رقم المقالة : 202005091306 زيارة : 21089 الصفحة: 27 - 40

نوع المخطوط: المحکّمة

مدل جامع تعاملی بلوغ دولت همراه

الموضوعات :

1 - مرکز تحقيقات مخابرات ايران
2 -

تاريخ الإرسال : 12 السبت , رمضان, 1434 تاريخ الإصدار : 11 الجمعة , ربيع الأول, 1441

الکلمات المفتاحية: دولت سیار, مدل بلوغ, دولت الکترونیک, مکان محوری, فناوری, همه جا حاضر.,

ملخص المقالة :

پیشرفت روز افزون فناوریهای بی سیم با ویژگی ممتاز استقلال مکانی این فناوری و وسعت نفوذ آن در میان مردم، باعث حرکت دولتها به سمت استفاده از این فناوری در ارائه خدمات و تعاملات دولتی شده است. اندازه گیری میزان رشد دولت در ارائه این خدمات، نیازمند مدل بلوغ دولت سیار است. هدف از این تحقیق، ارائه مدلی برای بلوغ دولت سیار است که در آن نقاط ضعف مدلهای موجود مرتفع و سیار بودن فناوری نیز لحاظ شود. تا کنون مدلهای بلوغ فراوانی برای دولت الکترونیکی ارائه شده، ولی مدلی برای بلوغ دولت سیار ارائه نشده است. تنها دو مدل بلوغ برای ارائه خدمات سیار وجود دارد. در این مقاله، مدلهای بلوغ دولت الکترونیکی و دولت سیار بررسی و تحلیل شد. سپس عناصر اصلی مدل بلوغ دولت سیار با استفاده از روش فراتلفیق و بررسی الزامات مورد نیاز برای پیاده سازی دولت سیار بر پایه تجربیات سایر کشورها تعیین شد و با پرسشنامه و نظرسنجی از خبرگان و استفاده از آزمونهای مناسب اعتبار سنجی و تایید شد. مراحل این مدل عبارتند از: اعلام حضور و انتشار اطلاعات، تعامل، تراکنش، یکپارچه سازی عمودی، یکپارچه سازی افقی، پرتال، شخصی سازی، بهینه سازی و نوآوری خدمات. سه مرحله شفافیت، پاسخگویی و دموکراسی نیز در این مدل وجود دارد که به موازات مراحل قبلی قابل اجرا است. اجرای این سه مرحله نقش واقعی دولت در تعامل با شهروندان را روشن می سازد. در صورتی که در 8 بخش قبلی شهروندان به عنوان دریافت کنندگان خدمات مدنظر بودند.

المصادر:

نص كامل:

فصلنامه علمي- پژوهشي

فنّاوري اطلاعات و ارتباطات ایران

سال دوم، شماره‌هاي‌3و4، بهار و تابستان 1389

صص: 27- 40

$E:\E Drive\logo\iicta Logo0.JPG$

مدل جامع تعاملی بلوغ دولت همراه

فاطمه ثقفي▪ * مهدي فسنقري *

* مربی، پژوهشکده فناوري اطلاعات، مرکز تحقيقات مخابرات ايران، تهران

* مربی پژوهشی، پژوهشکده فناوري اطلاعات، مرکز تحقيقات مخابرات ايران، تهران

چکيده

پيشرفت روز افزون فناوريهاي بي سيم با ویژگی ممتاز استقلال مکانی این فناوری و وسعت نفوذ آن در ميان مردم، باعث حرکت دولتها به سمت استفاده از اين فناوري در ارائه خدمات و تعاملات دولتی شده است. اندازه‌گیری میزان رشد دولت در ارائه این خدمات، نیازمند مدل بلوغ دولت سیار است. هدف از اين تحقيق، ارائة مدلي براي بلوغ دولت سيار است که در آن نقاط ضعف مدلهاي موجود مرتفع و سيار بودن فناوري نیز لحاظ شود. تا کنون مدلهاي بلوغ فراواني براي دولت الکترونيکي ارائه شده، ولی مدلی برای بلوغ دولت سیار ارائه نشده است. تنها دو مدل بلوغ برای ارائه خدمات سیار وجود دارد. در اين مقاله، مدلهاي بلوغ دولت الکترونيکي و دولت سيار بررسی و تحليل شد. سپس عناصر اصلي مدل بلوغ دولت سيار با استفاده از روش فراتلفيق و بررسی الزامات مورد نياز براي پياده سازي دولت سيار بر پايه تجربيات ساير کشورها تعیین شد و با پرسشنامه و نظرسنجي از خبرگان و استفاده از آزمونهاي مناسب اعتبار سنجي و تاييد شد. مراحل این مدل عبارتند از: اعلام حضور و انتشار اطلاعات، تعامل، تراکنش، يکپارچه سازي عمودي، يکپارچه سازي افقي، پرتال، شخصي سازي، بهينه سازي و نوآوري خدمات. سه مرحله شفافیت، پاسخگویی و دموکراسی نیز در این مدل وجود دارد که به موازات مراحل قبلی قابل اجرا است. اجرای این سه مرحله نقش واقعی دولت در تعامل با شهروندان را روشن می سازد. در صورتی که در 8 بخش قبلی شهروندان به عنوان دریافت کنندگان خدمات مدنظر بودند.

▪ نویسنده عهده‌دار مکاتبات (saghafi@itrc.ac.ir)

كليدواژگان: دولت سيار، مدل بلوغ، دولت الکترونيک، مکان محوري، فناوري، همه جا حاضر.

1- مقدمه

پياده سازي دولت سيار مشابه دولت الکترونيکي منافعي را در بردارد که از جمله اين منافع ميتوان به افزايش كارايي فعاليت‌هاي دولتي، افزايش اثربخشي سازمانهاي دولتي،‌ گسترش و بهبود خدمات، كاهش هزينه‌هاي سازمانها و افزايش دموکراسي در جامعه اشاره نمود [1،2]. تحقیقات نشان داده است که کارايي، اثر بخشي، مشارکت نهادي و منافع استراتژيک دولت سيار براي خدمت رساني و حکمراني بر مناطق صعب العبور بسيار اثر بخش تر از دولت الکترونيک است[3].تعداد مشترکین موبایل در جهان تا سال 20014 م ، معادل 8/2 میلیارد نفر پیش بینی شده است[4]. هدف از ارائه خدمات موبایل در ابتدا، امکان ایجاد ارتباط صوتی بین افراد بود ولی امروزه تقاضای دریافت خدمات انتقال داده مانند وایمکس گسترش بیشتری دارد[5]. در کنار اين مزايا محدوديتها و معايبي مانند: اندازه کوچک صفحه نمايش ابزارهاي سيار، كم بودن حافظه و فضاي ذخيره سازي ابزارهاي سيار و توان محاسباتي نسبتاً پايين و پهناي باند پايين در ميزان انتقال اطلاعات را نيز نبايد
ناديده گرفت. وجود اين تشابه ها بين دولت سيار و دولت الکترونيک باعث مي‌شود براي پياده سازي مفهومي بلوغ دولت سيار بتوان از مفاهيم دولت الکترونيک نيز بهره برد. زيرا هر دو فناوري براي افزايش بهره وري در فرايندهاي دولتي و غير دولتي ايجاد مي شوند ولي يکي از آنها وابستگي مکاني بيشتري دارد.

