نظریۀ مقاومت در اندیشۀ مشروطه‌خواهی جدید
الموضوعات :
محمدرضا تاجیک
1
(دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی )
عارف مسعودي
2
(علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه شهید بهشتی)
الکلمات المفتاحية: حق مقاومت حق دفاع مشروطه‌خواهی نظام‌نامه قرارداد اجتماعی,
ملخص المقالة :
نظریۀ نوآیین مقاومت که متضمن تبیین آن به مثابه یک «حق» است ، از اصول بنیادین نظام های حکومتی مشروطه جدید است. هر چند برخی کارکرد این مفهوم به عنوان «حق» را بیشتر هنجاری و نه بنیانی برای عمل سیاسی می‌دانستند، نقش آن حتی به مثابه اصلی هنجاری سبب یادآوری محدودیت-های قدرت سیاسی به حاکمان می‌شود و شهروندان را مجهز به ابزاری برای تأثیرگذاری بر تصمیم های آنها می کند. مبنای این نظریه به اندیشۀ مهم ترین فیلسوفان سیاسی مدرن مانند «توماس هابز» و «جان لاک» برمی گردد. در واقع هابز در نظریه خود، وجود «کانون و نقاطی از مقاومت» را در جهت «صیانت نفس» تشخیص داده، اما لاک، قدرت حکومت را مشروط به رعایت و اجرای قوانینی می‌کرد که در صورت سرپیچی از آنان، حق انقلاب یا مقاومت و انحلال به مردم داده شده بود. بر همین اساس مقاومت، حق طبیعی، اخلاقی و بنیادین شهروندان بود که تنها در شرایط نقض و اضمحلال اصول بنیادین و مورد اجماع همگان به آن مراجعه می‌شد. پژوهش حاضر نیز به ایضاح فرآیند تدوین نظریه مقاومت در اندیشه سیاسی جدید بر اساس «حق مقاومت» همه افراد حاضر در اجتماع می‌پردازد و اندیشه مشروطه خواهی نوین را نخستین محمل نظری آن در نظر می گیرد.
آربلاستر، آنتوني (١٣٧٧) ظهور و سـقوط ليبـراليسم غـرب، ترجمه عباس مخبر، تهران، مرکز.
بومر، فرانکلين (١٣٨٠) جريان¬هاي بزرگ در انديشه غـرب، ترجمـه حسـين بشـيريه، تهـران، مرکـز بازشناسي اسلام و غرب.
توانا، محمدعلی و نفیسه اله¬دادی (1396) «خشونت در وضع مدنی هابز: بازخوانی لویاتان»، پژوهش سیاست نظری، پاییز و زمستان، شماره 22، صص 1-27.
دُسِنرُد، سورن (1396) مسیحیت و اعتراض در سدۀ بیستم، ترجمه جعفر فلاحی، تهران، نگاه معاصر.
ژيژک، اسلاوي (١٣٨٦) هنر امر متعالي مبتذل، ترجمة مازيار اسلامي، تهران، ني.
سبزه¬اي، مـحمدتقي (١٣٨٦) «جـامعه مـدني به مثابه قرارداد اجتماعي: تـحليل مـقايسـه¬اي انـديشـه¬هـاي هابز، لاک، روسو»، پژوهش حقوق عمومي، شماره ٢٢، صص ٦٧-٩٨.
سلامی، محمد (1381) «نظریه¬های اختیارگرایانه در تبیین و توجیه الزام سیاسی»، الهیات و حقوق، بهار، شماره 3، صص 47-92.
شریعت، فرشاد (1382) «تحول جامعه مدنی در اندیشه سیاسی غرب (6) لاک؛ نامه¬های تساهل و حکومت مدنی»، اطلاعات سیاسی - اقتصادی، خرداد و تیر، شماره 189 و 190، صص 110-123.
طباطبایی، جواد (1393) تاریخ اندیشه سیاسی جدید در اروپا، جلد نخست: از نوزایش تا انقلاب فرانسه 1500- 1789، تهران، مینوی خرد.
عالم، عبدالرحمن (١٣٨٩) تاريخ فلسفه سياسي غرب (عصر جديد و سدة نوزدهم)، چـاپ سـيزدهم، تهران، وزارت خارجه.
محمودي، سيد علي (١٣٧٢) «آزادي سياسي و امنيت»، کيهان فرهنگي، شماره ١٠٧، صـص ٢٠-٢٢.
نظری، علی¬اشرف (1384) «مفهوم قدرت در اندیشه سیاسی هابز»، مجله¬ دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، پايیز، شماره 69، صص 261-288.
وهـاب، ولي (١٣٧٠) «جنگ و صلح»، فرهنگ، شماره ٩، صص ٣٠١-٣٥٢.
هابز، توماس (١٣٨٧) لوياتان، ترجمه حسين بشيريه، چاپ پنجم، تهران، نـي.
Baumgold, Deborah (1993) Violance and Accountability in Seventeenth-Century Contract Theory, Political Theory, Vol. 21, No. 1.
Burgess, Glenn (1994) On Hobbesian Resistance Theory, Political Studies.
Burns, J. H. (2006) the Cambridge History of Political Thought 1450-1700, Cambridge University Press, Third Printing.
Delphine, Thivet (2008) Thomas Hobbes: A Philosopher Of War Or Peace, British Journal for the History Of Philosophy.
Franklin, Julian H. (1969) Constitutionalism and Resistance in sixteenth Century: Three Treatises by Hotman, Beza, and Mornay, New York.
Locke, John (1965) The Second Treatise of Government, in Two Treatises of Government, Ed by Peter Laslett, Cambridge University Press,1960, reprint, New York: New American Library.
McEnnerney, Dennis (2009) Philosophy and Politics of ''Resistance'' in Early Modern France, Historical Reflections ,Vol 35.
Skinner, Quentin (2004) The Foundation of Modern Political Thought, Volume 2 The Age of Reformation, Cambridge University Press, Eleventh printing.
--------------------- (1988) &; quot; Meaning and understanding in the history of ideas" History and Theory Vol 8, No 1.
Thivet, Delphine(2008) Thomas Hobbes: A Philosopher of War Or Peace , British Journal for the History Of Philosophy.
