نشانه‌شناسی شخصیت نمایشی در فرهنگ ایرانی
محورهای موضوعی : پژوهش مسائل اجتماعی ایران
علی محمدزاده
1
,
سمیه قلیزاده
2
,
زهرا حیران سنگستانی
3
,
فاطمه جان محمدی
4
1 - استاد، گروه روان شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - کارشناس ارشد روان شناسی عمومی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد روان شناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران
4 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوپزشکی ته ان
کلید واژه: شخصیت نمایشی, توجهطلبی, تحليل عاملي, اختلال شخصیت و فرهنگ.,
چکیده مقاله :
شخصیت نمایشی در سطح بالینی با رفتارهای توجهطلبانه، برون‌گرایانه، تحریک‌پذیر، همراه با عواطف سطحی و هیجانی بودن تعریف شده است. در سطح اجتماعی، این اختلال ممکن است تظاهرات متفاوتی داشته باشد. هدف از پژوهش حاضر، بررسی نشانه‌شناسی شخصیت نمایشی در فرهنگ ایرانی با استفاده از روش تحلیل عاملی در نمونه بزرگی از دانشجویان بود. اين پژوهش از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش حاضر، دانشجویان دانشگاه‌های شهر تبریز بودند. نمونه‌اي به حجم 716 نفر از دانشجویان انتخاب شده، مورد آزمون قرار گرفتند. شرکت‌کننده‌ها به پرسشنامه شخصیت نمایشی پاسخ دادند. داده‌ها با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی تجزیه و تحلیل شد. بر اساس نتایج حاصله، در تحليل مؤلفه‌هاي اصلي، راهحل دو عاملی استخراج شد و به ترتیب عامل توجهطلبی و اغراقگویی/ عدم وابستگی نام گرفتند. یافته‌ها در راستای تفاوت‌های فرهنگی جامعه ایرانی و آمریکایی در تظاهرات نشانه‌های شخصیت نمایشی قابل تبیین است.
Histrionic personality, at a clinical level, is characterized by attention-seeking, extroverted, provocative behaviors, coupled with superficial emotions and heightened emotionality. At a social level, this disorder may manifest differently. The present study aimed to investigate the semiotics of histrionic personality within Iranian culture using factor analysis on a large sample of students. This research adopted a correlational design. The study population consisted of students from universities in Tabriz. A sample of 716 students was selected and assessed. Participants completed the Histrionic Personality Questionnaire. Data were analyzed using exploratory factor analysis. The results of the principal component analysis yielded a two-factor solution, labeled as "attention-seeking" and "exaggeration/independence." These findings can be interpreted in light of cultural differences between Iranian and American societies in the manifestation of histrionic personality traits.
Keywords: Histrionic Personality, Attention-Seeking, Factor Analysis, Personality Disorder, Culture
Extended Abstract
Introduction
Personality traits are among the most significant predictors of current
and future human behavior, whether normative or exploitative (Hughes et al., 2023; Joshi et al., 2024). One such trait, histrionic personality, is a determinant of the quality of interpersonal interactions at both clinical and non-clinical levels. Clinically, histrionic personality is defined by the American Psychiatric Association as involving attention-seeking, extroverted, provocative behaviors, superficial emotions, and emotional intensity (American Psychiatric Association, 2022, p. 757). These traits typically emerge in early adulthood (Kramer, 2019, p. 325). Limited epidemiological data from general population studies suggest that the prevalence of histrionic personality disorder ranges from 2% to 3% (Knox & Nissan, 2023, p. 100). On one hand, beyond its psychological impact at the individual level, histrionic personality disorder is sociologically linked to various social deviations, including tendencies toward extramarital sexual behavior, divorce, excessive use of heavy makeup and cosmetic surgeries, membership in delinquent groups, and engagement in high-risk behaviors such as substance abuse and reckless driving. On the other hand, cultural factors can influence the expression and characteristics of personality traits (see Gunay-Oge et al., 2023). Ferguson and Negy (2014) explored the primary semiotics of histrionic personality in American culture, concluding that sexual seductiveness and attention-seeking are its two prominent features. This suggests that, despite the recognition of various symptoms, sexual seductiveness and attention-seeking are central factors in diagnosing histrionic personality disorder within American culture. In summary, while histrionic personality disorder is associated with numerous social harms and deviations, and cultural elements play a critical role in shaping personality traits, no study to date has examined the semiotics of histrionic personality in Iranian culture. Therefore, this research aims to identify the primary patterns of histrionic personality within the Iranian cultural context.
Methods
This study employed a correlational design. The target population consisted of male and female students from Payame Noor University and Islamic Azad University in Tabriz, enrolled in bachelor’s, master’s, and doctoral programs during the 2022-2023 academic year. From this population, a sample of 770 participants was selected using stratified random sampling based on Morgan and Cochran’s criteria and assessed. Data were analyzed using exploratory factor analysis.
The research instrument was Histrionic Personality Questionnaire: developed by Ferguson and Negy (2014, p. 215), this questionnaire comprises 36 items scored on a four-point Likert scale. Ferguson and Negy (2014, p. 215) reported a test-retest reliability of 0.91 and concurrent validity of 0.80 through correlation with the histrionic subscale of the MMPI-2. Its validity in the Iranian context was established by calculating correlations with the Borderline and Narcissistic Personality Questionnaires (which are significantly related to histrionic personality), ranging from 0.73 to 0.78 (see Pazoki & Abolmaali Alhosseini, 2023). In the present study, the Cronbach’s alpha coefficient for the entire scale was calculated as 0.82.
Findings
Based on demographic data, the sample included 445 women and 271 men (totaling 716 participants), making them comparable. To conduct the factor analysis of histrionic personality semiotics in Iranian culture, the assumptions of factor analysis were first examined. These included the normal distribution of scores, linearity, and a sufficient number of correlations above 0.3, all of which were verified to ensure factorability. Subsequently, the suitability of the data for factor analysis was assessed using the Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) test and Bartlett’s Test of Sphericity. The KMO value (KMO = 0.535) indicated adequate sampling, and Bartlett’s Test (χ² = 1068.04, p < 0.001) was significant, suggesting that the correlation matrix of the data was not zero, thus justifying factor extraction. To determine the factor structure, an exploratory approach (to uncover new response patterns in Iranian culture) was employed, using principal component analysis with Promax rotation. Items were included in a factor if they had a factor loading of 0.3 or higher. In total, 15 factors had eigenvalues greater than 1, collectively explaining 64.66% of the observed variance.
A scree plot of eigenvalues and the pattern of factor loadings suggested a two-factor solution, which together accounted for 22.34% of the observed variance in the histrionic personality scale. Consequently, the results identified "attention-seeking" and "exaggeration/independence" as the primary indicators of histrionic personality in Iranian culture. Additionally, a negative correlation was found between age and histrionic personality scores, indicating that these scores decrease with increasing age. Descriptive statistics of histrionic personality scores, based on means and standard deviations, were examined among male and female participants, revealing higher histrionic scores among women compared to men.