در مدلهاي بلوغ دولت الکترونيکي، ويژگيهاي متمايزي براي تعيين سطوح بلوغ، توسط معيارهاي کيفي و کمي ارائه شده است [6]. شماري از رشته‌هاي دانشگاهي و علمي از واژة ‌بلوغ براي توسعة مدل‌هاي بلوغ به‌عنوان طرح رتبه‌بندي استفاده مي‌کنند. رتبه‌بندي‌هاي ملي مبتني بر مدل‌هاي بلوغ بوده و به‌عنوان معياري براي سنجش توانمندي‌هاي فناوري سازماني و فناوري اطلاعات کشورها استفاده مي‌شود. سير تکاملي مدلهاي بلوغ با افزايش ارزش سنجيده مي‌شود و هر فاز ارزشمندتر از فاز قبل است[7]. در زمينه مدلهاي بلوغ دولت الکترونيک و سيار نيز تا کنون مدلهاي مختلف ارائه شده است. اکثر مدلهاي بلوغ دولت الکترونيکي به مرحله دموکراسي و مشارکت الکترونيکي اشاره اي نکرده اند يا در مراحل پاياني بلوغ بطور تلويحي اشاراتي داشته‌اند. هدف از اين تحقيق، ارائة مدلي براي بلوغ دولت سيار است که در آن نقاط ضعف مدلهاي موجود مرتفع و سيار بودن فناوري نیز لحاظ شود. در اين مقاله ابتدا مسأله تحقيق و متدولوژي آن بيان مي‌شود. سپس ادبیات موضوع و مدلهاي بلوغ دولت الکترونيکي و سيار معرفي شده، با استفاده از روش فراتلفيق تحليل مي‌شوند و نقاط قوت و ضعف هر مدل بيان مي‌شود. در انتها مدل نهايي با مقايسه بين مدلهاي پايه بلوغ دولت الکترونيکي و سيار موجود، ارائه و با استفاده از پرسشنامه و استفاده از آزمونهاي مناسب آماري اعتبار سنجي مي‌شود.

متدولوژي انجام تحقيق

متدولوژي و چارچوب مفهومي انجام تحقيق در شکل 1 نشان داده شده است. براي انجام اين مطالعه سه گام بطور موازي دنبال مي‌شود. در گام اول مدلهاي مختلف بلوغ مطرح در حوزه دولت الکترونيکي و دولت سيار مرور و با استفاده از روش فراتلفيق تحليل مي‌شود. اين مدل در ادامه توضيح داده مي شود. در گام دوم تجارب ساير کشورها در پياده‌سازي دولت سيار مرور شده و الزامات پياده‌سازي اين خدمت در حوزه هاي مختلف از جمله الزامات قانوني، سياسي، اجتماعي و موارد مشابه دسته‌بندي مي‌شود.. در گام سوم با استفاده از نتايج بدست آمده از روش فراتلفيق ؛ مراحل مدل بلوغ طراحي و سپس الزامات فناوي در آن لحاظ مي شود. به عبارتي هدف عمده اين بخش تعيين ضروريات فناوري سيار براي تکميل مدل اوليه بلوغ دولت سيار است. زيرا الزامات ساير حوزه ها به غير از فناوري، اکثرا در هر دو حوزه دولت الکترونيک و سيار مشترک است. اسناد حوزة IT و دولت الکترونيکي نيز در کشور مطالعه و الزامات مرتبط با اين موارد شناسايي و در جداولي دسته‌بندي شده و جايگاه آن در مراحل مدل بلوغ پيشهادي تعيين مي شود. در انتها نتايج در پنلي با حضور 10 نفر از خبرگان حوزه دولت الکترونيک که در اين حوزه انتشارات فراواني نيز داشته اند بررسي و نتايج مجددا بررسي و به تاييد مي رسد.

روش فراتلفيق نوعي روش تحقيق است كه براي تلفیق تفسيري1 و يا ايجاد تئوري با بهرهگيري از يكپارچه‌سازي و مقايسه يافتهها يا استعارههاي مطالعات كيفي مختلف، استفاده ميشود[8]. بلوغ دولت الکترونيک و دولت سيار با هم شباهت دارد زيرا هر دو آنها از فناوري براي افزايش بهره وري يک حوزه ثابت به نام دولت استفاده مي‌کنند. کمبود مدل بلوغ در حوزة دولت سيار به جوان بودن ظهور اين پديده بر مي‌گردد. هر يک از مدلهاي بيان شده از منظري به بيان بلوغ پرداخته‌اند و بعضاً با هم،‌ همپوشانهايي نيز دارند. دولت سيار به‌علت عدم وابستگي به مکان در اثر سيار بودن و استفاده از فناوريهاي خاص، از منظر فناوري مورد استفاده با دولت الکترونيکي متفاوت است هر چند اين دو مي‌توانند از جهتي مکمل هم باشند. لذا از مفاهيم مدلهاي بلوغ دولت الکترونيکي مي توان با لحاظ کردن تغييرات مربوط به فناوري براي بلوغ دولت سيار استفاده نمود. از طرفي با توجه به اينکه بيشتر مقالات در اين زمينه مطالعات كيفي و بدون دادههاي كمّي هستند، استفاده از روش فرا تلفيق بعنوان روشي مناسب براي ترجمه مطالعات كيفي مورد استفاده قرار گرفته است. اين تحقيق از روش فراتلفیق [9] استفاده می کند. كه فازهای آن عبارتند از: انتخاب مطالعات، تركيب ترجمهها و ارائه تلفيق. در گام اول كه انتخاب مطالعه است، تحقيقات مورد نظر شناسايي شده و مقالاتي كه مرتبط با موضوع بلوغ دولت الکترونيکي و دولت سيار هستند انتخاب شدند. در گام دوم كه تركيب ترجمهها است، ابتدا مطالعات انجام شده پيشين مرور شده و ارتباط بين آنها تعيين مي‌شود. سپس مطالعات بر پايه يك رويكرد جامع به يكديگر ترجمه خواهند شد. بعلاوه، شباهتها و اختلافات بين هر كدام مشخص و در نهايت چارچوب جديدي استخراج مي‌شود كه نه تنها مفهوم اصلي تفسيرهاي فردي را نشان ميدهد، بلكه يك موضوع جامع را در مقايسه با هر يك از چارچوبها به تنهايي مشخص ميكند. در گام آخر كه ارائه تلفيق كه همان بلوغ دولت سيار است، انجام ميشود.

1. interpretive translations

شکل 1: نمودار روند متدولوژي تحقيق

بررسي مدلهاي بلوغ دولت سيار و دولت الکترونيکي

تحقيقات بر روي دولت الكترونيكي در مرحله ابتدايي است و مطالعه درباره چگونگي توسعه كارا و مؤثر سيستم هاي دولت الكترونيكي ضروري بوده و نيازمند نقشه راهي براي ارائه خدمات مطلوب در دولت الكترونيكي است. هر چند مدلهاي بلوغ گوناگوني براي دولت الكترونيكي ارائه شده‌اند ولي چارچوب مرجع مشتركي وجود ندارد. در اين بخش 20 مدل بلوغ بررسي شد. از ميان آنها، سندي و مک ميلان [7]، مدل بلوغ دولت سيار اداره ملي بازرسي استراليا [10] هر کدام مدلي براي بلوغ دولت سيار ارائه داده کرده بودند. در ایران جربان و ثقفی[11]و ثقفی و دیگران مدل بلوغ تعاملی[12] مدلهایی برای بلوغ دولت سیار ارائه کرده اند. مدل جربان و ثقفی بیشتر بر جنبه فناوری تاکید دارد و ازنظر فناوریهای مورد استفاده به نکات خوبی اشاره کرده است. مدل ثقفی و دیگران نیز مدل اولیه است و مدل ارائه شده در این مقاله بسیار کامل تر است.

ضمنا 18مدل مختلف بلوغ دولت الکترونيکي بررسي شده اند. اين مدلها عبارتند از:

مدل بلوغ دولت کاتالونيا [13]، ريلي[14]، استاموليس و همکارانش [15]، هانتر و جاپ1 (تأکيد روي مشارکت ذينفعان) [16]، دلويت[11]، سازمان ملل [17]، گارتنر [18]، بانک جهاني [18]، آسياي جنوب شرقي و اقيانوسيه ( وسکات-مدل بلوغ) [12]، ايالت يوتا [12]، ليان و لي [12]، اکسنچر [12]، وست [19]، هيلر و بلنکر [21]، بلوغ PPR [21]، واتسون [22]، مون [23]، سيا و لانگ [24] و لی[25].

مدلهاي فوق نشانگر بلوغ دولت الکترونيکي از ديدگاه کاربران هستند.

1. Hanter and Jap

تحليل مدلهاي پايه دولت الکترونيکي و دولت سيار

در اين بخش مراحل مختلف 20 مدل پايه بررسي شده در بخشهاي پيشين، استخراج و در جدول 1نمايش داده شده است. در اين مدل از کد بندي ساده اي براي تعين مراحل مختلف يک مدل استفاده شده است. هر مدل برحسب شماره رديف خود بصورت انديسي از حرف M مشخص شده است. مراحل آن مدل نيز بصورت انديسهايي از مدل اصلي هستند. به‌عنوان مثال M11 نشانگر مرحله اول از مدل اول است و نشان مي دهد مرحله انتشار اطلاعات در مرحله اول مدل اول يعني مدل سندي و مک ميلان نيز وجود دارد. در ستون دوم نيز الزامات و فعاليتهاي مورد نياز براي تحقق مراحل مختلف بلوغ نشان داده شده است.

