اخلاق و سیاست در اندیشه سیاسی «ابوعلی احمد بن مسکویه رازی»
الموضوعات :
ایرج رنجبر
1
(عضو هیات علمی دانشگاه)
سمیرا غلامی
2
(دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه)
الکلمات المفتاحية: عقل کیهانی عقل انسانی سیاست اخلاق مسکویه,
ملخص المقالة :
بررسی نسبت اخلاق و سیاست در اندیشۀ مسکویه رازی، مسئله این مقاله را تشکیل می دهد. برای پیش داوری نکردن درباره تقدم و تأخر میان اخلاق و سیاست و تبعیت یکی از دیگری، نسبت آنها برحسب نقاط تقاطع و تلاقیِ مفهومی به عنوان دوایری متداخل بررسی شده است. تبیین نظری چنین نسبتی ملهم از الگوی «یورگن هابرماس» در راستای بررسی نسبت اخلاق و سیاست در تاریخ اندیشۀ سیاسی غرب است. بر اساس این نظریه «همبستگی» اخلاق و سیاست بر محور نقاط تلاقیِ مفهومی قابل توضیح است، چنان که پایان یافتن چنین نقاطی به منزلۀ آغاز «گسست» این دو عرصه محسوب می شود. با ابتنا بر این نظریه، مقالۀ حاضر درصدد برآمد تا به تحلیل و پردازش این مسئله بپردازد که محور تلاقی و نقاط تقاطع اخلاق و سیاست در اندیشۀ سیاسی مسکویه رازی چگونه قابل تببین است. با کاربست روش تحلیل کیفی در سطوح تبیین و تفسیر اطلاعات و متون موجود در این باره، تحقیق حاضر به این نتیجه منتج شد که در اندیشۀ سیاسی مسکویه، اخلاق و سیاست بر مدار «به زیستی و سعادت» با هم تلاقی می کنند و حصول سعادت در این جهان از مجرای زندگی در مدینه ا ی با کاربست بهترین شیوه های ممکنِ اعمال اقتدار ممکن می گردد.
آزاد ارمکی، تقی (1391) تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام، چاپ دهم، تهران، علم.
ارسطو (1393) دربارۀ نفس، ترجمه علیمراد داوودی، چاپ ششم، تهران، حکمت.
ارکون، محمد (1395) انسان¬گرایی در تفکر اسلامی، ترجمه احسان موسوی خلخالی، تهران، طرح نقد.
اشتراوس، لئو (1381) فلسفه¬ سیاسی چیست؟، ترجمه فرهنگ رجایی، چاپ دوم، تهران، علمی و فرهنگی.
اکبریان، رضا و دیگران (1388) «جایگاه نفس در فلسفه ارسطو و ملاصدرا»، فصلنامه خردنامه صدرا، شماره 56، تابستان، تهران، صص 4-17.
بشیریه، حسین (1396) احیای علوم سیاسی، تهران، نی.
بلک، آنتونی (1386) تاریخ اندیشه سیاسی اسلام، ترجمه محمدحسین وقار، چاپ سوم، تهران، اطلاعات.
پولادی، کمال (1390) تاریخ اندیشه سیاسی در ایران و اسلام، چاپ سوم، تهران، مرکز.
جابری، محمد عابد (1396) عقلانیت اخلاقی عربی و تأثیر سنت خسروانی، ترجمه سید محمد آل مهدی، تهران، اختران.
حلبی، علی¬اصغر (1381) تاریخ فلاسفه ایرانی، تهران، زوار.
خاتمی، محمد (1379) آیین و اندیشه در دام خودکامگی، چاپ سوم، تهران، طرح نو.
دالمایر، فرد (1387) شگفتي؟، ترجمة عبـاس منـوچهري، تهـران، پژوهشـكده مطالعـات فرهنگـي و اجتماعي.
روزنتال، اروین (1388) اندیشه سیاسی اسلام، ترجمه علی اردستانی، چاپ دوم، تهران، قومس.
ریکور، پل (1395) ایدئولوژی، اخلاق، سیاست، ترجمه مجید اخگری، تهران، چشمه.
شریف، میان محمد (1389) تاریخ فلسفه در اسلام، ترجمه مجموعه مترجمان، جلد اول، چاپ دوم، تهران، نشر دانشگاهی.
طباطبایی، جواد (1377) زوال اندیشه سیاسی در ایران، چاپ سوم، تهران، کویر.
فاخوری، حنا و دیگران (1386) تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه عبدالمحمد آیتی، چاپ هشتم، تهران، علمی و فرهنگی.
فخری، ماجد (1391) سیر فلسفه در جهان اسلام، ترجمه مجموعه مترجمان، چاپ پنجم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
قادری، حاتم (1380) اندیشه¬های سیاسی در اسلام و ایران، چاپ سوم، تهران، سمت.
کربن، هانری (1392) تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه سید جواد طباطبایی، ویراست دوم، تهران، مینوی خرد.
کرمر، جوئل (1375) احیای فرهنگی در عهد آل بویه، ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، تهران، نشر دانشگاهی.
کرون پاتریشیا (1389) تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام، ترجمه مسعود جعفری، تهران، سخن.
لاهوری، محمد اقبال (1392) سیر فلسفه در ایران، ترجمه ا.ح. آریان¬پور، چاپ هفتم، تهران، امیرکبیر.
لیمن، الیور (1383) تاریخ فلسفه¬ اسلامی، ترجمه مجموعه¬ مترجمان، تهران، حکمت.
مسکویه، ابوعلی احمد (1383) تهذیب الاخلاق و تطهیرالاعراق، ترجمه مهدی نجفی افرا، تهران، نور الثقلین.
----------------- (1370) الهوامل و الشوامل، به کوشش احمد امین و سید احمد سقر، قاهره، مطبعه لجنه.
مهاجرنیا، محسن (1388) اندیشه سیاسی مسکویه، قم، بوستان قم.
میانداری، حسن (1388) «اخوان الصفا، ابن مسکویه، بیرونی و نظریه تکامل زیستی»، فصلنامه متافیزیک، شماره¬های 1و 2، بهار و تابستان، دانشگاه اصفهان، صص 25-46.
ولایتی، علی¬اکبر (1390) ابوعلی مسکویه، تهران، امیرکبیر.
یگر، ورنر (1376) پایدیا، ترجمه محمدحسن لطفی، جلد دوم، تهران، خوارزمی.
Alikhani, A (2004) The Relationship Between Ethics and Politics in Islam, In: Discourse: An Iranian Quarterly, Vol, 5, No.
4 Habermas, J (1974) Theory and Practice, tr: J. Viertel, Boston: Beacon Press.
McCarthy, T (1981) the Critical Theory of Jurgen Habermas, Cambridge: MIT Press.
