بازسازی تکتونیک قدیمه ماسه‌سنگ‌های تریاس گروه نخلک در ایران مرکزی با استفاده از سن‌سنجی UPb زیرکن
محورهای موضوعی :سیده حلیمه هاشمی عزیزی 1 , پیمان رضائی 2
1 - گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بوعلی سینا
2 - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه هرمزگان
کلید واژه: ایران مرکزی, پالئوتتیس, تریاس, سن‌سنجی UPb زیرکن, گروه نخلک.,
چکیده مقاله :
گروه نخلک به سن تریاس در ایران مرکزی یک توالی رسوبی بسیار مهم در درک بهتر بسته شدن پالئوتتیس و کوهزایی ائوسیمرین در خاور میانه است. گروه نخلک متشکل از سه سازند الم، باقروق و اشین است، که بیشتر از ماسه‌سنگ‌های آذرآواری، کنگلومرای سیلیسی آواری مخلوط و کربنات‌های دریایی تشکیل شده است. در اینجا نگاهی داریم بر سن‌سنجی UPb زیرکن‌های آواری گروه نخلک تا خاستگاه آن را مشخص کرده و موقعیت تکتونیک قدیمه آن را در قلمرو پالئوتتیسی بازسازی کنیم. غالب زیرکن‌های آواری گروه نخلک شکل‌دار و نیمه‌شکل‌دار بوده و سن پرمین- تریاس (حدود 240-280 میلیون سال) را نشان می‌دهند، که شاهدی است بر تأمین رسوب از سنگ‌های آتش‌فشانی پرمین- تریاس کمان جاده ابریشم. تعداد کمتری از زیرکن‌ها سنین پالئوزوئیک پیش از پرمین را با پیک‌هایی در 320 و 480 میلیون سال نشان می‌دهند، که می‌تواند از پی‌سنگی که کمان ماگمایی بر روی آن تشکیل شده است استخراج شده باشد. دانه‌های زیرکن با سن نئوپروتروزوئیک-مزوپروتروزوئیک پسین (حدود 550-1100 میلیون سال) و پالئوپروتروزوئیک (حدود 1800-2200 میلیون سال) بی‌شکل یا گردشده هستند. زیرکن‌های پالئوپروتروزوئیک در بخش بالایی سازند باقروق (لادینین میانی) فراوان هستند که شاهدی است بر چرخه مجدد سنگ‌های رسوبی قدیمی‌تر. سنگ‌شناسی ماسه‌سنگ‌های این سازند حاکی از یک خاستگاه اضافی از جنس دگرگونی است. این تغییر کوتاه مدت در خاستگاه می‌تواند با بالاآمدگی تکتونیکی در ناحیه منشأ که منجر به فرسایش سنگ‌های دگرگونی با ماهیت شمال گندوانایی شده است توجیه شود. می‌توان نتیجه گرفت که قطعات قاره‌ای جدا شده از شمال گندوانا با منشأ احتمالی بلوک سیمرین، قبل از تریاس پسین به حاشیه جنوبی اوراسیا رسیده‌اند.
The Triassic Nakhlak Group in Central Iran is an important sedimentary succession that helps us better understand the closure of Palaeotethys and the Eo-Cimmerian orogeny in the Middle East. The Nakhlak Group consists of the Alam (Olenekian to Middle Anisian), Baqoroq (?Upper Anisian to Middle Ladinian), and Ashin (Upper Ladinian to ? Carnian) formations, which are mainly composed of volcaniclastic sandstones, mixed siliciclastic conglomerates, and marine carbonates. Here we examine the detrital zircon UPb ages from the Nakhlak Group to determine its provenance and constrain its palaeotectonic position within the Palaeotethyan realm. Most detrital zircons from the Nakhlak Group are euhedral and subhedral with Permian–Triassic ages (ca. 280–240 Ma), indicating they likely came from the Silk Road Arc's Permian–Triassic magmatic rocks. Minor zircon populations show pre-Permian Palaeozoic ages, around 320 Ma and 480 Ma, which probably originated from the basement on which the magmatic arc developed. Zircon grains with Neoproterozoic–latest Mesoproterozoic (ca. 550–1100 Ma) and Palaeoproterozoic (ca. 1800–2200 Ma) ages are anhedral or rounded, with the latter being more prominent in the upper Baqoroq Formation (Middle Ladinian), suggesting the recycling of older sedimentary rocks. Sandstone petrography indicates an additional metamorphic provenance for this formation, possibly due to a tectonic uplift in the source area, resulting in the erosion of metamorphosed rocks with a northeast Gondwanan affinity. This suggests that northeast Gondwana-derived continental fragments likely belonging to the Cimmerian blocks had already arrived at the southern Eurasian margin in pre-Late Triassic time.
Alavi, M., Vaziri, H., Seyed Emami, K. and Lasemi, Y., 1997. The Triassic and associated rocks of the Nakhlak and Aghdarband areas in central and northeastern Iran as remnants of the southern Turanian active continental margin, Geological Society of American Bulletin, 109, 1563–1575.
Bagheri, S. and Stampfli, G.M., 2008. The Anarak, Jandaq and Posht-e-Badam metamorphic complexes in Central Iran: new geological data, relationships and tectonic implications. Tectonophysics 451, 123–155.
Balini, M., Nicora, A., Berra, F., Garzanti, F., Levera, M., Mattei, M., Muttoni, M., Zanchi, A., Bollati, I., Larghi, C., Zanchetta, S., Salamati, R. and Mossavvari, F., 2009. The Triassic stratigraphic succession of Nakhlak (Central Iran), a record from an active margin. In: Brunet, M.F., Wilmsen, M., Granath, J.W. (Eds.), South Caspian to Central Iran Basins. Geological Society London, Special Publication, 312, 287–321.
Baud, A., Stampfli, G. and Steen, D., 1991. The Triassic Aghdarband Group: volcanism and geological evolution, Abhandlungen der Geologischen Bundesanstalt Wien, 38, 125–137.
Berberian, M. and King, G., 1981. Toward a paleogeographic and tectonic evolution of Iran, Canadian Journal of Earth Sciences, 18, 210–265.
Buchs, D.M., Bagheri, S., Martin, L., Hermann, J. and Arculus, R., 2013. Paleozoic to Triassic ocean opening and closure preserved in Central Iran: constraints from the geochemistry of meta-igneous rocks of the Anarak area, Lithos, 172–173, 267–287.
Cohen, K.M., Harper, D.A.T., Gibbard, P.L. and Fan, J.-X., 2018. The International Chronostratigraphic Chart, International Commission on Stratigraphy, http://www.stratigraphy.org/ICSchart/ChronostratChart2018-08.pdf.
Davoudzadeh, M., Soffel, H. and Schmidt, K., 1981. On the rotation of Central–East-Iranmicroplate, Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, 3, 180–192.
Davoudzadeh, M. and Seyed-Emami, K., 1972. Stratigraphy of the Triassic Nakhlak Group, Anarak region, Central Iran, Geological Survey of Iran Report, 28, 5–28.
Garzanti, E., Gaetani, M., 2002. Unroofing history of Late Paleozoic magmatic arcs within the “Turan Plate” (Tuarkyr, Turkmenistan). Sediment. Geol. 151, 67–87.
Kooijman, E., Berndt, J. and Mezger, K., 2012. U–Pb dating of zircon by laser ablation ICP-MS: recent improvements and new insights, Eur. J. Mineral., 24, 5–21.