برخي از مدلها بسيار به هم شبيه هستند و برخي از مدلها نقاط قوت مدلهاي ديگر را نيز در بر مي گيرند. در اينجا نقاط قوت و ضعف مدلهاي مختلف بررسي مي شود ولي در موارد مشابه به علت جلوگيري از طولاني شدن بحث تنها يک نمونه ذکر مي شود. مدل بلوغ ريلي، از همان ابتدا دولت الکترونيکي را يکپارچه فرض کرده است و مراحلي که ديگران تحت عنوان و ارائه دولت معرفي کرده‌اند، از نظر ريلي اعتبار ندارد. در مدل استاموليس و همکارانش, بلوغ در هر مرحله بصورت خطي افزايش نمي‌يابد، بلکه در چهار مرحله بيان شده است که بلوغ دولت الکترونيکي در اين چهار مرحله به موازات هم بايد انجام شود. مدل هانتر و جاپ بر مشارکت ذي‌نفعان و شرکاي داخلي در موفقيت پروژه تأکيد شده است. در مدل گارتنر شفافيت نيز تنها از منظر ارائة اطلاعات بر روي وب مد نظر قرار گرفته است. در مدل بانک جهاني بيشتر توجه بر روي فاز انتشار است. مدل ليان و لي نيز مشابه مدل دلويت،‌ گارتنر و بانک جهاني است و اشاره‌اي به دموکراسي و شفافيت ندارد. مدل اکسنچر به نکات دقيق و خوبي در زمينه قابليت‌هاي پايه و بنيادي، مانند توسعه چارچوب قانوني، تدوين استراتژي و کمک به ناتوانان اشاره کرده است. مدل وست به مشخصه‌هاي دولت الکترونيکي مانند يکپارچگي، شفافيت و پاسخگويي اشاره کرده است ولي بسادگي از آنها عبور کرده و توضيح عميقي ارائه نکرده است. در مدل ‌ آسياي جنوب شرقي و اقيانوسيه(وسکات)ً قبل از آنکه يکپارچگي در دولت پياده‌سازي شود، دموکراسي پياده‌سازي شده است. مدل بلوغ PPR بر مبناي دو محور بلوغ فناوري و مشتري مداري بنا شده است و از همان مرحله اول يکپارچگي را مد نظر دارد و سپس به توسعه آن مي‌پردازد ولي يکپارچگي نيز هنوز بر مبناي اينترانت داخلي شرکتها است. مرحله توسعه نيز توسعه پايدار نيست زيرا بيان کرده که در اين مرحله شخصي سازي سايتها امکان‌پذير
است ولي به‌علت فقدان فناوري ممکن است اطلاعات در مرحله ورود مجدد به سيستم از بين بروند. مدل بلوغ ميسرا و دينگرا براي يک سازمان طراحي شده است و دموکراسي و شفافيت در آن لحاظ نشده است و تنها به نحوه برنامه‌ريزي سازمان براي تحقق ارائه خدمت يکپارچه آن هم در سطح سازمان پرداخته است. ساير مدلهاي بلوغ نقاط قوتي بيش از آنچه ذکر شد ندارند. چنانچه مشاهده مي‌شود، نتايج حاکي از آن است که هيچ يک از مدلها از جامعيت مناسبي برخوردار نيستند. ضمنا مباحثي مانند دموكراسي، شفافيت و پاسخگويي نيز بخوبي مورد توجه قرار نگرفته اند. هدف آن است كه در ادامه، مدل بلوغي براي دولت سيار ارائه شود كه اين نقاط ضعف را پوشش دهد.

جدول 1: استخراج مراحل مختلف مدلهاي پايه دولت الکترونيکي و سيار

مدل	پدیدآور	مرحله اول	مرحله دوم	مرحله سوم	مرحله چهارم	مرحله پنجم	مرحله ششم
بلوغ دولت سيار	سندي و مک ميلان	فراهم کردن دسترسي هاي بيسيم	ارائه اطلاعات بروز شده	تعامل اوليه بين شهروندان و فراهم کنندگان	تراکنش و تبادل مالي	تعامل کامل بيسيم امن بطور شبانه روزي
	M1	M11	M12	M13	M14	M15
	اداره ملي بازرسي استراليا	سطح مقدماتي- دريافت پاسخهاي يکطرفه	سطح پيشرفته- ارائه اطلاعات به روز شده	سطح تعاملي-تعاملات رسمي بين شهروندان دولت	سطح تراکنشي- تعاملات دو طرفه بي سيم	سطح تعامل کامل- تراکنشهاي امن بي‌سيم
	M2	M21	M22	M23	M24	M25
بلوغ دولت الکترونيکي	کاتالونيا	انتشار اطلاعات	تعامل	تراکنش	يکپارچگي و همکاري	انتقال
	M3	M31	M32	M33	M34	M35
	مدل ريلي	دولت الکترونيکي	حاکميت الکترونيکي	دموکراسي الکترونيکي
	M4	M41	M42	M43
	استاموليس و همکارانش	فضاي اطلاعات مجازي	فضاي ارتباطات مجازي	فضاي تراکنش مجازي	فضاي توزيع مجازي
	M5	M51	M52	M53	M54
	هانتر و جاب	رهبري نوآوران- ارائه نو اورانه راه حلهاي وب محور	پيروان چشم انداز پردازان-بهبود تجارب مديريت وب	موفقيت پايدار- پروژه هاي قابل پياده سازي	سازندگان سکو- انجام کامل امور فني
	M6	M61	M62	M63	M64
	هيلر و بلنگر	انتشار	ارتباطات دوطرفه	تراكنش	يكپارچگي	مشاركت سياسي
	M7	M71	M72	M73	M74	M75
	دلويت	انتشار/ارائه اطلاعات	تراکنش دوسويه	پورتال چند منظوره	پورتال شخصي	دسته بندي سرويسهاي عمومي	يکپارچگي و تحول
	M8	M81	M82	M83	M84	M85	M86
	UN	در حال ظهور بر وب	توسعه	تعامل	تبادل و تراکنش	يکپارچگي
	M9	M91	M92	M93	M94	M95
	گارتنر	حضور بر وب	تعامل	تراکنش	دگرگوني و يکپارچگي
	M10	M101	M102	M103	M104
	بانک جهاني	انتشار/ ارائه اطلاعات	تعامل	تراکنش	تحويل
	M11	M111	M112	M113	M114
	ايالت يوتا	وب سايت ساده	دولت بر خط	دولت يکپارچه	دولت متحول
	M12	M121	M122	M123	M124
	ليان و لي	انتشار	تراکنش	يکپارچگي عمودي	يکپارچگي افقي
	M13	M131	M132	M133	M134
	اکسنچر	حضوربر خط	قابليتهاي پايه و بنيادي	دسترس پذير بودن خدمات	بلوغ خدمات	دگرگوني و يکپارچگي سرويس
	M14	M141	M142	M143	M144	M145
	وست	طراحي پايگاههاي اينترنتي	ارائه خدمات بصورت بخشي	يکپارچگي خدمات	مردم سالاري و افزايش پاسخگويي
	M15	M151	M152	M153	M154
	واتسون	تماس بين دولت و شهروندان	تزريق و ارائه اطلاعات	بومي شدن- تراکنش مالي و شخصي سازي
	M16	M161	M162	M163
	مون	انتشار اطلاعات ساده	ارتباط دو سويه	تراكنش هاي خدمات و مالي	يكپارچه سازي عمودي و افقي	مشاركت سياسي
	M17	M171	M172	M173	M174	M175
	سيا و لانگ	ارائه بر وب	تعامل	تراكنش	تغيير و تحول	دموكراسي الكترونيكي
	M18	M181	M182	M183	M184	M185
	مدل آسياي جنوب شرقي و اقيانوسيه	ايجاد سيستم پست الکترونيکي و شبکه	دسترسي بين سازماني و عمومي به اطلاعات	ايجاد ارتباط دو طرفه	امکان تبادل ارزش	دموکراسي ديجيتالي	دولت يکپارچه
	M19	M191	M192	M193	M194	M195	M196
	مدل PPR	انتشار و ترويج	توسعه	مرحله بلوغ	مرحله تکامل و دگرگوني
	M20	M201	M202	M203	M204
	مدل LEE	ارائه	جذب و ترکیب	آمادگی برای تغییر شکل	شکل دهی مجدد	حکمرانی الکترونیکی
	M21	M211	M212	M213	M214	M215

