بررسی تطبیقی اندیشه‌های هابز، لاک و راولز در پرتو موقعیت فرضی قرارداد اجتماعی
الموضوعات :*مختار نوری(نویسنده مسوول) 1 , مجید توسلی رکن آبادی 2
1 - علوم و تحقیقات تهران
2 - دانشگاه علوم و تحقیقات تهران
الکلمات المفتاحية: قرارداد اجتماعی جامعه سیاسی امنیت مالکیت و عدالت,
ملخص المقالة :
در پارادایم مدرن فلسفه سیاسی، ما با یک موقعیت فرضی با عنوان «قرارداد اجتماعی» مواجه‌ایم که از سوی هابز، لاک و روسو برای ترسیم منشأ مشروعیت جامعه سیاسی و مقوله های مختلف فلسفه سیاسی مانند امنیت و مالکیت به کار گرفته شده است. «جان راولز»، قرارداد اجتماعی را که تقریباً موضوعی منسوخ شده بود، بار دیگر در اواخر قرن بیستم احیا کرد. به نظر می‌رسد هدف از کاربست این موقعیت فرضی از سوی فلاسفه سیاسی، فراهم آوردن شیوه‌ای از «شناخت» درباره سیاست است. از این رو قرارداد اجتماعی را باید در مقام «توافقی فرضی» درک نمود. بنابراین مقالۀ حاضر در تلاش است تا به صورت تطبیقی جایگاه موقعیت فرضی قرارداد اجتماعی را در اندیشه سیاسی «هابز» و «لاک» با اندیشۀ «جان راولز» در دوره معاصر - که خوانشی نوین از این موقعیت فرضی ارائه نموده - بررسی کند. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که هر چند هر سه اندیشمند مورد نظر را می‌توان از حیث روش‌شناسی، متفکرانی قراردادگرا (مدرن و معاصر) دانست، به کارگیری موقعیت فرضی قرارداد اجتماعی در دستگاه فکری متفکران مدرن، جایگاه عمیق‌تری دارد، در حالی که این موقعیت برای جان راولز فقط یک ابزار بازنمایی است؛ زیرا راولز تلاش نکرده تا از این موقعیت همچون هابز و لاک برای توضیح چگونگی شکل‌گیری جامعه سیاسی و مشروعیت آن استفاده کند و تنها به دنبال توجیه عدالت بوده است. در ادامه، ضمن توجه به اهمیت موقعیت‌های فرضی در پارادایم فلسفه سیاسی غرب، تلاش می‌شود تا طرح فکری اندیشمندان مورد نظر را درباره شیوه و هدف آنها از کاربست قرارداد اجتماعی درباره مقوله هایی مانند امنیت، مالکیت و عدالت بیان نماییم. بدین منظور از روش پژوهش مقایسه‌ای در تطبیق اندیشه‌های مورد نظر بهره جسته‌ایم و ابزار گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه‌ای است.
آربلاستر، آنتونی (1388) ظهور و سقوط لیبرالیسم غرب، ترجمه عباس مخبر، تهران، مرکز.
ادواردز، الستر (1391) «هابز»، در: تفسیرهای جدید بر فیلسوفان سیاسی مدرن، ویراسته الستر ادواردز و جولز تاونزند، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران، نی.
اشتراوس، لئو (1391) فلسفه سیاسی چیست؟، ترجمه فرهنگ رجایی، تهران، علمی و فرهنگی.
افلاطون (1380) دوره آثار افلاطون، ترجمه محمدحسن لطیفی، تهران، خوارزمی.
براتعلی¬پور، مهدی (1384) شهروندی و سیاست نوفضیلت¬گرا، تهران، مؤسسه مطالعات ملی.
برینتون، کرین (1362) کالبدشکافی چهار انقلاب، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، نو.
بشیریه، حسین (1386) عقل در سیاست، تهران، نگاه معاصر.
------------ (1387) تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم: لیبرالیسم و محافظه¬کاری، تهران، نی.
بلاندل، ژان (1378) حکومت مقایسه¬ای، ترجمه علی مرشدی¬زاد، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
بلوم، و. ت (1373) نظریه‌های نظام سیاسی، ترجمه احمد تدین، تهران، آران.
پولادی، کمال (1384) از دولت اقتدار تا دولت عقل، تهران، مرکز.
---------- (1386) تاریخ اندیشه سیاسی غرب، تهران، مرکز.
تاجیک، محمدرضا (1390) پساسیاست؛ نظریه و روش، تهران، نی.