Hashemi Azizi, S.H., Rezaee, P., Jafarzadeh, M., Meinhold, G., Moussavi Harami, S.R. and Masoodi, M., 2018a. Early Mesozoic sedimentary-tectonic evolution of the Central-East Iranian microcontinent: evidence from a provenance study of the Nakhlak Group, Geochemistry, 78, 340–355.
Hashemi Azizi, S.H., Rezaee, P., Jafarzadeh, M., Meinhold, G., Moussavi Harami, S.R. and Masoodi, M., 2018b. Evidence from detrital chrome spinel chemistry for a Paleo-Tethyan intra-oceanic island-arc provenance recorded in Triassic sandstones of the Nakhlak Group, Central Iran, Journal of African Earth Sciences, 143, 242–252.
Honarmand, M., Li, X.-H., Nabatian, G., Rezaeian, M. and Etemad-Saeed, N., 2016. Neoproterozoic–Early Cambrian tectono-magmatic evolution of the Central Iranian terrane, northern margin of Gondwana: Constraints from detrital zircon U–Pb and Hf–O isotope studies. Gondwana Research, 37, 285–300.
Horton, B.K., Hassanzadeh, J., Stockli, D.F., Axen, G.J., Gillis, R.J., Guest, B., Amini, A., Fakhari, M.D., Zamanzadeh, S.M. and Grove, M., 2008. Detrital zircon provenance of Neoproterozoic to Cenozoic deposits in Iran: implications for chronostratigraphy and collisional tectonics. Tectonophysics, 451, 97–122.
Löwen, K., Meinhold, G., Güngör, T. and Berndt, J., 2017. Palaeotethys-related sediments of the Karaburun Peninsula, western Turkey: constraints on provenance and stratigraphy from detrital zircon geochronology, International Journal of Earth Sciences, 106, 2771–2796.
Meinhold, G., Hashemi Azizi, S.H. and Berndt, J., 2020. Permian–Triassic magmatism in response to Palaeotethys subduction and pre-Late Triassic arrival of northeast Gondwana-derived continental fragments at the southern Eurasian margin: Detrital zircon evidence from Triassic sandstones of Central Iran, Gondwana Research, 83, 118131.
Meinhold, G., Morton, A.C. and Avigad, D., 2013. New insights into peri-Gondwana paleogeography and the Gondwana super-fan system from detrital zircon U–Pb ages, Gondwana Research, 23, 661–665.
Meinhold, G., Morton, A.C., Fanning, C.M., Frei, D., Howard, J.P., Phillips, R.J., Strogen, D. and Whitham, A.G., 2011. Evidence from detrital zircons for recycling of Mesoproterozoic and Neoproterozoic crust recorded in Paleozoic and Mesozoic sandstones of southern Libya, Earth and Planetary Science Letters, 312, 164–175.
Moghadam, H., Li, X.H., Griffin, W.L., Stern, R.J., Thomsen, T.B., Meinhold, G., Aharipour, R. and O'Reilly, S.Y., 2017. Early Paleozoic tectonic reconstruction of Iran: tales from detrital zircon geochronology, Lithos, 268–271, 87–101.
Natal’in, B.A. and Şengör, A.M.C., 2005. Late Palaeozoic to Triassic evolution of the Turan and Scythian platforms: the pre-history of the Palaeo-Tethyan closure, Tectonophysics, 404, 175–202.
Noda, A., 2016. Forearc basins: types, geometries, and relationships to subduction zone dynamics. Geological Society of American Bulletin, 128, 879–895.
Ruttner, A.W., 1993. Southern borderland of Triassic Laurasia in north-east Iran, Geologische Rundschau, 82, 110–120.
Seyed-Emami, K., 2003. Triassic of Iran, Facies, 48, 91–106.
Silver, E.A. and Reed, D.L., 1988. Backthrusting in accretionary wedges. Journal of Geophysics Research, 93, 3116–3126.
Vaziri, S.H. and Fürsich, F.T., 2007. Middle to Upper Triassic deep-water trace fossils from the Ashin Formation, Nakhlak Area, Central Iran, Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran, 18, 263–268.
Vaziri, S.H., Senowbari-Daryan, B. and Kohansal-Ghadimvand, N., 2005. Lithofacies and microbiofacies of the Upper Cretaceous rocks (Sadr unit) of Nakhlak area in Northeastern Nain, Central Iran, Journal of Geosciences, Osaka City University, 48, 71–80.
Vaziri, S.H., Fürsich, F.T. and Kohansal-Ghadimvand, N., 2012. Facies analysis and depositional environments of the Upper Cretaceous Sadr unit in the Nakhlak area, Central Iran, Revista Mexicana de Ciencias Geológicas, 29, 384–397.
Vermeesch, P., 2012. On the visualisation of detrital age distributions, Chemical Geology, 312–313, 190–194.
Zanchetta, S., Berra, F., Zanchi, A., Bergomi, M., Caridroit, M., Nicora, M. and Heidarzadeh, G., 2013. The record of the Late Palaeozoic active margin of the Palaeotethys in NE Iran: constraints on the Cimmerian orogeny, Gondwana Research, 24, 1237–1266.
Zanchi, A., Zanchetta, S., Garzanti, E., Balini, M., Berra, F., Mattei, M. and Muttoni, G., 2009a.
The Cimmerian evolution of the Nakhlak–Anarak area, Central Iran, and its bearing for the reconstruction of the history of the Eurasian margin. In: Brunet, M.F., Wilmsen, M. and Granath, J.W. (Eds.), South Caspian to Central Iran Basins, Geological Society London, Special Publication 312, 261–286.
Zanchi, A., Zanchetta, S., Garzanti, E., Balini, M., Berra, F., Mattei, M. and Muttoni, G., 2009b. The Cimmerian evolution of the Nakhlak–Anarak area, Central Iran, and its bearing for the reconstruction of the history of the Eurasian margin. In: Brunet, M.F., Wilmsen, M., Granath, J.W. (Eds.), South Caspian to Central Iran Basins. Geological Society London, Special Publication 312, 261–286.
