سیاست نادرشاه افشار در قبال اقلیتهای دینی عصر خود
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
فاطمه سادات علینقی مداح
1
,
رضا شعبانی‌صمغ‌آبادی
2
,
سینا فروزش
3
1 - دانشجوی دکتری گروه تاریخ اسلام، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادگروه تاریخ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه تاریخ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: نادرشاه افشار, اقلیتهای دینی, آزادی‌های نسبی, عملکرد سیاسی. ,
چکیده مقاله :
در دوره کوتاه حکومت نادرشاه افشار، اقلیتهای دینی در آزادی نسبی به سر می‌بردند، و همان‌که الزامات مالی و قشونی دولت نادری را می‌پذیرفتند و خالصانه دستورهای خانِ حاکم را بر عهده می‌گرفتند، رضایت اورا جلب می‌نمودند. سرکشی از دستورهای حکومتی البته قابل درک و باور نبود و از ابتدا تا پایان کار، فرامین دنیائی نادری مجری بود. به عبارت دیگر تفتیش عقاید معنی نداشت و همِّ امور، اجرای اوامر دولتی تلقی می‌شد. از این رهگذر در مقاله پیش‌رو عملکرد سیاسی و دینی نادرشاه افشار در قبال اقلیتهای دینیعصر وی مورد واکاوی و باز‌بینی قرار گرفته است. سوال اصلی مقاله این است که نگاه نادرشاه به مبانی اعتقادی جوامع متفکر میهنش چگونه بوده است؟ وهمچنین اقدامات حاکمیت عصر، برای حمایت از دیگر اندیشان سرزمین وسیع الفضای ایران چه بوده است؟ فرضیه پژوهش پیش‌رو نیزبدین قرار است که دولت نادری به مبانی اعتقادی مردم و مملکت به چشم عطوفت می‌نگریسته است، واشتغال ذهنی نادرشاه به رفع فتنه‌های داخلی و شکست قدرت‌های بیگانه‌ی روس و عثمانی متوجه بوده است و این که ایرانی آباد و بلامنازع برای او و دیگر هموطنان کشور باقی بماند؛ بنابر‌این تمامی هم و غمِّ دستگاه حکومتی به امور نظامی و معیشتی و کسب درآمدهای ضروری ملکداری متوجه بوده است و مسائل عقیدتی مردم از هر قبیل به خود آنان واگذار می‌شده است. روش تحقیق نیز در این پژوهش توصیفی _ تحلیلی است.
Religious minorities lived in relative religious freedomduring the short period of Nadir Shah Afshar's rule, and by accepting the state's financial and military requirements and accepting the orders of the Khan sincerely and submissively, they gained her satisfaction.It was understandable and unbelievable to disobey the state's orders, and the orders of Nadir Shah were executed from the beginning to the end.In other words, there was no tendency for inquisition and the implementation of the rule' orders were very important. Therefore, this article has analyzed and reviewed the political and religious performance of Nadir Shah Afshartowards the religious minorities of his era.The main question of this study is: "What were the measures of the era's government to support other intellectual views of the vast land of Iran? The hypothesis of the present research is "Nadir Shah Afshar's rule has respected the religious foundations of the people and the country and Nadir Shahhas been focused on eliminating internal seditions and the defeat of the alien powers of Russian and Ottoman, and seeking to build a prosperous and undisputed Iran for his and other compatriots of the country, so the Nadir Shah's rule has been completely focused on military and subsistence affairs and earning necessary property income and the ideological issues of the people have been left to them. This study is considered as a descriptive-analytical research according to the usual historical methods.
اشرافیان، آرونوا،(2536)، دولت نادرشاه‌افشار، ترجمه حمیدامین،شبگیر، تهران.
الئاریوس، آدام،(1363)، سفرنامه آدام الئاریوس، ترجمه احمد بهپور، ابتکار، تهران.
اوتر، ژان، (1363)،سفرنامه ژان اوتر عصر نادرشاه، ترجمه علی اقبالی،جاویدان،تهران.
پری، جان ر،(1368)،کریم‌خان زند (تاریخ ایران بین سالهای 1747-1779)، ترجمه علی‌محمد ساکی، نشر نو، تهران.
پطروشفسکی، ای.پ،(1353)، تاریخ ایران، ترجمه کریم کشاورز، پیام، تهران.