Discussion and Conclusion
The findings of this study indicate that "attention-seeking" and "exaggeration/independence" are the primary indicators of histrionic personality in Iranian culture. Prior to this study, only one investigation had explored the semiotics of histrionic personality in American culture. The two-factor structure identified here aligns with Ferguson and Negy’s (2014) findings in the American context, where the first factor was seductiveness and the second was attention-seeking, reinforcing the two-dimensional nature of histrionic personality. However, differences exist in the prioritization of identified factors between Iranian and American cultures. In American culture, sexual seductiveness is the primary indicator, followed by attention-seeking, whereas in Iranian culture, attention-seeking takes precedence, with exaggeration alongside independence emerging as a dominant trait. These differences can be explained through the lens of culture’s role in the emergence of psychological disorders (Bhugra et al., 2021, p. 1). Cultural psychiatry is a concept used to describe how culture influences individuals’ well-being, functioning, expression of distress, and approaches to explanation and treatment. The partial alignment of these findings with the American Psychiatric Association’s (2022) criteria also suggests a relative consistency in histrionic personality disorder symptoms, despite cultural variations.
Additionally, the study found a negative relationship between histrionic personality scores and age, consistent with research indicating that histrionic personality disorder diminishes with age (Boland et al., 2021, Vol. 2, p. 424). It appears that as affected individuals age, their experiential capacity for emotional regulation improves, potentially reducing the interpersonal challenges associated with this disorder. Given culture’s role in the emergence of personality disorders, there is a recognized need to explore the individual and social pathological correlates of histrionic personality in Iranian society. Accordingly, it is recommended that future research investigate these psychopathological variables within the Iranian context. A limitation of this study, which may have influenced the results, was the lack of access to a clinical sample of individuals diagnosed with histrionic personality disorder. Consequently, the hypotheses could not be tested in a clinical setting. It is thus suggested that future studies enhance the present findings by testing hypotheses at a clinical level.
References
Boland, R., Verduin, M., & Ruiz, P. (2021) Kaplan & Sadock’s Synopsis of Psychiatry (Vol. 2). Translated by Rezaei, F., et al. Tehran: Arjmand Publications.
Pazoki, M., & Abolmaali Alhosseini, K. (2023) Validation and reliability assessment of the Histrionic Personality Symptoms Questionnaire among students. Journal of Psychological Health Research, 17(1), 61–75.
American Psychiatric Association. (2022) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: DSM-5-TR. Washington, DC: American Psychiatric Association.
Bhugra, D., Watson, C., & Wijesuriya, R. (2021) Culture and mental illnesses. International Review of Psychiatry, 33(1–2), 1–2.
Hughes, D. J., Adie, J. W., Kratsiotis, I. K., Bartholomew, K. J., Bhakta, R., & Martindale, J. (2023) Dark personality traits and psychological need frustration explain future levels of student satisfaction, engagement, and performance. Learning and Individual Differences, 103, 102273.
Joshi, P., Joshi, G., & Singh, A. (2024) Dark personality de facto among students: A bibliometric analysis and systematic literature review. Personality and Individual Differences, 224, 112651.
Knox, L. D., & Nissan, C. D. (2023) Using empathy to prevent burnout treating patients with cluster B personality disorders in psychiatry residency: A case study in context. Personalized Medicine in Psychiatry, 37, 100102.
Kramer, U. (2019) Personality, personality disorders, and the process of change. Psychotherapy Research, 29(3), 324–336.
Ferguson, C. J., & Negy, C. (2014) Development of a brief screening questionnaire for histrionic personality symptoms. Personality and Individual Differences, 66, 124–127.
Gunay-Oge, R., Oshio, A., & Isikli, S. (2023) Culture and individualistic self-construal moderate the relationships between childhood experiences and narcissistic personality psychopathology level in adulthood. Personality and Individual Differences, 201, 111948.
Histrionic personality is defined at the clinical level with attention-seeking, extroverted, irritable behaviors, along with superficial emotions and emotionality. At the social level, this disorder may have different manifestations. The purpose of the present research was to investigate the symtomology of histrionic personality in Iranian culture using the factor analysis method in a large sample of students. This research is a correlational disign. The statistical population of the present study was the students of the universities of Tabriz city. A sample of 716 students was selected and tested. The participants answered the Histrionic Personality Questionnaire. Data were analyzed using exploratory factor analysis method. Based on the results, two factors were extracted in the principal component analysis of the solution, and they were named the attention-seeking and exaggeration/non-dependence factors, respectively. The findings can be explained in line with the cultural differences of Iranian and American society in the manifestation of histrionic personality symptoms.
باچر جیمز، هولی جیل و مینکا سوزان (1394) آسیب‌شناسی روانی، جلد 2، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران، ارسباران.
بولاند، رابرت و دیگران (1400) خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک، جلد 2، ترجمه فرزین رضاعی و دیگران، تهران، ارجمند.
پازوکی، ملیحه و خدیجه ابوالمعالی الحسینی (1402) «رواسازی و پایاسازی پرسشنامه نشانگان شخصیت نمایشی در دانشجویان»، پژوهش در سلامت روانشناختی، سال هفدهم، شماره 1، صص ۶۱-۷۵.
رشیدی، سمیه و دیگران (1401) «پیش‌بینی گرایش به جراحی زیبایی بر اساس ویژگی‌های اختلال شخصیت نمایشی و تنظیم‌شناختی هیجان در بین زنان دارای تحصیلات دانشگاهی»، ایده های نوین در روانشناسی، سال دوازدهم، شماره 16، صص 1-13.
فاتحی‌زاده، مریم و دیگران (1386) «بررسی میزان شیوع علایم اختلالات شخصیت ضد اجتماعی، خودشیفته، نمایشی و مرزی در بین دانش‌آموزان دختر»، روان¬شناسی بالینی و شخصیت، سال پنجم، شماره 1، صص 47-58.
قدسی، علی‌محمد و الهام مردانپور شهرکردی (1392) «بررسی رابطه بین مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی و نشانه‌های اختلال شخصیت نمایشی در دانش‌آموزان»، جامعه‌شناسی معاصر، سال اول، شماره 2، صص 51-69.
American Psychiatric Association. (2022) Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5-TR. Washington, DC: American psychiatric association.
Bhugra, D., Watson, C., & Wijesuriya, R. (2021) Culture and mental illnesses. International Review of Psychiatry, 33(1–2), 1–2.
Collison, K. L., & Lynam, D. R. (2021) Personality disorders as predictors of intimate partner violence: A meta-analysis. Clinical psychology review, 88, 102047.
Disney, K. L., Weinstein, Y., & Oltmanns, T. F. (2012) Personality disorder symptoms are differentially related to divorce frequency. Journal of Family Psychology, 26 (6), 959.
Ferguson, C. J., & Negy, C. (2014) Development of a brief screening questionnaire for histrionic personality symptoms. Personality and individual differences, 66, 124-127.
Fossati, A., & Somma, A. (2021) The assessment of personality pathology in adolescence from the perspective of the Alternative DSM-5 Model for Personality Disorder. Current Opinion in Psychology, 37, 39-43.
Furnham, A., & Sherman, R. A. (2021) Dark side personality and safety-related traits. Personality and individual differences, 171, 110510.
Gunay-Oge, R., Oshio, A., & Isikli, S (2023) Culture and individualistic self-construal moderate the relationships between childhood experiences and narcissistic personality psychopathology level in adulthood. Personality and Individual Differences, 201, 111948.
Hepp, J., & Niedtfeld, I. (2022) Prosociality in personality disorders: Status quo and research agenda. Current Opinion in Psychology, 44, 208-214.
Hughes, D. J., Adie, J. W., Kratsiotis, I. K., Bartholomew, K. J., Bhakta, R., & Martindale, J. (2023) Dark personality traits and psychological need frustration explain future levels of student satisfaction, engagement, and performance. Learning and Individual Differences, 103, 102273.
