نقش نظریۀ اعتباریات «علامه طباطبایی» در تحقق حکمت سیاسی- اجتماعی متعالیه
الموضوعات :
حسن اورعی
1
,
طاهره کمالی زاده
2
,
مریم صانع پور
3
1 - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
2 - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
3 - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
الکلمات المفتاحية: حکمت متعالیه نظریۀ اعتباریات ادراکات اعتباری سیاست متعالیه علامه طباطبایی,
ملخص المقالة :
با وجود استقبال عالمان و متفکران جهان اسلام و تألیف شروح و تفاسیر متعدد، بسیاری از کارکردهای نظام حکمت صدرایی هنوز مورد توجه کافی واقع نشده است. ابعاد سیاسی- اجتماعی حکمت متعالیه، مهم‌ترین زوایای مغفول ماندۀ این مکتب است. سید محمدحسین طباطبایی، یکی از بزرگ‌ترین پیروان مکتب صدرایی است که با طرح نظریۀ اعتباریات، امتداد حکمت متعالیه در مسیر اجتماعی- سیاسی را رقم زد. این نوشتار با بررسی نظریۀ ادراکات اعتباری به نقش آن در تبیین حکمت سیاسی- اجتماعی در چارچوب فلسفۀ صدرایی پرداخته است. ادراکات اعتباری، واسطه های بین نیازهای انسان و افعال او جهت رفع آن نیازهاست و بر این اساس نظریۀ اعتباریات را می توان حلقۀ وصل حکمت نظری و حکمت عملی دانست. طبق این نظریه، جامعه یک واقعیت تقلیل ناپذیر به افراد و منوط به تحقق یک جمع انسانی است که تأثیر و تأثر متقابل داشته، تحقق این جمع تابع اصل استخدام است. اصل استخدام متقابل نیازمند تعامل و تفاهم دوطرفه و به‌تبع نیازمند خلق زبان و در ادامه اعتبار ساختارهای اجتماعی، عدالت، قدرت و درنهایت سیاست است. سپس نظامات اجتماعی بر اساس احکام و اوامر عقلی برخاسته از فطرت در راستای صلاح و تکامل فرد و جامعه سامان می یابد. اصالت جامعه از منظر علامه و سریان اعتباریات پیش از اجتماع در اعتباریات پسینی، تبیین دقیق‌تری از حرکت استکمالی عالم از کثرت به وحدت و جهت‌دهی افراد به سوی کمال در بستر حکمت سیاسی- اجتماعی متعالیه و در چارچوب شریعت ارائه می دهد.
قرآن کریم داربکلایی، اسماعیل (1380) نگرشی بر فلسفه سیاسی اسلام، قم، بوستان کتاب.
صدرالمتألهين، صدرالدین محمد بن ابراهیم قوام شیرازی (1981) الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، چاپ سوم، بیروت، دار احياء التراث.
---------------------------------------------- (1354) المبدأ و المعاد، جلد 1، تهران، انجمن حكمت و فلسفه ايران.
---------------------------------------------- (1360) الشواهد الربوبية فى المناهج السلوكية، جلد 1، چاپ دوم، مشهد، المركز الجامعى للنشر.
---------------------------------------------- (1387) المظاهر الالهية فى اسرار العلوم الكمالية، جلد 1، تهران، بيناد حكمت صدرا.
طباطبائی، محمدحسین (1387الف) اصول فلسفه رئاليسم، جلد 1، چاپ دوم، قم، بوستان كتاب قم (دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم).
-------------------- (1387ب) روابط اجتماعى در اسلام به ضميمه چند رساله ديگر، جلد 1، قم، بوستان كتاب قم (دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم).
---------------------------- (1290) الميزان في تفسير القرآن، جلد 20، چاپ دوم، بيروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.
علی¬بابایی، غلامرضا (1382) فرهنگ سیاسی، تهران، آشتیان.
مطهری، مرتضی (1372) مقدمه¬ای بر جهان¬بینی اسلامی 5- جامعه و تاریخ، تهران، صدرا.
