کد مقاله : 202007118310 بازدید : 13642 صفحه: 55 - 70

نوع مقاله: پژوهشی

طراحی مدل پویاشناسی سیستم جهت سیاست¬گذاری ارتقای شاخص¬های شبکه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران

محورهای موضوعی :

علی نقی مصلح شیرازی ¹ (عضو هیات علمی)
علی محمدی ² (عضو هیات علمی)
حبیب الله رعنایی ³ (عضو هیات علمی)
حمبد هنرپروران ⁴ (-)

تاریخ دریافت : 1394/08/30 تاریخ پذیرش : 1394/08/30 تاریخ انتشار : 1396/04/20

کلید واژه: فناوری اطلاعات و ارتباطات, شاخص¬های فناوری اطلاعات و ارتباطات, پویایی¬شناسی سیستم,

چکیده مقاله :

در سال های اخیر بروز تحولات گسترده در زمینه اطلاعات و ارتباطات، تغییرات عمده ای را در عرصه های متفاوت به دنبال داشته است. انسان همواره از فناوری استفاده نموده و کارنامه حیات بشری مملو از ابداع فناوری های اطلاعات و ارتباطات که از آنان به عنوان فناوری های جدید و یا عالی یاد می شود. از این رو توسعه شاخص های فناوری اطلاعات و ارتباطات اهمیت قابل توجهی یافته است. هدف این تحقیق طراحی مدل پویاشناسی سیستم جهت سیاست گذاری ارتقای شاخص های شبکه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران است. بدین منظور پس از بررسی مدل های مختلف شاخص های فناوری اطلاعات و ارتباطات و استخراج شاخص های مذکور، حلقه های علت و معلولی و نمودار جریان با استفاده از روش پویاشناسی سیستم ارائه شده است. نتایج حاصل از شبیه سازی نشان می دهد که رفتار متغیرهای اساسی مورد مطالعه بعد از اعمال سیاست های افزایش رشد اقتصادی، بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا، رشد شاخص های اجتماعی، فرهنگ سازی بهره برداری از فاوا و ارتقای دانش فنی کاربران فاوا، بهبود یافته و روند رشد آنها تسریع یافته است.

چکیده انگلیسی:

In recent years, the emergence of extensive changes in the field of information and communication, has led to major changes in various fields. Humans have always used technology and the record of human life is full of the invention of information and communication technologies, which are referred to as new or excellent technologies. Therefore, the development of information and communication technology indicators has become of considerable importance. The purpose of this study is to design a system dynamics model for policy-making to improve the characteristics of Iran's information and communication technology network. For this purpose, after examining different models of ICT indicators and extracting the mentioned indicators, cause and effect loops and flow diagrams using the system dynamics method are presented. The simulation results show that the behavior of the studied basic variables after the implementation of policies to increase economic growth, quantitative and qualitative improvement of ICT infrastructure, growth of social indicators, culture of ICT utilization and knowledge promotion The technology of ICT users has improved and their growth process has accelerated.

منابع و مأخذ:

1. جهانگرد، اسفندیار(1391). اقتصاد فناوری اطلاعات و ارتباطات. چاپ و نشر بازرگانی وابسته به موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی.
2.شهرداري الكترونيكي(1385). انتشارات رهشهر.
3.مهدوی عادلی، محمد حسین و رنجبرکی، علی (1389). بررسی رابطه بلند مدت بین رشد اقتصادی و توزیع درآمد در ایران. پژوهشنامه اقتصادی، شماره 18، ص 113ـ 138.
4. نیلی، فرهاد (1390). رشد اقتصادی و توزیع درآمد چهار دهه بعد از کوزنتسوکالدرو. مجله برنامه و بودجه، شماره 38، ص 3ـ 48.
5.Economist Intelligence Unit (2008).The 2008 e-readiness rankings. London: EIU. Retrieved April 10, 2008 from http://a330.g.akamai.net/7/330/25828/20080331202303/graphics.eiu.co m/upload/ibm_ereadiness_2008.pdf
6. EDGI United Nations Department of Economic and Social Affairs (UNDESA) and ASPA (2001). “Benchmarking E-government: A Global Perspective”.UNDESA/ASPA. http://hdr.undp.org/ http://www.un.org/
7.International Telecommunication Union (2011). World Telecommunication Development Report 2003: Access Indicators for the Information Society. Geneva: ITU.
8.Jorgenson, D. W., &Seroh, K. J. (2000).US economic growth and the industry level.American Economic Review, 90(2), 161‐167.
9.Center for International Development at Harvard University (Ed.) (2000).Readiness for the Networked World.A Guide for Developing Countries. Cambridge: Center for International Development at Harvard University. Retrieved February 17, 2006 from
10.Çilan, C.A., Bolat, B.A. &Coşkun, E(2009), Analyzing digital divide within and between member and candidate countries of European Union, Government Information Quarterly 26, 98–105
11.CSPP, The CSPP Guide to Global Electronic Commerce Readiness, http://www.cspp.org/projects/cspp_gec/index2.html
12.DAI, ITU Digital Access Index: World’s First Global ICT Ranking
13.DOI, Creating a Development Dynamic: Final report of the Digital Opportunity Initiative, 2001
14.Consortium (2003).SIBIS.NeweEurope Indicator Handbook. Bonn: Empirica. Retrieved May 31, 2006 from http://www.empirica.biz/sibis/files/Sibis_Indicator_Handbook.pdf
15.The World Economic Forum, (WEF), The Global Information Technology Report, 2003-2004
16.United Nations Department of Economic and Social Affairs (UNDESA) and ASPA (2001).“Benchmarking E-government: A Global Perspective”.UNDESA/ASPA.
17.WITSA (2008). Digital Planet 2008: The Global Information Economy. Arlington: WITSA.
18.Khuong, V. (2004).ICT and Global Economic Growth, Contribution, Impact, andPolicy Implication. Thesis for degree of Doctor of Philosophy in the subject ofPublic Policy: Economics department; Harvard University.
19.McConnell International, The Global E-Government Outlook, http://www.mcconnellinternational.com/ereadiness/The_Global_E-Government_Outlook.pdf
20.Mosaic Group (1998). “An Internet Diffusion Framework”, Communications of the ACM, October 1998, vol.41, no.10, pp. 21-26.
21.Nasiri, F. &Goodarzi, A. (2005). ICT and economic growth in selected countries: Panel data method. Journal New Economy,1(3), 73-94 (in Persian).
22.Nour, O. M. (2002). The impact of ICT on economic development in the Arab world:A comparative study of Egypt and the Persian Gulf countries. The United Nations University (UNU), Institute for New Technologies (INTECH).
23.OECD (2008).Measuring the Impacts of ICT Using Official Statistics. Paris: OECD.