Joshi, P., Joshi, G., & Singh, A. (2024) Dark personality de facto among students: A bibliometric analysis and systematic literature review. Personality and Individual Differences, 224, 112651.
Kirmayer, L. (2018) Cultural Psychiatry in historical perspective. In D. Bhugra and K. Bhui (eds), Textbook of Cultural psychiatry (pp 1–17). Cambridge University Press.
Knox, L. D., & Nissan, C. D. (2023) Using empathy to prevent burnout treating patients with cluster B personality disorders in psychiatry residency: A case study in context. Personalized Medicine in Psychiatry, 37, 100102.
Kramer, U. (2019) Personality, personality disorders, and the process of change. Psychotherapy Research, 29(3), 324-336.
Kraus, G., & Reynolds, D. J. (2001) The “abc's” of the cluster b's: Identifying, understanding, and treating cluster b personality disorders. Clinical psychology review, 21(3), 345-373.
Langerbeck, M., Baggio, T., Messina, I., Bhat, S., &Grecucci, A. (2023) Borderline shades: morphometric features predict borderline personality traits but not histrionic traits. NeuroImage: Clinical, 40, 103530.
Luyten, P., Campbell, C., &Fonagy, P. (2021) Rethinking the relationship between attachment and personality disorder. Current opinion in psychology, 37, 109-113.
Presnall, J. R., & Widiger, T. A. (2012) Personality disorders. In Psychopathology (pp. 289-318). Routledge.
Rahamim, O., Meiran, N., Ostro, S., & Shahar, G. (2012) Individuals with histrionic personality disorder features categorize disliked persons as negative following intimacy induction: A state trait interaction analysis. Personality and Individual Differences, 52(7), 788-793.
Ritschel, L. A., & Cassiello-Robbins, C. (2023) Hope and depression and personality disorders. Current Opinion in Psychology, 49, 101507.
Sakai, R., Nestoriuc, Y., Nolido, N. V., & Barsky, A. J. (2010). The prevalence of personality disorders in hypochondriasis. The Journal of clinical psychiatry, 71(1), 15476.
Senberg, A., Schmucker, M., Oster, A., & Zumbach, J. (2023) Parental personality disorder and child maltreatment: A systematic review and meta-analysis. Child abuse & neglect, 140, 106148.
Sorokowski, P., Sorokowska, A., Frackowiak, T., Karwowski, M., Rusicka, I., & Oleszkiewicz, A. (2016) Sex differences in online selfie posting behaviors predict histrionic personality scores among men but not women. Computers in Human Behavior, 59, 368-373.
Tannenbaum, L., & Rodzen, M. (2021) Traits Versus States: Understanding Personality Disorders. Physician Assistant Clinics, 6(3), 467-477.
Torrico, T. J., French, J. H., Aslam, S. P., & Shrestha, S. (2024) Histrionic personality disorder. In StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing.
فصلنامه علمي «پژوهش انحرافات و مسائل اجتماعی»
شماره یازدهم، بهار 1403: 131-115
تاريخ دريافت: 07/06/1403
تاريخ پذيرش: 16/11/1403
نوع مقاله: پژوهشی
نشانه‌شناسی شخصیت نمایشی در فرهنگ ایرانی
علی محمدزاده1
سمیه قلیزاده2
زهرا حیران سنگستانی3
فاطمه جانمحمدی4
شخصیت نمایشی در سطح بالینی با رفتارهای توجهطلبانه، برون‌گرایانه، تحریک‌پذیر، همراه با عواطف سطحی و هیجانی بودن تعریف شده است. در سطح اجتماعی، این اختلال ممکن است تظاهرات متفاوتی داشته باشد. هدف از پژوهش حاضر، بررسی نشانه‌شناسی شخصیت نمایشی در فرهنگ ایرانی با استفاده از روش تحلیل عاملی در نمونه بزرگی از دانشجویان بود. اين پژوهش از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش حاضر، دانشجویان دانشگاه‌های شهر تبریز بودند. نمونه‌اي به حجم 716 نفر از دانشجویان انتخاب شده، مورد آزمون قرار گرفتند. شرکت‌کننده‌ها به پرسشنامه شخصیت نمایشی پاسخ دادند. داده‌ها با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی تجزیه و تحلیل شد. بر اساس نتایج حاصله، در تحليل مؤلفه‌هاي اصلي، راهحل دو عاملی استخراج شد و به ترتیب عامل توجهطلبی و اغراقگویی/ عدم وابستگی نام گرفتند. یافته‌ها در راستای تفاوت‌های فرهنگی جامعه ایرانی و آمریکایی در تظاهرات نشانه‌های شخصیت نمایشی قابل تبیین است.
واژه‌هاي كليدي: شخصیت نمایشی، توجهطلبی، تحليل عاملي، اختلال شخصیت و فرهنگ.
مقدمه
صفات شخصیت، یکی از مهم‌ترین پیش‌بین‌های رفتار فعلی و آیندۀ انسان از نظر رفتار بهنجار و یا بهره‌کشی محسوب میشود (ر.ک: Hughes et al, 2023; Joshi et al, 2024). یکی از صفات شخصیت که در سطح بالینی و غیر بالینی تعیین‌کننده کیفیت تعاملات بینفردی است، صفات شخصیت نمایشی5 می‌باشد. شخصیت نمایشی در سطح بالینی و بر اساس معیارهای انجمن روانپزشکی آمریکا با رفتارهای توجهطلبانه، برون‌گرایانه، تحریک‌پذیر، همراه با عواطف سطحی و هیجانی بودن تعریف شده است (American Psychiatric Association, 2022: 757).
این افراد اگر در کانون توجه نباشند، احساس می‌کنند که مورد احترام واقع نشده‌اند. سبک زندگی پرشور و هیجانی و برون‌گرایی بیش از حد به آنها این اعتماد به نفس را میدهد که می‌توانند دیگران را به خود جلب و افسون کنند. اما این ویژگی‌ها به روابط پایدار و ارضا‌کننده منجر نمی‌شود، زیرا دیگران از این همه توجه کردن خسته می‌شوند. ظاهر و رفتار آنها هنگام توجه‌خواهی، بسیار نمایشی و توأم با هیجانات گرم است، به حدی که ممکن است منجر به اغواگری‌های جنسی هم بشود (Torrico et al, 2024: 47). برخلاف ویژگی‌های یادشده، این افراد به ندرت می‌توانند روابط عمیق عاطفی با دیگران برقرار کنند؛ زیرا همۀ روابط در نظر آنها، سطحی و در حد نمایش دادن است (Hepp & Niedtfeld, 2022: 209). گفتار آنها اغلب کلی و مبهم و بدون ذکر جزئیات است که منجر به سبک زندگی امپرسیونیستی (برداشت‌گرایانه) می‌گردد (American Psychiatric Association, 2022: 758).
