بررسی تطبیقی اصول و سیاست های کلان حکمرانی لیبرال و اسلامی: با نگاهی بر حکمرانی قضایی(۱)
محورهای موضوعی : Judical Governanceسید صمصام الدین قوامی 1 , سید نیما نوروزی 2
1 - مدیر بنیاد فقهی مدیریت اسلامی و استاد درس خارج حوزه علمیه قم، قم، ایران
2 - گروه فقه و حقوق خصوصی، دانشکده علوم و معارف، جامعه المصطفی العالمیه و سطوح عالیه قم، حوزه علمیه قم، قم شریف، ایران
کلید واژه: حکمرانی اسلامی, حکمرانی لیبرالی, عدالت اجتماعی, مالکیت کوثری, آزادی فردی,
چکیده مقاله :
حکمرانی اسلامی و لیبرالی دو مدل متفاوت از حکمرانی هستند که بر اساس اصول خاص خود به مدیریت و اداره جوامع پرداختهاند. حکمرانی لیبرالی بر آزادی فردی، مالکیت خصوصی و رقابت آزاد تأکید دارد، اما در عمل با چالشهایی مانند نابرابریهای اجتماعی، تمرکز ثروت در دست اقلیتها و ضعف در تأمین عدالت اجتماعی مواجه است. در مقابل، حکمرانی اسلامی بر عدالت اجتماعی، توزیع عادلانه ثروت و مسئولیت اجتماعی تأکید دارد. در این مدل، مالکیت بهعنوان امانت الهی شناخته شده و باید در خدمت خیر عمومی باشد. حکمرانی اسلامی همچنین بر مسئولیت فردی در چارچوب جامعه دینی و اخلاقی تأکید دارد و دولت را موظف به تأمین رفاه عمومی و کاهش نابرابریها میداند. این مقاله به مقایسه اصول حکمرانی اسلامی و لیبرالی در زمینههای مختلف مانند عدالت، آزادی، مالکیت و حکمرانی پرداخته و به تحلیل نقاط قوت و ضعف هر یک میپردازد. در نهایت، بر این باور است که حکمرانی اسلامی میتواند بهعنوان یک مدل مناسب برای ایجاد جامعهای عادلانه و پایدار جایگزین حکمرانی لیبرالی در نظر گرفته شود.
Islamic and liberal governance are two distinct models of governance that manage and govern societies based on their specific principles. Liberal governance emphasizes individual freedom, private property, and free competition. However, in practice, it faces challenges such as social inequalities, the concentration of wealth in the hands of a few, and weaknesses in ensuring social justice. In contrast, Islamic governance emphasizes social justice, the equitable distribution of wealth, and social responsibility. In this model, property is recognized as a divine trust and should serve the public good. Islamic governance also emphasizes individual responsibility within a religious and ethical community framework and holds the state accountable for ensuring public welfare and reducing inequalities. This paper compares the principles of Islamic and liberal governance in areas such as justice, freedom, property, and governance, analyzing the strengths and weaknesses of each. Ultimately, it argues that Islamic governance can serve as an appropriate model for creating a just and sustainable society, replacing liberal governance.
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
حکیم، سیدمحسن، ۱۳۳۶ق منهاج الصالحین، ج۲، نجف اشرف: مطبعة الغری،
حلبی، ابوالصلاح (1402 ق). الکافی فی الفقه. اصفهان، مکتبه امیرالمومنین A.
خراسانی تریییزی، یوسف. (1374). کلمیه جامعریه ییمس کاییمری نر مرنیای ییورا و مشروطه و مجلس یورای ملی و توافق مشیروطه بیا قیانون اسلامی: رسائل مشروطه. تهران: کویر.
خسروپناه، عبدالحسین (۱۳۹۵)، فلسفه شناخت، تحقیق و تدوین حسن پناهی آزاد، قم: نشر معارف.
خسروپناه، عبدالحسین و مهدی عاشوری (۱۳۹۴)، روششناسی علوم اجتماعی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
خسروپناه، عبدالحسین. (1390). کلام جدید با رویکرد اسلامی (چاپ دوم). قم: نشر معارف.
خسروپناه، عبدالحسین، پاسخ به اشکال آیةالله فاضل لنکرانی، 18:9:1397: ijtihadnet.ir.
خسروپناه، عبدالحسین؛ عاشوری، مهدی و عنابستانی، ابوالفضل (۱۳۹۲)، اندیشههای حکمی–اجتهادی شهید آیتالله محمدباقر صدر، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
خلخالی، سید محمد مهدی موسوی (1425 ه ق)، الحاکمیة فی الإسلام، قم: مجمع اندیشه اسلامی.