متن کامل:

فصلنامه علمي- پژوهشي

فناوري اطلاعات و ارتباطات ایران

سال هشتم، شماره‌هاي 29 و 30، پاییز و زمستان 1395

صص: 55- 70

$E:\E Drive\logo\iicta Logo0.JPG$

طراحی مدل پویاشناسی سیستم جهت سیاستگذاری ارتقای

شاخصهای شبکه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران

* علی نقی مصلح شیرازی** علی محمدی*** حبیب الله رعنایی**** حمید هنرپروران

* دانشیار دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی دانشگاه شیراز

** استاد دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی دانشگاه شیراز

*** دانشیار دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی دانشگاه شیراز

**** دکتری مدیریت سیستمها، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی دانشگاه شیراز

تاریخ دریافت: 03/08/94 تاریخ پذیرش:23/08/95

چکیده

در سالهای اخیر بروز تحولات گسترده در زمینه اطلاعات و ارتباطات، تغییرات عمدهای را در عرصههای متفاوت به دنبال داشته است. انسان همواره از فناوری استفاده نموده و کارنامه حیات بشری مملو از ابداع فناوریهای اطلاعات و ارتباطات که از آنان به عنوان فناوریهای جدید و یا عالی یاد میشود. از این رو توسعه شاخصهای فناوری اطلاعات و ارتباطات اهمیت قابل توجهی یافته است. هدف این تحقیق طراحی مدل پویاشناسی سیستم جهت سیاستگذاری ارتقای شاخصهای شبکه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران است. بدین منظور پس از بررسی مدلهای مختلف شاخصهای فناوری اطلاعات و ارتباطات و استخراج شاخصهای مذکور، حلقههای علت و معلولی و نمودار جریان با استفاده از روش پویاشناسی سیستم ارائه شده است. نتایج حاصل از شبیهسازی نشان میدهد که رفتار متغیرهای اساسی مورد مطالعه بعد از اعمال سیاستهای افزایش رشد اقتصادی، بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا، رشد شاخصهای اجتماعی، فرهنگسازی بهرهبرداری از فاوا و ارتقای دانش فنی کاربران فاوا، بهبود یافته و روند رشد آنها تسریع یافته است.

واژههای کلیدی : فناوری اطلاعات و ارتباطات، شاخصهای فناوری اطلاعات و ارتباطات، پویاییشناسی سیستم

1. مقدمه

نویسنده عهدهدار مکاتبات: حمید هنرپروران h2honarparvaran@yahoo.com

زندگی بشر از عصر تولید انبوه به عصر ارتباطات و اطلاعات ارتقاء یافته و حرکت تکاملی کشورهای جهان به سوی جوامع اطلاعاتی و دانش بنیان، کلیه فرآیندها و فعالیتهای اقتصادی، فرهنگی، صنعتی، سیاسی و روابط اجتماعی را تحت تأثیر قرار داده است. چارچوب ساختاری تشکیلدهنده این عصر، تولید، پردازش، انتقال و مدیریت اطلاعات و ارتباطات به منظور ایجاد پایگاههای دانش و معرفت فردی، گروهی، سازمانی، ملی و بینالمللی است و لذا فناوری اطلاعات را که شامل فناوریهای بکار گرفته شده در فرآیند مذکور میباشد، به عنوان عامل حیاتی و تعیینکننده مطرح ساخته است. رشد دانش و آگاهی عمومی و گسترش همه جانبه تحولات در جوامع ملی و محیط جهانی از سرعت، وسعت و شدت بیشتری برخوردار گردیده است. روند توسعه جهانی، عصر صنعتی را پشت سر نهاده و در حال گذار به عصر فراصنعتی، جامعه اطلاعاتی، مدیریت دانش، جهانیشدن ارتباطات و انفجار اطلاعات میباشد. فناوری اطلاعات در همه سیستمهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مدیریتی جنبه کاربردی پیدا نموده و پیشران توسعه خدمات و سیستمهای مبتنی بر فناوری در محیطهای مجازی و غیرمجازی شده است. این فناوری نوظهور و عام نقش با اهمیتی در گسترش و شفافیت اطلاعات ایفا نموده، عامل مؤثری در بهبود سطح زندگی، رفاه عمومی، صداقت و عدالت اجتماعی محسوب میگردد به گونهای که آثار و پیامد کاربرد آن سبب تسریع بیشتر رشد اقتصادی و اجتماعی در جوامع پیشرفته شده است. کشورهای در حال توسعه نیز رویکرد مثبتی نسبت به کاربرد این فناوری در ابعاد مختلف نشان دادهاند، اما فاصله شکاف اطلاعات و دانش این جوامع با کشورهای توسعهیافته در حال افزایش میباشد [3].

در دنیای امروز اطلاعات نه تنها به عنوان یکی از منابع و داراییهای اصلی سازمانها شناخته میشود بلکه در حکم وسیله و ابزاری برای مدیریت اثربخش بر سایر منابع و داراییهای سازمان نیز محسوب میشود و لذا از اهمیت و ارزش ویژهای برخوردار گشته است. اما این ارزش تنها در صورتی محقق و دستیافتنی خواهد بود که اطلاعات بتواند در زمان مناسب، با کیفیت مطلوب و امنیت قابل قبول در اختیار افراد ذینفع قرار گیرد و ارتباطات به صورت مطلوب و بهینه در سازمان برقرار گردد [4]. ازاین رو است که فناوری اطلاعات که زمینه ساز انتقال، جابجایی، بکارگیری و مدیریت مؤثر اطلاعات در کشورها میباشد، از اهمیتی حیاتی برخوردار گشته است.