بازسازی تکتونیک قدیمه ماسه‌سنگ‌های تریاس گروه نخلک در ایران مرکزی با استفاده از سن‌سنجی U-Pb زیرکن
سیده حلیمه هاشمی عزیزی1و1 و پیمان رضائی2
1 دانش‌آموخته دکتری، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بوعلی سینا
2 دانشیار، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه هرمزگان
چکیده
گروه نخلک به سن تریاس در ایران مرکزی یک توالی رسوبی بسیار مهم در درک بهتر بسته شدن پالئوتتیس و کوهزایی ائوسیمرین در خاور میانه است. گروه نخلک متشکل از سه سازند الم، باقروق و اشین است، که بیشتر از ماسه‌سنگ‌های آذرآواری، کنگلومرای سیلیسی آواری مخلوط و کربنات‌های دریایی تشکیل شده است. در اینجا نگاهی داریم بر سن‌سنجی U-Pb زیرکن‌های آواری گروه نخلک تا خاستگاه آن را مشخص کرده و موقعیت تکتونیک قدیمه آن را در قلمرو پالئوتتیسی بازسازی کنیم. غالب زیرکن‌های آواری گروه نخلک شکل‌دار و نیمه‌شکل‌دار بوده و سن پرمین- تریاس (حدود 240-280 میلیون سال) را نشان می‌دهند، که شاهدی است بر تأمین رسوب از سنگ‌های آتش‌فشانی پرمین- تریاس کمان جاده ابریشم. تعداد کمتری از زیرکن‌ها سنین پالئوزوئیک پیش از پرمین را با پیک‌هایی در 320 و 480 میلیون سال نشان می‌دهند، که می‌تواند از پی‌سنگی که کمان ماگمایی بر روی آن تشکیل شده است استخراج شده باشد. دانه‌های زیرکن با سن نئوپروتروزوئیک-مزوپروتروزوئیک پسین (حدود 550-1100 میلیون سال) و پالئوپروتروزوئیک (حدود 1800-2200 میلیون سال) بی‌شکل یا گردشده هستند. زیرکن‌های پالئوپروتروزوئیک در بخش بالایی سازند باقروق (لادینین میانی) فراوان هستند که شاهدی است بر چرخه مجدد سنگ‌های رسوبی قدیمی‌تر. سنگ‌شناسی ماسه‌سنگ‌های این سازند حاکی از یک خاستگاه اضافی از جنس دگرگونی است. این تغییر کوتاه مدت در خاستگاه می‌تواند با بالاآمدگی تکتونیکی در ناحیه منشأ که منجر به فرسایش سنگ‌های دگرگونی با ماهیت شمال گندوانایی شده است توجیه شود. می‌توان نتیجه گرفت که قطعات قاره‌ای جدا شده از شمال گندوانا با منشأ احتمالی بلوک سیمرین، قبل از تریاس پسین به حاشیه جنوبی اوراسیا رسیده‌اند.
واژه‌های کلیدی: ایران مرکزی، پالئوتتیس، تریاس، سن‌سنجی U-Pb زیرکن، گروه نخلک.
Palaeotectonic reconstruction of sandstones from the Triassic Nakhlak Group in Central Iran, using U-Pb zircon dating
Seyyedeh Halimeh Hashemi Azizi*1 & Payman Rezaee2
1 Laboratory manager; Geology department; Faculty of sciences; Bu Ali-Sina University
2 Associated professor; Geology department; Faculty of sciences; Hormozgan University
Abstract: The Triassic Nakhlak Group in Central Iran is an important sedimentary succession that helps us better understand the closure of Palaeotethys and the Eo-Cimmerian orogeny in the Middle East. The Nakhlak Group consists of the Alam (Olenekian to Middle Anisian), Baqoroq (?Upper Anisian to Middle Ladinian), and Ashin (Upper Ladinian to ? Carnian) formations, which are mainly composed of volcaniclastic sandstones, mixed siliciclastic conglomerates, and marine carbonates. Here we examine the detrital zircon U-Pb ages from the Nakhlak Group to determine its provenance and constrain its palaeotectonic position within the Palaeotethyan realm. Most detrital zircons from the Nakhlak Group are euhedral and subhedral with Permian–Triassic ages (ca. 280–240 Ma), indicating they likely came from the Silk Road Arc's Permian–Triassic magmatic rocks. Minor zircon populations show pre-Permian Palaeozoic ages, around 320 Ma and 480 Ma, which probably originated from the basement on which the magmatic arc developed. Zircon grains with Neoproterozoic–latest Mesoproterozoic (ca. 550–1100 Ma) and Palaeoproterozoic (ca. 1800–2200 Ma) ages are anhedral or rounded, with the latter being more prominent in the upper Baqoroq Formation (Middle Ladinian), suggesting the recycling of older sedimentary rocks. Sandstone petrography indicates an additional metamorphic provenance for this formation, possibly due to a tectonic uplift in the source area, resulting in the erosion of metamorphosed rocks with a northeast Gondwanan affinity. This suggests that northeast Gondwana-derived continental fragments likely belonging to the Cimmerian blocks had already arrived at the southern Eurasian margin in pre-Late Triassic time.
Keywords: Central Iran; Palaeotethys; Triassic; U-Pb zircon dating; Nakhlak Group.
مقدمه
این مقاله بر روی سن‌سنجی U-Pb زیرکن‌های آواری گروه نخلک متمرکز است. گروه نخلک به سن تریاس در ایران مرکزی قرار دارد (شکل 1- الف) که منطقه‌ای کلیدی در درک بسته شدن اقیانوس پالئوتتیس و رسیدن بلوک سیمرین به حاشیه جنوبی اوراسیا و برخورد با آن است. این توالی رسوبی بیشتر سیلیسی آواری متفاوت از لایه‌های هم‌سن خود در نواحی اطراف است که اغلب از جنس رخساره‌های کربناته پلتفرمی هستند (Alavi et al., 1997; Seyed-Emami, 2003)؛ و با گروه آق‌دربند به سن تریاس واقع در شمال شرق ایران، شرق کپه‌داغ که ماهیت اوراسیایی دارد مشابهت‌هایی را نشان می‌دهد (برای مثال: Davoudzadeh et al., 1981; Baud et al., 1991; Alavi et al., 1997). البته گروه نخلک در یک حوضه پیش‌کمانی نهشته شده است (برای مثال Alavi et al., 1997)، درحالی‌که گروه آق‌دربند در یک حوضه پشت‌کمانی رسوب‌گذاری شده است (برای مثال Baud et al., 1991; Balini et al., 2019).
به دلیل نبود داده‌های قابل اعتماد و کافی (به عنوان مثال داده‌های مربوط به خاستگاه) برای بررسی مدل‌های مختلف تکتونیک قدیمه ایران مرکزی، تحولات تکتونیک قدیمه این پهنه مهم از جمله گروه نخلک، سال‌ها بدون قطعیت باقی‌ماند. بالینی و همکاران (Balini et al., 2009) و زانچی و همکاران (Zanchi et al., 2009a) اطلاعاتی را در باب سنگ‌شناسی گروه نخلک ارائه دادند تا از طریق آن خاستگاه این رسوبات آواری را مورد بحث قرار دهند. هاشمی عزیزی و همکاران (Hashemi Azizi et al., 2018a, b) داده‌های سنگ‌شناسی جدیدی را به همراه ژئوشیمی سنگ کل و شیمی کانی ارائه دادند. تمامی این پژوهش‌ها کمان ماگمایی را به‌عنوان منشأ پیشنهاد می‌کنند؛ گرچه بخش میانی گروه نخلک، یعنی سازند باقروق تأمین رسوب از منشأ سنگ‌های دگرگونی پوسته بالایی را نشان می‌دهد.
سن‌سنجی U-Pb زیرکن به‌عنوان ابزاری در تحلیل خاستگاه رسوبی برای شناسایی نواحی منشأ، مسیرهای حمل و نقل رسوب و سن بیشینه رسوبات توالی‌های رسوبی آواری به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد (برای مثال: Horton et al., 2008; Meinhold et al., 2011; Moghadam et al., 2017). مینهلد و همکاران (Meinhold et al., 2020) برای اولین بار سن U-Pb زیرکن‌های آواری گروه نخلک را برای مطالعه خاستگاه ماسه‌سنگ‌های گروه نخلک گزارش دادند. در اینجا نگاه دوباره‌ای داریم به خاستگاه توالی سیلیسی‌آواری گروه نخلک همراه با منشأ و جایگاه قدیمه آن براساس سن‌سنجی زیرکن آواری.