این اختلال، رابطه نزدیکی هم با اختلال شخصیت خودشیفته و دیگر اختلالات خوشه B شخصیت دارد (Knox & Nissan, 2023: 100). این ویژگی‌ها معمولاً در اوایل بزرگسالی شروع می‌شوند (Kramer, 2019: 325). داده‌های محدود به‌دستآمده از مطالعات شیوع‌شناختی روی جمعیت کلی بیانگر آن است که شیوع اختلال شخصیت نمایشی حدود 2 الی 3 درصد است. در محیط‌های بالینی، ارقام 10 الی 15 درصد نیز گزارش شده است. این اختلال در میان زنان، شایع‌تر از مردان است (Sorokowski et al, 2016: 368). هرچند شیوع این اختلال در سطح بالینی، کمتر برآورد شده است، فراوانی صفات نمایشی که ممکن است زمینه را برای ابتلای اختلال شخصیت نمایشی فراهم کند، بالاتر از درصد شیوع‌شناختی این اختلال است (Tannenbaum & Rodzen, 2021: 468)؛ زیرا ارتباطی میان صفات شخصیت عمومی با اختلالات شخصیت به طور عام و اختلال شخصیت نمایشی به طور خاص وجود دارد (ر.ک:Collison & Lynam, 2021). اختلال شخصیت نمایشی می‌تواند افراد مبتلا را به اختلالات دیگری مانند اختلالات اضطرابی نیز مبتلا نماید (Kraus & Reynolds, 2001: 346). همچنین این اختلال با مشکلات متعدد دیگری از قیبل نارضایتی زناشویی (Disney et al, 2012: 959)، افزایش نگرانی‌های خودبیمارانگارانه (ر.ک: Sakai, 2010) و افسردگی (ر.ک: Ritschel & Cassiello-Robbins, 2023) همراه است. از اینرو این اختلال، نشانگان مهمی برای بررسی‌های علمی است.
شیوع اختلال شخصیت نمایشی در جمعیت عمومی بین 2 تا 3 درصد گزارش شده است (قدسی و مردانپور شهرکردی، 1392: 52). این رقم در پژوهش فاتحی‌زاده و همکاران (1386: 47)، 6/4 درصد در میان نوجوانان است. مسئله اساسیای که ضرورت انجام پژوهش حاضر را توجیه می‌کند این است که از یک طرف، اختلال شخصیت نمایشی علاوه بر آسیب‌های روانشناختی در سطح فردی، در سطح جامعه‌شناختی هم با بسیاری از انحرافات اجتماعی از قبیل تمایل به رفتارهای جنسی خارج از زندگی زناشویی، گرایش به طلاق، گرایش افراطی به آرایش‌های غلیظ و جراحی‌های زیبایی، عضویت در گروه‌های بزهکار، درگیری در رفتارهای پرخطر مانند سوءمصرف مواد و رانندگی خطرناک ارتباط دارد و از طرف دیگر، عناصر فرهنگی می‌تواند نحوه بروز و صفات شخصیتی را تحت تأثیر قرار دهد (ر.ک: Gunay-Oge et al, 2023).
بنابراین مطالعه نشانه‌شناسی اصلی شخصیت نمایشی می‌تواند سهمی هرچند اندک در تبیین برخی از انحرافات اجتماعی داشته باشد؛ انحرافاتی که از مسیر این ویژگی‌ها ممکن است فرد و جامعه را آسیب‌پذیر نماید. از اینرو پژوهش حاضر با هدف شناسایی الگوهای اصلی شخصیت نمایشی در فرهنگ ایرانی انجام می‌گیرد.
پیشینه پژوهش
مطابق DSM، اختلال شخصیت نمایشی همراه اختلالات شخصیت مرزی، خودشیفته و ضد اجتماعی در خوشه B اختلالات شخصیت قرار گرفتهاند (American Psychiatric Association, 2022: 758) وجه مشترک خوشه B اختلالات شخصیت، رفتارهای هیجانی شدید است (Fossati & Somma, 2021: 40). مروری بر پیشینه پژوهشی مرتبط با سنجش و مطالعه اختلالات خوشه B نشان میدهد که اختلالات شخصیت مرزی، خودشیفته و ضد اجتماعی، بیشتر از اختلال شخصیت نمایشی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است (ر.ک: Langerbeck et al, 2023; Furnham & Sherman, 2021).
در این راستا فرگوسن و نگی6 (2014: 124) به مطالعه نشانه‌شناسی اصلی شخصیت نمایشی در جامعه آمریکایی پرداخته و نتیجه گرفتهاند که اغواگری جنسی و جلب توجه، دو ویژگی بارز اختلال شخصیت نمایشی را تشکیل می‌دهند. بدین معنا که علی‌رغم تأیید نشانگان مختلف این اختلال، اغواگری جنسی و جلب توجه، عوامل کانونی در فرهنگ آمریکایی برای تشخیص اختلال شخصیت نمایشی به شمار می‌روند.
در تحقیقی دیگر، سوروکوفسکی و همکاران (2016: 368)، نمودهای شخصیت نمایشی را از طریق به نمایش گذاردن سلفی‌های انفرادی و گروهی در فضای مجازی بررسی کرده و بدین نتیجه رسیدند که فراوانی سلفی‌ها در فضای مجازی با شدت ویژگی‌های اختلال شخصیت نمایشی، رابطه مستقیم دارد.
قدسی و مردانپور شهرکردی (1392: 51) در تحقیقی با عنوان «بررسی رابطه بین مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی و نشانه‌های اختلال شخصیت نمایشی» بدین نتیجه رسیدند که وجود صفات شخصیت نمایشی با مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی از قبیل اعتماد اجتماعی، تعهد اجتماعی و حمایت خانواده، رابطه معنی‌دار مستقیم و با تضاد خانواده، رابطه معنی‌دار معکوس دارد.
در پژوهش رشیدی و همکاران (1401: 2) با عنوان «پیش‌بینی گرایش به جراحی زیبایی بر اساس ویژگی‌های اختلال شخصیت نمایشی و تنظیم شناختی هیجان در زنان با تحصیلات دانشگاهی» به این نتیجه رسیدند که علائم اختلال شخصیت نمایشی به میزان 43 درصد قادر به پیش‌بینی گرایش به جراحی زیبایی در زنان است.
در جمع‌بندی پیشینه تحقیق می‌توان گفت که هرچند نشانه‌های اختلال شخصیت نمایشی با بسیاری از آسیب‌ها و انحرافات اجتماعی رابطه دارد، از آنجایی که عناصر فرهنگی هم در پدیدآیی صفات شخصیت حائز اهمیت هستند، تا این تاریخ، پژوهشی که نشانه‌شناسی شخصیت نمایشی در فرهنگ ایرانی را بررسی کرده باشد، گزارش نشده است.
مبانی نظری
درباره اختلال شخصیت نمایشی، پژوهش و نظریه‌پردازی کمتری صورت گرفته است و شاید به این دلیل است که پژوهشگران در متمایز کردن آن از اختلالات شخصیت دیگر با مشکل روبه‌رو بوده‌اند. در این راستا اختلال شخصیت نمایشی با تشخیص‌های اختلال شخصیت مرزی، ضد اجتماعی، خودشیفته و وابسته، بسیار همزمان است (باچر و دیگران، 1394: 206). شواهدی برای رابطه ژنتیکی با اختلال شخصیت ضد اجتماعی وجود دارد و عقیده بر این است که امکان دارد زمینه زیربنایی مشترکی وجود داشته باشد که در زنان به صورت اختلال شخصیت نمایشی و در مردان به صورت اختلال شخصیت ضد اجتماعی آشکار میشود. یافته‌هایی که نشان می‌دهند اختلال شخصیت نمایشی با انواع افراطی دو صفت رایج و بهنجار یعنی برون‌گرایی (جمع‌گرایی، هیجان‌خواهی و هیجانات مثبت) و روانرنجورخویی (افسردگی و خودآگاهی) مشخص میشود (و هر دو این صفات تا حد زیادی جنبه ژنتیکی دارند)، پیشنهاد آمادگی ژنتیکی برای این اختلال را تأیید می‌کند (Presnall & Widiger, 2012: 289-313).