استخراج مدل نهايي بلوغ دولت سيار

با توجه به تعاريف و نقش دولت الكترونيكي كه برقراري ارتباط ميان سازمانهاي عمومي و ذينفعان از طريق فناوري اينترنت است و ارتباط و تعامل دوجانبه اي را ميان شهروندان، كسب و كارها و سازمانهاي دولتي برقرار ميكند مفاهيم لايه هاي مدل بلوغ شكل ميگيرد. در بررسي مدلهاي بلوغ اين نتيجه حاصل شد كه همگي ويژگي مشتركي دارند. اين ويژگي آن است که با گذشت زمان همانطور که سطوح مختلف بلوغ توسعه مي يابد، پيچيدگي فناوري در ارائه خدمات الكترونيكي نيز بيشتر مي شود.

مدل بلوغ دولت الکترونيکي انگيزه‌اي را فراهم کرده است تا توجه و تمرکز دولتها در يکپارچگي داده و سيستم باشد. بطوريکه در مدلهاي بلوغ ريلي و PPR ، يکپارچگي دولت الکترونيکي آنقدر مهم بوده؛ که به‌عنوان مرحله اول بلوغ دولت الکترونيکي معرفي شده است. متاسفانه اغلب دولتها در مرحله ارائه خدمات پيشخوان محدود شده‌اند در صورتي که بايد اساساً ديدگاه درون و برون سازماني توسعه و پياده‌سازي فناوري اطلاعات را داشته باشند [26]. طبق مدل PPR، از نقطه نظر چالش‌هاي کليدي رويکردي اين مدل، هنوز رابط وب شخصي براي فرايندهاي مشتري، داده سيار درسرتاسر سازمانها، سيارپذيري کاربرد در بين فروشندگان و انتقال مالکيت داده به مشتريان، در هيچ کشوري پياده‌سازي و ايجاد نشده است [27].

شکل 2 مدل بلوغ دولت سيار پيشنهاد شده در اين مطالعه را نشان مي دهد. محور افقي در اين شکل زمان و محور عمودي پيچيدگي را نشان مي دهد. اين مدل 11 بخش را دربرمي‌گيرد. از اين 11 بخش 8 بخش بصورت مراحل پشت سر هم به ترتيب پياده سازي مي شوند. اين مراحل عبارتند از : اعلام حضور و انتشار اطلاعات، تعامل، تراکنش، يکپارچه سازي عمودي، يکپارچه سازي افقي، پرتال، شخصي سازي، بهينه سازي و نوآوري خدمات لازم به ذکر است فناوريهاي سيار در حال حاضر امکان ايجاد مراکز داده و مراکز ذخيره اطلاعات سيار را ندارند. لذا دو مرحله: يکپارچه سازي عمودي و يکپارچه سازي افقي که در اين مدل وجود دارد، بدون وجود يک سيستم دولت الکترونيکي پيشرفته (مبتني بر بستر مخابراتي ثابت) که تا مراحل مذکور پياده سازي شده باشد، عملي نيست. بعبارتي در حال حاضر دولت الکترونيکي و دولت سيار به‌عنوان مکمل همديگر عمل مي کنند. مگر اينکه در آينده با رشد فناوري اين امکان براي فناوري سيار نيز ميسر شود.

بهينه سازي و نوآوري خدمات								محور پيچيدگي
ارائه نوآورانه راه حلهاي وب محور براي شهروندان و کسب‌وکارها	شخصي سازي
	توسعه ، استفاده از اينترانت و شخصي سازي رابط کاربر وب براي فرايندهاي مشتري.	پرتال
		امکان دريافت تمان خدمات از يک پنجره واحد	يکپارچگي افقي
			يکپارچگي دپارتمانهاي مختلف دولت يا يکپارچه‌سازي فرابخشي	يکپارچگي عمودي
				امکان دسترسي به تمام زير بخشهاي يک وزاتخانه از طريق يک سايت واحد	تراکنش
					امکان تراکنش مالي سيار و پرداخت مالي خدمات مکان محور سيار	تعامل
						تعامل دوسويه بين شهروندان / فراهم ‌کنندگان خدمت	اعلام حضور و انتشار اطلاعات
						تعامل دوسويه بين شهروندان / فراهم ‌کنندگان خدمت	طراحي پايگاه اينترنتي سازمانها با حجم کم براي ابزار سيار
شفافيت شفاف‌سازي و نظارت بر خدمات و فرايندهاي دولتي
پاسخگويي مردم سالاري تعاملي توام با افزايش پاسخگويي
دموکراسي: مشاركت سياسي براي افزايش تعهد شهروندان و شفافيتهاي سياسي
محور زمان

شکل 2: مدل بلوغ دولت سيار

در اين مقاله20 مدل بلوغ بررسي شده است. از آنجا که ايجاد پرتال دولت سيار پس از يکپارچگي کامل به معناي وجود يک پنجره واحد از دولت براي دسترسي به کليه خدمات دولت تلقي مي‌شود. در مدل بلوغ پرتال بعد از يکپارچگي آمده است و منظور از آن همان درگاه واحد دولت است.

يکي ديگر از از نو آوريهاي مهم اين مدل، در نظر گرفتن سه مرحله شفافيت، پاسخگويي و دموکراسي در لايه زيرين مراحل هشت گانه مدل پيشنهادي براي بلوغ دولت سيار است. اين امر از نظر مفهومي، نشانگر آن است که در طول مراحل پياده سازي مراحل فوق، اين مراحل نيز بتدريج قابل پياده سازي هستند. ولي از آنجا که پياده سازي اين سه مورد بطور خاص به استراتژيها و سياستهاي دولتها وابسته است، ممكن است در برخي دولتها اين مراحل هرگز پياده سازي نشوند و يا در برخي ديگر در حين پياده سازي ساير مراحل بلوغ پياده سازي شوند، اين سه مورد بصورت لايه هايي در زير مدل بلوغ نشان داده شده است. به‌عنوان مثال در همان زماني که مرحله تعامل امکان ارائه فرمهاي مختلف از طريق دولت الکترونيکي ميسر است، ارائه اطلاعات دو طرفه و شفاف براي دسترسي به جزئي ترين اطلاعات در خصوص خدمات و يا سياستهاي مرتبط با دولت الکترونيکي نيز از نظر فني ميسر است ولي به دنبال آن ارائه پاسخ دولت به شکايات مردم يا امکان نظر سنجي هاي عام در خصوص فعاليتهاي دولت نيز ميسر است ولي اجرا يا عدم اجراي اين خدمات به سياست دولتها وابسته است. مدلهاي وست، مون، سيا و لانگ،ريلي، هيلر و بلنگر آخرين مرحله بلوغ را به دموکراسي الکترونيکي يا مشارکت الکترونيکي اختصاص داده اند و در مدل بلوغ آسياي جنوب شرقي و اقيانوسيه، دموکراسي ديجيتالي در مرحله قبل از يکپارچگي به دموکراسي پرداخته است يعني ابتدا دموکراسي ايجاد مي‌شود و بعد يکپارچگي فرايندها و خدمات اتفاق مي افتد. اين امر خود نيز مؤيد آن است که براي انجام دموکراسي نيازي به يکپارچگي نيست لذا مدل ارائه شده در اين تحقيق که سه بخش نهم تا يازدهم مدل را در سراسر زير لايه مدل گسترش داده است بار ديگر مورد تاکيد و تأييد قرار
مي گيرد.

تا کنون بخشهاي اصلي مدل ارائه شده معرفي شدند. براي تأکيد مجدد بر اين بخشها، جدول 2 نشان مي‌دهد که هر يک از مراحل مدل استخراج شده، مشابه کداميک از مراحل مدلهاي مطالعه شده 20گانه جدول 1 است.