شکل 1. الف) نقشه ساده شده ایران همراه با تقسیم‌بندی‌های اصلی ساختاری (با تغییراتی پس از Berberian and King, 1981; Zanchi et al., 2009a; Buchs et al., 2013)، گستره مورد مطالعه با یک مستطیل قرمز رنگ نشان داده شده است، ب) نقشه زمین‌شناسی کوه نخلک (با تغییراتی پس از Vaziri, 2012) نشان‌دهنده گستره مورد مطالعه، برش‌های مورد مطالعه از سازندهای الم، باقروق و اشین از گروه نخلک با خطوط سیاه نشان داده شده‌اند، محل نمونه‌هایی که برای تعیین سن U-Pb زیرکن مورد استفاده قرار گرفتند با دایره‌های سفید رنگ نشان داده شده‌اند
چینه‌شناسی گروه نخلک
توالی رسوبی گروه نخلک با ضخامت تقریبی 2700 متر به شکل کوهی با روند شمال غربی- جنوب شرقی در غرب معدن نخلک رخنمون دارد (شکل 1- ب). توالی کربناته کرتاسه بالایی به ضخامت حدود 260 متر به‌صورت ناپیوسته بر روی گروه نخلک قرار دارد (Vaziri et al., 2005; 2012). گروه نخلک متشکل از ماسه‌سنگ‌های آذرآواری، کنگلومرای سیلیسی‌آواری مخلوط و کربنات‌های دریایی است که از قاعده به رأس به سه سازند (Davoudzadeh and Seyed-Emami, 1972) الم (اولنکین تا آنیزین میانی)، باقروق (؟آنیزین بالایی تا لادینین میانی) و اشین (لادینین بالایی تا ؟کارنین) تقسیم شده است. گروه نخلک به‌صورت تکتونیکی بر روی سنگ‌های دگرگونی مافیک و اولترامافیک پیش از تریاس قرار دارد.
سازند الم با 1060 متر ضخامت، یک توالی مختلط آواری و کربناته (شکل 2) تشکیل شده از لایه‌های ماسه‌سنگ آذرآواری، کمی لایه‌های کنگلومرایی، لایه‌های آهکی توده‌ای و سنگ‌آهک پرفسیل است، که در یک محیط دریایی کم‌عمق آشفته رسوب‌گذاری شده است. بررسی سنگ‌شناسی مقاطع نازک میکروسکوپی (آنالیز مدال با روش نقطه شماری) نشان داده است که اغلب ماسه‌سنگ‌های سازند الم حاوی خرده‌سنگ‌های آتش‌فشانی و تک‌بلورهای کوارتز آتش‌فشانی و فلدسپارها هستند (Hashemi Azizi et al., 2018a).
سازند باقروق با قاعده فرسایشی بر روی سازند الم قرار گرفته است (شکل 2). گرچه این سازند بدون هرگونه محتوای زیستی است، اما سن آنیزین پسین-لادینین میانی بر اساس قرارگیری چینه‌شناسی آن در بین دو سازند الم و اشین به آن نسبت داده شده است (Davoudzadeh and Seyed-Emami, 1972; Vaziri and Fürsich, 2007). سازند باقروق با ضخامت 1294 متر با یک لایه کنگلومرایی محتوی پبل‌هایی از جنس گرینستون ااوئیدی با منشأ احتمالی از سازند الم آغاز می‌شود، و به توالی از جنس کنگلومرای دانه‌پشتیبان توده‌ای قرمز رنگ و ماسه‌سنگ درشت‌دانه ادامه می‌یابد (شکل 2). در بخش میانی این سازند رو به بالا توالی‌های ریزشونده کنگلومرا، ماسه‌سنگ و شیل به خوبی توسعه یافته‌اند. سنگ‌شناسی و ساختمان‌های رسوبی (مانند ایمبریکاسیون و طبقه‌بندی مورب تراف) این سازند حاکی از محیط رسوبی رودخانه‌ای با بستر گراولی است. سازند باقروق به‌طور کلی قابل تقسیم به دو بخش پایینی و بالایی است. چنین تقسیم‌بندی توسط علوی و همکاران (Alavi et al., 1997) نیز شناسایی شده است. بخش پایینی آن متشکل از رسوبات چرخه اول، مواد آتش‌فشانی و مقداری رسوبات چرخه دوباره از پی‌سنگ دگرگونی است (Hashemi Azizi et al., 2018a). در بخش بالایی این سازند محتوای رسوبی و آتش‌فشانی کاهش یافته و مواد آواری دگرگونی غالب می‌شوند (Zanchi et al., 2009a; Hashemi Azizi et al., 2018a).
سازند اشین به ضخامت 364 متر با ناپیوستگی موازی بر روی سازند باقروق قرار گرفته است. این سازند بیشتر دارای لایه‌های شیلی همراه با میان‌لایه‌های نازک ماسه‌سنگی، سیلتستون آهکی و سنگ‌آهک پرفسیل است (شکل 2). بخش بالایی این سازند در برش مورد مطالعه به‌صورت تکتونیکی قطع شده است. لایه‌های سنگ‌آهک و شیل پرفسیل بوده و به‌طور مثال حاوی بقایای آمونیت‌ها، دوکفه‌ای‌ها و لاله‌وش‌ها هستند. ساختمان‌های رسوبی مانند توالی بوما و اثرفسیل‌های نرایتس نشان می‌دهند که سازند اشین توسط جریان‌های آشفته دور از منشأ نهشته شده‌اند (Hashemi Azizi et al., 2018a). مطالعه سنگ‌شناسی مقاطع نازک میکروسکوپی سازند اشین نشان داده است که ماسه‌سنگ‌های آن بیشتر حاوی فلدسپارهای پتاسیم‌دار و قطعات آتش‌فشانی همراه با مقداری خرده‌های فسیلی هستند (Hashemi Azizi et al., 2018a).
شکل 2. ستون سنگ‌شناسی گروه نخلک نشان‌دهنده جایگاه چینه‌شناسی نمونه‌های ماسه‌سنگ مورد استفاده در تعیین سن U-Pb زیرکن، نمودارهای کیکی آنالیز کمی شکل دانه‌های زیرکن را نشان می‌دهد، (شکل‌دار: لبه‌ها و گوشه‌های کامل؛ نیمه‌شکل‌دار: کمی گردشده؛ بی‌شکل: گردشده)
روش مطالعه
تعداد شش نمونه از لایه‌های ماسه‌سنگی ریز تا متوسط‌دانه در برش‌های مورد مطالعه برداشت شدند. محل برداشت نمونه‌ها در شکل‌های 1 و 2 نشان داده شده است. آماده‌سازی نمونه‌ها در آزمایشگاه‌های مرکز علوم زمین دانشگاه گوتینگن آلمان انجام شد. پس از خرد کردن و عبور نمونه‌ها از الک خشک، رسوبات در اندازه 63-125 میکرومتر جمع‌آوری شدند و برای زدودن ترکیبات کربناته احتمالی موجود در آنها در محلول اسید استیک 5% سرد قرار داده شدند. در مرحله بعد کانی‌های سنگین موجود در نمونه‌ها با استفاده از محلول پلی‌تنگستات سدیم با چگالی g/ml 85/2 جداسازی شدند. در مجموع تعداد 163، 148 و 167 دانه زیرکن با استفاده از میکروسکوپ باینوکولار از مجموعه کانی‌های سنگین سازند الم، باقروق و اشین جدا شدند. دانه‌های زیرکن در رزین اپوکسی ثابت شده و صیقل داده شدند. پیش از انجام آنالیز، برای بررسی شکل و میزان گردشدگی زیرکن‌ها تصاویر میکروسکوپی آنها در نور عبوری تهیه شد، برای این کار از میکروسکوپ پلاریزان مدل Zeiss Axioplan 2 مجهز به سیستم دوربین عکاسی استفاده شد. دانه‌های زیرکن به سه دسته تقسیم شدند: شکل‌دار2 (لبه‌ها و گوشه‌های کامل)، نیمه‌شکل‌دار3 (کمی گردشده) و بی‌شکل4 (گردشده) (شکل 2). تصاویر کاتدولومینسانس زیرکن‌ها توسط یک دستگاه میکروآنالیزر الکترون پروب (EPMA) مدل JEOL JXA 8900 RL مجهز به شناساگر CL (گروه ژئوشیمی، مرکز علوم زمین، دانشگاه گوتینگن) تهیه شد تا منطقه‌بندی رشدی زیرکن‌ها مشخص شده و نقاط مناسب برای انجام آنالیز انتخاب شوند (شکل 3).