نظریه‌پردازان شناختی بر اهمیت طرح‌واره‌های ناسازگار درباره نیاز به توجه برای تأیید حرمت نفس تأکید می‌کنند. در این چارچوب، عقاید ناکارامد اصلی ممکن است شامل این موارد باشد: «در صورتی که دیگران را فریفته نکنم، چیزی نیستم» و «اگر نتوانم دیگران را سرگرم کنم، آنها مرا ترک خواهند کرد» (باچر و دیگران، 1394: 206).
روش پژوهش
در این مطالعه از روش همبستگی استفاده شده است. جامعه آماري تحقيق حاضر عبارت بود از دانشجويان دختر و پسر دانشگاه‌های پیام نور و آزاد اسلامی شهر تبريز در مقاطع کارشناسی، کارشناسیارشد و دکترای تخصصی كه در سال تحصيلي 1401-1402 مشغول به تحصيل بودند. از اين جامعه آماري با رعایت معیارهای نمونه‌گیری مورگان و کوکران و به روش نمونه‌گيري تصادفي طبقه‌اي، 770 نفر انتخاب شده، مورد آزمون قرار گرفتند. از این تعداد، برخی از پرسشنامه‌ها به علت مخدوش بودن کنار گذاشته شدند و در نهایت محققان توانستند به 716 پرسشنامه کامل دست یابند.
پس از انتخاب کلاس‌ها، نخست محققان خود را به دانشجویان معرفي و هدف تحقيق را بيان كردند. سپس سؤالات پرسشنامه در اختيار آنها قرار داده شد. به آزمودني‌ها گفته شد که محدوديت زماني وجود ندارد و آنها بايد به سؤالات در طیف پنجدرجه‌ای جواب دهند. برای رعايت اخلاق پژوهشي و حقوق آزمودني‌ها، ضمن اعلام صريح داوطلبانه بودن شرکت آزمودني‌ها، هم به صورت شفاهي (قبل از اجرا) و هم به صورت کتبي (ابتدای پرسشنامه) خاطرنشان گرديد که «اطلاعات درخواستي در اين پرسشنامه‌ها، صرفاً به‌منظور اهداف پژوهشي است. برای اطمينان خاطر شما، به جز مشخصات جمعیتشناختی عمومی، نيازي به ذكر نام و نام خانوادگي و ديگر مشخصات خصوصي نيست». داده‌ها با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی تجزیه و تحلیل شد.
ابزار پژوهش عبارت بود از:
پرسشنامه شخصیت نمایشی: این پرسشنامه را فرگوسن و نگی (2014) ساختهاند. مقیاس شخصیت نمایشی، 36 سؤال دارد و به صورت طیف لیکرت چهاردرجه‌ای (هرگز=0، بهندرت=1، موافقم=2، کاملاً موافقم=3) نمرهگذاری میشود. سؤالهای 3، 7، 9، 12، 15، 18، 22، 23، 30 و 36 دارای نمرهگذاری معکوس هستند (هرگز=3، بهندرت=2، موافقم=1، کاملاً موافقم=0). در مطالعه فرگوسن و نگی (2014)، پایایی بازآزمایی، 91/0 و روایی همزمان از طریق همبستگی با خرده‌مقیاس نمایشی پرسشنامه MMPI-2 80/0 گزارش شده است. روایی ایرانی آن از طریق محاسبه همبستگی با پرسشنامه‌های شخصیت مرزی و خودشیفته (که رابطه معنی‌داری با شخصیت نمایشی دارند) در حد 73/0 تا 78/0 محاسبه شده است (ر.ک: پازوکی و ابوالمعالی الحسینی، 1402). در پژوهش حاضر بر اساس نتايج حاصله، ضريب آلفا براي کل مقیاس، 82/0 محاسبه شد.
یافته‌های پژوهش
در جدول (1)، برخی از ویژگی‌های جمعیتشناختی شرکتکنندگان پژوهش گزارش شده است.
جدول 1- نتایج متغیرهای جمعیتشناختی شرکتکنندگان پژوهش
متغیرها | تحصیلات | زنان | مردان | جمع نمونه |
مقطع تحصیلی | کارشناسی | 330 | 180 | 510 |
کارشناسیارشد | 105 | 86 | 191 | |
دکترا | 10 | 5 | 15 | |
وضعیت تأهل | مجرد | 422 | 158 | 580 |
متأهل | 24 | 23 | 96 | |
متارکه | 11 | 9 | 40 | |
میانگین (انحراف معیار) | 57/24 (71/4) | 50/23 (66/4) | 35/26 (33/6) | 57/24 (71/4) |
بر اساس اطلاعات جدول (1)، تعداد 445 نفر از زنان با تعداد 271 نفر از مردان (در مجموع 716 نفر) قابل مقایسه هستند.
براي بررسي تحلیل عاملی نشانه‌شناسی شخصیت نمایشی در فرهنگ ایرانی، ابتدا مفروضه‌های تحلیل عاملی بررسی شد. همه روش‌های متنوع تحلیل عاملی با یک ماتریس از همبستگی میان متغیرها بر اساس الگویی از روابط بین داده‌ها استخراج می‌شوند. اما این روش‌ها بر اساس مفروضه‌های زیربنایی و مسیری که طی آن عوامل استخراج می‌شوند، با یکدیگر تفاوت دارند. اصطلاح تحلیل عاملی، انواع مختلفی از روش‌ها را در برمی‌گیرد؛ از جمله تحلیل مؤلفه‌های اصلی تحلیل عاملی. این دو از بسیاری جهات شبیه هم بوده، به جای هم نیز به کار می‌روند.
در پژوهش حاضر، روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی به کار رفته است. در این روش، هیچ فرض ویژه‌ای درباره ساخت زیربنای متغیرهای مورد نیاز نیست و محقق به دنبال کشف بهترین ترکیب خطی بین متغیرهاست. منظور از بهترین ترکیب خطی هم این است که واریانس بیشتری از داده‌ها را به نسبت هر ترکیب خطی دیگری از متغیرها بتواند توجیه کند. بنابراین اولین مؤلفه اصلی، به عنوان بهترین چکیده از روابط خطّی آشکارشده در داده‌ها مطرح میشود و مؤلفه بعدی ممکن است به عنوان ترکیب خطّی متغیرها را که بیشترین واریانس باقی‌مانده پس از کنار گذاشتن اثر مؤلفه اول تعریف شود، شامل شود.
در این راستا علاوه بر توزیع طبیعی نمرهها، کنترل خطی بودن و تعداد بیشتر همبستگی‌های بالای 3/0 که قابلیت تحلیل عاملی را ممکن می‌سازد باید بررسی شود. در اجرا، نخست قابليت تحليل عاملي از طريق آزمون کايزر- ماير- اولکين7 (KMO) و آزمون کرويتبارتلت بررسي شد. بر اين اساس، مقدار آزمون کايزر- ماير- اولکين (535/0 KMO=) بيانگر کفايت نمونه‌برداري و مشخصه آزمون کرويتبارتلت (04/1068 ,001/0 p=) معنادار است که نشان ميدهد ماتريس همبستگي داده‌ها در جامعه، صفر نيست. بنابراين عمل عامل‌يابي قابل توجيه است.