تخمین زده میشود تعداد دستگاههای متصل به اینترنت در سالهای منتهی به سال2020 به 40 بیلیون برسد. تحقیقات نشان داده است که سهم فاوا در رشد ستانده کلی از میانگین 4/6 درصد در دوره 1990-1995 به 8/11 درصددر دوره 1995-2000 افزایش یافته و تقریباً دو برابر شده است و سرمایه فاوا تأثیر علّی و معلولی روشنی بر رشد اقتصادی دارد [18]. همچنین در دورههای زمانی 1989-1995 و 2003-1995بزرگترین گروه منتفع از فاوا کشورهای عضو گروه هفت هستند که 27 درصد رشد تولید ناخالص داخلی خود را در دوره زمانی 1995-2003 متأثر از فاوا میدانند [8]. از این رو بین فاوا و رشد اقتصادی ارتباط قوی وجوددارد و مخارج فاوا همبستگی مثبتی با رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی سرانه دارد [22] و [21].

هر چند فناوری اطلاعات بر شیوههای تحصیل، پزشکی، دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک، بانکداری الکترونیک، دورکاری و کنفرانس الکترونیک اثر میگذارد [2] و اهمیت فاوا به عنوان یکی از زیرساختهای اساسی توسعه، مشهود است، با این وجود، دستاوردهاي فاوا شكاف تازهاي را پديد آورده و بر نابرابريهاي گذشته عمق بخشيده است. شكاف ديجيتال يا نابرابري در دسترسي و قابليت استفاده از فاوا باعث شده كه يك بخش از جهان به سرعت به پيش برود و بخش ديگر عقب بماند [1].

هر چند ایران در رتبهبندی جهانی در برخی زمینهها از قبیل رشد تولید علم، تعداد عنوان کتاب چاپ شده، تولید گاز طبیعی، تولید محصولات کشاورزی و تولید سیمان در جهان در سطح مناسبی قرار دارد اما متأسفانه درحوزه فاوا علیرغم پتانسیلهای موجود، از جایگاه شایستهای در جهان برخوردار نیست به گونهای که از لحاظ شاخصهای فرصتهای دیجیتال در رتبه 105[7]، آمادگی دولت الکترونیک در رتبه 102(سازمان ملل متحد¹، 2010) و تعداد میزبان اینترنت در رتبه 120 قرار دارد. همچنین سرعت اینترنت در ایران نیز در رتبه 174 در بین 181 کشور میباشد [7].

لذا با توجه عدم توازن در شاخصهای فاوا در ایران که به نوبه خود عواقب اقتصادی و اجتماعی بر آن مترتب خواهد بود هدف اصلی این پژوهش ارائه مدلی جهت ارتقای شاخصهای فناوری اطلاعات و ارتباطات میباشد. با توجه به اینکه رویکرد پویاییهای سیستم میتواند به خوبی تأثیر بازخورد موضوعات اقتصادی، اجتماعی و فنی را بر شاخصهای فاوا نشان دهد از این رو در تحقیق حاضر از روش مذکور جهت مدلسازی استفاده خواهد شد. با شبیهسازی پویای شاخصهای فناوری اطلاعات تصویر دقیق از روند تغییرات شاخصها در گذشته و تخمین علمی آن در آینده ارائه خواهد شد و بر مبنای آن امکان اعمال سیاستهای مختلف و ارزیابی نتایج اجرای آن سیاستها بر شاخصهای فاوا فراهم میگردد.

2.پیشینه تحقیق

در این بخش به منظور شناسایی شاخصهای فناوری اطلاعات و ارتباطات به بررسی مدلهای مختلف ارائه شده در این زمینه پرداخته میشود.

شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات: شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات مجموعهای متشکل از 11 شاخص به منظور پایش و مقایسه میزان رشد و توسعه کشورهای مختلف در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات است. این شاخصها در سال 2008 توسط اتحادیه جهانی مخابرات تدوین گردیده و در سال 2009 برای اولین بار منتشر شده است. شاخصهای مورد توجه در این مدل عبارت است از شاخص دسترسی، شاخص استفاده و شاخص مهارت (اتحادیه بین المللی مخابرات، 2011).

شاخص فرصت دیجیتال: شاخص فرصت دیجیتال ابزاری است که به منظور بررسی میزان پیشرفت در برطرف نمودن شکاف دیجیتالی و همچنین پایش میزان اجرای تصمیمات نشست جهانی جامعه اطلاعاتی طراحی شده است. این ابزار زمینهای را برای بررسی روند
منطقهای و جهانی در حوزههای زیرساخت، فرصتها و همچنین کاربرد و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات جهت شکلگیری جامعه اطلاعاتی فراهم
میآورد. شاخصهای فرصت دیجیتال در سه دسته کلی فرصت، زیرساخت و استفاده طبقهبندی میشود (گزارش شاخص فرصت دیجیتال، 2001) .

شاخص آمادگی شبکه مجمع جهانی اقتصاد: شاخص آمادگی شبکه نخستین بار در سال 2002 توسط مجمع جهانی اقتصاد در حوزه فناوری اطلاعات ارائه شد که در طول زمان شاخصها بتدریج کاملتر شده و سالانه گزارش تفصیلی شاخصهای اصلی و زیرشاخصهای آن ارائه
میگردد. شاخصهای مود توجه در این مدل عبارت است از محیط سیاسی و قانونی، محیط نوآوری و تجارت، محتوای دیجیتالی و زیرساخت، کفایت شبکه، مهارت، استفاده فردی، استفاده تجاری، استفاده دولتی، اقتصادی، اجتماعی [15].

شاخصهای ئی.آی.یو: ئی.آی.یو. گزارش سالانه آمادگی شبکه را از سال 2000 منتشر کرده و این رتبهبندی از لحاظ فنی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مربوط به 68 کشور است. شاخصهای مورد توجه در مدل مذکور عبارت است از پیوستگی و زیرساخت تکنولوژیکی، محیط تجاری، پذیرش تجاری و مصرفکننده، محیط سیاسی و قانونی، محیط اجتماعی و فرهنگی، پشتیبانی سرویسهای الکترونیکی [5].