تاج پور، محمد علی،(1344)، تاریخ دو اقلیت مذهبی یهود و مسیحیت در ایران، فراهانی، تهران.
درهوهانیان، هاروتون، (1379)، تاریخ جلفای اصفهان، ترجمه محمد‌علی موسوی‌فریدنی، زنده رود، اصفهان.
دلاواله، پیترو، (1370)، سفرنامه پیترو دلاواله، ترجمه شعاع‌الدین شفا، علمی و فرهنگی، تهران.
دهخدا، علی‌اکبر، (1372_1345)، لغت‌نامه دهخدا، 14ج، دانشگاه تهران، تهران.
رائین، اسماعیل، (1349)، ایرانیان ارمنی، دانشگاه ادبیات، تهران.
راوندی، مرتضی، (1374)، تاریخ اجتماعی ایران، ج8، بخش دوم، نگاه، تهران.
رنجبر، محمد علی، (1387)، مشعشعیان، ماهیت فکری_ اجتماعی و فرایند تحولات تاریخی، آگه، تهران.
ریاحی، محمدامین، (1368)، سفارت‌نامه‌های ایران، توس، تهران.
سانسون، (1346)، سفرنامه سانسون (وضع کشور شاهنشاهی ایران در زمان شاه سلیمان صفوی)، ترجمه تقی تفضلی، ابن سینا، تهران.
سیوری، راجر، (1378)، ایران عصر صفوی، مرکز، تهران.
شاردن، ژان، (1379)، سفرنامه شاردن (قسمت اصفهان)، ترجمه حسین عریضی، با مقدمه فضل‌الله صلواتی، گلها، اصفهان.
شعبانى، رضا،(1377-1375)،تاريخ اجتماعى ايران در عصر افشاريه. 2ج، قومس، تهران.
عاملی، بهاء‌الدین محمد‌بن عبد‌الصمد، (1030ه ق)، جامع عباسی، نسخه‌خطی کتابخانه مجلس، کاتب محمد مهدی بن محمد طاهر نوری نائی، ش IR35377.
فلسفی، نصرالله، (1353)، زندگانی شاه عباس اول، 3ج، دانشگاه تهران، تهران.
فلور، ویلم، (1368)، حکومت نادرشاه به روایت منابع هلندی، ترجمه ابوالقاسم سری، توس، تهران.
کروسینسکی، تادوز یودا، ( 1362)، سفرنامه کروسینسکی، ترجمه عبدالرزاق مفتون دنبلی، بی نا، تهران.
کسروی، احمد، (1312)، تاریخ پانصد ساله‌ی خوزستان، بی نا، تهران.
کسروی، احمد (1378 )، مشعشعیان، به کوشش عزیزالله علیزاده، فردوس، تهران.
کشمیری، عبد‌الکریم، (1970م)، بیان‌واقع، تصحیح کی بی نسیم، اداره تحقیقات، لاهور.
کشیشان ژزوئیت، (1370)،نامه‌های شگفت‌انگیز از دوران صفویه و افشاریه، ترجمه بهرام فره‌وشی، اندیشه‌جوان، تهران.
کِمپفر، انگلبرت، (1363)، سفرنامه کِمپفر به ایران، ترجمه کیکاووس جهانداری، خوارزمی، تهران.
کیشمیش اوف، (بی تا)، محاربات نادرشاه در هرات و قندهار و هندوستان، ترجمه مصطفی‌الموسوی، نسخه خطی کتابخانه‌ی ملی، بی‌تا، تهران.
گاتوغی‌گوس کرتاتسی، آبراهام، (1396)، تاریخ من و نادر، شاهِ ایران (وقایع نامه آبراهام کرتی)، ترجمه جورج بورنوتیان، فاطمه اروجی، طهوری، تهران.
گاتوغی‌گوس کرتاتسی، آبراهام، (1330)، منتخباتی از یادداشت‌های آبراهام گاتوغی‌گوس، ترجمه استیفان هانانیان عبدالحسین سپنتا، حبل‌المتین، تهران.
گاسپار، دروویل، (1365)، سفر در ایران، ترجمه منوچهر اعتماد مقدم، شباویز، تهران.
لکهارت، لارنس، (1331)، تاریخ نادرشاه، ترجمه مشفق همدانی، شرق، تهران.