آنگاه برای تعيين ساختار عاملي از شيوه اكتشافي (به خاطر کشف الگوهای پاسخی جدید در فرهنگ ایرانی) و روش تحليل مؤلفه‌هاي اصلي با چرخش پروماكس استفاده شد. در تحلیل عوامل چرخش‌های اصلی یا متعامد هستند و یا متمایل. بر اساس مفهوم‌بندی نظریه از صفات و اختلالات شخصیت، صفات نمایشی، مؤلفه‌های کاملاً ناهمبسته‌ای نیستند و بنابراین به علت عدم استقلال کامل عامل‌ها، چرخش تحلیل عاملی باید از نوع متمایل باشد. از بین چرخش‌های متمایل، روش پروماکس به خاطر توان بالای آن در شناسایی عامل، کاربرد بهتری دارد. در این مرحله، ماده‌هايي مشمول يك عامل شدند كه وزن عاملي 3/0 يا بالاتر را داشتند. در كل پانزده عامل، ارزش ويژه بالاتر از يك داشتند و در مجموع 66/64 درصد واريانس‌هاي مشاهدهشده را تبيين مي‌کردند.
رسم نمودار ارزش‌هاي ويژه (نمودار شماره 1) و الگوي وزن‌هاي عاملي، دو عامل را پيشنهاد نمود. تصمیم‌گیری نهایی درباره تعداد عامل‌ها با استفاده از تحلیل موازی در برنامه مونته کارلو پی ای انجام گرفت و نشان داد که دو مؤلفه با ارزش‌های ویژه فراتر از ارزش‌های ملاک متناسب برای ماتریس داده‌های ایجادشده به صورت تصادفی هستند. بنابراین این عامل‌ها ابقا شدند و سپس برای کمک به تفسیر در معرض چرخش پروماکس قرار گرفتند. ضرايب ماتريس‌هاي الگوي عاملي راهحل دو عاملي در جدول 10 خلاصه شده است. شماره سؤالات، شماره‌های موجود در فرم اصلی هستند.
شکل 1- نمودار آزمون اسکری
جدول 2- ضرايب ماتريس‌هاي الگوي عاملي با چرخش پروماكس راهحل دو عاملي
سؤال | ضرايب ماتريس الگوي عاملي | ميزان اشتراك | |
عامل 1 | عامل 2 | ||
17 | 55/0 |
| 61/0 |
5 | 52/0 |
| 70/0 |
32 | 45/0 |
| 58/0 |
36 | 45/0- |
| 51/0 |
12 | 45/0- |
| 53/0 |
24 | 44/0 | 40/0- | 70/0 |
15 | 44/0- |
| 56/0 |
35 | 4/0 |
| 54/0 |
29 | 40/0 |
| 61/0 |
8 | 40/0 |
| 69/0 |
3 | 39/0- |
| 50/0 |
26 | 36/0 |
| 63/0 |
7 | 36/0- |
| 53/0 |
6 |
| 63/0 | 64/0 |
14 |
| 47/0 | 60/0 |
23 |
| 46/0- | 80/0 |
20 | 37/0 | 43/0 | 68/0 |
16 |
| 41/0 | 71/0 |
13 | 32/0 | 40/0- | 76/0 |
25 |
| 37/0 | 76/0 |
30 |
| 36/0- | 68/0 |
همان‌گونه که در جدول بالا مشاهده ميشود، در راهحل دو عاملي، ابعاد داراي وزن در عامل اول با ارزش ویژه 94/2 و تبیین 02/14 درصد از واريانس‌هاي مشاهدهشده، بيشتر نشانه‌شناسي مربوط به خلق را شامل مي‌شوند و «توجهطلبی» نامگذاري ميشود. ابعاد داراي وزن در عامل دوم با ارزش ویژه 85/1 و تبیین 8/8 درصد از واريانس‌هاي مشاهدهشده، بيشتر نشانه‌شناسي مربوط به شادابی و نشاط اجتماعی را پوشش مي‌دهند و «اغراقگویی/ عدم وابستگی» نامگذاری مي‌گردد. دو عامل روی‌هم‌رفته 34/22 درصد از واریانس‌های مشاهدهشده مقیاس شخصیت نمایشی را تبیین می‌کنند.
سؤالات 1، 2، 4، 9، 10، 11، 18، 19، 21، 22، 27، 28، 31، 33 و 34 به دلیل ضعیف بودن همبستگیشان از تحلیل حذف شدند. لازم به ذکر است که حذف سوالات به خاطر وزن پایین آنها در استخراج عامل‌های شخصیت نمایشی است. بنابراین به معنای حذف از پرسشنامه نیست. همچنین وجود سؤالات مشترک در عامل‌های استخراجشده، نشاندهندۀ همبستگی نسبی میان عامل‌هاست و اینکه عامل‌های استخراجشده صد درصد مستقل از هم نیستند. این حالت در تحلیل عاملی همه ابعاد شخصیت اتفاق می‌افتد و در اینجا هم که صفات شخصیت نمایشی مدنظر بوده است.
در ادامه، ویژگی‌های توصیفی نمرههای شخصیت نمایشی بر اساس میانگین و انحراف معیار در میان زنان - مردان، مجرد - متأهل شرکت‌کننده در پژوهش بررسی شد که نتایج آن در جداول (3) و (4) قابل مشاهده است.
جدول 3- ویژگی‌های توصیفی میانگین (و انحراف معیار)
نمرههای شخصیت نمایشی در زنان و مردان
گروه متغیر | شخصیت نمایشی | توجهطلبی | اغراقگویی/ عدم وابستگی |
زنان | 26/43 (44/12) | 68/17 (43/5) | 13/10 (42/4) |
مردان | 32/40 (46/12) | 42/15 (39/5) | 75/7 (19/4) |
جدول 4- ویژگی‌های توصیفی نمرههای شخصیت نمایشی در گروه‌های مجرد و متأهل
گروه متغیر | شخصیت نمایشی | عامل توجهطلبی | عامل اغراقگویی/ عدم وابستگی |
مجرد | 26/44 (39/11) | 68/18 (11/6) | 13/11 (55/4) |
متأهل | 47/39 (41/11) | 84/14 (32/5) | 85/6 (43/4) |
همچنین برای بررسی رابطه نمرههای شخصیت نمایشی و سن شرکت‌کننده‌ها، از روش همبستگی پیرسون استفاده شد که نتایج آن در جدول (5) منعکس شده است.
جدول 5- ضرایب همبستگی نمرههای شخصیت نمایشی و سن
متغیر- شاخص | ضریب همبستگی | سطح معنی‌داری |
شخصیت نمایشی | 23/0- | 01/0 |
توجهطلبی | 25/0- | 01/0 |
اغراقگویی/ عدم وابستگی | 21/0- | 01/0 |
اطلاعات جدول بالا نشان میدهد که بین سن و نمرههای شخصیت نمایشی، رابطه منفی وجود دارد و با افزایش سن، از مقدار نمرههای شخصیت نمایشی کاسته میشود.
بحث و نتیجه‌گیری
پژوهش حاضر با هدف بررسی نشانه‌شناسی شخصیت نمایشی در فرهنگ ایرانی با
استفاده از روش تحلیل عاملی در نمونه بزرگی از دانشجویان انجام گرفت. نتایج نشان داد که توجهطلبی و اغراقگویی/ عدم وابستگی، مهم‌ترین نشانۀ شخصیت نمایشی در فرهنگ ایرانی است. پیش از پژوهش حاضر، تنها یک تحقیق به بررسی نشانه‌شناسی شخصیت نمایشی در فرهنگ آمریکایی پرداخته است. دوبعدی بودن نشانه‌های شخصیت نمایشی در پژوهش حاضر، همسو با یافته‌های پژوهش فرگوسن و نگی (2014) در فرهنگ آمریکایی است.