مدل سنجش شکاف دیجیتالی: با بررسی منابع و مراجع مختلف که عناصر و شاخصهای شکاف دیجیتالی را مطرح کردهاند، یک مدل مفهومی جامع در این زمینه ارائه شده است. بر اساس این مدل، شاخصهای اصلی و زیرشاخصهای شکاف دیجیتالی عبارتند از: دسترسی به زیرساختها، هزینه، استفاده، موانع/ حمایتهای اجتماعی و دولتی، قابلیت و امکان دستیابی [10].

شاخص توسعه دولت الکترونیک: طبق تعریف صورت گفته توسط موسسه UNDESA در سال 2012 میلادی، معیارهای توسعه دولت الکترونیک به سه زیر گروه مطابق زیر تقسیم میگردد. خدمات برخط، زیرساختهای مخابراتی، سرمایه انسانی [16].

شاخصOECD: راهنماي ارزيابي جامعه اطلاعاتي که توسطOECD ارائه شده، مرجع استانداردي براي آمارگران، تحليلگران و تصميمگيران حوزه ICT فراهم مينمايد. اين راهنما، تعاريف و استانداردهاي آماري تبيين شده توسط گروه کاري شاخصهاي جامعه اطلاعاتي را به منظور آگاهي از فعاليتهاي کميته سياست ارتباطات، رايانه و اطلاعات جمعبندي ميکند. اين راهنما اولين بار در سال 2005 منتشر شد و هر دو سال يكبار به روز رساني ميشود تا تغييرات در جامعه اطلاعاتي و ميزان آن را بازنمايي کند. شاخصهای مطرح شده در این مدل عبارت است از شاخصهای اصلي زیر ساخت فاوا و دسترسي، شاخصهای اصلي دسترسي و استفاده از فاوا توسط کاربران و خانوارها، شاخصهای اصلي در بخش توليد فاوا وتجارت کالاهای فاوا، شاخصهای اصلي فاوا در بخش آموزش و پرورش [23].

شاخص آمادگي برای دنيای شبكهای: مرکز توسعه
بينالملل دانشگاه هارواردرويكرد منعطف و نظاممندي را براي ارزيابي آمادگي شبكهاي ايجاد کرده است. اين راهنما ابزاري است که به صورت نظاممند براي ارزيابي عوامل بيشمار تبيينکننده آمادگي شبكهاي جوامع در حال توسعه سازماندهي شده است. شاخصهای مورد تاکید در این مدل عبارت است از دسترسی شبکه، يادگیري شبکهاي، جامعه شبکهاي، اقتصاد شبکهاي، سیاست شبکهاي [9].

شاخص SIBIS: هدف اين راهنما، توسعه اين دادههاي پايه از طريق پيشنهاد دادن عناصر اصلي يک سيستم شاخص بر روي يكي از نوآوريهاي پرنفوذ فناوري در
دهههاي اخير، يعني شبكههاي کامپيوتري به طور عام و اينترنت به طور خاص ميباشد. شاخصهای مورد توجه در این مدل عبارت است از زيرساختهاي فاوا، شاخصهاي دسترسپذيري به فاوا، شاخصهاي دسترسپذيري به فاوا، دسترسپذيري وبگاه [14].

شاخص دسترسي دیجيتال: اين شاخص براي اندازهگيري توانايي کلي افراد يک کشور در دسترسي به فاوا و استفاده از آن طراحي شده است. شاخص دسترسي دیجيتال بر پايه 6 عامل اساسي که دسترسي به فاوا را تحت تأثير قرار ميدهد بنا گذاشته شده است. این عوامل عبارت است از زیرساخت، مقرون به صرفه بودن، دانش، کيفيت، استفاده [12].

شاخص آمادگي الكترونيكي(MI): آمادگي الكترونيكي ظرفيت ملتها براي مشارکت در اقتصاد ديجيتالي را اندازهگيري و مشخص ميکند. البته اين نكته هنگامي اهميت پيدا ميکند که بدانيم رشد اقتصاد جهاني وابستگي روزافزوني به فناوري اطلاعات و ارتباطات و توانايي کشورها و سازمانها در گردآوري، پردازش و استفاده از اطلاعات ديجيتالي دارد. بنابراين براي رشد کسب وکارها و رشد اقتصادي جوامع، حصول يک وضعيت پيشرفته در آمادگي الكترونيكي ضروري است. شاخصهای مطرح در این مدل عبات است از: ارتباطات، رهبری الكترونيكي، امنيت اطلاعات، سرمایه انساني، کسب وکار الكترونيكي.

شاخص Mosaic: این مدل چارچوب جامعي براي نفوذ اينترنت در يک کشور ارائه کرده است. اين چارچوب داراي6 بعد است که با جزييات تعريف شده، چگونگي استفاده از آنها نيز بيان شده است. شاخصهای مورد توجه

در این مدل عبارت است از: نفوذ و گسترش اينترنت، گسترش جغرافيايي اينترنت، نفوذ اينترنت در بخشهاي مختلف، زيرساختهاي ارتباطي اينترنت، زيرساختهاي سازماني و سطح تكامل استفاده از اينترنت (گزارش Mosaic، 1998).

شاخص CSPP آمادگي الكترونيكي: اين راهنما يک ابزار خود ارزيابي است که به جوامع کمک ميکند تا ميزان آمادگي خود را براي مشارکت در دنياي شبكهاي را بسنجند. شاخصهای مورد توجه در این مدل عبارت است از: شبكه )زیرساخت(، مكانهای شبكهای )دسترسي(، خدمات و کاربردهای شبكهای، اقتصاد شبكهای، توانمندسازهای دنيای شبكهای [11].