تلیس، رابرت بی (1385) فلسفه راولز، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران، طرح نو.
توحیدفام، محمد (1381) دولت و دموکراسی در عصر جهانی شدن، تهران، روزانه.
تورن، آلن (1385) نقد مدرنیته، ترجمه مرتضی مردیها، تهران، گام نو.
جونز، و . ت (1370) خداوندان اندیشه سیاسی، ترجمه علی رامین، جلد دوم، تهران، امیرکبیر.
دکارت، رنه (1372) قواعد هدایت ذهن، ترجمه دکتر منوچهر صانعی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
راولز، جان (1389) نظریه‌ای در باب عدالت، ترجمه مرتضی بحرانی و سید محمدکمال سروریان، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-------- (1392) لیبرالیسم سیاسی، ترجمه موسی اکرمی، تهران، ثالث.
سبزه¬ای، محمدتقی (1386) «جامعه مدنی به مثابه قرارداد اجتماعی: تحلیل مقایسه‌ای اندیشه‌های هابز، لاک و روسو»، فصلنامه پژوهش حقوق و سیاست، سال نهم، شماره 22، صص 67-98.
سندل، مایکل (1394) لیبرالیسم و محدودیت‌های عدالت، ترجمه حسن افشار، تهران، مرکز.
عالم، عبدالرحمن (1381) بنیادهای علم سیاست، تهران، نی.
فیونا، دیواین (1384) «تحلیل کیفی»، در: روش و نظریه در علوم سیاسی، به اهتمام دیوید مارش و جری استوکر، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
کنیون، تیموتی (1391) «لاک»، در: تفسیرهای جدید بر فیلسوفان سیاسی مدرن، ویراسته الستر ادواردز و جولز تاونزند، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران، نی.
کوثری، مسعود (1390) «روش مقایسه¬ای»، در: رهیافت و روش در علوم سیاسی، به اهتمام عباس منوچهری، تهران، سمت.
کولتی، لوچو (1378) روسو و نقد جامعه مدنی، ترجمه حسن شمس¬آوری، تهران، مرکز.
کیکس، جان (1392) علیه لیبرالیسم، ترجمه محمدرضا طاهری، تهران، علمی و فرهنگی.
گری، جان (1381) لیبرالیسم، ترجمه محمد ساوجی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین-المللی.
لسناف، مایکل. ایچ (1387) فیلسوفان سیاسی قرن بیستم، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران، ماهی.
منوچهری، عباس (1395) فراسوی رنج و رؤیا؛ روایتی دلالتی- پارادایمی از تفکر سیاسی، تهران، پژوهشکده تاریخ اسلام.
نظری، علی اشرف (1384) «مفهوم قدرت در اندیشه سیاسی هابز»، فصلنامه سیاست، شماره 69، صص 261-287.
نوسباوم، مارتا (1389) ارسطو، ترجمه عزت¬الله فولادوند، تهران، طرح نو.
واعظی، احمد (1384) جان راولز: از نظریه عدالت تا لیبرالیسم سیاسی، قم: بوستان کتاب.
وینستین، جک راسل (1390) فلسفه مک اینتایر، ترجمه کاوه بهبهانی، تهران، نی.
هابز، توماس (1380) لویاتان، ترجمه حسین بشیریه، تهران، نی.
---------- (1395) بهیموث یا پارلمان طولانی، ترجمه حسین بشیریه، تهران، نی.
همپتن، جین (1385) فلسفه سیاسی، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران، طرح نو.
Budde, Kerstin (2007) Rawls on Kant Is Rawls a Kantian or Kant a Rawlsian?, European Journal of Political Theory , vol. 6 no. 3 .
De Roover. Jakob and Balagangadhara, S. N (2008) John Locke, Christian Liberty and the predicament of liberal Toleration, Political Theory, 36.
Locke, John (1988) two treatises of government, Edited by: petter Laslett, cambridge university press.
Megan, Michale (2004) Liberalism, Communitarianism and Neutrality, A Hegelian Critique of Contemporary Political Philosophy, Dublin University press.
Nozick, Robert (1974) Anarchy, State, and Utopia, New York: Oxford university press.
Rawls, John (1999) ATheory Of Justice, Cambridge: Massachusetts University Press.
Rawls , John (2004) Justice as Fairness, In: Colin Farrelly (eds), Contemporary political Theory , London: Sage.
Wolff, Jonathan (1998) John Rawls: Liberal Democracy Restarted, in April Carter and Geoffrey Stokes (eds), Liberal Democracy and its Critics, Cambridge: polity press.