شکل 3. تصاویر میکروسکوپی (نور معمولی) و CL از منتخب دانه‌های زیرکن از بین نمونه‌های آنالیز شده. محل نقطه‌ای که مورد آنالیز LA-ICP-MS قرار گرفته است و سن 206U/238Pb (±2s) نمونه در همان نقطه نشان داده شده است. شماره‌ای که در بالای هر زیرکن در تصویر وجود دارد، شماره نمونه و شماره نقطه آنالیز است. مقیاس تمامی عکس‌ها 50 میکرومتر است
تعیین سن U-Pb از طریق دستگاه ICP-MS مدل Element2, ThermoFisher مجهز به یک دستگاه ذوب لیزری 193-nm Analyte G2 Excimer Laser Ablation System در موسسه کانی‌شناسی دانشگاه مونستر انجام شد. آنالیز ایزوتوپی مطابق با روشی که در لووِن و همکاران (Löwen et al., 2017) آمده است انجام شد.
ساده‌سازی داده‌ها مطابق با روشی که در کوئیجمن و همکاران (Kooijman et al., 2012) آمده است انجام شد. داده‌ها مطابق با روش لووِن و همکاران (Löwen et al., 2017) فیلترگذاری شدند. نمودارها و تخمین چگالی هسته5 (KDE) (شکل 4) با استفاده از نرم‌افزار DensityPlotter ورمیش (Vermeesch, 2012) رسم شدند. جدول کرونواستراتیگرافی بین‌المللی کوهن و همکاران (Cohen et al., 2018) به‌عنوان مرجع چینه‌شناسی برای تفسیر داده‌ها مورد استفاده قرار گرفت.
بحث
زیرکن‌های آواری مستخرج از شش نمونه ماسه‌سنگ گروه نخلک بیشتر شفاف یا نیمه‌شفاف بوده‌اند. به استثنای نمونه‌های سازند باقروق، زیرکن‌های شکل‌دار و نیمه‌شکل‌دار فراوانی عمده‌ای دارند (شکل 2). در مجموع تعداد 478 زیرکن تعیین سن شده‌اند که از بین آنها تعداد 446 زیرکن (93% از کل زیرکن‌ها) به میزان %110-90 هماهنگ هستند (جدول 1).
جدول 1. اطلاعات نمونه‌ها. شش ستون اول در این جدول، جایگاه چینه‌شناسی و نوع سنگ نمونه‌های آنالیز شده در این مطالعه را نشان می‌دهند، جایگاه چینه‌شناسی دقیق نمونه‌ها در شکل 2 نشان داده شده است، جایگاه چینه‌شناسی نمونه‌ها مطابق با زیست‌چینه‌نگاری مورد بحث در هاشمی عزیزی و همکاران (Hashemi Azizi, 2018a) است. نوع سنگ‌ها بر اساس سنگ‌شناسی مقاطع نازک (Hashemi Azizi, 2018a) تعیین شده است، توجه شود که نمونه‌های AS112H، AS16H، BH2 و AN12H در هاشمی عزیزی و همکاران (Hashemi Azizi, 2018a) به ترتیب مطابق هستند با نمونه‌های AS112، AS16، B18 و AN94، چهار ستون آخر در این جدول خلاصه‌ای از سن زیرکن‌های آواری نمونه‌های آنالیز شده در این مطالعه را نشان می‌دهند. سن U-Pb در ستون آخر همراه با عدم قطعیت 2 سیگما است
نمونه | عرض جغرافیایی | طول جغرافیایی | سن | وضعیت چینه‌شناسی | نوع سنگ | تعداد سن‌های مطمئن | تعداد سن‌های هم‌آهنگ | درصد تعداد سن‌های هم‌آهنگ | جوان‌ترین سن هم‌آهنگ (میلیون سال) |
AS112H | ¢34 °33 ²30/17 | ¢48 °53 ²12/47 | لادینین بالایی-؟کارنین پایینی | سازند اشین | لیتیک آرکوز | 82 | 72 | 88 | 4 ± 238 |
AS16H | ¢34 °33 ²79/16 | ¢48 °53 ²95/23 | لادینین بالایی-؟کارنین پایینی | سازند اشین | آرکوز | 85 | 84 | 99 | 5 ± 239 |
BH11 | ¢33 °33 ²88/44 | ¢48 °53 ²07/26 | ؟آنیزین بالایی- لادینین میانی | سازند باقروق | لیتیک آرکوز | 62 | 57 | 92 | 7 ± 256 |
BH2 | ¢33 °33 ²67/45 | ¢47 °53 ²97/50 | ؟آنیزین بالایی- لادینین میانی | سازند باقروق | فلدسپاتیک لیتارنایت | 86 | 84 | 98 | 7 ± 242 |
AN278H | ¢33 °33 ²75/41 | ¢47 °53 ²33/49 | آنیزین میانی | سازند الم | فلدسپاتیک لیتارنایت | 87 | 77 | 89 | 6 ± 248 |
AN12H | ¢32 °33 ²66/45 | ¢48 °53 ²42/45 | اولنکین- آنیزین | سازند الم | لیتارنایت | 76 | 72 | 95 | 15 ± 243 |
|
|
|
|
| جمع کل: | 478 %100 | 446 %93 |
|
|
سازند الم
در مجموع تعداد 163 دانه زیرکن از دو نمونه ماسه‌سنگ از سازند الم تعیین سن شده است، که 149 عدد از آنها برای تفسیر مورد استفاده قرار گرفتند (جدول 1). دانه‌های زیرکن در این نمونه‌ها بیشتر شکل‌دار و نیمه‌شکل‌دار هستند، نمونه جوان‌تر (AN278H) حاوی تعداد کمی از دانه‌های بی‌شکل نیز بوده است (شکل 2). تصاویر CL منطقه‌بندی تناوبی ماگمایی6 را نشان می‌دهند (شکل 3). نمونه‌های AN12H و AN278H طیف زیرکن مشابهی را نشان می‌دهند، که 82-83% از کلیه دانه‌ها دارای سن پرمین-تریاس هستند (شکل 4- الف و ب). تعداد زیرکن‌های مربوط به پالئوزوئیک قدیمی‌تر بسیار کم است (15-16%)؛ زیرکن‌های به سن پرکامبرین تقریباً وجود ندارند (شکل 4- الف و ب).