در مطالعه فرگوسن و نگی، عامل اول، اغواگری بود و عامل دوم، جلب توجه. بنابراین یافته‌های پژوهش حاضر در راستای تحقیقات قبلی بهنوعی بر دوبعدی بودن شخصیت نمایشی تأکید می‌کند. اما تفاوت‌هایی هم از نظر اولویت عامل‌های شناساییشده در فرهنگ ایرانی و آمریکایی وجود دارد؛ به طوری که اغواگری‌های جنسی، نخستین عامل و نشانۀ شخصیت نمایشی در فرهنگ آمریکایی است و توجهطلبی در مرتبه بعدی قرار دارد؛ اما در فرهنگ ایرانی، توجهطلبی، اولین عامل و نشانه آن است. همچنین در فرهنگ ایرانی، اغراقگویی در کنار عدم وابستگی از نشانه‌های غالب شخصیت نمایشی به شمار می‌رود. اغراقگویی به ویژگی‌هایی اشاره دارد که شامل بیان موضوعات عادی و غیر مهم با لحنی بسیار هیجانی که هدف از آن تحت تأثیر قرار دادن مخاطب است. عدم وابستگی نیز نشان‌دهنده سطحی بودن روابط و عواطف بینفردی است. این ویژگی در ملاک‌های تشخیصی اختلال شخصیت نمایشی هم منعکس شده است. اما تفاوت بین دو پژوهش از زاویه نقش فرهنگ در پدیدایی اختلالات روانی قابل تبیین است (Bhugra et al, 2021:1).
در توصیف نقش فرهنگ در پدیدارشناسی اختلالات روانی از مفهوم روانپزشکی فرهنگی استفاده میشود. بر اساس این مفهوم، فرهنگ می‌تواند در بهزیستی و کنش افراد، نحوۀ بروز ناراحتی‌ها و تبیین و درمان آنها، نقش مؤثری داشته باشد. در واقع رویکرد چند‌رشته‌ای برای رسیدن به تشخیص مناسب، در کنار تلاش برای فهم عامل‌های آسیب‌پذیری، ماندگاری اختلالات روانی و نیز مداخلات درمانی، همگی تحت تأثیر فرهنگ قرار می‌گیرند (ر.ک: Kirmayer, 2018).
از طرفی همسویی یافته‌ها با ملاک‌های انجمن روانپزشکی آمریکا نشان‌دهنده ثبات نسبی علائم اختلال شخصیت نمایشی فارغ از تأثیر نسبی فرهنگ است. در سطح بالینی هرچند انجمن روانپزشکی آمریکا (2022)، ملاک‌های متعددی را برای اختلال شخصیت نمایشی در نظر گرفته است، نتایج تحقیق حاضر نشان داد که با استفاده از ابزاری که فرگوسن و نگی (2014) معرفی کردهاند و در نمونه غیر بالینی متشکل از قشر جوان، توجهطلبی و اغراقگویی/ عدم وابستگی، مؤلفه‌های مهم شخصیت نمایشی را تشکیل می‌دهند و به نظر می‌رسد که ملاک‌های دیگر در درجات بعدی اهمیت قرار می‌گیرند.
همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان‌دهنده رابطه منفی میان نمرههای شخصیت نمایشی و سن است. این یافته با تحقیقاتی که نشان داده‌اند با افزایش سن، از اختلال شخصیت نمایشی کاسته میشود (بولاند و دیگران، 1400، ج2: 424)، هماهنگ است. به نظر می‌رسد که با افزایش سن افراد مبتلا برحسب تجربه، توانایی تنظیم هیجانی‌شان بیشتر میشود و بهبود تنظیم هیجانی می‌تواند مسائل متعدد ارتباطیای که این افراد درگیر آنها هستند کاهش دهد.
اهمیت مفهوم هیستری که در قالب ویژگی‌های شخصیتی و نشانه‌های بالینی، خود را نشان میدهد، در روانشناسی انکارناپذیر بوده، در ابعاد فردی و اجتماعی قابل بررسی است. بعد فردی و شخصیتی هیستری، اختلال شخصیت نمایشی است که ویژگی‌های آن در سطوح بالینی و غیر بالینی می‌تواند نمودهای متنوعی داشته باشد. برخی از نمودهای بالینی آن عبارتند از اختلال شخصیت نمایشی و اختلالات علامت جسمانی شامل تبدیلی، جسمانی کردن، اضطراب بیماری و چند مورد دیگر. در سطح اجتماعی هم برخی از آسیب‌ها و انحرافات اجتماعی در نتیجه وجود رگه‌های هیستری و به‌ویژه اختلال شخصیت نمایشی ممکن است ایجاد شود. برای مثال سوء‌استفاده‌های جنسی از مبتلایان به این اختلال که با اغواگری‌های جنسی سعی در جلب توجه دیگران دارند، می‌تواند آسیب‌های روانی اجتماعی را متوجه فرد و جامعه نماید و یا افتادن به دامن اعتیاد در نتیجه تلقیین‌پذیری‌ها و همنوایی‌های اجتماعی زیادی که این افراد دارند، از دیگر آسیب‌های اجتماعی این اختلال می‌تواند باشد. همچنین انجام رفتارهای پرخطر دیگر مانند رانندگی‌های خطرناک در نتیجه هیجان‌طلبی و توجهطلبی ناشی از رفتارهای نمایشی می‌تواند تبعات منفی متنوعی برای فرد یا جامعه داشته باشد.
از آنجایی که اختلالات شخصیت می‌تواند روی کیفیت روابط صمیمی تأثیر بگذارد (ر.ک: Collison & Lynam, 2021)، مطابق تحقیقات، اختلال شخصیت نمایشی با کاهش رضایت زناشویی و به‌تبع آن طلاق، رابطه مستقیم نشان داده است (Disney et al, 2012: 959)؛ زیرا روابط پایدار خانوادگی مستلزم عواطف عمیق است، در حالی در افراد نمایشی، عواطف کاملاً سطحی و گذراست (Rahamim et al, 2012: 788). همچنین وجود رگه‌های شخصیت نمایشی می‌تواند روی نحوۀ تربیت فرزندان نیز تأثیر منفی بگذارد (ر.ک: Senberg et al, 2023)؛ زیرا ارتباط اختلالات شخصیت با نحوه شکل‌گیری سبک‌های دلبستگی بسیار قوی است (Luyten et al, 2021: 110).
با توجه به نقش فرهنگ در پدیدایی اختلالات شخصیتی، پرداختن به همبسته‌های آسیب‌شناختی فردی و اجتماعی شخصیت نمایشی در جامعه ایرانی نیز احساس می‌گردد و بر این اساس پیشنهاد میشود که متغیرهای یادشده در جامعه ایرانی هم بررسی شود. در بحث مربوط به محدودیت پژوهش، تحقیق حاضر، محدودیتی داشت که ممکن است نتایج حاصله را تحت تأثیر قرار دهد. دسترسی به نمونه‌های بالینی متشکل از مبتلایان به اختلال شخصیت نمایشی میسر نشد و پژوهش حاضر نتوانست فرضیه‌های خودش را در محیط بالینی هم بررسی نماید. از اینرو پیشنهاد میشود که تحقیقات بعدی با بررسی فرضیه‌هایی در سطح بالینی، غنای بیشتری به یافته‌های پژوهش حاضر ببخشند.
پیشنهادهای سیاستی
بررسی مبانی روانشناختی انحرافات و آسیب‌های اجتماعی می‌تواند در فهم، پیش‌بینی و پیشگیری از انواع این انحرافات مؤثر باشد. یکی از متغیرهایی که آسیب‌پذیری فرد را نسبت به انحرافات اجتماعی بیشتر می‌کند، وجود برخی ویژگی‌های شخصیتی نابهنجار از جمله اختلال شخصیت نمایشی است. به نظر می‌رسد که بخشی از سیاستگذاری‌های فرهنگی کشور باید معطوف به شناسایی این قبیل ویژگی‌های شخصیتی در جامعه و به‌ویژه خانواده باشد. از طریق شناسایی ویژگی‌های نمایشی و انجام اقدامات درمانی و مشاوره‌ای مناسب، بهتر می‌توان تمهیداتی را برای کاهش آسیب‌های مترتب بر این اختلال شخصیتی انجام داد.
منابع
باچر جیمز، هولی جیل و مینکا سوزان (1394) آسیب‌شناسی روانی، جلد 2، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران، ارسباران.
بولاند، رابرت و دیگران (1400) خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک، جلد 2، ترجمه فرزین رضاعی و دیگران، تهران، ارجمند.
پازوکی، ملیحه و خدیجه ابوالمعالی الحسینی (1402) «رواسازی و پایاسازی پرسشنامه نشانگان شخصیت نمایشی در دانشجویان»، پژوهش در سلامت روانشناختی، سال هفدهم، شماره 1، صص ۶۱-۷۵.
رشیدی، سمیه و دیگران (1401) «پیش‌بینی گرایش به جراحی زیبایی بر اساس ویژگی‌های اختلال شخصیت نمایشی و تنظیم‌شناختی هیجان در بین زنان دارای تحصیلات دانشگاهی»، ایده های نوین در روانشناسی، سال دوازدهم، شماره 16، صص 1-13.
فاتحی‌زاده، مریم و دیگران (1386) «بررسی میزان شیوع علایم اختلالات شخصیت ضد اجتماعی، خودشیفته، نمایشی و مرزی در بین دانش‌آموزان دختر»، روانشناسی بالینی و شخصیت، سال پنجم، شماره 1، صص 47-58.
قدسی، علی‌محمد و الهام مردانپور شهرکردی (1392) «بررسی رابطه بین مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی و نشانه‌های اختلال شخصیت نمایشی در دانش‌آموزان»، جامعه‌شناسی معاصر، سال اول، شماره 2، صص 51-69.
American Psychiatric Association. (2022) Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5-TR. Washington, DC: American psychiatric association.
Bhugra, D., Watson, C., & Wijesuriya, R. (2021) Culture and mental illnesses. International Review of Psychiatry, 33(1–2), 1–2.
Collison, K. L., & Lynam, D. R. (2021) Personality disorders as predictors of intimate partner violence: A meta-analysis. Clinical psychology review, 88, 102047.
Disney, K. L., Weinstein, Y., & Oltmanns, T. F. (2012) Personality disorder symptoms are differentially related to divorce frequency. Journal of Family Psychology, 26 (6), 959.
Ferguson, C. J., & Negy, C. (2014) Development of a brief screening questionnaire for histrionic personality symptoms. Personality and individual differences, 66, 124-127.
Fossati, A., & Somma, A. (2021) The assessment of personality pathology in adolescence from the perspective of the Alternative DSM-5 Model for Personality Disorder. Current Opinion in Psychology, 37, 39-43.
Furnham, A., & Sherman, R. A. (2021) Dark side personality and safety-related traits. Personality and individual differences, 171, 110510.
Gunay-Oge, R., Oshio, A., & Isikli, S (2023) Culture and individualistic self-construal moderate the relationships between childhood experiences and narcissistic personality psychopathology level in adulthood. Personality and Individual Differences, 201, 111948.
Hepp, J., & Niedtfeld, I. (2022) Prosociality in personality disorders: Status quo and research agenda. Current Opinion in Psychology, 44, 208-214.
Hughes, D. J., Adie, J. W., Kratsiotis, I. K., Bartholomew, K. J., Bhakta, R., & Martindale, J. (2023) Dark personality traits and psychological need frustration explain future levels of student satisfaction, engagement, and performance. Learning and Individual Differences, 103, 102273.
Joshi, P., Joshi, G., & Singh, A. (2024) Dark personality de facto among students: A bibliometric analysis and systematic literature review. Personality and Individual Differences, 224, 112651.
Kirmayer, L. (2018) Cultural Psychiatry in historical perspective. In D. Bhugra and K. Bhui (eds), Textbook of Cultural psychiatry (pp 1–17). Cambridge University Press.
Knox, L. D., & Nissan, C. D. (2023) Using empathy to prevent burnout treating patients with cluster B personality disorders in psychiatry residency: A case study in context. Personalized Medicine in Psychiatry, 37, 100102.
Kramer, U. (2019) Personality, personality disorders, and the process of change. Psychotherapy Research, 29(3), 324-336.
Kraus, G., & Reynolds, D. J. (2001) The “abc's” of the cluster b's: Identifying, understanding, and treating cluster b personality disorders. Clinical psychology review, 21(3), 345-373.
Langerbeck, M., Baggio, T., Messina, I., Bhat, S., &Grecucci, A. (2023) Borderline shades: morphometric features predict borderline personality traits but not histrionic traits. NeuroImage: Clinical, 40, 103530.
Luyten, P., Campbell, C., &Fonagy, P. (2021) Rethinking the relationship between attachment and personality disorder. Current opinion in psychology, 37, 109-113.
Presnall, J. R., & Widiger, T. A. (2012) Personality disorders. In Psychopathology (pp. 289-318). Routledge.
Rahamim, O., Meiran, N., Ostro, S., & Shahar, G. (2012) Individuals with histrionic personality disorder features categorize disliked persons as negative following intimacy induction: A state trait interaction analysis. Personality and Individual Differences, 52(7), 788-793.
Ritschel, L. A., & Cassiello-Robbins, C. (2023) Hope and depression and personality disorders. Current Opinion in Psychology, 49, 101507.
Sakai, R., Nestoriuc, Y., Nolido, N. V., & Barsky, A. J. (2010). The prevalence of personality disorders in hypochondriasis. The Journal of clinical psychiatry, 71(1), 15476.
Senberg, A., Schmucker, M., Oster, A., & Zumbach, J. (2023) Parental personality disorder and child maltreatment: A systematic review and meta-analysis. Child abuse & neglect, 140, 106148.
Sorokowski, P., Sorokowska, A., Frackowiak, T., Karwowski, M., Rusicka, I., & Oleszkiewicz, A. (2016) Sex differences in online selfie posting behaviors predict histrionic personality scores among men but not women. Computers in Human Behavior, 59, 368-373.
Tannenbaum, L., & Rodzen, M. (2021) Traits Versus States: Understanding Personality Disorders. Physician Assistant Clinics, 6(3), 467-477.
Torrico, T. J., French, J. H., Aslam, S. P., & Shrestha, S. (2024) Histrionic personality disorder. In StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing.
[1] * نویسنده مسئول: استاد، گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران A_mohammadzadeh@pnu.ac.ir
[2] ** کارشناسارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران golizadeh8285@gmail.com
[3] *** دانشجوی کارشناسیارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران
[4] **** کارشناسارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران fatemehjanmohammadi107@gmail.com
[5] . histrionic personality
[6] . Ferguson &Negy
[7] . Kaiser-Mayer-Olkin
