع رسواییهای مالی متعدد در سراسر جهان، اهمیت مسائل مرتبط از جمله کنترل داخلی و امنیت اطلاعات تا حد زیادی افزایش یافته است. این مطالعه یک چارچوب کنترل داخلی ایجاد میکند که قابل اعمال در سیستم برنامهریزی منابع سازمانی است [20]. سودهامان و تنگاول5 در پژوهش خود تحت عنوان تجزیه و تحلیل بهرهوری از پروژههایERP بیان داشتند که برنامهریزی منابع سازمانی حساس به تغییرات در محیط کسبوکار هستند و سرعت افزایش تغییر در تجارت جهانی، مدیران پروژه ERP را به چالش میکشد. سیستم استقرار ERP نشان میدهد که موفقیت سیستم ERP به شدت به سختی فرآیندهای کیفیت نرمافزار بستگی دارد [21]. لال6 و تیاراچاکول تجزیه و تحلیل پوششی دادهها (DEA) را در فرایند انتخاب یک سیستم ERP بررسی کرده و عوامل مربوط به شکست و موفقیت پیادهسازی را بیان نمودند [16].
به منظور ارائه چهارچوبی جهت انتخاب سیستم ERP، آلاسکاری و همکاران7 به این نتیجه رسیدند هم سازمانهای تولیدی و هم خدماتی جهت بکارگیری سیستمهای ERP مناسب لازم است معیارهای اجرای موفقیت‌آمیز و کاهش ریسک را منحصرا در نظر داشته باشند [22]. رویوو و همکاران8، تأثیر برخی از قابلیتهای قابل تعمیم ERP از جمله تعاملات، تجزیه و تحلیل‌ها، پورتال وب و افزودنی‌ها را بر بکارگیری و ارزش‌گذاری ERP بررسی کردند. نتایج پژوهش ایشان مفاهیم جدیدی را در تأثیرپذیری مثبت ارزش سرمایه‌گذاری و کسبوکار از قابلیتهای ERP معذفب نمود [23].
از تحقیقات داخلی میتوان به مطالعه فیضی و همکاران با موضوع ارائه رویکردی تلفیقی از QFD، FAHP و VIKOR را به منظور انتخاب مناسب‌ترین سامانه ERP ارائه کردند [24]. در پژوهشی با عنوان "انتخاب سیستم برنامهریزی منابع سازمان با بهره‌گیری از روش تلفیقی سوآرا و آراس خاکستری"، حسینی دهشیری و عرب، معیارهای قابلیت کارکردی نرمافزار، پیادهسازی مدیریت پروژه و قابلیت کیفی نرمافزار را به‌عنوان بااهمیت‌ترین معیارهای انتخاب سیستم برنامهریزی منابع سازمان معرفی کردند [25]. محقر و همکاران (1395) بهبود روش‌ها و فناوریهای کلیدی با استفاده از گسترش عملکرد کیفیت، تحلیل پوششی دادهها و منطق فازی را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که رویکرد ارائه شده در مقایسه با روشهای پیشین دارای مزیت‌های بهره‌گیری از شاخصهای متعدد کمی و کیفی، رتبهبندی ساده‌تر و امکان استفاده از قضاوت‌های انسانی را داراست [26].
پژوهش حاضر درصدد است با شناسایی مؤلفه‌های مؤثر در پیادهسازی ERP، مهمترین شاخصهای ورودی و خروجی تأثیرگذار و تعیین‌کننده در ارزیابی این سیستمها را استخراج و در نمونه آماری مورد مطالعه پیادهسازی نماید. این مهم با استفاده از رویکرد پیشنهادی پژوهش که در بخش بعدی تشریح خواهد شده، انجام پذیرفته است.
3. روش‌شناسی پژوهش
این پژوهش به ارزیابی عملکرد سیستم ERP، در 18 شرکت تولیدی که سیستم ERP را پیادهسازی کردهاند، پرداختهاست. 9 مورد از این شرکتها که با معرفی‌شان در این پژوهش موافقت کردهاند به شرح ذیل میباشند و سایر شرکتها بصورت ناشناس مورد مطالعه واقع شدهاند: 1- شرکت فولاد هیربد زرندیه، 2- شرکت تولیدی و بازرگانی نیلپر، 3- شرکت تولیدی پارس حیات، 4- شرکت سیم و کابل ابهر، 5- شرکت ساینا، 6- شرکت فولاد پاسارگاد، 7- شرکت تولیدی مازینور، 8- شرکت ایران ترانسفو، و 9- شرکت سپهر منور.
