ژئوشيمي توده كوارتزديوريتي سلفچگان
محورهای موضوعی :محبوبه نظري 1 , شهریار کشتگر 2 , علي كنعانيان 3 , محمد بومری 4
1 - دانشگاه سیستان و بلوچستان
2 - دانشگاه جامع علمی کاربردی، واحد استان سیستان و بلوچستان
3 - دانشگاه تهران
4 -
کلید واژه: سلفچگان كوارتزديوريت ساب‌ولكانيك كالك‌آلكالن ژئوشیمی,
چکیده مقاله :
توده كوارتزديوريتي سلفچگان (کوه آلِ)، واقع در 45 كيلومتري جنوب غرب قم، به‌صورت يك توده ساب‌ولكانيك كوچك به درون ماسه‌سنگ‌ها و آهك‌هاي ماسه‌اي سازند قرمز فوقاني نفوذ نموده است. الگوي تغييرات زيگزاگ در فراواني عناصر اصلي و كمياب كوارتزديوريت‌ها، از حاشيه به سمت مركز توده، مي‌تواند نشانه تغذيه مكرر مخزن ماگماي سازنده اين سنگ‌ها باشد. سنگ‌هاي مورد مطالعه از لحاظ ژئوشيميايي مشخصات سنگ‌هاي گرانيتوئيدي كالكوآلكالن، متاآلومين نوع I را نشان مي‌دهند. اين سنگ‌ها از عناصر LILE و LREE غني و از HREE فقير شده‌اند. علاوه بر اين داراي آنومالي منفي Nb و Ti، نسبت Ce/Pb كم، نسبت‌هاي Ba/La و Ba/Th زياد و مقادير Al زياد هستند. ضمناً بافت‌هاي نامتعادل در پلاژيوكلازهاي زونه و حضور درشت‌بلورهای هورنبلند با حاشيه واکنشي در سنگ‌هاي پورفيري توده از ديگر مشخصات نمونه‌‌ها محسوب مي‌شود. با توجه به شواهد پتروگرافي و ژئوشيميايي ياد شده به نظر مي‌رسد كه سنگ‌هاي مورد مطالعه در قوس‌هاي ماگمايي مرتبط با فرورانش تشكيل شده باشند.
The Salafchegan quartz diorite pluton which is located at 45 km southwest of Qom, has intruded sandstone and sandy limestone of the Upper Red Formation as small subvolcanic intrusion. A zigzag pattern of major and trace elements variations in these intrusive rocks, from margin to the center of the pluton, may indicate periodical magma chamber refreshments. These subvolcanic rocks show geochemical calc-alkaline affinity and in the case of aluminum saturation index, they could be classified as meta-aluminous rocks, similar to I type granitoids. These rocks are enriched in LILE, and LREE but depleted in HREE. In addition, they show negative anomalies of Nb and Ti, low Ce/Pb, high Ba/La and Ba/Th ratios associated with high Al content. They illustrate porphyritic texture accompanied by inequilibrium phenocrysts such as zoned plagioclase or reaction rims surrounding hornblende crystals. Based on petrographical studies and geochemical analysis, it could be suggested that the parent magma of these subvolcanic rocks was related to a subduction zone and has emplaced in a magmatic arc.
آيتي، ف.، 1388. ماگماتيسم نئوژن در شمال شرق اراك و آلتراسيون¬هاي هيدروترمال وابسته. رساله دكتري، دانشگاه اصفهان، ايران.
آيتي، ف.، نقره‌ئيان، م. ك.، خليلي، م.،.1390. پتروگرافي و شيمي كاني¬ها در پهنه¬هاي ماگمايي و دگرساني جنوب سلفچگان. مجله پترولوژي، 8(2)، 1-20.
امامي، م.، 1370. شرح نقشه زمين‌شناسي 250000/1 چهار‌گوش قم. سازمان زمين‌شناسي كشور، ١٧٩. درویش زاده، ع.، 1382. زمین‌شناسی ایران. انتشارات امیرکبیر، 435.
شاهرخ، ج.، ١٣٧٥. پترولوژي و پتروژنز سنگ‌هاي آتشفشاني نئوژن منطقه سلفچگان-آشتيان. رساله كارشناسي ارشد، دانشگاه تربيت معلم تهران.
علايي مهابادي، س. و کهنسال، ر.، 1379. نقشه زمين‌شناسي 100000/1چهار‌گوش سلفچگان – خورهه. سازمان زمين‌شناسي كشور.