جدول 2: مراحل مختلف مدل پيشنهادي

رديف	ابعاد / مراحل مدل پيشنهادي	مرحله مشابه در ساير مدلهاي 20 گانه
1	اعلام حضور و انتشار اطلاعات	M11-M12-M21-M22-M31-M51-M71-M81-M91-M101-M111-M121-M131-M141-M162-M171-M181-M191-M211
2	تعامل	M13-M23-M32-M52-M72-M92-M102-M112-M122-M172-M182-M192-M193-M152_M212
3	تراکنش	M14-M15-M24-M25-M33-M53-M73-M82- M103-M113-M163-M194- M152_M213
4	يکپارچه سازي عمودي	M34-M74- M95-M104-M123-M133-M145-M214-M174-M184-M196-M204-M214-M258_M214
5	يکپارچه سازي افقي	M35-M74-M86-M95-M104-M124-M134-M174-M184-M196-M258-M153-M214- M114_M214
6	پرتال	M83-M84-M254-M204
7	شخصي سازي	M163-M202- M83
8	بهينه سازي و نوآوري خدمات	M85-M61-M216-M54
9	شفافيت	M203_M215
10	پاسخگويي	M154_M215
11	دموکراسي	M43-M175-M185-M195_M215

مراحل مختلف مدل بلوغ دولت سيار و فعاليتهاي لازم براي تحقق هر مرحله به‌صورت زير است.

مرحله اول، اعلام حضور و انتشار اطلاعات: در اين مرحله لازم است پايگاهها و سايتهاي اينترنتي براي سازمانها طراحي شود. در اين مرحله دسترسي بيسيمبه طور ابتدايي از طريق بروشور و ارسال تبليغات به شهروندان براي اطلاع رساني به آنها فراهم مي‌شود. امکان مشاهده سايتها از طريق تلفن سيار و دسترسي به اطلاعات ايستا وجود دارد. سايتها بايد بگونه اي طراحي شوند که هنگام استفاده از آنها با ابزار تلفن سيار حجم زيادي نداشته و با سرعت باز شوند. در اين مرحله خدماتي مانند پيش بيني آب و هوا، ترافيک، مشاهده ساعت و تاريخ، مشاهده اخبار روز، تبليغات و ساير موارد مشابه ارائه مي‌شود. همچنين در اين مرحله برخي خدمات همراه از طريق پيامک نيز قابل ارائه است.

مرحله دوم، تعامل: در اين مرحله، تعامل اولية دوسويه بين شهروندان و فراهم‌کنندگان خدمت بوجود مي‌آيد. در اين مرحله، سطح كاملتري از امكان دسترسي فراهم ميشود به‌طوريكه كاربران به طور مستقيم بر مبناي نيازها و علايق خاص خود به اطلاعات سايت ها دسترسي پيدا مي‌کنند. كاربران ميتوانند از طريق تلفن همراه خود در پايگاه خاصي جستجو كرده، فرم‌ها و درخواستهاي خود را بصورت برخط بارگيري و دريافت نمايند. همچنين، مي توانند در سايت ثبت نام نموده و يا وقت ملاقات بگيرند. لذا امکان ارائه پيشنهادات عام که نياز به امنيت بالايي ندارند از طريق مراجعه به سايت سازمانهاي مختلف دولت سيار امکان پذير است. در اين مرحله ارائه نظرات و مشاهده پاسخ ها با اتاق‌هاي گفتگو روي سايتها امکان پذير است. بديهي است حجم برنامه هايي که بتوانند اين قابليت‌ها را روي ابزار تلفن همراه پياده سازي کنند بايد مناسب باشد.

مرحله سوم، تراکنش: در اين مرحله ارتباط کامل الکترونيکي بين شهروندان و دولت ايجاد شده و شهروندان مي توانند تراکنش مالي داشته و اطلاعات مربوط به خود را دريافت کنند، لذا امضاي ديجيتال و امنیت فناوریهای مربوطه[28] اهميت مي يابد. در اين مرحله تعاملات منحصر به فردي مانند پرداختها، سفارش گيري و صدور صورت حساب ها با تلفن همراه براي کاربران تلفن‌همراه و بيسيم بطور شبانه روزي فراهم مي‌شود براي مثال پرداخت ماليات، درخواست رواديد و تمديد گواهينامه با مراجعه به سايت سازمانها امکانپذير است. در اين مرحله امنيت از اهميت فوق العاده اي برخوردار است. امکان انجام تعاملات مالي امن، امکان تعامل اطلاعات شخصي امن، ثبت‌نام هاي الکترونيکي مختلف و‌ امکان شخصي‌سازي اطلاعات (البته به صورت محدود) وجود دارد. در ضمن، در اين مرحله ارائه خدمات موقعيت يابي امن با پرداخت برخط امکانپذير است.

مرحله چهارم، يکپارچه سازي عمودي: در اين مرحله دولتها بايد به منظور استاندارد سازي و اجراي يكپارچهسازي درون سازماني، فرايندهاي موجود را مهندسي مجدد کنند. اجراي مهندسي مجدد از پيچيدگي خاصي برخوردار است زيرا در اين مرحله بايد تغييراتي زير بنايي و اساسي در فرهنگ سازماني، فرايندها و مسئوليتها در جهت كاهش گلوگاههاي فرايندي و حذف فرايندهاي اضافي, بوجود آيد. اين مرحله فراتر از مكانيزاسيون و ديجيتالي كردن فرايندهاي عملياتي جاري است زيرا در اين مرحله فرايند ارائه خدمات دولتي متحول ميشود تا ارائه خدمات يکپارچه در سطح عمودي ميسر شود.

مرحله پنجم، يکپارچه سازي افقي: در اين مرحله دپارتمانهاي مختلف يا دولتها در موقعيتهاي مختلف يكپارچه مي‌شوند. در سطح افقي يکپارچه‌سازي فرابخشي دنبال مي‌شود و شهروندان بدون مراجعه به سازمانهاي مختلف مي توانند خدمات را دريافت کنند و نحوه ارائه خدمات دولتي با فراهم کردن يک نقطه تماس واحد دوباره تعريف مي‌شود و بدين ترتيب فعاليتهاي اجرايي دولت با مشخص شدن وظيفه هر سازمان و جلوگيري از دوباره کاريها، براي مردم تا حدودي شفاف مي‌شود. در اين مرحله، دولت سيار به مثابه مرکز خدمات رساني کاملي است که براي نياز و سرويس‌دهي به مشتري بومي شده است

مرحله ششم، پرتال: در اين مرحله تمامي خدمات دولتي از طريق پرتال دولت الکترونيکي ارائه شده و خدمات بر اساس نياز مشتريان در دسته هاي مختلف قرار مي گيرد. در اين مرحله يك درگاه واحد براي دولت سيار معرفي ميشود. اين مرحله شامل وب سايت، نگهداري مقررات و دستورالعملهاي دولتي، اطلاعات سياسي و سازماني و پايگاه داده ملي براي تبادلات اطلاعات زيرساخت دولت سيار و بطور كلي تأسيس سيستم انتقال اطلاعات ملي است. در اين مرحله، سيار‌ بودن داده در سرتاسر سازمانها، سياربودن کاربردها در بين فروشندگان و مالکيت بخشيدن به داده انتقالي به فروشندگان مطرح است.

مرحله هفتم، شخصي‌سازي: اين مرحله، استفاده از اينترانت و شخصي سازي رابط کاربر وب براي فرايندهاي مشتري توسعه مي يابد. شخصي سازي به اين مفهوم است که کاربر بتواند، از طريق رابط کاربر وب، مسيرها يا پيوندهاي تو در توي مد نظر خود را انتخاب کند و براي دفعات مراجعه بعدي ذخيره نمايد. دولت با اجازه دادن به مشتري براي شخصي کردن پرتالها با ترکيبات مورد نياز آنها قدرت بيشتري به مشتري مي‌دهد تا اطلاعات اختصاصي خود را ذخيره نمايند. دولت براي اين کار، به برنامه‌هاي وب پيشرفته اي نيازمند است.