شاخصWITSA:اين گزارش 75 کشور که بزرگترين خريداران فاوا هستند را پوشش ميدهد. در اين گزارش مخارج و هزينه هاي فاوا در سطح ملي در 14 بخش صنعتي به علاوه مخارج مصرفکننده را در چهار گروه فناوري شامل سختافزار، نرمافزار، خدمات و ارتباطات ارزيابي ميکند. برخی از شاخصهای مورد توجه در این مدل عبارت است از: مخارج فاوا در سطح جهان، مخارج فاوا در سطح منطقهاي، مخارج فاوا از نظر فناوري [17].

پس از بررسی مدلهای فوق مجموعه شاخصهای فناوری اطلاعات و ارتباطات مطابق جدول (1) شناسایی گردیده است.

[1] United Nations

جدول 1: شاخصهای فناوری اطلاعات و ارتباطات
شاخص	IDI	DOI	NRI	EIU	DD	EGDI	OECD	CID	SIBIS	DAI	MI	Mosaic	CSPP	WITSA
1. ضریب نفوذ پهنای باند بینالملل	P			P			P	P	P	P	P	P	P
2. نرخ باسوادان بزرگسال	P		P			P	P	P	P	P	P
3. تعداد مراحل و رویه های مورد نیاز برای شروع یک کسب و کار			P	P				P	P
4. آزادی تجارت و سرمایهگذاری محیط تجاری				P				P
5. میزان تولید برق			P				P				P
6. تمایل سیاسی به خصوصیسازی				P	P
7. امکان سرمایه گذاریهای مشترک			P					P			P
8. پهنای باند بین المللی اینترنت			P				P	P	P	P	P	P	P
9. حمایت دولتی از توسعه زیرساختها و آمادگی اینترنت تأثیرگذاری چارچوب قوانین سنتی				P				P	P		P	P
10. کارایی نظام حقوقی و قانونی در حل مباحثات و مشکلات			P	P				P
11. تهیه و تدارکات دولت برای محصولات با فناوری پیشرفته			P					P	P		P
12. زمان مورد نیاز برای عقد قرارداد			P								P
13. ثبات سیاسی				P					P
14. تعرفه های اینترنت ثابت و هزینه استفاده		P	P				P	P		P	P
15. سطح سواد و مهارت اینترنتی				P			P	P	P	P	P
16. پوشش شبکه موبایل			P				P	P	P		P		P
17. دیدگاه دولت به امتیازات نوآوری دیجیتالی				P					P		P
18. میزان استفاده تجاری از اینترنت			P	P			P	P	P		P	P	P
19. سرورهای اینترنت امن			P					P	P		P
20. تعرفه های موبایل و هزینه استفاده		P	P				P	P		P	P
21. سرمایه گذاری و تامین بودجه					P			P
22. شدت رقابت محلی(داخلی)			P	P				P	P				P
23. سن					P							P
24. نرخ مالیات			P	P
25. بازار کار				P				P
26. دسترسی خدمات پس از فروش به مشتریان				P									P
27. زمان مورد نیاز برای شروع یک کسب و کار			P					P	P		P
28. کیفیت زیرساخت				P				P	P	P	P	P	P
29. کارایی نظام حقوقی و قانونی در به چالش کشیدن مقررات			P	P				P	P
30. مدت زمان برخط بودن					P			P			P
31. شاخص رقابت بخشهای تلفن و اینترنت			P					P	P				P
32. تعداد رویه ها و مراحل برای عقد قرارداد			P					P
33. قدرت اقتصادی				P				P
34. دسترسی به محتوای دیجیتال			P		P			P	P
35. هزینه محتوا					P			P			P
36. میزان سرقت و دزدیهای نرم افزاری			P					P	P		P
37. حمایت از سرمایه فکری			P								P		P
38. کیفیت سیستم آموزشی			P		P		P	P	P	P	P
39. وضعیت اجتماعی					P			P
40. استقلال و عدم وابستگی قضایی			P					P
41. اثربخشی نهادهای قانونگذار			P					P
42. نفوذ در باند باریک				P			P	P
43. استفاده از اینترنت و کارایی دولت			P				P	P	P		P	P	P
44. استفاده از شبکه های اجماعی مجازی			P		P			P	P			P	P
45. نفوذ باند پهن				P			P	P	P	P
46. اهمیت فناوری اطلاعات و ارتباطات در چشم انداز آینده دولت			P				P	P			P
47. اولویت دهی به فناوری اطلاعات و ارتباطات از سوی دولت			P					P			P
48. مهارت فنی کاربران این رشته				P	P			P	P	P	P
49. تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر دسترسی به خدمات اساسی و پایه			P					P
50. تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر محصولات و خدمات جدید			P					P
51. تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر مدلها و الگوهای سازمانی			P								P
52. درصد استخدام در فعالیتهای دانشبر(نیازمند استفاده زیاد از دانش)			P					P
53. درصد دسترسی خانوارها به شبکه اینترنت	P	P	P				P	P	P	P	P	P	P
54. درصد دسترسی خانوارها به کامپیوتر	P	P	P	P	P		P	P	P		P	P	P
55. درصد مشترکین اینترنت	P	P	P	P		P	P	P	P	P	P	P	P
56. درصد استفاده مشترکین از اینترنت ثابت (سیمی)	P	P	P			P	P	P	P	P	P	P	P
57. درصد مشترکین اینترنت سیار		P	P			P	P	P	P	P	P	P	P
58. درصد مشترکین تلفن همراه	P	P	P			P	P	P	P		P	P	P
59. دسترسی به اینترنت در مدارس			P				P	P	P		P		P
60. دسترسی به آخرین فناوریها			P								P
61. سطح آموزش کارکنان			P	P	P		P	P	P	P	P
62. شاخص خدمات آنلاین دولت			P			P	P	P	P		P	P
63. ظرفیت نوآوری و مهارت			P	P							P		P
64. قوانین و مقررات مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات			P					P
65. میزان جذب و پذیرش فناوری در سطح شرکت			P					P
66. نرخ دانش آموختگان مرحله سوم	P		P			P			P		P
67. ضریب نفوذ تلفن ثابت	P	P				P	P		P	P	P	P	P

3.روش تحقیق

تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی و علّی می باشد. همچنین بر اساس ماهیت
دادهها، یک تحقیق کمی به شمار میرود و بر اساس روش جمعآوری اطلاعات، یک تحقیق اسنادی است. جامعه آماری این پژوهش متشکل از سازمانها، نهادها و افراد خدماتدهنده و خدماتگیرنده حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران میباشد و با توجه به نوع و روش استفاده شده در تحقیق نیازی به انجام نمونهبرداری از جامعه آماری نمیباشد. در این پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل از نمودارهای علّی و معلولی و نمودار حالت و جریان استفاده میشود و بدین منظور از نرمافزار ونسیم بهره گرفته شده است. همچنین در این تحقیق ابزار
جمعآوری دادهها منابع مستند اعلام شده در گزارشات سالانه اتحادیه جهانی مخابرات، مجمع جهانی اقتصاد و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران میباشد. مراحل اصلي که در پژوهش حاضر دنبال ميشود مطابق نمودار(1) ميباشد.