روش اجرایی اين پژوهش با هدف ارزیابی کارایی پیادهسازی سیستم برنامهریزی منابع سازمان طراحي شده است. الگوريتم اجرایی پژوهش حاضر براساس طي مراحلي نظاممند و مبتني بر روش تحقيق علمي طراحي شده است. گزینش شاخصهای ورودی و خروجی توسط خبرگان و از طریق پرسشنامه انجام شده است. علت انتخاب این افراد برخورداری آنها از تخصص کافی، دانش و تجربیات مناسب در این حوزه است. به منظور جمعآوری دادهها از مطالعه کتابخانه‌ای و مصاحبه استفاده شده است که یکی از ابزارهای رایج تحقیق و روشی مستقیم برای جمعآوری دادههای پژوهش میباشد. همچنین بررسی دقیق و مصاحبه با کارشناسان و خبرگان آشنا با مفاهیم یکپارچهسازی منابع سازمان جهت شناسایی شاخصها برای ارزیابی عملکرد سیستم ERP در شرکتهای تولیدی انجام شده است. هريک از مراحل انجام شده در راستاي نيل به هدف تحقيق در شکل 1 آمده است:
شکل 1. روش انجام تجزیه و تحلیل پژوهش
3_1 تکنیک دیمتل فازی
تکنیک دیمتل برای اولین بار بین سالهای 1972 تا 1976 به عنوان روشی برای حل مسائل پیچیده مطرح شد. این تکنیک بر اساس تئوری گراف ساخته شده و مبتنی بر گرافهای جهت‌داری است که به کمک آنها میتواند با تفکیک عوامل دخیل در مسئله به دو گروه علت و معلول مسائل را به روشی ساده حل کند [27]. از آنجا که تکنیک دیمتل قادر به تصمیمگیری در شرایط عدم اطمینان نبود، تکنیک دیمتل فازی ارائه شد. روش دیمتل فازی میتواند با استفاده از متغیرهای زبانی فازی، تصمیمگیری در شرایط عدم اطمینان محیطی را آسان کند [28]. این تکنیک در زمینههای تولید، مدیریت سازمان، سیستمهای اطلاعات و علوم اجتماعی کاربرد دارد و میتواند تمام مشکلات پیشروی سازمان را با به کارگیری تصمیمگیری گروهی حل نماید [29]. گامهای اجرای روش دیمتل فازی به شرح زیر است:
گام اول: طراحی پرسشنامه و ایجاد ماتریس مقایسات زوجی هر خبره. در گام نخست جهت تعیین معیارهایی برای تصمیمگیری به تنظیم پرسشنامه پرداخته و در اختیار خبرگان قرار میدهیم، بعد از جمعآوری پرسشنامهها دادهها که به زبان فازی میباشد باید به اعداد فازی تبدیل شوند، جهت انجام این عمل از جدول زیر استفاده شده است.
جدول 1. تبدیل عبارات کلامی به اعداد فازی [29]
میزان تأثیرگذاری عبارات کلامی | اعداد فازی مثلثی |
بدون تأثیر | (3/0،1/0،0) |
تأثیر کم | (5/0،3/0،1/0) |
تأثیر متوسط | (7/0،5/0،3/0) |
تأثیر زیاد | (9/0،7/0،5/0) |
تأثیر خیلی زیاد | (1،9/0،7/0) |
گام دوم: تشکيل ماتريس ارتباط مستقيم فازی. روابط بين معيارها بصورت يک ماتريس نمايش داده شده است. چون از ديدگاه چند کارشناس استفاده شده از ميانگين ساده نظرات استفاده مي‌شود و ماتريس ارتباط مستقیم را تشکيل مي‌دهيم. به منظور محاسبه میانگین حسابی نظرات خبرگان از رابطه (1) استفاده میشود:
(1) |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(2) |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(3) |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(4) |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(5) |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(6) |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(7) |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(8) |
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(9) |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(10) |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(11) |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(12) |
|
این نوع سوپرماتریس را سوپرماتریس اولیه مینامند. با جایگزینی بردار اولویتهای داخلی (ضرایب اهمیت) عناصر و خوشهها در سوپرماتریس اولیه سوپرماتریس ناموزون بدست میآید. در مرحله بعد سوپرماتریس موزون از طریق ضرب مقادیر سوپرماتریس ناموزون در ماتریس خوشهای محاسبه میشود. سپس از طریق نرمالیزه کردن سوپرماتریس موزون، سوپرماتریس از نظر ستونی به حالت تصادفی تبدیل میشود [32].