سازند باقروق
در مجموع تعداد 148 دانه زیرکن از دو نمونه ماسه‌سنگ از سازند باقروق تعیین سن شده‌اند که 141 عدد از آنها برای تفسیر مورد استفاده قرار گرفته‌اند (جدول 1). دانه‌های زیرکن مستخرج از نمونه BH2 نیمه‌شکل‌دار و بی‌شکل بوده و تنها 18% از آنها شکل‌دار هستند (شکل 2). در نمونه BH11 بیشتر زیرکن‌ها بی‌شکل و کمتر نیمه‌شکل‌دار هستند. تصاویر CL منطقه‌بندی تناوبی ماگمایی را در زیرکن‌های پالئوزوئیک پسین آشکار ساخته است (شکل 3). برخی از دانه‌ها هسته‌ای به سن نئوپروتروزوئیک داشته که دارای رورشدی با منطقه‌های تناوبی ماگمایی به سن کربنیفر هستند. نمونه‌های BH2 و BH11 طیف‌های زیرکن متفاوتی را نشان می‌دهند (شکل 4- پ و ت). حدود 29% از دانه‌ها در نمونه BH2 سن پرمین-تریاس داشته، 61% سن‌های مربوط به پالئوزوئیک قدیمی‌تر را نشان می‌دهند و 11% سن پرکامبرین دارند. در نمونه BH11 %5 از کلیه دانه‌های زیرکن سن پرمین- تریاس را نشان می‌دهند، %28 سنین پالئوزوئیک قدیمی‌تر را نشان می‌دهند و 67% سن پرکامبرین دارند (شکل 4- پ و ت).
سازند اشین
در مجموع تعداد 167 دانه زیرکن از دو نمونه ماسه‌سنگ از سازند اشین تعیین سن شدند که تعداد 156 دانه از آنها برای تفسیر مورد استفاده قرار گرفتند (جدول 1). دانه‌های زیرکن مستخرج از نمونه AS16H شکل‌دار و تعداد کمی نیمه‌شکل‌دار هستند، در حالی‌که زیرکن‌های مستخرج از نمونه AS112H بی‌شکل و تعداد کمی نیمه‌شکل‌دار و تنها %5 از آنها شکل‌دار هستند (شکل 2). تصاویر CL منطقه‌بندی تناوبی ماگمایی را آشکار ساخته است (شکل 3). زیرکن‌های به دست آمده از نمونه‌های AS16H و AS112H طیف زیرکن مشابهی را نشان می‌دهند، و 89-100% از کلیه دانه‌ها سن پرمین-تریاس را نشان می‌دهند (شکل 4- ث و ج). به علاوه، نمونه AS112H تعداد کمی (7%) دانه‌های زیرکن به سن دونین دارد؛ زیرکن‌های پرکامبرین در سازند اشین کم و بیش غائب هستند (4%) (شکل 4- ث و ج).
ج |
ث |
ت |
پ |
الف |
ب |
شکل 4. نمودارهای تخمین چگالی هسته (KDE) طیف سنی U-Pb زیرکن‌های آواری در نمونه‌های سازندهای الم، باقروق و اشین از گروه نخلک، ایران مرکزی (عرض هر ستون مستطیلی = 100 میلیون سال)، در سمت راست هر دیاگرام، درصد گروه‌های سنی زیرکن پرمین- تریاس، کامبرین- کربنیفر و پرکامبرین نشان داده شده است، نمودارهای الحاقی نمای نزدیکی از بازه سنی فانروزوئیک را نشان می‌دهند (عرض هر ستون مستطیلی = 25 میلیون سال)، n = تعداد سن‌های هم‌آهنگ
نتیجه‌گیری
شکل زیرکن
نمونه‌های زیرکن مورد بررسی از گروه نخلک به سن تریاس واقع در ایران مرکزی دارای شکل شاخص نشان‌دهنده منشأ آذرین هستند که به‌وسیله تصاویر CL تأیید می‌شود، زیرا اغلب دانه‌های زیرکن منطقه‌بندی تناوبی ماگمایی را نشان می‌دهند (شکل 3). دانه‌های زیرکن شکل‌دار و نیمه‌شکل‌دار در سازند الم غالب هستند (شکل 2). رو به بالای توالی دانه‌های زیرکن گردشده‌تر هستند که در سازند باقروق به‌خوبی نشان داده شده است (شکل 2). افزایش دانه‌های گردشده با افزایش مقدار دانه‌های زیرکن به سن نئوپروتروزوئیک و پالئوپروتروزوئیک مطابقت دارد، که منعکس‌کننده ورود رسوبات بیشتر مربوط به چرخه مجدد قدیمی در سازند باقروق است. دانه‌های زیرکن شکل‌دار و نیمه‌شکل‌دار دوباره در بخش پایینی سازند اشین فراوان می‌شوند. گرچه در قسمت بالا‌تر این سازند دانه‌های زیرکن گردشده‌تر هستند، اما سن آنها مشابه با سن زیرکن‌های قسمت پایین سازند است. این اثر نشان‌دهنده حمل و نقل رسوبات در مسافت طولانی‌تر از منشأ به حوضه است، زیرا غیرمحتمل است که منشأ نزدیک، زیرکن‌های نیمه‌شکل‌دار تا گردشده را در یک مسافت کوتاه ایجاد کند. سناریوی دیگری که می‌توان متصور شد جابجایی طولانی دانه‌ها در یک محیط پیش‌کمانی و سپس ته‌نشینی دوباره آنها در یک محیط دور از ساحل سازند اشین بالایی است. اگر سناریوی دوم مد نظر باشد، چرخه مجدد از لایه‌های زیرین همچون سازند الم امکان‌پذیر است.
سن U-Pb زیرکن
غالب نمونه‌های زیرکن گروه نخلک سن پرمین- تریاس را نشان می‌دهند، تنها تفاوت‌ها به دلیل تغییرات فراوانی نسبی سن پالئوزوئیک پیشین و پرکامبرین است (شکل 4)، که این گروه سنی در سازند باقروق دیده می‌شود (شکل 4- پ و ت).
گروه سنی پرمین- تریاس (بیشتر 240-280 میلیون سال در نمونه‌های زیرکن گروه نخلک) نشان‌دهنده حوادث ماگمایی حاصل از فرورانش رو به شمال پالئوتتیس به زیر حاشیه جنوبی اوراسیا است که منجر به شکل‌گیری یک سیستم کمان ماگمایی بزرگ شده که حیات طولانی مدتی داشته است و توسط ناتالین و شنگور (Natal’in and Şengör, 2005) کمان جاده ابریشم7 نام‌گذاری شده است. از این پس به جهت ساده‌سازی برای اشاره به خاستگاه کمان ماگمایی پرمین- تریاس از این واژه استفاده خواهد شد، زیرا نمی‌توان به یک واحد سنگی ماگمایی مجزا به‌عنوان منشأ رسوبات اشاره کرد، به این دلیل که پس از تشکیل کمان، حرکات تکتونیکی امتدادلغز بزرگ‌مقیاس بازسازی تکتونیک قدیمه را در طول حاشیه جنوبی اوراسیا پیچیده کرده است (رجوع شود به Ruttner, 1993; Natal’in and Şengör, 2005). برای مثال، سنگ‌های ماگمایی و آتش‌فشانی- رسوبی حاصل از این کمان‌ها در شرق حوضه کاسپین در قلمرو توران یافت شده است (برای مثال: Garzanti and Gaetani, 2002; Natal’in and Şengör, 2005; Zanchetta et al., 2013). سنگ‌های ماگمایی پالئوزوئیک پیش از تریاس نیز از این پهنه گزارش شده‌اند و پی‌سنگی را ایجاد کرده‌اند که کمان بر روی آن گسترش یافته است (برای مثال: Natal’in and Şengör, 2005; Zanchetta et al., 2013). این سنگ‌ها یا محصولات چرخه دوباره آنها طی ماگمازایی پرمین- تریاس، یعنی زیرکن‌های زنوکریست، نشان‌دهنده منشأهای محتمل برای دانه‌های زیرکن پالئوزوئیک پیش از تریاس است که در ماسه‌سنگ‌های گروه نخلک یافت شده‌اند.