نمودار1: فرایند تحقیق

پس از شناسایی شاخصهای فناوری اطلاعات و ارتباطات حلقه اصلی علت و معلولی که مبنای فرضیه پویا میباشد، مطابق نمودار(2) در نظر گرفته شده است.

4. نتایج تحقیق

نتایج حاصل از طراحی حلقه های علت و معلولی در نمودارهای(3) الی(11) ارائه شده است:

نمودار2: حلقه اصلی علت و معلولی

نمودار4:حلقه استفاده تجاری

نمودار 3: حلقه استفاده شخصی

نمودار6:حلقه استفاده دولت

نمودار5:حلقه پوشش شبکه موبایل

نمودار8:حلقه نوآوری و فناوری

نمودار7:حلقه دسترسی به محتوای دیجیتال

نمودار10: حلقه نفوذ باند پهن

نمودار9: حلقه سرمایه گذاری و تامین بودجه

5. نمودار جریان

پس از طراحی حلقه های علت و معلولی نمودار جریان مدل شاخصهای فناوری اطلاعات و ارتباطات مطابق نمودار(11) ارائه شده است.

نمودار11: نمودار جریان مدل شاخصهای فناوی اطلاعات و ارتباطات

6. نتایج حاصل از اعتبارسنجی مدل

به منظور اعتبارسنجی مدل طراحی شده از آزمونهای مختلفی استفاده شده است که در ادامه نتیجه حاصل از آزمون مدل ارائه میگردد.

شرایط حدی: این آزمون خاصیت کشسانی مدل را در برابر تغیییرات عمده نشان میدهد. بر اساس نتایج حاصل از شبیهسازی رفتار متغیرها در شرایط حدی میل به صفر و میل به بینهایت رفتار متغیرها منطقی بوده و مدل در شرایط حدی در یک بازه قابل قبول به درستی عمل کرده است.

بهبود سیستم: این آزمون به بررسی این موضوع
میپردازد که آیا سیاستهای اعمال شده سودمند بوده و رفتار سیستم را بهبود بخشیده است. با مقایسه رفتار متغیرها قبل از اعمال سیاست و بعد از سیاستگذاری مشخص است که رفتار کلیه متغیرها با اعمال سیاست بهبود یافته است و از این رو سیاستهای اعمال شده سودمند بوده است.

اعتبار ظاهری: این آزمون مدل را از جنبههای ظاهری آن مورد بررسی قرار میدهد و به دنبال بررسی این موضوع است که آیا ساختار مدل به سیستم واقعی شبیه است و آیا مدل سیستم واقعی را بازنمایی میکند؟ طراحی مدل پویاییشناسی شاخصهای فناوری اطلاعات و ارتباطات بر اساس شاخصهای استخراج شده از مدلهای معتبر فناوری اطلاعات و ارتباطات صورت گرفته است و ارتباطات بین شاخصها بر اساس ملاحظات پیوستگی و مشاهده مستقیم تعیین شده است. از این رو میتوان گفت مدل ارائه شده منعکسکننده سیستم واقعی است.

کفایت مرز: این آزمون به دنبال بررسی مناسب بودن متغیرها و ساختار مدل با موضوع مورد بررسی و همچنین بازتولید رفتار مرجع متغیرها است. توجه به اینکه مدل پویاییشناسی شاخصهای فناوری اطلاعات و ارتباطات مبتنی بر شاخصهای استخراج شده از مدلهای معتبر فناوری اطلاعات و ارتباطات است لذا مناسب بودن متغیرها و ساختار مدل مورد تایید است. همچنین رفتار متغیرها قبل از اعمال سیاست بیانگر وضع موجود میباشد.

رفتار نامتعارف: این آزمون به بررسی تضاد رفتار مدل با سیستم واقعی میپردازد. نتایج شبیهسازی مدل
پویاییشناسی شاخصهای فناوری اطلاعات و ارتباطات نشان میدهد که رفتار متغیرهای مورد بررسی متناسب با واقعیت است و رفتاری که مخالف واقعیت باشد نشان داده نشده است.

تناسب با مخاطب: این آزمون به بررسی مناسب بودن سطح سادگی و پیچیدگی مدل و میزان کلنگری مدل طراحی شده میپردازد. با توجه به اینکه مدل طراحی شده مبتنی بر شاخصهای استخراج شده از مدلهای معتبر و منتخب فناوری اطلاعات و ارتباطات است بنابراین حداکثر متغیرهای مرتبط با موضوع در مدل گنجانده شده است و از سطح مناسبی از جزءنگری برخوردار است.