گام 4: انتخاب گزینه برتر. اگر سوپرماتریس تشکیل شده در مرحله سوم کل شبکه را در نظر گرفته باشد، یعنی گزینهها نیز در سوپر ماتریس لحاظ شده باشند، اولویت کلی گزینهها از ستون مربوط به گزینهها در سوپرماتریس حد نرمالیزه شده قابل حصول است. اگر سوپرماتریس، فقط بخشی از شبکه که وابستگی متقابل دارند را شامل شود و گزینهها در سوپرماتریس در نظر گرفته نشوند، محاسبات بعدی لازم است صورت بگیرد تا اولویت کلی گزینهها بدست آید. گزینهای که بیشترین اولویت کلی را داشته باشد به عنوان برترین گزینه برای موضوع مورد نظرانتخاب میشود.
پیچیدگی و عدم اطمینان موجود در مسائل تصمیمگیری دنیای واقعی، بعضا انجام مقایسه‌های دقیق و واقع‌بینانه را با استفاده از ANP سنتی سخت و حتی غیرممکن میسازد. برای رفع این مشکل و لحاظ نمودن عدم قطعیت در قضاوت تصمیم‌گیرندگان از رویکردهای زبانی و منطق فازی استفاده میشود.
3_3 تحلیل پوششی دادهها
تحلیل پوششی دادهها (13DEA) یک مدل برنامهریزی ریاضی برای ارزیابی کارایی واحدهای تصمیم‌گیرنده‌ای(DMU14) است که چندین ورودی و چندین خروجی دارند. اندازهگیری کارایی به دلیل اهمیت آن در ارزیابی عملکرد یک شرکت یا سازمان همواره مورد توجه محققین قرار گرفته است. فارل، با استفاده از روشی همانند اندازهگیری کارایی در مباحث مهندسی، به اندازهگیری کارایی برای واحد تولیدی اقدام کرد. موردی که فارل برای اندازهگیری کارایی مد نظر قرار داد شامل یک ورودی و یک خروجی بود [33]. چارنز، کوپر و رودز دیدگاه فارل را توسعه دادند و الگویی را ارائه کردند که توانایی اندازهگیری کارایی با چندین ورودی و خروجی را داشت. این الگو، تحت عنوان تحلیل پوششی دادهها نام گرفت و نخستین بار در رساله دکترای ادوارد رودز15 و به راهنمائی کوپر16 تحت عنوان ارزیابی پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مدارس ملی آمریکا در سال 1976، در دانشگاه کارنگی مورد استفاده قرار گرفت از آن جا که این الگو توسط چارنز17 ، کوپر و رودرز ارائه گردید، به الگوی (CCR) که از حروف اول نام سه فرد یاد شده تشکیل شده است، معروف گردید [34] و در سال 1978 در مقالهای با عنوان اندازهگیری کارایی واحدهای تصمیم‌گیرنده ارائه شد [35].
در واقع تحلیل پوششی دادهها مبتنی بر بهینهسازی با استفاده از برنامهریزی خطی است که به آن روش ناپارامتریک نیز گفته میشود. در این روش منحنی مرزی کارا از نقاطی که بوسیله برنامهریزی خطی تعیین میشود، ترسیم میگردد. برای تعیین این نقاط میتوان از دو فرض بازدهی ثابت و متغیر نسبت به مقیاس استفاده کرد. روش برنامهریزی خطی پس از یک سری بهینهسازی مشخص میکند که آیا واحد تصمیم‌گیرنده مورد نظر روی مرز کارایی قرار گرفته است و یا خارج آن قرار دارد؟ بدین وسیله واحدهای کارا و ناکارا از یکدیگر تفکیک میشوند. تکنیک DEA تمام دادهها را تحت پوشش قرار داده و به همین دلیل تحلیل پوششی دادهها نامیده شده است [36].
بعدها بنکر18، چارنز و کوپر با تغییر در مدل CCR مدل جدیدی را عرضه کردند که بر اساس حروف اول نام خانوادگی آنان به مدل BCC شهرت یافت. مدل BCC مدلی از انواع مدلهای تحلیل پوششی دادههاست که ارزیابی کارایی نسبی واحدهایی با بازده متغیر نسبت به مقیاس میپردازد. مدل نسبت BCC برای ارزیابی کارایی واحد تحت بررسی صفر بصورت زیر است [37]:
(14) مدل نسبت BCC ورودی محور
W آزاد در علامت
|
St:
- مدل مضربی BCC ورودی محور: مدل نسبت BCC یک مدل برنامهریزی غیرخطی است که برای خطی کردن آن به دو شیوه میتوان عمل کرد: حداکثر کردن صورت و ثابت نگه داشتن مخرج، که مدل مضربی BCC ورودی محور را ایجاد میکند، یا حداقل کردن مخرج و ثابت نگه داشتن صورت کسر که ایجاد کننده مدل مضربی BCC خروجی محور است. مدل مضربی اولیه (ورودی محور) بصورت زیر خواهد بود:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