قلمقاش، ج.،1374. مطالعه پلوتونيسم ترشيري در منطقه جنوب قم (محدود به ورقه 1,100000 کهک). رساله كارشناسي ارشد، دانشگاه شهيد بهشتي.
کنعانیان، ع.، نظری، م.، الیاسی، م.، 1385. بررسي نحوه جايگزيني توده كوارتز ديوريتي سلفچگان بر اساس شواهد صحرايي و پتروگرافي. مجله علوم دانشگاه تهران، 2(32)، 81-90.
نظری، م.، 1385. بررسی منشا و محیط تکتونیکی توده کوارتزدیوریتی سلفچگان، شمال دلیجان. رساله كارشناسي ارشد زمین شناسی-پترولوژی، دانشگاه تهران، 135.
نظری، م.، کنعانیان، ع.، الیاسی، م.،a 1385. پترولوژی و مکانیسم جایگزینی توده کوارتزدیوریتی سلفچگان. دهمين همايش انجمن زمین‌شناسی ايران، دانشگاه تربيت مدرس، 94-95.
نظری، م.، کنعانیان، ع.، الیاسی، م.،b 1385. جداسازی فازهای تنش دیرین در اطراف توده کوارتز دیوریتی سلفچگان. دهمين همايش انجمن زمین‌شناسی ايران، دانشگاه تربيت مدرس، 161.
Alavi, M., 1980. Tectonostratigraphic evolution of the Zagrosides of Iran. Geology, 8, 144-149.
Amidi, S. M., 1975. Contribution a lُetude stratigraphique, Petrologique, et Petrochimique des roches magmatiques de la region de Natanz-Nain-Surk (Iran central). These doctoratw Earth Grenoble, France.
Berberian, M., Amidi, S.M., and Babakhani, A., 1981. Discovery of the Qaradagh ophiolite belt, the southern continuation of the Sevan-Akera (Little Caucasus) ophiolite belt in northwestern Iran (Ahar quadrangle); a preliminary field note. Geology Survey of Iran, Internal Report, 15p (in Persian).
Bogoch, R., Avigad, D. and Weissbrod, T., 2002. Geochemistry of the quartz diorite-granite association, Roded area, southern Israel, Journal of African Earth Sciences, 35, 51-60.
Brewer, T.S., Daly, J.S. and Ahal, K., 1998. Contrasting magmatic arcs in the Palaeoproterozoic of the south-western Baltic Shield. Precambrian Research, 92, 297-317.
Condie, K.C., 1989. Geochemical changes in basalts and andesites across the Archean-Proterozoic boundary, identification and significance. Lithos, 23, 1-18.
Dostal, J., Church, B. N., Reynolds, P. H. and Hopkinson, L., 2001. Eocene volcanism in the Buck Creek basin, Central British Columbia (Canada), transition from arc to extensional volcanism, Journal of Volcanolgy and Geothermal Research, 107, 149-170.
Emami, M.H. 1981. Geologie de la region de Qom-Aran (Iran); Contribution a petude dynamique et geochimique du Volcanisme tertiaire de lُIran central. These doctoratw Earth Grenoble, France, 489.
Forster, H., 1972. Magmentypen und erzlagerstatten im Iran. Geology Rundschau, 63(1), 276-292.
Gioncada, A., Mazzuoli, R., Bisson, M. and Pareschi, M. T., 2003. Petrology of volcanic products younger than 42 ka on the Lipari-Vulcano complex (Aeolian Islands, Italy), an example of volcanism controlled by tectonics. Journal of Volcanolgy and Geothermal Research, 122, 191-220.
Hildreth, W., Fierstein, J. and Siems, D.F., 2004. Rear-arc vs. arc-front volcanoes in the Katmai reach of the Alaska Peninsula, a critical appraisal of across-arc compositional variation. Contribution of Mineralogy and Petrology, 147, 243-275.
Jung, D., Kursten, M. and Tarkian, M., 1975. Post Mesozoic Volcanism in Iran and Its Relation to the Subduction of the Afro-Arabian under the Eurasian plate. Afar between continental and oceanic Rifting. International Geology Conference Scient. Report, 116(2), 175-181.
Kampunzu, A.B., Tombale, A.R., Zhai, M., Bagai, Z., Majaule, T., Modisi and M.P., 2003. Major and trace element geochemistry of plutonic rocks from Francistown, NE Botswana, evidence for a Neoarchaean continental active margin in the Zimbabwe craton, Lithos, 71, 431-460.
Karig, D. E., 1971. Origin and development of marginal basins in the western Pacific. Journal Geophysics. Research, 76, 2542-2561.
Machado, A., Lima, E.F., Chemale, F. Jr., Morata D., Oteiza, O., Almeida, D.P.M., Figueiredo, A.M.G., Alexandre, F.M. and Urrutia, J. L., 2005. Geochemistry constraints of Mesozoic-Cenozoic calc-alkaline magmatism in the South Shetland arc, Antarctica. Journal of South American Earth Sciences, 18, 407-425.
Macdonald, R., Hawakesworth, C. J. and Heath, E., 2000. The Lesser Antilles volcanic chain, a stady in arc magmatism. Earth-Science Reviews, 49, 1-76.
Maniar, P.D. and Piccoli, M., 1989. Tectonic discrimination of granitoids. Geological Society of American Bulletin, 101, 635 – 642.
Martin, H., 1994. The Archean grey gneisses and the genesis of the continental crust. The Archaean Crustal Evolution. Elsevier, Amsterdam, pp. 205-259.
Nowroozi, A. A., 1971. Seismotectonics of the Persian Plateau, Eastern Turkey, Caucasus and Hindu-Kush region. Bull. Of the Seismological Society of America, 61(2), 317-341.
Parada, M.A., Nystrom, J. O. and Levi, B., 1999. Multiple sources for the Coastal Batholith of Central Chile (31-34 S), geochemical and Sr-Nd isotopic evidence and tectonic implication. Lithos, 46, 505-521.
Pearce, J. A., and Cann, J. R., 1973. Tectonic setting of basic volcanic rocks determined using trace element analysis. Earth and Planetary Sciense Letters, 19, 290-300.
Pearce, J.A., Harris, N.B.W. and Tindle, A.G., 1984. Trace element discrimination diagrams for the tectonic interpretation of granitic rocks. Journal of Petrology, 25, 956–983.
Poma, S., Quenardelle, S., Litvak, V., Maisonnave, E.B. and Koukharsky, M., 2004. The Sierra de Macon, Plutonic expression of the Ordovician magmatic arc, Salta Province Argentina. Journal of South American Earth Sciences, 16, 587-597.
Rollinson, H.R., 1993. Using Geochemical Data, Evalution, Presentation, Interpretation. Longman, 252.
Ryan, J.G., Morris, J., Tera, F., Leeman, W.P. and Tsvetkov, A., 1995. Cross-arc geochemical variations in the Kuril arc as a function of slab depth. Science, 270, 625-627.
Sabzehei, M., 1974. Les Melanges ophiolitiques de la region dُEsfandagheh (Iran meridional). Etude petrographique et structural These doctoratw Earth Grenoble, France. 306.
Sandman, H.A., Hanmer, S., Tella, S., Armitage, A.A., Davis, W.J. and Ryan, J. J., 2006. Petrogenesis of Neoarchaean volcanic rocks of the MacQuoid supracrustal belt, A back-arc setting for the northwestern Hearne subdomain, western Churchill Province, Canada. Precambrian Research, 144, 140-165.
Shimoda, G., Tatsumi, Y., Nohda, S., Ishizaka, K. and Jahn, B.M., 1998. Setouchi high-Mg andesites revisited, geochemical evidence for melting of subducting sediments. Earth and Planetary Science and Letters, 160, 479-492.
Sun, S.S. and McDonough, W.F., 1989. Chemical and isotopic systematics of oceanic basalts, implications for mantle composition and processes. Magmatism in the Ocean Basins. Geology Society of London, 42, 313-345.
Takin, M., 1971. Iranian geology and Zeih continental drift in middle East. Geology Survey of Iran.
Thompson, R. N., 1982. British tertiary volcanic province. Scottland. Journal of Geology, 18, 49–107.
Teklay, M., 2006. Neoproterozoic arc-back-arc system analog to modern arc-back-arc systems, evidence from tholeiite-boninite association, serpentinite mudflows and across-arc geochemical trends in Eritrea, southern Arabian-Nubian shield. Precambrian Research, 145, 81-92.
Zellmer, G. F., Hawkesworth, C. J., Sparks, R. S. J., Thomas, L. E., Harford, C. L., Brewer, T. S. and Loughlin, S. C., 2003. Geochemical Evolution of the Soufrierr Hills Volcano, Montserrat, Lesser Antilles Volcanic Arc. Journal of Petrology, 8, 1349-1374.