در زمان رسوب‌گذاری سازند باقروق زیرکن‌های دارای منشأ کمان جاده ابریشم کم‌وبیش کمیاب شدند و خاستگاه در سازند باقروق تغییر کرد. این اثر همراه با وجود دانه‌های زیرکن به سن نئوپروتروزوئیک پسین، به منشأیی با ماهیت شمال‌شرق گندوانا اشاره دارد (برای مثال: Meinhold et al., 2013)، برای مثال از ماسه‌سنگ‌های نئوپروتروزوئیک بالایی و پالئوزوئیک کوه‌های البرز در شمال ایران، که نشان‌دهنده رسوبات حاشیه قاره‌ای بلوک‌های سیمرین ایران است (Horton et al., 2008; Honarmand et al., 2016; Moghadamet al., 2017).
تغییر خاستگاه در بخش میانی گروه نخلک با تغییری در محیط رسوبی همراه است. سازند باقروق از رسوبات قاره‌ای تشکیل شده، درحالی‌که سازندهای الم و اشین از رسوبات دریایی تشکیل شده‌اند (برای مثال: Hashemi Azizi et al., 2018a; 2018b). این تغییر کوتاه‌مدت در شرایط محیط رسوبی و خاستگاه، اشاره دارد به رخداد تکتونیکی هم‌زمان با رسوب‌گذاری محلی در حاشیه جنوبی اوراسیا که رسوبات آواری آن از محلی با ماهیت شمال‌شرق گندوانا تأمین می‌شود که خود نشان‌دهنده چرخه دوباره رسوبات خردقاره سیمیرین شامل رسوبات پلتفرمی مرتبط طی تریاس میانی باشد. مشاهدات بلوک یزد تأیید کننده آن است، که در زمان تریاس میانی تا پسین توالی حاشیه غیرفعال سیمرین پیشین تا لایه‌های پالئوزوئیک فرسایش یافته است که نشان‌دهنده فرسایش برآمدگی خمشی8 است (Bagheri and Stampfli, 2008). تشکیل برآمدگی خمشی می‌تواند به دلیل برخورد حاشیه شمالی سیمرین و گوه برهم‌افزایشی باشد. رسوبات حاشیه غیرفعال سیمرین به گوه برهم‌افزایشی وارد شده‌اند (Meinhold et al., 2020). تحولات تکتونیکی بعد از آن مشابه سیستم کمان عهد حاضر سوندا-باندا9 در اندونزی (Silver and Reed, 1988)، منجر به جایگیری و بالاآمدن سنگ‌های دگرگونی، به‌احتمال زیاد با ماهیت سیمرین شده است که مواد آواری حوضه پیش‌کمانی را تأمین کرده است. همان‌طور که گفته شد مطالعات پتروگرافی وجود مقادیر زیادی از خرده‌سنگ‌های دگرگونی را در سازند باقروق نشان داده‌اند (Hashemi Azizi et al., 2018a). مجموعه دگرگونی انارک در منطقه انارک در حدود 20 کیلومتری جنوب نخلک که نشان‌دهنده بقایای گوه برهم‌افزایشی واریسکان است، می‌تواند یک منشأ محتمل برای این خرده‌سنگ‌ها باشد (Bagheri and Stampfli, 2008; Zanchi et al., 2009b; Buchs et al., 2013).
تغییرات کوتاه مدت در خاستگاه و محیط رسوبی که در گروه نخلک مشاهده شده است، می‌تواند با تغییرات کوتاه مدت در نوع، هندسه و شیوه تغییر شکل حوضه پیش‌کمانی مرتبط باشد، یعنی نوع غیر برهم‌افزایشی (فرسایشی) تا خنثی یا نوع برهم‌افزایشی فشاری که نودا (Noda, 2016) توصیف کرده است. شاید حرکات تکتونیکی امتدادلغز نقش مهمی را در ژئودینامیک زمان تریاس ایفا کرده‌اند (Ruttner, 1993; Natal’in and Şengör, 2005).
پس از نهشت سازند باقروق، حوضه رسوبی به‌سرعت فرورانش کرده و تبدیل به دریایی عمیق شده است که با ایکنوفاسیس نرایتس در سازند اشین مشخص است (Vaziri and Fürsich, 2007)، که حرکات تکتونیکی امتدادلغز در اثر همگرایی مایلِ پالئوتتیسِ در حال فرورانش می‌تواند محرک آن بوده باشد (Natal’in and Şengör, 2005).
سپاس‌گزاری
از پروفسور گیدو ماینهلد برای همکاری در این پروژه، حمایت مالی و راهنمایی‌های سازنده‌شان صمیمانه قدردانی می‌شود. از مرکز علوم زمین دانشگاه گوتینگن آلمان جهت فراهم کردن تجهیزات آزمایشگاهی برای آماده‌سازی نمونه‌ها قدردانی می‌شود. سپاس از آندریاس کرونز برای تأمین دسترسی به دستگاه میکروپروب الکترونی جهت تصویربرداری CL و بئاته اشمیت برای دستگاه LA-ICP-MS. همچنین از داوران ناشناس مجله برای دقت نظر و پیشنهادات سازنده‌شان سپاس‌گزاری می‌شود.