نتایج حاصل از شبیهسازی مدل پویاشناسی شاخصهای فناوری اطلاعات و ارتباطات

در این قسمت نتایج حاصل از شبیهسازی مدل شاخصهای فناوری اطلاعات و ارتباطات قبل از اعمال سیاست و بعد از اعمال سیاست مطابق نمودارهای (12) الی (19) ارائه شده است. سیاستهایی که مورد ارزیابی قرار گرفته است از این قرار است:

جدول2: سیاستهای پیشنهادی ارتقای شاخصهای فاوا

افزایش رشد اقتصادی	Policy1
بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا	Policy2
رشد شاخصهای اجتماعی(از قبیل آموزش، رفاه، كیفیت زندگی، سلامت)	Policy3
فرهنگ سازی بهره برداری از فاوا(مانند تبلیغات، تسهیلگری و اجبار به استفاده)	Policy4
ارتقای دانش فنی کاربران فاوا	Policy 5

نمودار12: شبیه سازی استفاده شخصی

نمودار13: شبیه سازی استفاده دولتی

نمودار14: شبیه سازی دسترسی به محتوای دیجیتال

نمودار15: شبیه سازی استفاده تجاری

نمودار16: شبیه سازی پوشش شبکه موبایل

نمودار17: شبیه سازی پهنای باند بین المللی

نمودار18: شبیه سازی کیفیت زیرساخت

نمودار19: شبیه سازی سطح سواد و مهارت اینترنتی

7. نتیجهگیری

نتایج حاصل از شبیهسازی بعد از اعمال سیاست نشان میدهد که سیاست رشد اقتصادی (تولید ناخالص ملی) نسبت به سایر سیاستها در افزایش استفاده دولت از اینترنت از تاثیر بیشتری برخوردار میباشد. سیاست بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا در درجه دوم قرار داشته و سیاست رشد شاخصهای اجتماعی (از قبیل آموزش، رفاه، كیفیت زندگی، سلامت) در افزایش استفاده دولت از اینترنت بعد از سیاست بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا قرار دارد. همچنین سیاست فرهنگسازی بهرهبرداری از فاوا (مانند تبلیغات، تسهیلگری و اجبار به استفاده) موجب افزایش استفاده دولت از اینترنت گشته و تاثیر آن در مقایسه با سیاست ارتقای دانش فنی کاربران فاوا بیشتر میباشد.

بر اساس نتایج حاصل از شبیهسازی بعد از اعمال سیاست میتوان گفت که سیاست رشد اقتصادی (تولید ناخالص ملی) نسبت به سایر سیاستها در افزایش استفاده شخصی از اینترنت از تاثیر بیشتری برخوردار میباشد. سیاست بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا در درجه دوم قرار داشته و سیاست رشد شاخصهای اجتماعی (از قبیل آموزش، رفاه، كیفیت زندگی، سلامت) در افزایش استفاده شخصی از اینترنت بعد از سیاست بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا قرار دارد. همچنین سیاست فرهنگسازی بهرهبرداری از فاوا (مانند تبلیغات، تسهیلگری و اجبار به استفاده) موجب افزایش استفاده شخصی از اینترنت گشته و تاثیر آن در مقایسه با سیاست ارتقای دانش فنی کاربران فاوا بیشتر میباشد.

نتایج حاصل از شبیهسازی بعد از اعمال سیاست نشان میدهد که سیاست رشد اقتصادی (تولید ناخالص ملی) نسبت به سایر سیاستها در افزایش استفاده تجاری از اینترنت از تاثیر بیشتری برخوردار میباشد. سیاست بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا در درجه دوم قرار داشته و سیاست رشد شاخصهای اجتماعی (از قبیل آموزش، رفاه، كیفیت زندگی، سلامت) در افزایش استفاده تجاری از اینترنت بعد از سیاست بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا قرار دارد. همچنین سیاست فرهنگسازی بهرهبرداری از فاوا (مانند تبلیغات، تسهیلگری و اجبار به استفاده) موجب افزایش استفاده تجاری از اینترنت گشته و تاثیر آن در مقایسه با سیاست ارتقای دانش فنی کاربران فاوا بیشتر میباشد.

بر اساس نتایج حاصل از شبیهسازی بعد از اعمال سیاست میتوان گفت که سیاست رشد اقتصادی (تولید ناخالص ملی) نسبت به سایر سیاستها در افزایش دسترسی به محتوای دیجیتال از تاثیر بیشتری برخوردار میباشد. سیاست بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا در درجه دوم قرار داشته و سیاست رشد شاخصهای اجتماعی (از قبیل آموزش، رفاه، كیفیت زندگی، سلامت) در افزایش دسترسی به محتوای دیجیتال بعد از سیاست بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا قرار دارد. همچنین سیاست فرهنگ سازی بهرهبرداری از فاوا (مانند تبلیغات، تسهیلگری و اجبار به استفاده) موجب افزایش دسترسی به محتوای دیجیتال گشته و تاثیر آن در مقایسه با سیاست ارتقای دانش فنی کاربران فاوا بیشتر میباشد.

نتایج حاصل از شبیهسازی بعد از اعمال سیاست نشان میدهد که سیاست رشد اقتصادی (تولید ناخالص ملی) نسبت به سایر سیاستها در ارتقای پهنای باند بینالمللی اینترنت از تاثیر بیشتری برخوردار میباشد. سیاست بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا در درجه دوم قرار داشته و سیاست رشد شاخصهای اجتماعی (از قبیل آموزش، رفاه، كیفیت زندگی، سلامت) در ارتقای پهنای باند بینالمللی اینترنت بعد از سیاست بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا قرار دارد. همچنین سیاست فرهنگسازی بهرهبرداری از فاوا (مانند تبلیغات، تسهیلگری و اجبار به استفاده) موجب ارتقای پهنای باند بینالمللی اینترنت گشته و تاثیر آن در مقایسه با سیاست ارتقای دانش فنی کاربران فاوا بیشتر میباشد.

بر اساس نتایج حاصل از شبیهسازی بعد از اعمال سیاست میتوان گفت که سیاست رشد اقتصادی (تولید ناخالص ملی) نسبت به سایر سیاستها در افزایش پوشش شبکه از تاثیر بیشتری برخوردار میباشد و سیاست رشد شاخصهای اجتماعی (از قبیل آموزش، رفاه، كیفیت زندگی، سلامت) در افزایش پوشش شبکه بعد از آن قرار دارد. همچنین سیاست فرهنگسازی بهرهبرداری از فاوا (مانند تبلیغات، تسهیلگری و اجبار به استفاده) موجب افزایش پوشش شبکه گشته و تاثیر آن در مقایسه با سیاست ارتقای دانش فنی کاربران فاوا بیشتر میباشد.