خمینی، سید روحالله. (1372). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
دوورژه، موریس (1354)، اصول علم سیاست، ترجمه ابوالفضل قاضی، تهران، امیرکبیر.
دهخدا، علیاکبر (1373)، لغتنامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج 8.
راسخ، محمد. (1385). ویژگیهای ذاتی و عرضی قیانون. مجلیس و پژوهش, 13(51), 13–40.
راغب اصفهانی (1404 ق)، المفردات فی غریب القرآن، تهران، دفتر نشر کتاب.
رالز، جان (۱۳۹۳)، نظریهای در باب عدالت، ترجمه مرتضی نوری، تهران: نشر مرکز.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، ۱۳۹۰ق، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة اعلمی،.
صرامی، سیف الله، 1380، احکام حکومتی و مصلحت از دیدگاه فقه شیعه، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، نشر عبیر
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دار الحدیث، 1387 ش.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، ج 1–27، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
References
The Holy Qur’an.
Nahj al-Balāghah.
Ḥakīm, Sayyid Muḥsin (1336 AH). Minhāj al-Ṣāliḥīn, vol. 2. Najaf al-Ashraf: al-Gharī Press.
Ḥalabī, Abū al-Ṣalāḥ (1402 AH). al-Kāfī fī al-Fiqh. Isfahan: Amīr al-Muʾminīn Library.
Khorasānī Tabrīzī, Yūsuf (1374 SH). A Collection of Writings on the Concept of Freedom, Constitutionalism, the National Consultative Assembly, the Constitutional Agreement, and the Islamic Law: Treatises on Constitutionalism. Tehran: Kavir.
Khosropanah, ʿAbd al-Ḥusayn (2016). Philosophy of Knowledge. Research and compilation by Ḥasan Panāhī Āzād. Qom: Nashr-e Maʿāref.
Khosropanah, ʿAbd al-Ḥusayn, and Mahdī ʿĀshūrī (2015). Methodology of the Social Sciences. Tehran: Institute for Research in Wisdom and Philosophy of Iran.
Khosropanah, ʿAbd al-Ḥusayn (2011). New Theology with an Islamic Approach (2nd ed.). Qom: Nashr-e Maʿāref.
Khosropanah, ʿAbd al-Ḥusayn. Response to the Objection of Ayatollah Fazel Lankarani, 2018/09/18. ijtihadnet.ir.
Khosropanah, ʿAbd al-Ḥusayn; ʿĀshūrī, Mahdī; and ʿAnābestānī, Abū al-Faḍl (2013). Wisdom-Based and Ijtihād-Oriented Thought of Martyr Ayatollah Muhammad Bāqir al-Ṣadr. Tehran: Institute for Research in Wisdom and Philosophy of Iran.
Khalkhālī, Sayyid Muḥammad Mahdī Mūsavī (1425 AH). al-Ḥākimiyyah fī al-Islām. Qom: Islamic Thought Assembly.
Khomeini, Sayyid Rūḥollāh (1993). Commentary on Forty Hadith. Tehran: Institute for the Compilation and Publication of Imam Khomeini’s Works.
Duverger, Maurice (1975). Principles of Political Science. Trans. Abolfazl Qāḍī. Tehran: Amīr Kabīr.
Dehkhodā, ʿAlī-Akbar (1994). Dehkhodā Dictionary. Tehran: University of Tehran Press.
Rāzī, Muḥammad b. ʿUmar. al-Tafsīr al-Kabīr, vol. 8.
Rāsekh, Muḥammad (2006). “Intrinsic and Extrinsic Characteristics of Law.” Majlis and Research, 13(51), 13–40.
Rāghib al-Iṣfahānī (1404 AH). al-Mufradāt fī Gharīb al-Qurʾān. Tehran: Book Publishing Office.
Rawls, John (2014). A Theory of Justice. Trans. Morteżā Nūrī. Tehran: Nashr-e Markaz.
Ṭabāṭabāʾī, Sayyid Muḥammad Ḥusayn (1390 AH). al-Mīzān fī Tafsīr al-Qurʾān. Beirut: Aʿlamī Foundation.
Ṣarrāmī, Seyfollah (2001). Governmental Decrees and Public Interest from the Perspective of Shiʿi Jurisprudence. Tehran: Strategic Research Center of the Expediency Discernment Council; Nashr-e ʿAbīr.
Kulaynī, Abū Jaʿfar Muḥammad b. Yaʿqūb (2008). al-Kāfī. Qom: Dār al-Ḥadīth.
Makarem Shirazi, Naser, et al. Tafsīr-e Nemūneh, vols. 1–27. Tehran: Dār al-Kutub al-Islāmiyyah.
