مقايسه کارنامة اردشير بابکان و افسانههاي کتاب منتسب به بارسوما بر اساس گزارش موسي خورني
الموضوعات :
1 -
الکلمات المفتاحية: کوروش خورهبود بارسوما راستسخن حماسههاي تاريخي ساساني شاهنامه,
ملخص المقالة :
اطلاعات بسيار مهمي دربارة وجود کتابي به زبان يوناني در تاريخ و افسانههاي ايراني که بخشي از آن شبيه کارنامه اردشير بابکان به نظر میرسد، در نوشتههاي نخستين مورخ ارمني قرن پنجم ميلادي، موسي خُورِني، ثبت شده است. در گزارش کوتاهِ اين مورخ، بخشي از اين افسانهها دربارة اردشير و بخش ديگري از آنها به شخصيتهاي اساطيري و تاريخي ديگر مربوط ميشوند، اما غالب محققان و از جمله تئودور نولدکه، به اشتباه، همة اين افسانهها را یکجا مربوط به اردشير پنداشتهاند. اين امر به استنتاج نادرست در ديگر زمينهها بهويژه دربارة افسانه پرورش کوروش انجاميده است. از سوي ديگر اساساً این گزارش خورني دربارة کتاب مذکور که حاوي نام نويسنده و نيز مترجم ايراني آن هم هست، سخت مورد بيتوجهي قرار گرفته است. در مقالة حاضر دلايل رد اين اشتباهِ رايج، بيان شده و علاوه بر آن کوشش شده تا به ويژه بر اساس پژوهشهاي جديد محققان ارمني و با تکيه بر اصول زبانشناسي، به تجزيه و تحليل گزارش خورني و مقايسه آن با متن کارنامه پرداخته شود. از نامهاي نويسنده و مترجم کتاب که تاکنون ناشناخته مانده و فقط با ضبطهاي آشفته و مغشوش در معدودي از کتابها آمده، نیز صورتبندي صحيحتري ارائه گردیده است. برای اطمینان بیشتر افسانههايي که خورني به آنها اشاره کرده با متن کارنامه، ترجمههاي ارمني و فرانسه و نيز با روايت شاهنامه مقابله شده است. نتايج بهدست آمده ميتواند براي پژوهش درباره کارنامه اردشير بابکان، اساطير و ادبيات ايران باستان و مخصوصاً منابع از ميان رفتهاي همچون خداينامه و تاريخ روابط ادبي ايران و غرب در دورة باستان و ارزیابی شیوه تاریخنویسی موسی خورنی راهگشا باشد.