نتایج حاصل از شبیهسازی بعد از اعمال سیاست نشان میدهد که سیاست رشد اقتصادی (تولید ناخالص ملی) نسبت به سایر سیاستها در ارتقای سطح سواد و مهارت اینترنتی از تاثیر بیشتری برخوردار میباشد. سیاست بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا در درجه دوم قرار داشته و سیاست رشد شاخصهای اجتماعی (از قبیل آموزش، رفاه، كیفیت زندگی، سلامت) در ارتقای سطح سواد و مهارت اینترنتی بعد از سیاست بهبود کمی و کیفی زیرساخت فاوا قرار دارد. همچنین سیاست فرهنگسازی بهرهبرداری از فاوا (مانند تبلیغات، تسهیلگری و اجبار به استفاده) موجب ارتقای سطح سواد و مهارت اینترنتی گشته و تاثیر آن در مقایسه با سیاست رشد شاخصهای اجتماعی بیشتر میباشد.

بر اساس نتایج حاصل از شبیهسازی بعد از اعمال سیاست میتوان گفت که سیاست رشد اقتصادی (تولید ناخالص ملی) نسبت به سایر سیاستها در افزایش کیفیت زیرساخت از تاثیر بیشتری برخوردار میباشد و سیاست رشد شاخصهای اجتماعی (از قبیل آموزش، رفاه، كیفیت زندگی، سلامت) در افزایش کیفیت زیرساخت بعد از آن قرار دارد. همچنین سیاست فرهنگسازی بهره برداری از فاوا (مانند تبلیغات، تسهیلگری و اجبار به استفاده) موجب افزایش پوشش شبکه گشته و تاثیر آن در مقایسه با سیاست ارتقای دانش فنی کاربران فاوا بیشتر میباشد.

همانگونه که از رفتار شبیهسازی شده متغیرها بعد از اعمال سیاست مشخص است، اعمال سیاستهای مختلف موجب میگردد روند رشد متغیرها تسریع یافته و در مدت زمان کمتر مقدار مطلوب حاصل شود. بنابراین میتوان نتیجه گرفت سیاستهای اعمال شده موثر بوده و موجب بهبود سیستم گردیده است.

منابع

1. جهانگرد، اسفندیار(1391). اقتصاد فناوری اطلاعات و ارتباطات. چاپ و نشر بازرگانی وابسته به موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی.

2.شهرداري الكترونيكي(1385). انتشارات رهشهر.

3.مهدوی عادلی، محمد حسین و رنجبرکی، علی (1389). بررسی رابطه بلند مدت بین رشد اقتصادی و توزیع درآمد در ایران. پژوهشنامه اقتصادی، شماره 18، ص 113ـ 138.

4. نیلی، فرهاد (1390). رشد اقتصادی و توزیع درآمد چهار دهه بعد از کوزنتسوکالدرو. مجله برنامه و بودجه، شماره 38، ص 3ـ 48.

5.Economist Intelligence Unit (2008).The 2008 e-readiness rankings. London: EIU. Retrieved April 10, 2008 from http://a330.g.akamai.net/7/330/25828/20080331202303/graphics.eiu.co m/upload/ibm_ereadiness_2008.pdf

6. EDGI United Nations Department of Economic and Social Affairs (UNDESA) and ASPA (2001). “Benchmarking E-government: A Global Perspective”.UNDESA/ASPA.

http://hdr.undp.org/

http://www.un.org/

7.International Telecommunication Union (2011). World Telecommunication Development Report 2003: Access Indicators for the Information Society. Geneva: ITU.

8.Jorgenson, D. W., &Seroh, K. J. (2000).US economic growth and the industry level.American Economic Review, 90(2), 161‐167.

9.Center for International Development at Harvard University (Ed.) (2000).Readiness for the Networked World.A Guide for Developing Countries. Cambridge: Center for International Development at Harvard University. Retrieved February 17, 2006 from

10.Çilan, C.A., Bolat, B.A. &Coşkun, E(2009), Analyzing digital divide within and between member and candidate countries of European Union, Government Information Quarterly 26, 98–105

11.CSPP, The CSPP Guide to Global Electronic Commerce Readiness, http://www.cspp.org/projects/cspp_gec/index2.html

12.DAI, ITU Digital Access Index: World’s First Global ICT Ranking

13.DOI, Creating a Development Dynamic: Final report of the Digital Opportunity Initiative, 2001

14.Consortium (2003).SIBIS.NeweEurope Indicator Handbook. Bonn: Empirica. Retrieved May 31, 2006 from http://www.empirica.biz/sibis/files/Sibis_Indicator_Handbook.pdf

15.The World Economic Forum, (WEF), The Global Information Technology Report, 2003-2004

16.United Nations Department of Economic and Social Affairs (UNDESA) and ASPA (2001).“Benchmarking E-government: A Global Perspective”.UNDESA/ASPA.

17.WITSA (2008). Digital Planet 2008: The Global Information Economy. Arlington: WITSA.

18.Khuong, V. (2004).ICT and Global Economic Growth, Contribution, Impact, andPolicy Implication. Thesis for degree of Doctor of Philosophy in the subject ofPublic Policy: Economics department; Harvard University.

19.McConnell International, The Global E-Government Outlook,

http://www.mcconnellinternational.com/ereadiness/The_Global_E-Government_Outlook.pdf

20.Mosaic Group (1998). “An Internet Diffusion Framework”, Communications of the ACM, October 1998, vol.41, no.10, pp. 21-26.

21.Nasiri, F. &Goodarzi, A. (2005). ICT and economic growth in selected countries: Panel data method. Journal New Economy,1(3), 73-94 (in Persian).

22.Nour, O. M. (2002). The impact of ICT on economic development in the Arab world:A comparative study of Egypt and the Persian Gulf countries. The United Nations University

23.OECD (2008).Measuring the Impacts of ICT Using Official Statistics. Paris: OECD.

(UNU), Institute for New Technologies (INTECH).

اشتراک گذاری

آدرس مقاله

طراحی مدل پویاشناسی سیستم جهت سیاست¬گذاری ارتقای شاخص¬های شبکه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران

رایمگ

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی