تبیین الگوی کالبدی مسکن معاصر مبتنی بر معماری زمینه گرا در شهر کاشان؛ مطالعه موردی: خانه های تاریخی منتخب دوره قاجار
الموضوعات :حسین کلانتری خلیل آباد 1 , سید امیررضا نظام دوست 2 , علی یاران 3
1 - استاد گروه برنامه ریزی شهری پژوهشگاه علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی
2 - کارشناس ارشد معماری، دانشگاه علم و فرهنگ تهران
3 - استاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
الکلمات المفتاحية: زمینه گرایی, مسکن, الگوی کالبدی, کاشان,
ملخص المقالة :
در دوره های گذشته معماری و شهرسازی ایران، همواره از یک روند مشخص پیروی نموده که با دوره قبل و بعد از خود رابطه ای متعادل، منطقی، مستحکم و در عین حال رو به جلو برقرار می کرده اما این روند در دوره معاصر معماری و شهرسازی ما تداوم نیافته و دچار آشفتگی، اغتشاش و نا به سامانی شده است. به گونه ای که خانه های شکل گرفته در این دوران، پاسخگوی بسیاری از نیازهای کالبدی، فرهنگی، اجتماعی و شیوه زندگی مردم این سرزمین نیست. از این رو نوشتار حاضر، با هدف تعیین مولفه ها و ریزمولفه های بعد کالبدی زمینه گرایی و ارایه پیشنهادات و راهکارهایی در راستای تبیین الگوی کالبدی مسکن در شهر کاشان بر پایه مولفه های مذکور و نتایج ارزیابی نمونه های موردی به نگارش درآمده است. این پژوهش از نوع کیفی و بر اساس روش توصیفی - تحلیلی است. در ابتدا با استناد به منابع مطالعاتی به بسط مفهوم زمینه گرایی پرداخته شده و با اقتباس از منابع پژوهش و تحلیل آرا صاحب نظران، مولفه ها و ریز مولفه های بعد کالبدی زمینه گرایی تدوین شده است. سپس نمونه های موردی منتخب در شهر کاشان، بر اساس مولفه های به دست آمده و با استفاده از ابزار مشاهده، مطالعات کتابخانه ای و عکاسی ارزیابی شد که نتایج آن به تفکیک هر نمونه ارائه گردیده است. نتایج کسب شده از مطالعات در حوزه زمینه گرایی به همراه مقایسه تطبیقی نتایج ارزیابی نمونه ها مورد بررسی و واکاوی قرار گرفت. نهایتا راهکارها و پیشنهادات ذیل شاخصه های کلی موقعیت بنا، مقیاس و اندازه، شکل و فرم، مصالح و جزییات و ساماندهی عناصر و اجزای کالبدی ارائه گردیده است. در پایان توجه به رویکرد زمینه گرایی به ویژه بعد کالبدی آن و به کارگیری عملی راهکار های پیشنهادی ارایه شده می تواند در برقراری این پیوستگی از دست رفته و اعتلای معماری مسکونی کاشان نقشی محوری ایفا کند.
احمدی، فردین، (1396)، «تبیین نقش زمینهگرایی کالبدی در طراحی شهری»، مجله نخبگان علوم و مهندسی، شماره 3، تابستان 96.
اکبری، علی اکبر و دیگران، (1396)، «بازشناسی نگرش به زمینه در بناهای ساخته شده میدان مشق تهران در دوره پهلوی اول»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 30، زمستان 96.
بابایی، سعید و دیگران، (1397)، «زمینه گرایی در آثار معماران غیر ایرانی در دوره پهلوی اول»، دوفصلنامه مطالعات معماری ایران، شماره 14، پاییز و زمستان 97.
برولین، برنت (1386)، معماری زمینهگرا، ترجمه راضیه رضازاده، نشر خاک، تهران.
بهمنی، المیرا و دیگران، (1395)، «بررسی شناخت عوامل زمینهگرا در کالبد خانهها و بافت سنندج با نگاهی به ویژگیهای عمارت وکیلالملک»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 26، زمستان 95.
تولایی، نوین، (1380)، «زمینهگرایی در شهرسازی»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 10، زمستان 80.
حاجی قاسمی، کامبیز (1394)، گنجنامه. دفتر اول: خانه های کاشان، مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهرسازی، تهران.
خستو، مریم و فرح حبیب، (1395)، «رویکرد تحلیلی به تاثیر کالبد شهر بر فرهنگ با تاکید بر بافت شهری مطالعه موردی: شهر قزوین»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 26، زمستان 95.
شاه تیموری، یلدا و حامد مظاهریان، (1391)، «رهنمودهای طراحی برای ساختارهای جدید در زمینه تاریخی»، نشریه هنرهای زیبا، زمستان 91.
.فرخ یار، حسین (1390)، صد خانه-صد پلان (ویژگیهای معماری خانههای قدیمی در اقلیم گرم و خشک)، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان، کاشان.
مهدوی نژاد، محمد جواد و پریناز مهدوی مجومرد، (1394)، «ورود جریان های نوگرا به معماری معاصر ایران»، فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، شماره 21، پاییز 94.
میرمقتدایی، مهتا، (1383)، «معیارهای شناخت و ارزیابی هویت کالبدی شهرها»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 19، پاییز 83.
نظری، پژمان، (1393)، «تأثیر معیارهای معماری زمینهگرا در کالبد بنا»، کنگره بینالمللی افقهای جدید در معماری و شهرسازی، تهران.
هاشم پور، پریسا، (1397)، «کاربست رویکرد زمینه گرایی در بازآفرینی بافت های تاریخی»، دوفصلنامه معماری و شهر پایدار، شماره 1، بهار و تابستان 97.