کیهان‌شناسی سیاست فارابی و عدم نياز به سنجش گزاره‌ها در فلسفۀ مدنی
الموضوعات :
1 - استادیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: فارابی, فلسفه سیاسی, فلسفه نظری, فلسفه مدنی, کیهان‌شناسی, آنالوژی. ,
ملخص المقالة :
رابطۀ فلسفه عملی با فلسفۀ نظری، موضوعی دیرین در تاریخ فلسفۀ سیاسی است. این رابطه در نظام فلسفی قدیم عمدتاً رابطه ای تبعی میان فلسفۀ عملی در نسبت با فلسفۀ نظری است. اما موضوع حائز اهمیت دراین میان، میزان تبعیت فلسفۀ عملی از فلسفۀ نظری و تأثیری است که یکی بر دیگری دارد. مقالۀ حاضر با اتکا به این نسبت در تلاش است تا نشان دهد که این رابطه در فلسفۀ سیاسی فارابی، چه رابطه‌ای است و میزان اثرگذاری فلسفۀ نظری وی در بازتولید فلسفۀ عملی چه اندازه است و این موضوع چه تأثیری بر ساختار فلسفۀ سیاسی فارابی بر جای گذاشته است. به این منظور با اتکا به روشی شناختی در فلسفۀ قدیم یعنی آنالوژی، تلاش شده تا نشان داده شود که فارابی چگونه با مبنا قرار دادن فلسفۀ نظری، فلسفۀ سیاسی خود را بازتولید کرده است. مدعای مقاله این است که فارابي در كنشي يك‌سويه، فلسفۀ سياسي خود را از دل فلسفۀ‌نظري استخراج كرده است و اين كنش به بازتوليد فلسفۀ نظري در فلسفۀ سياسي رسيده است. فارابي با ابتنا به فلسفۀ نظري و انتقال گزاره‌ها از فلسفۀ نظري به فلسفۀ سياسي نيازي به سنجش مجدد گزاره‌هاي منتقل شده به فلسفۀ سياسي نديده است. به اين معنا فارابي با متناظر كردن يكياز این دو بر ديگري با استفاده از روش قیاس یا آنالوژی عملاً خود را بي‌نياز از سنجش مجدد گزاره‌هايش در فلسفۀ سياسي ديده است. از این رو وظيفۀ وي به عنوان فيلسوف سياسي در توصيف مدينۀ فاضله و سامان مطلوب و مدينه‌هاي غير فاضله و فاقد سامان مطلوب در جایی به اتمام مي‌رسد که هنوز از فلسفۀ نظری، فاصله زیادی نگرفته است. در این مقاله تلاش شده است تا با اتکا به روشی که فارابی برای دستیابی به فلسفۀ سیاسی انتخاب کرده است، نشان دهیم که چگونه استقلال فلسفۀ سیاسی و فهم آن در آرای وی تابع فلسفۀ نظری است و این موضوع چگونه باعث شده است تا شارحان وی، دیدگاه‌های بسیار متفاوتی از یکدیگر داشته باشند.
بدوي، عبدالرحمن (1387) فيلسوفان جهان اسلام، ترجمه عبداله غلامرضا كاشي، تهران، فراگفت.
بيومي مدكور، ابراهيم (1362) فارابي، تاريخ فلسفه در اسلام، جلد اول، ترجمه علي¬محمد كاردان، به كوشش م.
م شريف، تهران، مركز نشر دانشگاهي.
الجابری، عابد (1387) ما و میراث فلسفی‌مان، ترجمه سيدمحمدآل مهدي، تهران، ثالث.
داوري، رضا (1377) فارابی مؤسس فلسفه اسلامی، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
فارابي، ابونصر محمد (408 هـ .
ق) کتاب قياس صغير، در المنطقيات للفارابي، جلد اول، قم، مكتبه آيه العظمي المرعشي النجفي.
---------------- (408 هـ .
ق) کتاب الخطابه، در المنطقيات للفارابي، جلد اول، قم، مكتبه آيه العظمي المرعشي النجفي.
---------------- (408 هـ .
ق) کتاب علم‌الحقايق، در المنطقيات للفارابي، جلد اول، قم، مكتبه آيه العظمي المرعشي النجفي.
---------------- (408 هـ .
ق) کتاب البرهان، در المنطقيات للفارابي، جلد اول، قم، مكتبه آيه العظمي المرعشي النجفي.
---------------- (408 هـ .
ق) کتاب التحليل، در المنطقيات للفارابي، جلد اول، قم، مكتبه آيه العظمي المرعشي النجفي.
---------------- (408 هـ .
ق)کتاب قياس صغير، در المنطقيات للفارابي، جلد اول، قم، مكتبه آيه العظمي المرعشي النجفي.
408ه.
ق.
---------------- (1384) تحصيل السعاده، در سعادت در نگاه فارابي، ترجمه جابري مقدم، قم، دارالهدي.
---------------- (1387) رساله باورهاي قلبي، رسائل فلسفي، ترجمه سعيد رحيميان، تهران، علمي و فرهنگي.
---------------- (1349) عيون المسائل، عثماني، حيدرآباد دكن، مطبعه دائره‌المعارف.
---------------- (1995) آراء اهل المدینه الفاضله و مضاداتها، تحقیق علی ابوملحم، بیروت، دارالهلال.
---------------- (1993) السیاسه المدنیه، تحقیق فوزی متری نجار، بیروت، دارالمشرق.
---------------- (1379) السياسه‌المدنيه، ترجمه سجادي.
---------------- (1376) السياسه‌المدنيه، ترجمه حسن ملكشاهي، تهران، سروش.
---------------- (1382) فصول‌منتزعه، ترجمه حسن ملكشاهي، تهران، سروش.
---------------- (1384) تحصيل السعاده، در سعادت در نگاه فارابي، ترجمه جابري مقدم، قم، دارالهدي.
---------------- (1387الف) رساله اثبات موجودات مجرد، رسائل فلسفي، ترجمه سعيد رحيميان، تهران، علمي و فرهنگي.
---------------- (1387ب) در دانش الاهيات، دررسائل فلسفي فارابي، ترجمه سعيد رحيميان، تهران، علمي و فرهنگي.
الفاخوري، حنا و خلیل الجر (1373) تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه عبدالمحمد آيتي، تهران، علمي و فرهنگي.
فيرحي، داوود (1381) قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران، نشرني.
گالستون، ميريام (1386) فضیلت و سیاست، ترجمه حاتم قادري، تهران، بقعه.
يثربي، يحيي (1388) تاریخ تحلیلی- انتقادی فلسفه اسلامی، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
Al-Talbi, Ammar (1993) Al-farabi, the quarterly review of comparative education, Paris, unesco: International Bureau of Education, vol. XXIII, no. 1/2.
Azadpur, Mohammad (2011) The Sublime Visions of Philosophy, Islamic Philosophy and Occidental Phenomenology in Dialogue.
Janos, Damien (2009) Intellect, Substance, and Motion in al-Farabies Cosmology, McGill University, Canada.
Kwame, Gyekye (1989) Al-Farabi on the Logic of the Arguments of the Muslim Philosophical Theologians. Journal of the History of Philosophy.
Lameer, Joep (1994) Al-Fārābī and Aristotelian Syllogistics: Greek Theory and Islamic Practice, Leiden; New York; Köln: Brill.
parens, Josha (2006) an Islamic Philosophy of Virtuous Religions, State University of New York Press, Albany.
Rosental, E. I. J (1965) Political Thought in Medieval Islam, Cambridge, Univ. Press.