مرحله هشتم، بهينه‌سازي و نوآوري خدمات: در اين مرحله، ارائه نوآورانه راه حلهاي وب محور براي شهروندان و کسب‌وکارها صورت مي‌گيرد. دولت به منظور تحقق کامل دولت سيار بدنبال نوآوري در فناوري، فرايندهاي کاري، فرهنگي و غيره است. اين بهينهسازي ميتواند باعث تغيير در کاربران داخلي و خارجي، فرايندها و فناوريها شود. ايجاد کسب و کارهاي کاملا سيار در اين مرحله امکانپذير است.

مرحله نهم، شفافيت: اولين گام در اين مرحله شفاف‌سازي و نظارت بر خدمات و فرايندهاي دولتي است که با از بين بردن فساد و انحرافات در دولت همراه است. ايجاد سازماندهي و تقويت نظام ملي اطلاع‌رساني رايانه‌اي و نظارت هاي مورد نياز بمنظور صيانت از امنيت در تمامي ابعاد آن و جلوگيري از فسادهاي شبکه هاي اطلاع‌رساني از نکاتي است که بايستي مورد توجه قرار گيرد.

مرحله دهم، پاسخگويي و عدالت محوري: اين مرحله، به مفهوم مردم سالاري تعاملي توأم با افزايش پاسخگويي است و کاربران امکان ارتباط بر خط با نمايندگان و مقامات منتخب خويش را دارند و با تعامل مستقيم، ديدگاه‌هاي يکديگر را مورد بررسي قرار مي دهند. همچنين، امکان پرسش و پاسخ از هر مقام يا سازمان دولتي وجود خواهد داشت.

مرحله يازدهم، دموکراسي: دولت ها از ارائه مستقيم خدمات الکترونيکي به سمت تدارک خدمات و ارائه دموکراسي الکترونيکي و در نهايت مشارکت الکترونيکي پيش مي روند. اين مرحله، يكي از اهداف بلند مدت توسعه دولت سيار است و باعث کاهش فساد و افزايش پاسخگويي و مسؤوليت‌پذيري دولت خواهد شد. در اين راستا فراهم نمودن زيرساخت‌هاي ارتباطي لازم براي تعامل فرهنگ ها و صيانت از حقوق شهروندي در فضاي الکترونيکي انجام مي‌شود.

نتايج اعتبار سنجي پرسشنامه مدل بلوغ دولت سيار

مدلسازي در زمينه سيستمهاي پيچيده، نقشي بنيادي در ادراك، مديريت، شبيهسازي، پيشبيني رفتار اين گونه سيستمها و همچنين در توسعه نتايج موفقيتآميز و اثربخش دارد. مدلسازي، ابزار بسيار مناسبي براي كمك به طراحي و پيادهسازي مدل در سازمانهاست. مديراني كه قصد دارند پروژه هاي دولت سيار را به اجرا بگذارند براي ادراك و پيادهسازي صحيح آن و اطمينان از عمليات مناسب آن نيازمند مدل مناسب هستند. با ارائه مدل بلوغ، اين فعاليت از يك پروژه ساختار نيافته به يک فعاليت نظام مند تبديل ميشود که در آن کليه پارامترها و عوامل مهم در نظر گرفته ميشوند

به منظور اعتبارسنجي مدل ارائه شده براي بلوغ، ضروري است ابعاد و مؤلفههاي اين مدل، اعتبار سنجي شده و درجه اهميت آنها مشخص شود. برای این کار از طراحي پرسشنامه استفاده شد[29]. براي اعتبار سنجي از آمار توصيفي، ، تعيين آلفاي کرونباخ و آزمون کايزر و ماير و سپس با توجه به نرمال نبودن جامعه از ازمونهای ناپارامتری فرض دو جمله‌اي و آزمون t-student استفاده شده است. نتايج حاکي از تاييد اهميت سوالات مدل بلوغ است.

نحوه توزيع : براي توزيع پرسشنامه ها از پست الكترونيكي و ارائه حضوري براي خبرگان خارج از مرکز تحقيقات مخابرات و از سازمان الکترونيکي مرکز براي همکاران داخل مرکز تحقيقات مخابرات استفاده شد و براي ارائه توضيح و رفع ابهامات احتمالي با هر يك از خبرگان از طريق تلفن يا مراجعه حضوري تماس گرفته شد. از 50 پرسشنامه توزيع شده 42 پاسخنامه دريافت شد. يعني 84% افراد به پرسشنامه ها پاسخ دادند( جدول 3).

جامعه آماری[30] مورد نظر اين تحقيق عبارتست از "افراد خبره و صاحب نظر در حوزه دولت الکترونيک، دولت سيار و مدلهاي بلوغ آن ". براي انتخاب خبرگان اين حوزه؛ از جستجوي كتابها و مقالات و همچنين جستجوي در اينترنت و پرس و جو از خبرگان شناخته شده در كشور استفاده شده است. سپس فهرستي از حدود 50 نفر از خبرگان تهيه شد. با توجه به اينکه که کليه اين افراد؛ انتخاب شده و 42 نفر آنها پرسشنامه هاي مربوطه را پاسخ گفته اند. اين امر باعث افزايش اعتبار پژوهش و کاهش خطاهاي موجود در نمونه گيري مي شود.

جدول 3: خلاصهاي از بررسيهاي آماري ارائه شده در خصوص پرسشنامه اعتبار سنجي مدل

جامعه آماري	روش نمونهگيري	نحوه توزيع	تعداد پرسشنامههاي ارسال شده	درصد پرسشنامههاي دريافتي
خبرگان مرکز تحقيقات مخابرات ايران، دانشگاهها	سرشماري، ترکيبي (سرشماري، تصادفي)	ارسال با پست الکترونيکي و سازمان الكترونيكي	50 عدد	84%

شکل 3:درصد پاسخ دهندگان بر حسب رشته تحصيلي

شکل 4: مقطع تحصيلي شركت كنندگان

تجزيه و تحليل کمي داده ها

در اين بخش تجزيه و تحليل کمي اطلاعات مربوط به پرسشنامه اعتبار سنجي ارائه مي شود.

رشته تحصيلي پاسخدهندگان : در بين پاسخ دهندگان به پرسشنامه، 14 نفر در رشته كامپيوتر و وابسته به آن و 7 نفر در رشته برق الکترونيک و وابسته به آن، 8 نفر در رشته مديريت و وابسته به آن، 10 نفر در رشته صنايع و وابسته به آن، 1نفر در رشته برنامه ريزي سيستم هاي اقتصادي، و 2 نفر در رشته مهندسي پزشکي تحصيل كرده‌اند. شکل 1: اين موضوع را نشان مي دهد.

مدرك تحصيلي : از بين 42 پرسشنامه دريافت شده، 7 نفر در مقطع ليسانس، 27 نفر در مقطع فوق ليسانس و 8 نفر نيز در مقطع دكترا تحصيل كرده است(شکل 4).

سابقه كار :حدود 10 نفر داراي سابقه تا 5 سال، 17 نفر تا 10 سال، 4 نفر داراي سابقه بين 10 تا 15 سال، 7 نفر بين 15 تا 20 سال و 1 نفر نيز بيش از 20 سال سابقه كار داشته‌اند.

