کنایه‌های ترکیبی در غزلیات بیدل
الموضوعات :
سیاوش حق‌جو
1
(علوم انسانی)
محسن سرمدی
2
(مازندران)
الکلمات المفتاحية: بیدل غزل کنایه‌های ترکیبی تصویر سبک,
ملخص المقالة :
یکی از انواع کنایه های ترکیبی صناعتی است که از آمیختن دو صنعت بیانی کنایه و استعارۀ مکنیه با صنعت بدیعی ایهام پدید می آید و با آن که در سبک خراسانی نمونه هایی دارد و در سبک عراقی و شیوۀ آذربایجانی نیز توجّه بسیار بدان شده است، بیشترین فراوانی اش در سبک هندی است؛ به صورتی که شاید بتوان گفت که سبک سازترین صناعت در این شیوه است و از این روست که در منظری عام، تصوّر طرز هندی بدون آن و صناعات خویشاوندش محال می نماید. فراواني اين صنعت در غزليات بيدل (1054-1132ق) نیز به‌حدّي است كه به-طور متوسّط تقریباً در هر غزل او هست و آن هم بیش از یک بار. بررسی این صناعت در 300 غزل اتّفاقی از 2900 غزل عبدالقادر بیدل دهلوی، جستار کنونی را پدید آورده است. بیدل به یاری این صنعت چیزهایی گونه‌گون را (از طبیعت و برساخته های انسان گرفته، تا خُردترین حالات و حتی اسامی معنا) در جایگاه مستعارله به کار می برد و آن گاه کنایه هایی غالباً انسانی را، آمیخته به ایهام، بدانها نسبت می دهد و تصاويري نو می سازد.
بیدل، میرزا عبدالقادر (1378) کلیات (جلد1و2) تصحیح خال محمد خسته، خلیل‌الله خلیلی، تهران، زوار.
حافظ، شمس¬الدین محمد (1378) دیوان حافظ، به تصحیح قاسم غنی، چاپ پنجم، تهران، یاسین.
حق¬جو، سیاوش (1381) «پیشنهاد بر افزودن دو فن دیگر بر فنون چهارگانه علم بیان»، در مجموعه¬ مقاله¬های نخستین گردهمایی پژوهش‌های زبان و ادب فارسی، جلد اول، 419-427، به کوشش دکتر محمد دانشگر، تهران، مرکز بین‌المللی تحقیقات زبان و ادبیات فارسی و ایران‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس.
------------ (1389) «طرف وقوع و شگردهای ادبی ناشناخته»، فصلنامه جستارهای ادبی، شماره 8، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
------------ (1390) «سبک هندی و استعاره ایهامی کنایه»، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب) سال چهارم، شماره¬ اول، بهار.
حق‌جو، سياوش و اسكندري، مسعود (1392) «كنايه‌پردازي‌هاي تركيبي در اشعار وحشي بافقي»، در مجموعه مقالات هشتمين همايش بين‌المللي انجمن ترويج زبان و ادب فارسي ايران، دانشگاه زنجان.
حق‌جو، سیاوش و میردار، مصطفی (1393) «گونه‌ای کنایه آمیغی در غزل صائب» در فنون ادبی، سال ششم، شماره 2 (پیاپی 11) پاییز و زمستان 1393، دانشگاه اصفهان.
سرمدی، محسن (1393) دو گونه کنایه ترکیبی در غزلیات بیدل، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
کادن، جی، ای (1380) فرهنگ توصیفی نقد، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران، شادگان.
ملایی، محمد (1395) بررسی کنایات ترکیبی در غزلیات کلیم همدانی، پایان‌نامه¬ کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
میردار رضایی، مصطفی (1391) ابعاد کنایه در دیوان غزلیات صائب تبریزی، پایان‌نامه¬ کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
