طراحی الگوی عامل-بنیان برای ارزیابی امکانسنجی بودجهریزی عملیاتی در شهرداریهای استان قزوین
محورهای موضوعی : Economicالهام فريدوند نعمت آباد 1 , ابراهیم عباسی 2 , آرش هادیزاده 3
1 - دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، قزوین، ایران،
2 - گروه مدیریت ، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی ، دانشگاه الزهرا ، تهران ، ایران
3 - گروه اقتصاد، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
کلید واژه: بودجهریزی عملیاتی, مدلسازی عامل-بنیان, شهرداریهای قزوین, شفافیت مالی, کارایی منابع, رضایت شهروندان.,
چکیده مقاله :
این پژوهش با هدف ارزیابی امکانسنجی پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی در شهرداریهای استان قزوین از طریق مدلسازی عاملبنیان انجام شد. با استفاده از نرمافزار NetLogo، تعاملات پویا بین عوامل کلیدی (منابع مالی، نیروی انسانی، سیاستهای مدیریتی و نیازهای شهروندان) در سه سناریو (پایه، افزایش بودجه و بهبود سیاستهای مدیریتی) شبیهسازی شد. دادهها از گزارشهای واقعی (1398-1403) و شبیهسازیشده جمعآوری شدند. نتایج نشان داد که بهبود سیاستهای مدیریتی با نرخ تکمیل پروژهها 85%، رضایت شهروندان 75%، انحراف بودجهای 10%، و کارایی منابع 90% بهترین عملکرد را دارد، در حالی که افزایش بودجه (%20) به دلیل مقاومت کارکنان اثربخشی کمتری داشت (نرخ تکمیل 78%). تحلیلهای آماری نقش محوری سیاستهای مدیریتی و نیروی انسانی را تأیید کرد. مقایسه با دادههای واقعی انطباق بالا را نشان داد، هرچند محدودیتهای دادهای نیاز به جمعآوری اطلاعات جامعتر را برجسته کرد. این الگو با پر کردن شکافهای ادبیات در زمینه کمبود ابزارهای شبیهسازی پویا و مطالعات محلی، پیشنهادهایی شامل تقویت شفافیت با سامانههای گزارشگری آنلاین، کاهش مقاومت کارکنان با آموزش، تخصیص بودجه اضافی به خدمات اولویتدار، افزایش مشارکت شهروندان با پلتفرمهای دیجیتال و استفاده از نرمافزارهای مدیریت مالی ارائه داد. این چارچوب بومیسازیشده و مقیاسپذیر میتواند بهعنوان الگویی برای شهرهای کوچک و متوسط ایران استفاده شود.
This research aimed to evaluate the feasibility of implementing operational budgeting in the municipalities of Qazvin Province through an Agent-Based Modeling (ABM) approach. Using NetLogo software, the dynamic interactions among key factors (financial resources, human resources, management policies, and citizen needs) were simulated across three scenarios: baseline, budget increase, and improved management policies. Data were collected from both real reports (2019-2024) and simulations. The results indicated that the ‘improved management policies’ scenario demonstrated the best performance, achieving a project completion rate of 85%, citizen satisfaction of 75%, budget deviation of 10%, and resource efficiency of 90%. In contrast, the ‘budget increase’ scenario (20% allocation) showed lower effectiveness (78% completion rate) due to employee resistance. Statistical analyses confirmed the pivotal role of management policies and human resources. Comparison with real data revealed a high level of alignment, although data limitations highlighted the need for more comprehensive information gathering. By filling literature gaps regarding the scarcity of dynamic simulation tools and localized studies, this model proposed several recommendations: enhancing transparency through online reporting systems, mitigating employee resistance via training, allocating surplus budgets to priority services, increasing citizen engagement through digital platforms, and adopting financial management software. This localized and scalable framework can serve as a model for small and medium-sized cities in Iran.
جمالی، م. (1401). ارتقاء نظام مدیریت مالی در شهرداری با الگوی بودجهریزی عملیاتی. نشریه علمی رویکردهای پژوهشی نوین مدیریت و حسابداری، 6(23)، 203-214.
حاجیها، ز.، و سالاروند، ع. (2013). شناسایی و رتبهبندی عوامل محیطی مؤثر بر استقرار بودجهریزی عملیاتی در ایران. حسابداری سلامت، 2(2)، 33-50. https://doi.org/10.30476/jha.2013.16900
حجتیفرد، ح.، و عمادی، ک. (2020). امکانسنجی پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی در نیروهای مسلح با رویکرد ارتقای بهرهوری. فصلنامه اقتصاد دفاع و توسعه پایدار، 5(15)، 75-104. https://eghtesad.sndu.ac.ir/article_1097_93d7b83b340e7b84afe0a8f7aa30d020.pdf
حسینی ابوالوردی، س. ن.، بردبار، م.، محمدجانی، ش.، و فرحبخش، ز. (1402). مبانی قانونی ضرورت و مزیت بودجه ریزی عملیاتی در جهت بهبود مدیریت شهری و مالی شهرداری هشتمین کنفرانس ملی پژوهش های نوین در حوزه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی ایران، https://civilica.com/doc/1747654
دشمنزیاری، ا.، ضیایی، م.، و ضمیری، س. (2017). تأثیر عوامل انسانی و فنی بر استقرار بودجهریزی عملیاتی در دانشگاههای علوم پزشکی. مدیریت بهداشت و درمان(2)، 31-41.
