رابطۀ روش حکومتی با فرایند دموکراسیسازی و تحکیم دموکراسی (مطالعه موردی: جمهوری اسلامی ایران)
الموضوعات :
منصور انصاري
1
(استاد گروه اندیشه سیاسی در اسلام، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی)
میرقاسم سیدین زاد
2
(دانش آموخته دکتری مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی)
الکلمات المفتاحية: دموکراسی سازی, تحکیم دموکراسی, دموکراسی هیبریدی, دموکراسی حداقلی و دموکراسی حداکثری. ,
ملخص المقالة :
علیرغم مخالفت برخی از فیلسوفان و نظریهپردازان با مدل حکومتی دموکراسی، اساساً یکی از دغدغههای اصلی جامعۀ بشری به ویژه برخی ازروشن-فکران و فیلسوفان مهم عصر جدید، مسئله دموکراسیسازی و تحکیم دموکراسی بوده است؛ زیرا نخست اینکه دموکراسی مؤثرترین سیستم رسیدن به تعادل و تنها نظمِ متضمنِ کمترین بدی است و دوم اینکه به تعبیر آلفرد اسمیت، «همه نارساییهای دموکراسی را میتوان با دموکراسی بیشتر درمان کرد». با این حال میزان و درصد نارساییها و نقصها در همه کشورها یکسان نیست؛ به همین دلیل میباید به لحاظ تحلیلی میان نظامهایی که همه شروط دموکراسی را به میزان زیادی محقق ساختهاند، نظامهایی که برخی از شروط دموکراسی را تحقق بخشیدهاند و نظامهایی که گاهی حتی واجد شروط حداقلی دموکراسی نیستند، تمایز قائل شد. معمولاً نظامهای با ویژگیهای نخست، «دموکراتیک»، نظامهای دارای ویژگیهای دوم، «هیبریدی» و نظامهای با ویژگیهای سوم، «غیردموکراتیک» نامگذاری میشوند. هر یک از این روشهای حکومتی، رابطهای مستقیم و یا غیرمستقیم با فرایند دموکراتیزاسیون و تحکیم دموکراسی دارند. در اصل، مسئله و پرسش اصلی در این پژوهش هم به تبیین و توضیح رابطۀ «روش حکومتی» با «فرایند دموکراسیسازی و تحکیم دموکراسی» برمیگردد (مسئله و پرسش). نیل به این هدف، به کمک روش «توصیفی- تحلیلی» و با استفاده از منابع کتابخانهای و دیجیتالی دنبال میشود (روش). به نظر میرسد که از میان مدلهای مختلف دموکراسی، «دموکراسی حداقلی» قرابت بیشتری با دورههای حکومتی نظام جمهوری اسلامی ایران و «دموکراسی حداکثری» بیشترین تأثیرگذاری مثبت در «فرایند دموکراسیسازی و تحکیم» دارد (یافته).
انصاری، منصور (1384) دموکراسی گفت¬وگویی؛ امکانات دموکراتیک اندیشههای میخائیل باختین و یورگن هابرماس، تهران، مرکز.
اوتاوی، مارینا (1386) گذار به دموکراسی یا شبه¬اقتدارگرایی، ترجمه سعید میرترابی، قومس، تهران.
آربلاستر، آنتونی (1377) لیبرالیسم غرب؛ ظهور و سقوط، ترجمه عباس مخبر، تهران، مرکز.
بشیریه، حسین (1386) گذار به مردمسالاری (گفتارهای نظری)، تهران، نگاه معاصر.
دال، رابرت (1389) درباره دموکراسی (سر تحول و شرایط تحقق آن)، ترجمه فیروز سالاریان، تهران، چشمه.
دلاپُرتا، دوناتلا (1397) میتوان دموکراسی را نجات داد، ترجمه سعید کشاورزی و علی روحانی، تهران، ثالث.
دیاموند، لاری (1384الف) آیا همه دنیا میتواند دموکراتیک شود؟ ترجمه الناز علیزاده اشرفی، در: کتابگذار به دموکراسی، حسین بشیریه، تهران، نگاه معاصر.
----------- (1384ب) مردم دموکراسی را چگونه میبینند؟ ترجمه منصور انصاری، در: کتابگذار به دموکراسی، حسین بشیریه، تهران، نگاه معاصر.
شفیعی¬فر، محمد (1384) «دموکراسی و عدالت اجتماعی با تأکید بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هشتم، شماره اول، شماره مسلسل 27، بهار، صص 49-79.
فاضلی، محمد (1389) بنیانهای ساختاری تحکیم دموکراسی، تهران، کندوکاو.
فوکویاما، فرانسیس (1379) «پایان نظم، سرمایه اجتماعی و حفظ آن»، ترجمه غلام¬عباس توسلی، تهران، جهان امروز.
قاضیمرادی، حسن (1397) گذارها به دموکراسی (تاریخچه پنجاه سال پژوهش¬های دموکراسیسازی)، تهران، اختران.
کارتر، اپریل و جعفریاستوکس (1386) دموکراسی لیبرال و منتقدان آن، ترجمه حمیدرضا رحمانیزاده دهکردی، تهران، دانشگاه علامه طباطبائی.
کدیور، محمدعلی (1386) گذار به دموکراسی (ملاحظات نظری و مفهومی)، تهران، گام نو.
لوین، اندرو (1380) طرح و نقد نظریۀ لیبرال دموکراسی، ترجمه و تحشیه انتقادی سعید زیباکلام، تهران، سمت.
هلد، دیوید (1369) مدل¬های دموکراسی، ترجمه عباس مخبر، تهران، روشنگران.
همپتن، جین (1380) فلسفه سیاسی، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران، طرح نو.
Bachrach, Peter (1975) Interest, Paticipation and Democratic Theory. In Pennock,R. & Chapman, J. (eds) Nomos XVI, Participation in Politics. New York, Lieber- Atherrto, pp. 39-55.
Dahl, R.A. (2001) DemocrasiÜstüne, Çev. Betül Kadıoğlu, Ankara Yetkin Yayınlar.
David Collier and Steven Levitsky," Democracy with Adjectives;Conceptual Innovation in Comparative Research"; By / World Politics 49 (April 1997) 430-51.
Diamond, Larry (2003) "Defining Democracy; inThe democracy Sourcebook, Edit by Robert Dahl et. al. The MIT Press Cambridge, Massachusettes.
Diamond, Larry Jay, "Thinking About Hybrid Regimes",Journal of Democracy, Volume 13, Number 2, April 2002, pp-21-35.
Gonzalez, Lucas (2014) Unpacking Delegative Democracy Digging into Empirical Content of a Rich Theoretical Concept, In book Reflections on Uneven Democracies, Publisher Johns Hopkins University Press, Editors Daniel Brinks, Marcelo Leiras, and Scott Mainwaring.
Held, Devid (2007) Models of Democracy, Polity Press.
Levitsky, Steven &Ziblatt, Daniel (2018) Demokrasiler Nasıl Ölür, Salon Yayınları, İstanbul.
Lijphart, Arend (2012) "Patterns of Democracy Patterns of Democracy Forms and Performance in Thirty-SixsContries", Yale University Press/ New Haven & London.
Linz, Juan J. and Stepan, Alfred (1996) Toward Consolidation Democracies; Jurnal of democracy. Vol. 7,No.2.
Matthijs, Bogaards (2009) "How to Classify Hybrid Regimes? Defective Democracy and Authoritarianism", Journal Democratization, Volume 16, Issue 2.
O,Donnell, Gullermo (1993) "Delegative democracy", By, published World Development\ Steven Levitsky & Lucan A.Way (2002) "The Rise of Competitive Autuoritarianism", Jurnal of Democracy Volume 13 Number 2 Apr'l.