لکهارت، لارنس، (1364)، انقراض سلسله صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران، ترجمه مصطفی‌قلی عماد، مروارید، تهران.
لوی، حبیب، (1376)، تاریخ جامع یهودیان ایران، ترجمه هوشنگ ابرامی، بنیاد فرهنگی حبیب لوی، تهران.
متی، رودلف پ، (1387)،اقتصاد و سیاست‌خارجی عصر صفوی، ترجمه حسن زندیه، حوزه و دانشگاه، قم.
مروی، محمدكاظم، (1364)، عالم‌‌آراي نادري، تصحیح محمدامين رياحى، 3جلد، زوار، تهران.
مصاحب، غلامحسین، (1381)، دایره‌المعارف فارسی، 3جلد، امیر کبیر، تهران.
مصطفوی، علی‌اصغر، (1369)، ایرانیان یهودی، بامداد، تهران.
مینورسکی، ولادیمیر فئودوروویچ، (1313)، تاریخچه نادرشاه، ترجه رشید یاسمی، مجلس، تهران.
مینورسکی ولادیمیر فئودوروویچ، (1387)، ایران در زمان نادرشاه، ترجمه رشید یاسمی، گردآورنده علی‌اصغر عبداللهی، دنیای کتاب، تهران.
واعظ کاشفی، ملا حسین بن علی، (1880م)، انوارسهیلی، مطبع نظامی، هند.
هاتریا، مانک‌جی لیمجی، (1394)، تاریخ زرتشتیان ایران، ترجمه هاشم رضی، بهجت، تهران.
هنوی، جونس، (1393)، زندگی نادرشاه، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، علمی فرهنگی، تهران.
هنوی، جونس، (1367)، هجوم افغان و زوال دولت صفوی، ترجمه اسماعیل دولتشاهی،یزدان، تهران.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 366 ـ 345
سیاست نادرشاه افشار در قبال اقلیتهای دینی عصر خود
فاطمه‌سادات علینقی‌مداح 1
رضا شعبانی‌صمغ‌آبادی 2
سینا فروزش 3
چکيده
در دوره کوتاه حکومت نادرشاه افشار، اقلیتهای دینی در آزادی نسبی به سر می‌بردند، و همان‌که الزامات مالی و قشونی دولت نادری را می‌پذیرفتند و خالصانه دستورهای خانِ حاکم را بر عهده می‌گرفتند، رضایت اورا جلب می‌نمودند. سرکشی از دستورهای حکومتی البته قابل درک و باور نبود و از ابتدا تا پایان کار، فرامین دنیائی نادری مجری بود. به عبارت دیگر تفتیش عقاید معنی نداشت و همِّ امور، اجرای اوامر دولتی تلقی می‌شد. از این رهگذر در مقاله پیش‌رو عملکرد سیاسی و دینی نادرشاه افشار در قبال اقلیتهای دینیعصر وی مورد واکاوی و باز‌بینی قرار گرفته است. سوال اصلی مقاله این است که نگاه نادرشاه به مبانی اعتقادی جوامع متفکر میهنش چگونه بوده است؟ وهمچنین اقدامات حاکمیت عصر، برای حمایت از دیگر اندیشان سرزمین وسیع الفضای ایران چه بوده است؟ فرضیه پژوهش پیش‌رو نیزبدین قرار است که دولت نادری به مبانی اعتقادی مردم و مملکت به چشم عطوفت می‌نگریسته است، واشتغال ذهنی نادرشاه به رفع فتنه‌های داخلی و شکست قدرت‌های بیگانه‌ی روس و عثمانی متوجه بوده است و این که ایرانی آباد و بلامنازع برای او و دیگر هموطنان کشور باقی بماند؛ بنابر‌این تمامی هم و غمِّ دستگاه حکومتی به امور نظامی و معیشتی و کسب درآمدهای ضروری ملکداری متوجه بوده است و مسائل عقیدتی مردم از هر قبیل به خود آنان واگذار می‌شده است. روش تحقیق نیز در این پژوهش توصیفی _ تحلیلی است.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی دکتری گروه تاریخ اسلام، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: ftmaddah@gmail.com
[2] . استادگروه تاریخ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: rezashabani823@gmail.com
[3] . دانشیار گروه تاریخ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: sinaforoozesh@gmail.com
تاریخ دریافت: 29/7/1402 پذیرش نهایی: 24/10/1402