راهداربیک، ح. (1403). بررسی عوامل موثر بر اجرای بودجهریزی عملیاتی در ایران (مطالعه موردی) سیزدهمین کنفرانس بین المللی مدیریت، حسابداری و توسعه اقتصادی، https://civilica.com/doc/2110371
روضهای، م.، یعقوبنژاد، ا.، پورزمانی، ز.، و توانگر، ا. (1398). شناسایی موانع استقرار و اجرای بودجهریزی عملیاتی در نیروی انتظامی. پژوهشهای مدیریت انتظامی، 14(4)، 741-760. https://www.sid.ir/paper/389653/fa
صفدری نهاد، م.، معمارزاده، غ.، و عزتی، م. (2015). نقش عوامل سازمانی بر اجرای بودجهریزی عملیاتی در راستای اجرای ماده 219 قانون برنامه پنجم توسعه*. سیاستهای راهبردی و کلان، 3(شماره 11)، 27-48. https://www.jmsp.ir/article_11763_5d95a5ecd57bee354c47777f69337379.pdf
صفدرینهاد، م.، معمارزاده، غ.، و عزتی، م. (2015). نقش عوامل سازمانی بر اجرای بودجهریزی عملیاتی در راستای اجرای ماده 219 قانون برنامه پنجم توسعه*. سیاستهای راهبردی و کلان، 3(شماره 11)، 27-48. https://www.jmsp.ir/article_11763_5d95a5ecd57bee354c47777f69337379.pdf
فرد، ح. ح.، و عمادی، ک. (2020). امکانسنجی پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی در نیروهای مسلح با رویکرد ارتقای بهره وری.
لطفیجلالآبادی، م.، و نیککارمکرم، م. (2018). امکانسنجی استقرار بودجهریزی عملیاتی در یکی از سازمانهای دفاعی.
مرادی، ج.، پور، ه. و.، منصورآبادی، ع.، و زارع، ر. (2012). امکانسنجی اجرای بودجهریزی عملیاتی: مطالعه موردی شهرداری شیراز. حسابداری سلامت، 1(شمارههای 2 و 3)، 85-109. https://doi.org/10.30476/jha.2012.16597
Anessi-Pessina, E., Barbera, C., Sicilia, M., & Steccolini, I. (2016). Public sector budgeting: a European review of accounting and public management journals. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 29, 491-519.
Arnold, K. C. P. A. (2024). The Operating Budget: A Step-by-Step Approach. https://finquery.com/blog/operating-budget/
Baione, M. G., & Riccio, E. L. (2023). PUBLIC BUDGETING: A BIBLIOMETRIC ANALYSIS. 19th CONTECSI International Conference on Information Systems and Technology Management.
Chandawarkar, R., Nadkarni, P., Barmash, E., Krasniak, P., Capek, A., & Casey, K. (2024). Budgets: How They Are Planned, Prepared, and Managed. Plastic and Reconstructive Surgery Global Open, 12(7), e5755. https://doi.org/10.1097/GOX.0000000000005755
Dharmanto, A., Prayogo, R., Soehaditama, J. P., & Zen, A. (2023). Antecedent Budgeting Affecting Operational Productivity Moderated by Sustainable Development Goals. East Asian Journal of Multidisciplinary Research.
Epstein, J. M. (2008). Why model? Journal of Artificial Societies and Social Simulation, 11(4), 12.
Gammack, D. (2015). Using NetLogo as a tool to encourage scientific thinking across disciplines. Journal of teaching and learning with technology, 22-39.
Jumaah, A. A., Karim, A. D., & Khodarahmi, B. (2022). INVESTIGATING THE IMPACT OF OPERATIONAL BUDGETING ON THE PERFORMANCE OF TEXTILE WORKSHOPS (CASE STUDY: WASIT-IRAQ TEXTILE AND WEAVING FACTORY). World Bulletin of Management and Law (WBML), 12, 107. https://www.scholarexpress.net
Macal, C. M., & North, M. J. (2010). Tutorial on agent-based modeling and simulation. Journal of Simulation, 4(3), 151-162.
Mohammadi, S., Feizi, K., & Abadi, A. K. F. (2013). Operational budgeting using fuzzy goal programming. Management Science Letters, 3, 2581-2586.
Oecd. OECD Journal on Budgeting. OECD Journal on Budgeting. https://www.oecd.org/gov/budgeting/oecdjournalonbudgeting.htm
Saeed, M., Qi, L., & Jalloh, A. (2016). The Effects of Budgets in the Implementation of Operational Activities in Private and Public Corporations. International Journal of Management Sciences and Business Research, 5(3), 1-10.
Shawe, R. (2023). Budget and Organization Management. Open Journal of Business and Management, 11(3), 910-919. https://doi.org/10.4236/ojbm.2023.113049
Smythos. (2023). Agent-Based Modeling in Policy Analysis. Smythos. https://smythos.com/managers/ops/agent-based-modeling-in-policy-analysis/
SmythOs. (2025). Agent-Based Modeling Techniques. https://smythos.com/developers/agent-development/agent-based-modeling-techniques/
Wnuk-Pel, T., & Christauskas, Č. (2018). Analysis of operational budgeting practices in Polish and Lithuanian companies. Transformations in Business & Economics, 17, 102-124.