قابليت اعتماد و اعتبار پرسشنامه: روش بكار رفته در اين پژوهش براي محاسبه قابليت اعتماد پرسشنامه، روش آلفاي كرونباخ بوده است. براي آناليز پايايي، ميزان آلفاي کرونباخ براي کل فرايند پرسشنامه 94/0 محاسبه شد که با توجه به

جدول 4 :نتایج آزمونهای مرتبط با روايي پرسشنامه

رديف	ابعاد/مراحل مدل پيشنهادي	آلفاي كرونباخ مربوط به سوالات هر مرحله	تعداد سوالات	تکرارهاي انجام تحليل عاملي	آزمون KMO	کمترين عدد اشتراک عاملها	تعداد متغيرهاي حذف شده
1	اعلام حضور و انتشار اطلاعات	761/0	3	1	614/0	≥0.51	0
2	تعامل	806/0	4	1	733/0	≥0.61	0
3	تراکنش	720/0	4	1	691/0	≥0.72	0
4	يکپارچه سازي عمودي	871/0	4	1	732/0	≥0.60	0
5	يکپارچه سازي افقي	836/0	3	1	658/0	≥0.54	0
6	پرتال	712/0	4	1	731/0	≥0.55	0
7	شخصي سازي	82/0	3	1	716/0	≥0.70	0
8	بهينه سازي و نوآوري خدمات	803/0	4	1	779/0	≥0.54	0
9	شفافيت	843/0	4	1	795/0	≥0.52	0
10	پاسخگويي	777/0	5	2	684/0	≥0.80	1
11	دموکراسي	813/0	4	1	788/0	≥0.51	0

مناسب بودن آلفاي کرونباخ بالاي 7/0 در مجامع علمي، عدد بدست آمده نشاندهندة اعتبار بالاي نتايج پرسشنامه‌ها است. در ادامه روايي پرسشنامه با استفاده از آزمونهاي KMO؛ آزمون بارتلت؛ عدد اشتراک عاملها و کل واريانس تبيين شده، مورد بررسي قرار گرفت. ضريب همبستگي جزئي، شاخص مناسبي براي تعيين نيرومندي رابطه بين عاملها است. براي تحليل داده ها و تشخيص ارتباط مناسب بين سوالات هر مرحله از مدل از آزمون KMO و کرويت بارتلت استفاده شد. اندازه KMO که شاخص کفايت نمونه برداري خوانده مي شود, شاخصي است که مقادير همبستگي را با مقادير همبستگي جزيي مقايسه مي کند. اين آزمون براي هر مرحله بلوغ از داده هاي مورد مطالعه انجام شده است. نتايج حاکي از آن است که رابطه بين متغيرها در سطح اطمينان 95% براي همه متغيرها بجز مورد سوال 10-3 معني دار است. به عبارتي سوالات مطرح شده در هر مرحله مستقل از همديگرند وتنها سوال 10-3 به علت همبستگي زياد با ديگر سوالات حذف شد. نتايج تحليهاي فوق در جدول 4 مشاهده مي شود. ضريب الفاي کرونباخ در همه موارد بيش از 7/0 است. چنانچه ملاحظه مي شود مقدار سطح معني دار بودن داده ها (مقدارsig. ) براي کليه سوالات صفر است. پس خطا کمتر از 05/ 0 است. مقاديرKMO استخراج شده براي هر يک از سوالات بيش از نيم است که اين نشانه استقلال سوالات از همديگر است. عدد اشتراک عاملها نيز براي همه سوالات بيش از 5/0 است. لذا پرسشنامه از اعتبار مناسبي برخوردار است. ميانگين نمرات سوالات مختلف از 66/6 شروع و تا 42/8 ادامه داشت. اين امر نشان مي دهد که ميانگين سوالات بيشتر از حد متوسط( يعني 5) بوده است. اين امر بار ديگر بر اهميت همه سوالات تاکيد مي ورزد.

تجزيه و تحليل نتايج حاصل از پرسشنامه

در پرسشنامه اعتبار سنجي از مقياس ليكرت 5 جوابي استفاده شده است تا نظرات كيفي خبرگان را به اعداد كمي قابل درك براي انجام محاسبات ماشيني تبديل نمايد. از آنجا كه اين اعداد داراي معناي كمي نيستند، تحليل آنها نيازمند استفاده از روشهاي غير پارامتري است. لذا در اينجا از دو آزمون آزمون دو جمله اي(باينوميال) و آزمون T-student برای بررسی نتایج نظرات خبرگان استفاده شده و در انتها نتایج دو آزمون با هم مقایسه شده اند.

آزمون دوجمله ای به منظور تعيين برخورداري جامعة آماري مورد نظر از يك ويژگي‏ يا متغير مشخص به كار برده مي‏شود. به عبارت ديگر، این آزمون براي تعيين اهميت يا عدم اهميت يک پارامتر، به كار برده مي‏شود. آزمون دو جمله‏اي از نوع آزمون‏هاي ناپارامتريك است، اما هنگامي كه np بزرگتر از 5 باشد از تقريب توزيع نرمال پيروي مي‏كند. در اين آزمون P احتمال موفقيت در جامعه و q احتمال موفقيت مربوط به نمونه و n حجم نمونه آماري است. در اين آزمون پاسخهاي سئوالات طيف ليكرت را به دو دسته تقسيم مي‏كنيم. بدين ترتيب كه پاسخ‏هاي متناظر با ارقام 4 و 5 را به معني وجود ويژگي موردنظر و وجود پاسخهاي 1 و 2 و 3 را به معني عدم وجود ويژگي مورد نظر تلقي مي‏كنيم. مقايسة فراواني داده‏ها در اين دو دسته، با توزيع كاي دو، ما را به انتخاب يكي از دو مشتق ممكن رهنمون مي‏كند. كاربرد اين آزمون وقتي است كه فرض صفر تحقيق بيانگر آن است كه جامعه از توزيع يكنواخت برخوردار است و مي‏خواهيم اين فرض را آزمون كنيم.

براي تحليل داده هاي پرسشنامه در كليه سوالات اگر ميانگين كمتر يا مساوي 5 باشد به عنوان فرض صفر و اگر بيش از 5 باشد به عنوان فرض يك منظور مي شود. مقصود اصلي يا سوالات تحقيق را در فرض 1 قرار داده ايم. به عنوان مثال در سوال اول فرضیه ها به این صورت است: H0: اهميت مرحله انتشار اطلاعات از حد متوسط کمتر است. و H1: اهميت مرحله انتشار اطلاعات از حد متوسط بيشتر است.

نتایج نشان دادکه کليه سوالات مهم هستند و فرض يك در تمام آنها به تاييد رسيد. در اين آزمون شرط قبولي فرض مقابل (فرض يك) آن است كه مقدار Asymp.Sig. کمتر از 05/0 باشد . در اينصورت مي‌توان گفت که به احتمال 95% فرض يك صحيح است. اين مورد در تمام موارد مصداق داشت. پس 11 مرحله تعيين شده به احتمال 95% با اتفاق نظر بيش از 70% از پاسخگويان از اهميت فوق العاده اي برخوردارند.

به منظور تحليل مجدد نظرات خبرگان از آزمون t استفاده شد. لذا برای هر گام فرضیه های H0 و H1 مناسب در نظر گرفته شد. و سپس نتایج با استفاده از این ازمون آماری تحلیل شد. در اين آزمون مقدار (سطح معنيداري آزمون) برابر 0.1 فرض شده است و در صورتي که مقدار p-value از 0.1 کوچکتر باشد فرض H0 را رد و فرض H1 قبول ميشود. به عنوان نمونه برای یکی از سوالات تحقیق فرضها به صورت زیر مطرح هستند: H0: اهمیت امکان ارائه خدمات موقعيت يابي امن با پرداخت برخط در دولت سیار در حد متوسط یا کمتر است (). و H1: اهمیت امکان ارائه خدمات موقعيت يابي امن با پرداخت برخط به شهروندان در دولت سیار از حد متوسط بیشتر است. (). نتایج حاصل از انجام آزمون t-student نشان دادکه در تمامي موارد فرض H0 رد و در نتيجه فرض H1 پذيرفته شده است. لذا نتایج با آزمون فرض دو جمله ای توافق دارد.

