بررسی تطبیقی آفت حرص و طمع در مثنوی های تعلیمی با رویکرد به مصیبتنامه عطار و مثنوی معنوی مولانا
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیمجتبی عارفخانی 1 , فرزاد عباسی 2 , محبوبه ضیاء خدادادیان 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور
2 - استادیار گروه زبان وادبیات فارسی ،واحد بیشابور، دانشگاه ازاد اسلامی، نیشابور ، ایران
3 - استادیار گروه زبان وادبیات فارسی،واحد نیشابور، دانشگاه ازاد اسلامی، نیشابور ، ایران.
کلید واژه: تطبیق, حرص و طمع, مصیبت نامه, عطار, مثنوی معنوی, مولانا.,
چکیده مقاله :
در تبیین مبانی ومفاهیم اخلاقی به ویژه رذایل اخلاقی بیشترین مقوله‌های کاربردی در بیان تعریف، سبب و علت و شیوه‌های درمانی آن است.آنچه که در بیان حرص وطمع در دیدگاه این دو عارف وشاعر به خوبی مشهود است بهره مندی، استناد وتوجه به مفاهیم قرآنی وروایات اسلامی در این زمینه است، هر دو عارف حرص وطمع را در وجود انسان مانند دیگر غرایز نهادینه در سرشت وفطرت وی دانسته با این تفاوت که مولوی به دو حرص پسندیده و مذموم اشاره می‌نماید اما عطار تکیه بر مذموم بودن این خصلت دارد.نکوهش حرص وطمع وتوصیه به پرهیز ازآن با یاد مرگ ویاد خداوند ونیز داشتن قناعت در کلام هردوشاعر جاری است.نگاه متفاوت مولوی در باب حرص توجه به حرص پسندیده وبیان عواقب ناشی از آن است، مولوی توصیف بیشتری از حرص وطمع نسبت به عطار در مثنوی ارائه کرده که البته این را نمی‌توان خرده ونقصانی بر مصیبت نامه که حجم کمتری نسبت به مثنوی دارد وارد نمود.
In the explanation of moral foundations and concepts, especially moral vices, the most useful categories are in the expression of definition, cause and treatment methods. What is evident in the expression of greed and greed in the view of these two mystics and poets is the benefit, citation and attention to Quranic concepts and Islamic narrations. It is in this context that both mystics consider greed and greed in human existence as other institutional instincts in his nature and nature, with the difference that Maulavi points to two types of greed, acceptable and reprehensible, but Attar relies on the reprehensibility of this trait. Condemnation of greed and greed and advice Avoiding it by remembering death and remembering God and having contentment is common in the words of both poets. Maulavi's different view on greed is to pay attention to greed and the consequences of it. Maulavi has given a more detailed description of greed and greed than Attar in Masnavi, which of course It is not possible to make small mistakes on the book of calamities, which is smaller than Masnavi.
آمدي، عبد الواحد بن محمد ( 1411ق)غرر الحكم و درر الكلم. تحقیق: سید مهدي رجائی.چاپ دوم. قم: دار الكتاب الإسلامی.
ابن بابویه، محمد بن على (1362).الخصال. چاپ اول. قم: جامعه مدرسین.
الهی زاده، مريم ، محققی ، عبدالمجيد(1395)«تحليل و بررسی نقد اجتماعی در مصيبتنامه‌ی عطار نیشابوریبر مبنای روششناسی اسکينر» فصل نامه‌ی تخصصی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی،صص138-160.
حسینی حميدآبادي ،مهناز ، يزدان پناه، مهرعلي (1394) «بررسي تطبيقي حرص در قرآن كريم و مثنوي مولانا» فصلنامه علمي پژوهشي زبان و ادب فارسي- دانشگاه آزاد اسلامي واحد سنندج- شماره 24/ سال هفتم.
حقانی زنجانی، حسین ( 1361) «انگیزه هاي حرص»، درس‌هایی از مكتب اسلام، سال22، شماره12.
دهخدا، علی اکبر (1373)لغت نامه دهخدا. چاپ اول. مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1374) المفردات فی غریب القرآن، نشر دارالقلم.
رحیمی ،امین، موسوی،سیده زهرا،مروارید،مهرداد(1393)«نمادهای جانوری نفس در متون عرفانی با تکیه بر آثار سنایی، عطار و مولوی» فصلنامه علمی پژوهشی شماره 62.
زرینکوب، عبدالحسین. (1389)سیری در شعر فارسی. تهران: سخن.
سنایى، مجدود بن آدم(1388)،حديقةالحقيقة و شريعةالطريقة،چاپ اول، تهران: فردوس
شوپنهاور، آرتور (1391 )در باب حکمت زندگیترجمه محمد مبشری چاپ سوم نیلوفر تهران
عطار، فرید الدین محمد. (1388). مصیبتنامه. تصحیح محمدرضا شفیعیکدکنی. تهران: سخن.
کلینی، محمد بن یعقوب (1369)أصول الكافی. ترجمه: سید جواد مصطفوي. چاپ اول. تهران: کتاب فروشی علمیه اسلامیه.
مصطفوى، حسن (1368)التحقیق فى کلمات القرآن الكریم. چاپ اول. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
معین، محمد (1342)فرهنگ فارسی. تهران: موسسه چاپ و انتشارات امیر کبیر
مولوي، (1357)، مثنوي معنوي، مقدمه استاد بديع الزّمان فروزانفـر، چاپ هشتم ،تهـران : انتـشارات علمي.
نراقی، احمد بن محمد مهدي (1378).معراج السعادة.قم: هجرت.
نفیسی، علی اکبر (1318)فرهنگ نفیسی.تهران: شرکت سهامی چاپ رنگین.
نــوروز پــور ، لــيلا، (1392)«حرص و طمع در مثنوي مولوي و مقايسة آن تعليمي باچهار ا ثر حوزه اد بيات» فصلنامه تخصصي سبك شناسي نظم و نثر فا رسيادب، سال ششم، شماره اول، شماره پياپي 19، صفحات444- 431.
20. هاشمی رفسنجانی، اکبر (1383)فرهنگ قرآن.چاپ دوم. قم: بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم).
127 |
صفحات 152 – 127
بررسی تطبیقی آفت حرص و طمع در مثنوی های تعلیمی
با رویکرد به مصیبتنامه عطار و مثنوی معنوی مولانا
مجتبی عارفخانی 1
فرزاد عباسی 2
محبوبه ضیاء خدادادیان 3
چکیده
در تبیین مبانی ومفاهیم اخلاقی به ویژه رذایل اخلاقی بیشترین مقوله‌های کاربردی در بیان تعریف، سبب و علت و شیوه‌های درمانی آن است.آنچه که در بیان حرص وطمع در دیدگاه این دو عارف وشاعر به خوبی مشهود است بهره مندی، استناد وتوجه به مفاهیم قرآنی وروایات اسلامی در این زمینه است، هر دو عارف حرص وطمع را در وجود انسان مانند دیگر غرایز نهادینه در سرشت وفطرت وی دانسته با این تفاوت که مولوی به دو حرص پسندیده و مذموم اشاره می‌نماید اما عطار تکیه بر مذموم بودن این خصلت دارد.نکوهش حرص وطمع وتوصیه به پرهیز ازآن با یاد مرگ ویاد خداوند ونیز داشتن قناعت در کلام هردوشاعر جاری است.نگاه متفاوت مولوی در باب حرص توجه به حرص پسندیده وبیان عواقب ناشی از آن است، مولوی توصیف بیشتری از حرص وطمع نسبت به عطار در مثنوی ارائه کرده که البته این را نمی‌توان خرده ونقصانی بر مصیبت نامه که حجم کمتری نسبت به مثنوی دارد وارد نمود.
واژگان کلیدی
تطبیق، حرص و طمع، مصیبت نامه، عطار، مثنوی معنوی، مولانا.
[1] . دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور،ایران.
Email: mojtaba.aref729@gmail.com
[2] . استادیار گروه زبان وادبیات فارسی،واحد بیشابور، دانشگاه ازاد اسلامی، نیشابور، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: javaaba@gmail.com
[3] . استادیار گروه زبان وادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه ازاد اسلامی، نیشابور، ایران.
Email: mzia2000@yahoo.com
تاریخ دریافت: 15/8/1402 پذیرش نهایی: 25/11/1402