Alavi, M., Vaziri, H., Seyed Emami, K. and Lasemi, Y., 1997. The Triassic and associated rocks of the Nakhlak and Aghdarband areas in central and northeastern Iran as remnants of the southern Turanian active continental margin, Geological Society of American Bulletin, 109, 1563–1575. ##Bagheri, S. and Stampfli, G.M., 2008. The Anarak, Jandaq and Posht-e-Badam metamorphic complexes in Central Iran: new geological data, relationships and tectonic implications. Tectonophysics 451, 123–155. ##Balini, M., Nicora, A., Berra, F., Garzanti, F., Levera, M., Mattei, M., Muttoni, M., Zanchi, A., Bollati, I., Larghi, C., Zanchetta, S., Salamati, R. and Mossavvari, F., 2009. The Triassic stratigraphic succession of Nakhlak (Central Iran), a record from an active margin. In: Brunet, M.F., Wilmsen, M., Granath, J.W. (Eds.), South Caspian to Central Iran Basins. Geological Society London, Special Publication, 312, 287–321. ##Baud, A., Stampfli, G. and Steen, D., 1991. The Triassic Aghdarband Group: volcanism and geological evolution, Abhandlungen der Geologischen Bundesanstalt Wien, 38, 125–137. ##Berberian, M. and King, G., 1981. Toward a paleogeographic and tectonic evolution of Iran, Canadian Journal of Earth Sciences, 18, 210–265. ##Buchs, D.M., Bagheri, S., Martin, L., Hermann, J. and Arculus, R., 2013. Paleozoic to Triassic ocean opening and closure preserved in Central Iran: constraints from the geochemistry of meta-igneous rocks of the Anarak area, Lithos, 172–173, 267–287. ##Cohen, K.M., Harper, D.A.T., Gibbard, P.L. and Fan, J.-X., 2018. The International Chronostratigraphic Chart, International Commission on Stratigraphy, http://www.stratigraphy.org/ICSchart/ChronostratChart2018-08.pdf. ##Davoudzadeh, M., Soffel, H. and Schmidt, K., 1981. On the rotation of Central–East-Iranmicroplate, Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, 3, 180–192. ##Davoudzadeh, M. and Seyed-Emami, K., 1972. Stratigraphy of the Triassic Nakhlak Group, Anarak region, Central Iran, Geological Survey of Iran Report, 28, 5–28. ##Garzanti, E., Gaetani, M., 2002. Unroofing history of Late Paleozoic magmatic arcs within the “Turan Plate” (Tuarkyr, Turkmenistan). Sediment. Geol. 151, 67–87. ##Kooijman, E., Berndt, J. and Mezger, K., 2012. U–Pb dating of zircon by laser ablation ICP-MS: recent improvements and new insights, Eur. J. Mineral., 24, 5–21. ##Hashemi Azizi, S.H., Rezaee, P., Jafarzadeh, M., Meinhold, G., Moussavi Harami, S.R. and Masoodi, M., 2018a. Early Mesozoic sedimentary-tectonic evolution of the Central-East Iranian microcontinent: evidence from a provenance study of the Nakhlak Group, Geochemistry, 78, 340–355. ##Hashemi Azizi, S.H., Rezaee, P., Jafarzadeh, M., Meinhold, G., Moussavi Harami, S.R. and Masoodi, M., 2018b. Evidence from detrital chrome spinel chemistry for a Paleo-Tethyan intra-oceanic island-arc provenance recorded in Triassic sandstones of the Nakhlak Group, Central Iran, Journal of African Earth Sciences, 143, 242–252. ##Honarmand, M., Li, X.-H., Nabatian, G., Rezaeian, M. and Etemad-Saeed, N., 2016. Neoproterozoic–Early Cambrian tectono-magmatic evolution of the Central Iranian terrane, northern margin of Gondwana: Constraints from detrital zircon U–Pb and Hf–O isotope studies. Gondwana Research, 37, 285–300. ##Horton, B.K., Hassanzadeh, J., Stockli, D.F., Axen, G.J., Gillis, R.J., Guest, B., Amini, A., Fakhari, M.D., Zamanzadeh, S.M. and Grove, M., 2008. Detrital zircon provenance of Neoproterozoic to Cenozoic deposits in Iran: implications for chronostratigraphy and collisional tectonics. Tectonophysics, 451, 97–122. ##Löwen, K., Meinhold, G., Güngör, T. and Berndt, J., 2017. Palaeotethys-related sediments of the Karaburun Peninsula, western Turkey: constraints on provenance and stratigraphy from detrital zircon geochronology, International Journal of Earth Sciences, 106, 2771–2796. ##Meinhold, G., Hashemi Azizi, S.H. and Berndt, J., 2020. Permian–Triassic magmatism in response to Palaeotethys subduction and pre-Late Triassic arrival of northeast Gondwana-derived continental fragments at the southern Eurasian margin: Detrital zircon evidence from Triassic sandstones of Central Iran, Gondwana Research, 83, 118-131. ##Meinhold, G., Morton, A.C. and Avigad, D., 2013. New insights into peri-Gondwana paleogeography and the Gondwana super-fan system from detrital zircon U–Pb ages, Gondwana Research, 23, 661–665. ##Meinhold, G., Morton, A.C., Fanning, C.M., Frei, D., Howard, J.P., Phillips, R.J., Strogen, D. and Whitham, A.G., 2011. Evidence from detrital zircons for recycling of Mesoproterozoic and Neoproterozoic crust recorded in Paleozoic and Mesozoic sandstones of southern Libya, Earth and Planetary Science Letters, 312, 164–175. ##Moghadam, H., Li, X.H., Griffin, W.L., Stern, R.J., Thomsen, T.B., Meinhold, G., Aharipour, R. and O'Reilly, S.Y., 2017. Early Paleozoic tectonic reconstruction of Iran: tales from detrital zircon geochronology, Lithos, 268–271, 87–101. ##Natal’in, B.A. and Şengör, A.M.C., 2005. Late Palaeozoic to Triassic evolution of the Turan and Scythian platforms: the pre-history of the Palaeo-Tethyan closure, Tectonophysics, 404, 175–202. ##Noda, A., 2016. Forearc basins: types, geometries, and relationships to subduction zone dynamics. Geological Society of American Bulletin, 128, 879–895. ##Ruttner, A.W., 1993. Southern borderland of Triassic Laurasia in north-east Iran, Geologische Rundschau, 82, 110–120. ##Seyed-Emami, K., 2003. Triassic of Iran, Facies, 48, 91–106. ##Silver, E.A. and Reed, D.L., 1988. Backthrusting in accretionary wedges. Journal of Geophysics Research, 93, 3116–3126. ##Vaziri, S.H. and Fürsich, F.T., 2007. Middle to Upper Triassic deep-water trace fossils from the Ashin Formation, Nakhlak Area, Central Iran, Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran, 18, 263–268. ##Vaziri, S.H., Senowbari-Daryan, B. and Kohansal-Ghadimvand, N., 2005. Lithofacies and microbiofacies of the Upper Cretaceous rocks (Sadr unit) of Nakhlak area in Northeastern Nain, Central Iran, Journal of Geosciences, Osaka City University, 48, 71–80. ##Vaziri, S.H., Fürsich, F.T. and Kohansal-Ghadimvand, N., 2012. Facies analysis and depositional environments of the Upper Cretaceous Sadr unit in the Nakhlak area, Central Iran, Revista Mexicana de Ciencias Geológicas, 29, 384–397. ##Vermeesch, P., 2012. On the visualisation of detrital age distributions, Chemical Geology, 312–313, 190–194. ##Zanchetta, S., Berra, F., Zanchi, A., Bergomi, M., Caridroit, M., Nicora, M. and Heidarzadeh, G., 2013. The record of the Late Palaeozoic active margin of the Palaeotethys in NE Iran: constraints on the Cimmerian orogeny, Gondwana Research, 24, 1237–1266. ##Zanchi, A., Zanchetta, S., Garzanti, E., Balini, M., Berra, F., Mattei, M. and Muttoni, G., 2009a. ##The Cimmerian evolution of the Nakhlak–Anarak area, Central Iran, and its bearing for the reconstruction of the history of the Eurasian margin. In: Brunet, M.F., Wilmsen, M. and Granath, J.W. (Eds.), South Caspian to Central Iran Basins, Geological Society London, Special Publication 312, 261–286. ##Zanchi, A., Zanchetta, S., Garzanti, E., Balini, M., Berra, F., Mattei, M. and Muttoni, G., 2009b. The Cimmerian evolution of the Nakhlak–Anarak area, Central Iran, and its bearing for the reconstruction of the history of the Eurasian margin. In: Brunet, M.F., Wilmsen, M., Granath, J.W. (Eds.), South Caspian to Central Iran Basins. Geological Society London, Special Publication 312, 261–286.##
[1] نویسنده مرتبط: s.hashemiazizi@basu.ac.ir
[2] Euhedral
[3] Subhedral
[4] Anhedral
[5] Kernel density estimate
[6] Magmatic oscillatory zoning
[7] Silk Road Arc
[8] Flexural bulge
[9] Sunda-Banda