7-نتيجه گيري

با توجه به تقاضاي مردم و رشد فناوري در شرايط کنوني لازم است توسعه قابليت هاي فناوري براي ارائه خدمات سيار مد نظر قرار گيرد ولي شرايط براي بهينه سازي و توزيع کاربردهاي دولت سيار کافي نيست، ساختارهاي سنتي سازماني دولت و کنترل هاي بروکراسي در آن مانع ظهور فناوريها در تمام سطوح دولت ميشود. بدين منظور نياز به تلاش آگاهانه براي بهبود ساختار دروني دولت است و ميتواند از طريق طرح يکپارچه سازي دقيق سيستم هاي آن صورت گيرد. در اين مقاله مدلهای بلوغ دولت الکترونيکي و دولت سيار به تفصيل مورد بررسي قرار گرفت. سپس با استفاده از مطالعه تلفيقي مدلهاي موجود، مدلي براي بلوغ دولت سيار در 11 مرحله ارائه شد. اين مراحل عبارتند از : اعلام حضور و انتشار اطلاعات، تعامل، تراکنش، يکپارچه سازي عمودي، يکپارچه سازي افقي، پرتال، شخصي سازي، بهينه سازي و نوآوري خدمات. در مرحله آخر نتايج با استفاده از تهيه پرسشنامه و استفاده از آزمونهاي فرض اعتبار سنجي شده و مورد تاييد قرار گرفت. لازم به ذکر است فناوريهاي سيار در حال حاضر امکان ايجاد مراکز داده و مراکز ذخيره اطلاعات سيار را ندارند. لذا انجام مرحله يکپارچه سازي عمودي و افقي اطلاعات از طريق ارتباطات سيار وجود ندارد. بنابراين در حال حاضر اجراي مدل ارائه شده در اين مقاله، بدون وجود يک سيستم دولت الکترونيکي پيشرفته (مبتني بر بستر مخابراتي ثابت) که تا مرحله يكپارچگي پياده سازي شده باشد، عملي نيست و در حال حاضر دولت الکترونيکي و دولت سيار به‌عنوان مکمل همديگر عمل مي کنند. مگر اينکه در آينده با رشد فناوري اين امکان براي فناوري سيار نيز ميسر شود. يکي از نو آوريهاي مهم اين مدل آن است که سه مرحله شفافيت، پاسخگويي و دموکراسي در لايه زيرين مراحل هشت گانه فوق رسم شده است. اين امر از نظر مفهومي، نشانگر آن است که در طول مراحل پياده سازي مراحل ارائه خدمات دولت سيار(8 مرحله اول)، اين مراحل نيز بتدريج قابل پياده سازي هستند. ولي پياده سازي اين سه مورد بطور خاص به استراتژيها و سياستهاي دولتها وابسته است.

دانش حاصله از اين مطالعه حاکي از آن است که در تعيين مدل بلوغ نکات زير بايد مورد توجه قرار گيرد:

اول اينکه، در مدل بلوغ بايد به خدماتي که با ديدگاه فني قابل اجرا است، تمرکز شود. لذا دولت بايد با يک استراتژي مشخص و از پيش تعيين شده مبتني بر چشم اندازي روشن، مراحل بلوغ را پياده سازي نمايد.

دوماً، اينکه در حين اجراي مراحل مختلف بلوغ؛ نبايد کار جاري سازمانها دچار خلل و دگرگوني و تغيير شود. بلکه مهندسي مجدد و ديجيتالي سازي بايد به موازات ارائه خدمات جاري انجام شود.

سومين مورد اينکه براي اجراي مدل بلوغ و استفاده از فناوري جديد، توجه به مهندسي مجدد فرايندها و سازمانها الزامي است در غير اينصورت سرمايه گذاريها تباه خواهد شد.

مراجع

[1] Nava, A.S. and Davila, I.L.,(2005). "M-Government for Digital Cities: Value Added Public Services," The Proceedings of the First European Mobile Government Conference,Brighton, U.K.

[2] Ghyasi, A.F., and Kushchu, I.,(2004). "M-Government: Cases of Developing Countries,” The proceedings of European conference on e-Government, (ECEG04), Dublin, S. 821-826.

[3] ثقفی، ف. علی جربان، م. و کاری دولت آبادی، ا. (1389)" مقایسه ابعاد عملکردی ارزش افزوده قابل ارائه توسط دولت الکترونيکی با دولت سیار"، اولین کنگره فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران با رویکرد به زیست شهروندان، 1تا 3 خرداد ، تالار همایشهای پارک گفتگو، تهران.

[4] Nasser eslami, Saghafi. (2010) “Safety technologies impacts survey in M_government applications security provision,” JCTDA:International Journal of Dogital Contenet Technology and Its Applications, 4(4): 207- 214.

[5] Informa Telecoms & Media, WCIS+, Sept. 2009, see at: www.3gamericas.org

[6] Traunmqller, L. R. ,(2002). "Proceedings of the Electronic government," 3th International Conference on Database and Expert Systems Applications (DEXA).

[7] UN,(2003). "E-government at the crossroads, World public sector repor, United Nations, New York.

[8] Beck C.(2002). Mothering multiples: a meta –Synthesis of the qualitative research, MCN, The American Journal of maternal /child nursing, Vol.28, No.2,pp.93-99

[9] Noblit G.W., Hare R.D. (1988). Meta –Ethnography: Synthesizing Qualitative Studies, Stage, Newbury Park, CA

[10] Australian National Audit Office,(1999). Electronic service delivery, including Internet use, by Commonwealth government agencies, Australian National Audit Office, Canberra.

[11] Jerban, M. and Saghafi, F. (2010) “M-government Maturity Model with Technologica1 Approach,” 4th international Conference on New Trends in Information science and Service Science, May 11- 13, korea.

[12] ثقفی، ف. و دیگران. (1388). "مدل بلوغ تعاملي دولت همراه"، اولين کنفرانس ملي دولت همراه، 6 تا 9 دی ماه، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

[13] Olivares, J. (2005). L’Administració Oberta de Catalunya (AOC): Institucions de govern en xarxa. Barcelona,Spain: Catalonia e-Governance Forum.

[14] Riley, Y.(2001). " Electronic governance and electronic democracy: Living and working in the connected world. ," Commonwealth Center of Electronic Governence. Brisbane, Australia.

[15] Stamoulis, D. G., Georgiadis, D. P. and Martakos, D.,(2001). "Revisiting public information management for effective EGovernment services," Information Management and Computer Security,9(4),143-156.

[16] Shackleton, P. , Fisher, J., and Dawson, L., (2004). "Evolution of local government E-services: The applicability of ebusiness maturity models.," Paper presented at the Proceedings of the37th Annual Hawaii International Conference on System Sciences (HICSS’04)-Track5, Hawaii.

[17] Ronaghan, S. A.(2002). Benchmarking E-government: A Global Perspective , Assessing the Progress of the UN Member States,Uited Nations, NewYourk.

[18] APEC,(2005). “E-government from a User's. Perspective”, APEC. Telecommunication and Information Working Group 29 th. Meeting,. Hong. Kong,. China.

[19] West, D.M. (2004), "E-government and the transformation of service delivery and citizen attitudes", Public Administration Review, 64(1), pp.15-27.

[20] Moon, M.J. (2002), "The evolution of e-government among municipalities: rhetoric or reality?", Public Administration Review, 62(4), pp.424-33.

[21] Andersen, K. V. (2004). E-government and Public Sector Process Rebuilding: Dilettantes, Wheel Barrows and Diamonds. Amsterdam: Kluwer.

[22] Chen, Y. N., et.al,(2006). “E-government strategies in Developed and Developing countries: An implementation framework and case study” Journal of Global Information Management, 14(1), 23-46.

[23] Siau, K., and Long, Y., (2005). “Synthesizing e-government stage models – a meta-synthesis based on meta-ethnography approach,” Industrial Management & Data.", 105(4),443-458.

[24] Al-khamayseh, Shadi; Lawrence, Elaine (2006): Towards Citizen Centric Mobile Government Services: A Roadmap, in: Proceedings of CollECTeR Europe 2006, 2006, S. 129-139.

[25] Lee, J. (2010). 10 year retrospect on stage models of e-Government: A qualitative meta-synthesis, Government Information Quarterly, : www.elsevier.com/locate/govinf.

[26] Teicher, J., Hughes, O., and Dow, N.(2002). “E-government: A new route to public sector quality. ,” Managing Service Quality, 12(6), 384-393.

[27] Andersen, K.V., and Henriksen, H.Z., (2005). “The first leg of e-government research: Domains and application areas 1998-2003,” International Journal of Electronic Government Research, 1(4), 26-44.

[28] Saghafi, F. , Nasereslami, F. and Esmaeili, M. (2009), “Ranking Secure Technologies in Security Provision Financial Transactions Mobile Commerce,” ICIS2009: The 2nd International Conference on Interaction Sciences:Information Technology, Culture and Human, 24-26 Nov. , Korea.

[29] سرمد؛ زهره، بازرگان؛ عباس، حجازي؛ الهه (1385). "روشهاي تحقيق در علوم رفتاري" ، تهران، انتشارات آگاه، چاپ سيزدهم.

[30] آذر؛عادل، مؤمني؛ منصور(1383). "آمار و کارُبرد آن در مديريت"، جلد دوم، انتشارات سمت، چاپ هفتم.

شارک

عنوان URL للمقالة

مدل جامع تعاملی بلوغ دولت همراه

رایمگ

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية