شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در بازارهای آتی محصولات کشاورزی با روش داده بنیاد و رتبه بندی با روش تاپسیس
محورهای موضوعی : تخصصی
فرحناز کریمی نژاد
1
,
غلامرضا یاوری
2
,
مهدی کاظم نژاد
3
1 - اقتصاد کشاورزی دانشگاه پیام نور تهران .ایران
2 - دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه پیام نور. تهران. ایران
3 - استادیارگروه اقتصاد کشاورزی .پژوهشکده برنامه ریزی اقتصاد و توسعه روستایی، تهران. ایران
کلید واژه: بازار آتی, محصولات کشاورزی, شناسایی استاندارد, تئوری داده بنیاد, تاپسیس فازی,
چکیده مقاله :
این پژوهش با هدف شناسایی و رتبه بندی استانداردهای لازم برای معامله در بازارهای آتی در محصولات کشاورزی با روش ترکیبی(کیفی-کمی) انجام گرفته است. کلیدواژه های حاصل از تحقیقات پیشین و مصاحبه با خبرگان، با استفاده از روش کدگذاری (کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی) مورد تحلیل قرار گرفت. این داده ها که از مصاحبه عمیق با 17 نفر استخراج گردیده بودند طی سه مرحله تحلیل شد و 40 کلیدواژه استخراج شده، پس از اعمال تغییرات (حذف و ادغام)، در نهایت تصمیم بر آن شد کلیه استاندارها بر شش گروه دسته بندی شود. استانداردهای لازم برای پذیرش در بازارهای آتی شامل: ریسک درآمدی محصولات، اندازه بازار نقدى، هزینه سیالیت، درجه همگنی، درجه تجاری بودن و فساد پذیری می‌باشد. همچنین نتایج حاصل از رتبه بندی استانداردها با استفاده از روش تاپسیس فازی نشان داد که؛ ریسک درآمدی محصولات، نوسانات قیمتهای نقدی، هزینه سیالیت، درجه همگنی درجه، تجاری بودن و فساد پذیری به ترتیب دارای اهمیت هستند.
This research has been done with the aim of identifying and ranking the necessary standards for trading in future markets in agricultural products with a combined (qualitative-quantitative) method. The keywords obtained from previous research and interviews with experts were analyzed using the coding method (open coding, central coding and selective coding). These data, which were extracted from in-depth interviews with 17 people, were analyzed in three stages and 40 keywords were extracted, after applying changes (deletion and integration), it was finally decided to categorize all standards into six groups. The necessary standards for acceptance in the future markets include: income risk of products, cash market size, liquidity cost, degree of homogeneity, degree of commerciality and perishability. Also, the results of the ranking of the standards using the fuzzy TOPSIS method showed that; Product revenue risk, cash price fluctuations, liquidity cost, grade homogeneity, commerciality and perishability are important respectively
1. اردي بازار، ه و مقدسي، ر. (1388 ) شناسايي منابع نوسان قيمت توليدكنندهي محصولات كشاورزي (مطالعهي موردي گوشت گوساله و ماكيان). .
مجله علوم كشاورزي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز، سال سوم، شماره11.ص 97 -83 . استراس، آنسلم؛ کوربین، جولیت.(1385).اصول روش تحقیق کیفی(نظریه مبنایی؛ رویه ها و شیوه ها)، (مترجم: رحمت¬ الله رحمت پور)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. .
2. چايچي،ب (1388)كشاورزي ارگانيك خاك سالم، گياه سالم، انسان سالم. ماهنامه دام،كشت و صنعت، شماره 117.
3. حسيني يكاني ،ی؛ بخشوده،م. (1388). طراحي بهينه قراردادهاي آتي محصولات كشاورزي در ايران، پايان نامه دوره دكتري، دانشگاه شيراز. .
4. حسيني يكاني س.ع. و زيبايي م . (1389). تعيين مشخصات قراردادهاي آتي محصولات كشاورزي در ايران: مطالعه موردي ذرت. فصلنامه اقتصاد و كشاورزي (ويژه نامه ششمين كنفرانس اقتصاد كشاورزي) 3: 125 الي 138. .
5. حسيني يكاني س.ع. و زيبايي م . )1389). تعيين مشخصات قراردادهاي آتي محصولات كشاورزي در ايران. فصلنامه اقتصاد كـشاورزي و توسـعه 6. ذکائی، م.(1381).نظریه و پژوهش در روش¬های کیفی، فصلنامه علوم اجتماعی، ،شماره 17، صص 49-33. .
7. راعي جديدي، م؛ صبوحي صابوني، محمود(1389) برنامه ريزي زراعي با استفاده از مدل برنامه ريزي چند هدفه فازي، مجله دانش كشاورزي پايدار، جلد 2/20، شماره 1.
8. شعبان¬زاده ،ا. حسینی، ل.(1395). بررسي امكان استفاده از بازارهاي آتـي در كـاهش نوسـان هاي قيمتـي در ايران: مطالعه موردي محصولات منتخب. فصلنامه اقتصاد كشاورزي و توسعه 49. .
9. ضيايي س. و صبوحي صابوني م. (1387) بهينه سازي الگوي كشت با استفاده از برنامه¬ريزي آرماني فازي با رويكرد حد تغييرات مجاز: مطالعه موردي شهرستان نيشابور. اقتصاد كشاورزي. جلد3) .1(217-219 .
10. غزالی، ا، نصرآبادی، م.ب. و نصرآبادی، ح. (1395)، شناسايي عوامل مؤثر بر عدم رونق معامالات رينگ کشاورزي بورس کالای ايران، اندیشه مدیریت راهبردی، شماره اول، 19، صفحات 214-181..
11. کرباسی،ع و نقوی، س.(1392). حساسیت عرضه به تغییر قیمت محصولات کشاورزی در کشورهای منتخب آسیایی.مجله اقتصادکشاورزی. دوره 7، شماره 1. صفحه 1-14..
12. Black D.G. (1986). Success and Failure of Futures Contracts: Theory and Empirical Evidence. Monograph Series in Finance and Economics. Graduate School of Business. New York University. .
13. Bologna. P. and L. Cavallo (2017). "Does the Introduction of Stock Index Futures Effectively Reduce Stock Market Volatility? Is the ‘Futures Effect’ Immediate? Evidence from the Italian Stock Exchange Using GARCH". Applied Financial Economics. Vol. 12. No. 3. pp. 183–192..
14. Brorsen W.. and Fofana N.F. (2015). Success and Failure of Agricultural Futures Contracts. Journal of Agribusiness. 19: 129-145. .
15. Brorsen W.. and Fofana N.F. (2017). Success and Failure of Agricultural Futures Contracts. Journal of Agribusiness. 19: 129-145. .
16. Carlton D.W. (1984). Futures Markets: Their Purpose. Their History. Their Growth. Their Successes and Failures. Journal of Futures Markets. 4: 237-271..
17. Chiang. M. and C. Wang (2017). "The Impact of Futures Trading on Spot Index Volatility: Evidence for Taiwan Index Futures".Applied Economics Letters. Vol. 9. No. 6. pp. 381–385..
18. Chou, S.Y., Chang, Y.H. and Shen, C.Y., 2008. A fuzzy simple additive weighting system under group decision-making for facility location selection with objective/ sub-jective attributes. European Journal of Operational Research, 189(1), pp.132-145..
19. Du W. (2004). International Market Integration under WTO: Evidence in the Price Behaviors of Chinese and US Wheat Futures. Selected paper. American Agricultural Economics Association. .
20. Edward. A.Marta.M.(2020) Contract design in agriculture supply chains with random . European Journal of Operational Research. Volume 277. Issue 3. . Pages 1072-1082.
21. Garcia. P.. Leuthold. R. M.. Fortenbery. T. R. and Sarassoro. G. F. (1988). Pricing efficiency in the live cattle futures market: further interpretation and measurement American Journal of Agricultural Economics 70: 162-169. .
22. Garcia. P.. Leuthold. R. M. and Sarhan. M. E. (1984). Basis risk: measurement and analysis of basis fluctuations for selected livestock markets. American Journal of Agricultural Economics. 66: 499-504..
23. Garcia. P.. Roh. J. S. and Leuthold. R. M. (1995). Simultaneously determined. timevarying hedge ratios in the soybean complex. Applied Economics. 27: 1127-1134. .
24. Garcia. P. and Sanders. D. R. (1996). Ex ante basis risk in the lie hog futures contract: has hedgers' risk increased? Journal of Futures Markets. 16: 421-440. .
25. Garcia. P. and Leuthold. M. (2004). A Selected Review of Agricultural Commodity Futures and Options Markets. European Review of Agricultural Economics. 31(3): 235-272 ..
26. Gardner. B. L. (1989). Rollover hedging and missing long-term futures markets. American Journal of Agricultural Economics. 71: 311-318..
27. Helmberger P.G.. and Chaves J.P. (1996). The Economics of Agricultural Prices. Prentice Hall. New York. .
28. Hosseini-Yekani S.A.. and Bakhshoodeh M. (2009). The Importance of developing Future Contracts: A case study of Iran Agricultural Commodity Exchange. Paper for presentation at the 13th annual conference Economic Research Forum (ERF). Kuwait. 16-18 December. .
29. Hosseini-Yekani S.A.. Zibaei M.. and Allen D.E. (2011). The initial specification of viable futures contracts: The use of a new computational method of Value at Risk in Iranian agricultural commodities market. Journal .
30. Hull. S. D.. Myers. R. J. and Hilker. J. H. (2016). Hedging with futures and options under a truncated cash price distribution Journal of Agricultural and Applied Economics. 31: 449-459..
31. Hull J. (2000). Options. Futures. and other Derivatives. Prentice Hall. New York. .
32. Huvang J.K.M.. Kuiper W.E.. Pennings J.M.E.. and Meulenberg M.T.G. (2017). Time-Variying Hedge Ratio: a Principal-Agent Approach. Journal of Agricultural Economics. 56: 417-432. .
33. Imai. K . Gaiha. R and Thapa. G. (2012). Supply response to changes in agricultural commodity prices in Asian countries. Journal of Asian Economics. 22: 61-75..
34. Jordaan and Grove R.W. (2007). Why does futures trading succeed or fail: an analysis of selected commodities. In Futures Trading Seminar. 3: 115-137. .
35. Kanwar. S. (2006). Relative Profitability. Supply shifters and dynamic output response. in a developing economy.Journal of policy modeling. ٢٨. ٦٧-٨٨..
36. Leuthold R.M. (1994). Evaluating Futures Exchanges in Liberalising Economies. Development Policy Review. 12: 149-163..
37. Mackay. A. Morrissey.o.& Valliant. C. (2018). Aggregate agricultural supply response in Tanzania agricultural. Journal of international trade and Economic Development. 8(21): 121-134..
38. Meulenberg M.T.G.. and Pennings J.M.E. (2015). A Marketing Approach to Commodity Futures Exchanges: A Case Study of the Dutch Hog Industry. Journal of Agricultural Economics. 53: 51-64. .
39. Momeni.M, Maleki.M.H, Afshari.M.A, Siahkali Moradi.J, Mohammadi.J. (2011). "A Fuzzy MCDM Approach for Evaluating Listed Private Banks in Tehran Stock Exchange Based on Balanced Scorecard". International Journal of Business Administration , Vol.2 , No1..
40. Pahlevani, A(2008). Investment Priority with Use of Hierarchy Topsis Group Decision Making in Fuzzy Enviroment. Thehran University. Industrial Management Journal(2),35-54. .
41. Pennings J.M.E.. and Garcia P. (2017). Measuring Producers Risk Preference: A Global Risk-Attitude Construct. American Journal of Agricultural Economics. 83: 993-1009. .
42. Purcell W.D.. and Koontz S.R. (2016). Agricultural Futures and Options. Principles and Strategies. Second Editions. Prentice Hall. New York. .
43. Purcell W.D.. and Koontz S.R. (2016). Agricultural Futures and Options. Principles and Strategies. Second Editions. Prentice Hall. New York. .
44. study f Punjab region. In V. Krishna (Ed). selected waitings: Raj Krishna (pp.7-19).Ne dehli: oxford university press..
45. Silber W.L. (1985). Innovation. competition. and new contract design in futures markets. Journal of Futures Markets. 1: 123-155. .
46. Yeh C.H. and Deng H.,. (2014), A Practical Approach to Fuzzy Utilities Comparison in Fuzzy Multi-Criteria Analysis, International Journal of Approximate Reasoning 35 (2), P. 179-194.
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در بازارهای آتی محصولات کشاورزی با روش داده بنیاد و رتبهبندی با روش تاپسیس
* فرحناز کریمینژاد ** غلامرضا یاوری *** مهدی کاظمنژاد
* اقتصاد کشاورزی دانشگاه پیام نور تهران .ایران.
fkariminejad@yahoo.com
** دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه پیام نور. تهران. ایران.
*** استادیارگروه اقتصاد کشاورزی .پژوهشکده برنامهریزی اقتصاد و توسعه روستایی، تهران. ایران.
kazemnejad@gmail.com
تاریخ دریافت: 02/12/1402 تاریخ پذیرش: 04/05/1403
چکيده
این پژوهش با هدف شناسایی و رتبه بندی استانداردهای لازم برای معامله در بازارهای آتی در محصولات کشاورزی با روش ترکیبی(کیفی-کمی) انجام گرفته است.
کلیدواژه های حاصل از تحقیقات پیشین و مصاحبه با خبرگان، با استفاده از روش کدگذاری (کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی) مورد تحلیل قرار گرفت. این داده ها که از مصاحبه عمیق با 17 نفر استخراج گردیده بودند طی سه مرحله تحلیل شد و 40 کلیدواژه استخراج شده، پس از اعمال تغییرات (حذف و ادغام)، در نهایت تصمیم بر آن شد کلیه استاندارها بر شش گروه دسته بندی شود. استانداردهای لازم برای پذیرش در بازارهای آتی شامل: ریسک درآمدی محصولات، اندازه بازار نقدى، هزینه سیالیت، درجه همگنی، درجه تجاری بودن و فساد پذیری می‌باشد. همچنین نتایج حاصل از رتبه بندی استانداردها با استفاده از روش تاپسیس فازی نشان داد که؛ ریسک درآمدی محصولات، نوسانات قیمتهای نقدی، هزینه سیالیت، درجه همگنی درجه، تجاری بودن و فساد پذیری به ترتیب دارای اهمیت هستند.
واژه‌های کلیدی: بازار آتی، محصولات کشاورزی، شناسایی استاندارد، تئوری دادهبنیاد، تاپسیس فازی.
نوع مقاله: پژوهشی
1- مقدمه
کشاورزان در فرآیند تولید و فروش خود با انواع مختلفی از مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی مواجه‌اند و در نتیجه، درآمد آنها از تولیدات کشاورزی با ریسکهای متعددی همراه هست؛ از جمله ریسک تولید، آب و هوا، قیمت یا بازار، ریسک مالی و ریسک انسانی را میتوان نام برد. در این میان یکی از ریسکهای مهمی که کشاورزان با آن مواجه هستند ریسک ناشی از نوسانات قیمت محصولات کشاورزی است (غـزالی و همکاران، 1395). دلیل مهـم بودن ریسـک قیمت
برای کشاورزان، این است که، تغییرات قیمت باعث تغییر در سود تولیدکننده میگردد (جردن و گرو1، 2007).
نویسندة عهده‌‌دار مکاتبات: فرحناز کریمینژاد Fkariminejad@yahoo.com
|
مصرفکنندگان نسبت به بازار بوده است. در بازار محصولات کشاورزی، قیمت کالا علاوه بر متأثر شدن از عوامل معمول تأثیرگذار بر عرضه و تقاضای بازار، به واسطه دگرگونی‌های غیرقابل کنترل شرایط آب و هوایی، ناپایداری و نوسان بیشتری نسبت به دیگر بازارها دارد. در واقع دگرگونی‌های شرایط جوی با اثرگذاری بر هر دو جزء تشکیلدهنده درآمد تولیدکنندگان یعنی قیمت و میزان تولید آنها شکاف طبیعی درآمدی بوجود آمده در سطح شهر و روستا را که در جریان رشد اقتصادی حاصل گردیده، بیشتر کرده و در نتیجه درآمد معیشتی بخش کشاورزی را پر نوسان نیز
ساخته است. به بیان دیگر، عدم ثبات در قیمت محصولات کشاورزی از طریق ایجاد تا اطمینانی درآمدی برای تولیدکنندگان این محصولات، موجب افزایش عدم حتمیت ذاتی موجود در این بخش میگردد. بنابراین توسعه بازارهای آتی محصولات کشاورزی2 در چهارچوبی از بورس‌های کالای کشاورزی3 به عنوان یک سیاست روشها و راهکارهای مناسب در اصلاح و رفع مسائل و مشکلات بازار سنتی شناخته می گردد. همچنین فراگیری گروه‌های مختلف فعال در این بازار، انواع مختلفی از ابزارهای مشتقه4 را به منظور پوشش ریسک بازار مورد استفاده قرار می‌دهند. یکی از چالش‌های قراردادهای آتی کالاها وجود مخاطرات برای طرفین معامله بود. درخصوص کمیت و کیفیت کالاهای معامله شده، عدم پایبندی به تعهدات از سوی طرفین معامله یک دغدغه جدی به شمار می‌آمد. این امر اگرچه درخصوص میزان کالاها به راحتی قابل اندازه‌گیری بود اما درخصوص کیفیت کالای تحویلی می‌توانست موجب نا‌اطمبنانی در این بازارها باشد که با گذشت زمان با ایجاد نهادهای ناظر و وضع قوانین، پایبندی به تعهدات الزام‌آورتر شد. امروزه کیفیت مواد و سایر شرایط به دقت توسط طرفین معامله قرارداد مورد بحث و مذاکره قرار میگیرد. به مرور زمان قراردادهای آتی، از نظر کیفیت، کمیت و زمان و مکان تحویل کالا استاندارد شده بودند. در کنار قراردادهای استاندارد شده، یک سیستم جانبی نیز به وجود آمد تا مشکلات آن دسته از خریداران و فروشندگان را که به هر دلیل از انجام شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در.../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 270 |
قرارداد آتی و به تبع آن بازارهای آتی یکی از راهکارهای کنترل ریسک قیمت می‌باشد که يك قرارداد آتي توافق نامه‌ای جهت تبادل یک کالا با قیمتی معین و در یک نقطه زمانی خاص و در یک مکان خاص برای تحویل می‌باشد. بنابراین مطالعه حاضر، در ابتدا به شناسایی استانداردهای لازم جهت ایجاد بازار آتی و و در قسمت دوم به رتبه بندی این استاندادردها با روش تاپسیس پرداخته می شود.
2- ادبیات و مبانی نظری پژوهش
در اکثر متون فارسی برای Futures واژه «قرارداد آتی» به‌کار می‌رود. این نوع قرارداد عبارت است از توافق طرفین برای انجام معامله در تاریخ مشخصی از آینده که مقدار کالا و قیمت آن نیز در قرارداد مشخص میشود. در این پیمان طرفین بر اساس میزان شناخت شخصی و براساس نیازها و خواسته‌های خود، قرارداد را تنظیم می‌کنند. ارزش یک پیمان آتی از ارزش کالاهای اصلی و ترجیحا زمانی به‌دست می‌آید. به كارگيري قراردادهاي آتي 5 در مناطق مختلف جهان امـروزه بـه صورت ابزار متداولي در جهت مديريت ريسك بازار دارايي هاي مختلفي از قبيل كالاهاي كشاورزي، فلزات، انواع مختلف انرژي و انـواع اوراق بهادار نظير سهام شركتها درآمده است. راهاندازي و توسـعه بازارهـاي آتي غير از مديريت ريسك ميتواند داراي مزاياي ارزشـمند ديگـري همچون تسهيل فرآينـد كـشف قيمـت و افـزايش ميـزان شـفافيت و سياليت 9در بازار باشد. در اين زمينه، تاسيس بازارهاي آتي محـصولات كشاورزي قادر است عـلاوه بـر كاركردهـاي فـوق، منجـر بـه انجـام اصلاحاتي در خصوص ساختار بازار اين محصولات گردد (دیو6،2004)
عدم ثبات در قيمت محصولات كشاورزي از طريق ايجاد نا اطمينـاني درآمدي براي توليدكنندگان ايـن محـصولات، موجـب افـزايش عـدم حتميت ذاتي موجود در اين بخش مـيگـردد (هلمبرگ7 ،1998). عـدم شـفافيت و سياليت اطلاعات موجود در بازارهاي محلي محصولات كشاورزي بـه همراه حضور گسترده واسطهها در بخشهاي مختلف توزيع و بازاريابي اين محصولات از ديگر مشكلات ساختاري بازار در بخش كـشاورزي ايران محسوب ميگردد. همچنين وجـود غيـر قابـل انكـار پديـده خريد سلف 8 بر مبناي قيمتهايي كـاملا غيـر عادلانـه، فقـدان بـازار رقابتي، كارا و فراگير براي مبادلـه محـصولات كـشاورزي و ناكـارايي شـبكه توزيـع، برخـي ديگـر از نابـسامانيهايي مـيباشـند كـه بخـش كشاورزي در ايران با آنها دست به گريبان است. اين مشكلات به طور عمده ريشه در سطح پايين توسـعه يـافتگي بخـش كـشاورزي و همچنين ساختار سنتي و غير رقابتي بازار محصولات اين بخـش دارد.
عليرغم سرمايهگذاريهاي وسيع دولت در دو دهه اخير و هزينه كـردن ميلياردها ريال با هدف رفـع ايـن مـشكلات، هنـوز نتـايج مطلـوب وموثري در اين بخش بدست نيامده است. ايجاد يك بورس آتي محصولات كـشاورزي بـه عنـوان بـازاري جديد، فراگير، منسجم و سازمان يافته ميتواند به عنـوان راه حلـي درجهت رفع مشكلات ساختاري ايـن بخـش مطـرح گـردد (دیو،2004).
لازم به ذكر است، از آنجا كه ايران فاقد بازارهـاي آتـي بوده و بورسهاي كالا نيز از قدمت، رونق و درجه توسعهيافتگي بالايي در آن برخوردار نميباشند، مـسلما تحقيقـات داخلـي زيـادي در ايـن ارتباط انجام نشده است. مطالعات انگـشت شـمار انجـام شـده در ايـن زمينه را ميتـوان در سـه دسـته مطالعـات صـورت گرفتـه در زمينـه بورسهاي كـالا (چیذری،1383، کرمانی1384، مجاوریان،1391) مطالعـات انجـام شـده در ارتبـاط بـا بازارهاي آتي جهاني نفت خام (ابریشمی، 1386؛ مجاوریان،1391) و مطالعاتي كه درصدد نـوعي امكانسنجي يا بررسي پيش زمينـههـاي راهانـدازي بازارهـاي آتـي درايران مي باشند. حسيني يكاني و بخشوده (2006)، حسيني يكـاني و زيبـايي (1386،1389)، زيبـايي و حـسيني يكـاني (2010) مورد بررسي قرار داد.
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در....../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 271 |
هر کالایي که در بازارهاي آتي معامله ميشود باید سه شرط اساسي را داشته باشد:
1-باید این کالا استاندارد باشد و براي کالاهاي کشاورزي و صنعتي باید به صورت خام و غير فرآوري شده باشد.
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در.../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 272 |
3-قيمت نقدي کالا باید به حد کافي نوسان داشته باشد تا بياطميناني ایجاد نکند؛ به عبارت دیگر، قيمت کالا باید ریسک و یک سود پتانسيل در خود داشته باشد.
همچنین این قرارداد با قرادادهای سلف دارای تفاوتهایی است. در قرارداد آتي چنانچه قرارداد منجر به تحويل كالا شود، استاندارد تحويل كالا شامل رعايت كيفيت، كميت بايد كاملاً مطابق با شرايط بورس انجام شود، در حالي كه در قرارداد سلف موضوع فوق منتفي بوده و به صورت توافق دو طرفه و عاري از پشتوانههاي استاندارد اجرايي بورس اجرا ميشود (پیشبهار و همکاران، 1396). نظر به ابعاد بسیار گسترده بازارهای آتی و مسائل مختلف مطرح در آنها، تاکنون حجم انبوهی از مطالعات گوناگون توسط محققین مختلف علاقمند به این مقوله انجام شده و در حال انجام است. وسعت مطالعات صورت گرفته در این زمینه در حدی است که پژوهشگران مختلفی در مطالعاتی اختصاصی، صرفا اقدام به مرور تحقیقات انجام شده در این حوزه در مقاطع مختلفی از زمان نموده‌اند. اولین مطالعه مروری انجام شده از این دست توسطگری و راتلج (۱۹۷۱) صورت گرفته که عمدتاً بر مبنای مطالعه ورکینگ11 (۱۹۶۲) در خصوص مروری بر مفاهیم جدید مطرح در ارتباط با قیمت و بازارهای آتی تا آن زمان بود. همچنینی کامارا12 (۱۹۸۲) نوآوری‌های تجربی مهم ارائه شده پس از سال ۱۹۷۰ را با تمرکز بر موضوع رفتار قیمت بررسی نمود. لینهولد و تامک (۱۹۸۰) نیز اقدام به مرور توسعه انجام شده در زمینه بازارهای آتی دام نمودند. به دنبال آنها بلنگ 13(۱۹۸۹) و کارتر14 (۱۹۹۹) هم نوآوری‌های علمی صورت گرفته در این خصوص در طی دو دهه اخیر تا آن تاریخ را مورد واکاوی قرار دادند. علاوه بر این، تامک15 (۱۹۹۷) درجه اثربخشی قیمتهای آتی را در پیش‌بینی قیمتهای نقدی مورد آزمون قرار داد. البته چند سال بعد مطالعه جامع‌تری در همین ارتباط نیز توسط ویلیامز16 (۲۰۰۱) صورت پذیرفت. لازم به ذکر است که با توجه به تخصصی تر شدن مطالعات انجام شده در این خصوص و همچنین تعدد پژوهش‌های صورت گرفته، طی سال‌های گذشته محققین مختلفی اقدام به مرور جدیدترین نوآوری‌های انجام شده در عناوین خاص مطرح در این حوزه کرده‌اند. از این جمله میتوان به مطالعات آندرو و همکاران 17(۲۰۰۱) در ارتباط با رفتار تجربی قیمت‌ها در بورس، تامک و پیترسون18 (۲۰۰۱) در زمینه مدیریت ریسک، چن و همکاران (۲۰۰۳) در خصوص نسبت‌های پوشش ریسک و لین و سه 19(۲۰۰۲) در مورد توسعه مباحث پوشش ریسک اشاره نمود. گارسیا و لینهولد20 (۲۰۰۴) نیز با تکیه بر بازارهای آتی آمریکا، به مرور جامعی از مطالعات انجام شده در ارتباط با قراردادهای آتی و اختیار معامله محصولات کشاورزی پرداختند.
همچنین در مطالعاتی دوانگ و کالو21(2020) فرضیۀ ساموئلسون را در بازارهای متعددی برای قرارداد آتی موجود در 6 بورس آتی، با استفاده از دادههای روزانه مورد بررسی قرار داند. نتیجۀ پژوهش آنها دربارۀ کالاهای کشاورزی، این فرضیه را تأیید کرد. همچنین چرونوانگ و همکاران22 (2018) در تحقیق دیگری به مقایسه قدرت پیش‌بینی نوسانات ضمنی محاسبه شده از قیمتهای قراردادهای اختیار معامله در بورس اوراق بهادار فيلادلفيا (PHLX)23، بورس تجاری شیکاگو (CME) و بازار فرابورس (OTC)24 پرداختند. یافته های مطالعه نشان داد که اولا نوسانات ضمنی محاسبه شده بر مبنای قیمتهای OTC اطلاعات موجود در نوسانات ضمنی محاسبه شده از قیمتهای PHLX و CME را نیز در بردارند. ثانیا به طور مشابه با نتایج مطالعات دیگر (به عنوان مثال کریستافرسن و مزاتا (۲۰۰۵) به عنوان یکی از جدیدترین مطالعات انجام شده، این پژوهش نیز حاکی از قدرت بیشتر استانداردهای نوسانات ضمنی (بدون توجه به اینکه بر مبنای قیمتهای PHLX OTC یا CME محاسبه شده باشند) در پیش‌بینی نوسانات آینده نسبت به استانداردهای نوسان مبتنی بر دادههای سری زمانی بود.
در مطالعه زاکماری و همکاران 25(2015) انجام گردید، محققین به ارزیابی توانایی پیش‌بینی کردن مدل‌های فوق‌الذکر در پیش‌بینی نوسانات ۷۰ روز کاری اقدام نمودند. نتایج این مطالعه نشان می‌داد که نوسانات پیش‌بینی شده محصولات کشاورزی با استفاده از مدل بلک اریب بوده اما در بردارنده تمام اطلاعات مشاهده شده در نوسانات تاریخی می‌باشند. مانفردو و همکاران (2013) نیز به مقایسه قدرت روشهای سریهای زمانی، مدل بلک و رهیافت ترکیبی در پیش‌بینی نوسانات قیمتهای نقدی به جای نوسانات قیمتهای آتی آنها پرداختند. نتایج مطالعه این محققین حاکی از قدرت بالاتر روش ترکیبی در پیش‌بینی بود.
همچنین کارالی و همکاران 26(۲۰۰۹) ضمن ارائه یک روش جدید بیزینی برای قیمتهای آتی چندین قرارداد آتی، به بررسی این موضوع پرداختند که آیا عوامل مؤثر بر تغییرپذیری و نوسانات قیمتهای آتی با تغيير نوع قرارداد، تغییر می‌کنند یا خیر. در چارچوب مدل جدید معرفی شده این امکان وجود دارد که ارتباط نوسانات قیمتهای آتی را به طور همزمان با مقدار موجودی فیزیکی کالا و زمان تحویل قرارداد بررسی نمود. همچنین فانگ و شیه (۲۰۰۰) با مطالعه دادههای ماهانه مربوط به مبادلات صندوق‌های قراردادهای آتی به شواهد اندکی در خصوص اثر مبادلات این صندوق‌ها بر نوسانات قیمت رسیدند. نهایتا ایروین و هالت27 (2016) نیز با استفاده از آمار روزانه CFTC28 مربوط به مبادلات صندوق‌های بزرگ پوشش ریسک در ۱۳ بازار مختلف قراردادهای آتی، به این نتیجه رسیدند که رابطه مثبت ناچیزی بین حجم مبادلات صندوق‌های بزرگ پوشش ریسک و نوسانات بازار وجود دارد. تائو و سونگ (2016) به مطالعه تجربی میزان مشارکت فعالان کوچک بازارهای آتی هنگ کنگ بر فرآیند کشف قیمت پرداختند. نتایج این مطالعه حاکی از سهم 8/۱۶ درصدی معاملهگران کوچک در این بازار بود که نسبت به میزان معاملات پایین انجام شده توسط آنان، سهم فوق‌العاده بالایی می‌باشد. لذا محققین نتیجه گرفتند که فعالان کوچک بازار نقش مهمی را در فرآیند کشف قیمت بازارهای آتی ایفا می‌نمایند .
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در....../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 273 |
در همین راستا کابر را و همکاران29 (2019) در پژوهشی درصدد پاسخ به این سوال برآمدند که آیا بازارهای آتی روند قیمت‌ها را در بازارهای الکترونیکی ارزهای خارجی تعیین می‌نمایند. نتایج مطالعات پیشین انجام شده، نتایج این مطالعه نشان داد که در طی دوره مورد بررسی، بازارهای نقدی فرآیند کشف آتی قیمت هر دو ارز را هدایت می‌نمایند. چن و گا30 (2018) در مطالعه دیگری به بررسی فرآیند کشف قیمت در بازارهای آتی ایوان پرداختند، نتایج بررسی آنها نشان داد که کاهش میزان حداقل واحد تغییر قیمت موجب کاهش شکاف بین قیمتهای پیشنهادی خرید و فروش گردیده و در نتیجه باعث افزایش نقش بازارهای آتی در فرآیند کشف قیمت میگردد. ادوارد و مارتا (2020) در پژوهشی به بررسی تأثیر نوع جدیدی از قراردادهای آتی را بر روی محصولات کشاورزی را مورد بررسی قرار دادند، نتایج نشان داد که تولیدکننده نهاده ها را با تخفیف تامین می نماید ، اما با قیمت کمتر محصول موافقت می شود وخریدار برای جبران تخفیف داده شده به تأمین کننده پرداخت می کند.
3- مواد و روشها
تحقیق حاضر با رویکرد آمیخته31، یک روش کیفی-کمی است. چرا که در فاز طراحی مدل مفهومی از رویکرد کیفی و در فاز تبیین مدل از رویکرد کمّی بهره خواهد برد. همچنین، این تحقیق یک مطالعه استقرایی و به شیوه اکتشافی– کاربردی می‌باشد. چراکه به دنبال شناسایی و رتبه بندی در حوزه ورود محصولات به بازار آتی با روش کیفی داشته باشد. لازم به ذکر است که این پژوهش، در دو فاز کلی زیر به انجام خواهد رسید:
3-1- فاز اول: شناسایی استانداردها بر اساس متدولوژی کیفی تئوری داده بنیاد. علت استفاده از تئوری داده بنیاد، قدرت این روش در ارائه مدل‌های بومی و منطبق با واقعیت در زمینههای مختلف می‌باشد (ذکائی،1389).
در این بخش دادههای حاصل از مصاحبه با خبرگان، با استفاده از روش کدگذاری مورد تحلیل قرار می گیرد. این دادهها که از مصاحبه عمیق 32با 17 نفر استخراج گردیده اند در طی دو مرحله (کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی) تحلیل خواهند شد.
2-3- فاز دوم: از روش تاپسیس فازی به رتبهبندی شاخصها پرداخته می گردد. روش فازي اولین بار توسط لطفی عسگرزاده (1965) ارائه شد. این روش در مواقعی که رابطه میان معیارهاي موجود و یا گزینههاي مختلف داراي عدم قطعیت باشد و این روابط در قالب اعداد قطعی قابل بیان نیستند، مفید می‌باشد. تئوري فازي تصمیمگیرندگان را قادر می‌سازد تا یک مساله پیچیده را به شکل ساده اي با استفاده از مقادیر زبانی فرموله کنند (یه و دونگ33، 2014). در این تئوری مطلوبیت گزينهها در مقايسه با همه معیارها معمول به صورت اعداد فازی بیان
ميگردند که آن را مطلوبیت فازی مينامند و توسط روشهای ارزيابي تصمیمگیری فازی سنجیده ميشوند. رتبهبندی گزينهها براساس مقايسه مطلوبیتهای فازی مربوطه است.
اعداد فازی که یکی از ابزارهای تئوری فازی برای نشان دادن عدم قطعیت است، با تابع عضویت
مشخص
میشود.عدد فازی با تابع عضویت مثلثی که در این مقاله به منظور فازی کردن ارزیابیها استفاده شده است، به صورت شکل (1) است و با 
نشان داده میشود. شکل ریاضی تابع عضویت نیز به صورت رابطه (1) نشان داده میشود.
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در.../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 274 |
شکل 1
(1)
اگر
و 
دو عدد فازی مثلثی و 
یک عدد حقیقی باشند، روابط زیر میان آنها برقرار است.
(2)
(3)
(4)
(5)
موارد استفاده از وضعیت فازی به چند سال اخیر محدود ميشود. مراحل تصمیمگیری به کمک تکنیک تاپسیس فازی به شرح زير است:
گام1- تشکیل ماتریس تصمیم فازي و ماتریس اهمیت نسبی معیارها با توجه به مقیاسهاي کلامی: فرض میشود m گزینه، n معیار وk تصمیم گیرنده وجود دارد. در این صورت مسأله تصمیم گیري گروهی چند معیاره فازي
میتواند به صورت ماتریس زیر بیان شود:
که در آن
گزینههایی هستند که باید انتخاب شده یا اولویتبندي گردند و 
شاخصها یا معیار هاي ارزیابی هستند. مطلوبیت گزینه
را نسبت به معیار یا شاخص 
توسط فرد خبرهKام نشان میدهد. به منظور یکپارچه نمودن امتیاز عملکرد فازي، K فرد خبره از روش میانگینگیري حسابی استفاده میشود(یه و دونگ، 2014).
گام2- نرمال کردن ماتریس تصمیم فازي و محاسبه ماتریس تصمیم فازي نرمال شده وزنی: در این گام با توجه به این که دادههاي خام به دست آمده براي حذف واحدهاي ناهمگون و مقیاسهاي اندازه گیري مختلف در مسائل تصمیمگیري چند معیاره باید نرمال شوند، از نرمال سازي خطی استفاده میشود. اگر ماتریس تصمیم فازي نرمال شود بنابراین (چو وهمکاران،2008، مومنی و همکاران 2011):
(6)
(7)
(8)
مربوط به معیارهای مثبت و 
مربوط به معیارهای منفی است (پهلوانی، 2008).
با در نظرگرفتن وزنهای مختلف برای هر زیر معیار، ماتریس نرمال شده وزنی نیز از ضرب اهمیت وزن معیارها در ماتریس تصمیم فازی نرمال شده محاسبه میشود. بنابراين ماتريس وزندهي شده به شکل فرمول 9 ميشود:
(9)
گام3-تعیین راهحل ایدهآل فازی مثبت
و
ایدهال منفی
به ترتیب در فرمول (10و11):
(10)
(11)
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در....../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 275 |
(12)
(13)
که در آن
نشاندهنده اندازگیری فاصلهای میان دو عدد فازی است و 
نشاندهنده فاصله گزینه i از راه حل ایدهآل مثبت و 
نشاندهنده فاصله گزینه i از راه حل ایدهآل منفی است. اگر دو عدد فازی مثلثی 
و 
در نظر گرفته شود. آنگاه فاصله فازی بین این دو عدد به صورت رابطه (14) محاسبه میشود(چو وهمکاران34،2008، مومنی و همکاران 2011):
(14)
گام5- محاسبه ضرایب نزدیکی و اولویتبندي گزینهها با تعیین ضریب نزدیکی، گام نهایی براي رتبه بندي تمامی گزینهها میتواند آغاز شود و تصمیمگیرندگان می توانند بهترین گزینه را از میان گزینههاي مختلف انتخاب کنند.ضریب نزدیکی هر گزینه به صورت رابطهي (15)، محاسبه میگردد:
(15)
شاخص
نزدیک به عدد یک، میزان نزدیکی گزینه را به راه حل ایدهآل مثبت و دوري از راه حل ایدهآل منفی را نشان میدهد. بنابراین مقدار بزرگترنشاندهنده عملکرد بهتر گزینه خواهد بود (چو وهمکاران،2008، مومنی و همکاران 2011).
در این مطالعه جهت جمع آوري نظرات خبرگان درخصوص تعیین درجه اهمیت و وزن هر معیار و همچنین براي تعیین امتیاز گزینه ها نسبت به معیارها از تابع عضويت فازی براساس جدول شماره (1) استفاده و ماتریس تصمیم فازی براساس جدول شماره (2) آورده شد (پهلوانی، 2008).
جدول1. وزن معیارها و زیر معیارها
متغیرهای کیفی | اعداد فازی مثلثی متناظر با متغیر امتیاز ارزیابی |
خیلی کم | (0،1،2) |
کم | (1،2،3) |
تقریبا متوسط | (2،3،4) |
متوسط | (3،4،5) |
کمی زیاد | (4،5،6) |
زیاد | (5،6،7) |
بسیار زیاد | (7،8،9) |
4- یافتههای تحقیق
همانطور که در قسمت مواد رو روشها توضیح داده، در این پژوهش از دو مرحله و فاز استفاده میگردد:
1-4- فاز اول: شناسایی استانداردها جهت پذیرش در بازارهای آتی:
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در.../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 276 |
2-4- فاز دوم:
1-2-4- کمی تحقیق:
در بخش کمی ابتدا به جمعآوری نظرات 22 خبر پرداخته میگردد. سپس از روی اطلاعات به دست آمده به محاسبه تاپسیس فازی پرداخته میگردد و استانداردهای شناسایی شده رتبهبندی میگردد.
4-2-2- فاز کیفی:
4-2-2-1- دستهبندی استانداردها جهت پذیرش در بازارهای آتی
در این قسمت به استخراج استانداردها از مبانی نظری و پیشینه تحقیق در بازارهای آتی محصولات کشاورزی پرداخته میگردد، نتایج این بررسی ها به صورت جدول (2) می‌باشد:
[1] . Jordaan and Grove
[2] 1. Agricultural Futures Markets
[3] 2. Agricultural Commodity Exchanges
[4] 3. Derivatives Instruments
[5] . Futures Contracts
[6] . Du
[7] . Helmberger
[8] . Forward Purchasing
[9] . Black
[10] . Personal markets
[11] . working
[12] . camara
[13] . beleng
[14] . carter
[15] . thamk
[16] . williams
[17] . Andro & partners
[18] . peterson
[19] . Walian vese
[20] Garsia & linehold
[21] Dowang & callo
[22] chernowang
[23] - Philadelphia Stock Exchange
[24] - Over- the- Counter
[25] . Zakmari & partners
[26] . Carali & partners
[27] . Irwin & hallett
[28] . Commodity Futures Trading Commission
[29] . Cabrera & partners
[30] . Chen & ga
[31] . Mixed model
[32] . In-depth interview
[33] . Yeh & dong
[34] . Chu & partners
جدول 2. استخراج استانداردها برمبنای پیشینه تحقیقات
ردیف | پژوهشگر | سال | استانداردها |
1 | چیذری | 1382 | آگاهی کامل از قیمت، عرضه و تقاضا برای محصول به خوبی صورت گیرد، قابلیت ذخیره سازی داشته باشد. |
2 | حسینی | 1388 | مقادیر متغیرهای ریسک مبنای نسبی (RBR)، نوسانات قیمتهای نقدی (SPF)، اندازه بازار نقدى (CMS)، هزینه سیالیت (LC، درجه همگنی (H) و درجه تجاری بودن (CR) به عنوان مهمترین استانداردهای لازم بر میزان موفقیت قراردادهای آتی می‌باشد. |
3 | مجاوریان | 1380 | رعایت استانداردها، همگونی محصول و درجه بندی اغلب محصولات کشاورزی |
4 | کرمانی و حسنی | 1382 | کالا باید استاندارد شده و طبقه بندی شده و دا رای مشخصات کامل باشد. |
5 | گلریز | 1380 | مبادله موفقیت آمیز هر کالا در بورس را منوط به سـه ویژگی استاندارد، عمر کافی و محدود بودن نوسـان قیمـت نقـدي آن کالا |
6 | گلریز | 1374 | فروشنده از مشخصات آن کالا اطلاع کامل داشته باشد. کالاهای کشاورزی و صنعتی باید حالت اولیه، خام و فراوری نشده داشته باشد. کالاهای فاسدشدنی باید عمر کافی داشته باشد تا تحویل آنها در آینده با مشکل مواجه نشود. همچینین این کالاها باید دارای قابلیت تولید مجدد باشد. قیمت نقدی کالا نباید آن قدر نوسان داشته باشد که موجب بی اطمینانی شود. |
7 | سـلطانی و همکـاران | 1388 | علـت عـدم موفقیـت رینـگ کشاورزي در بورس کالا متوجه ساختار سنتی کشاورزي ایران دانسـته که باعث می گردد در صورت ادغام و فعالیت مستقل بـورس هـا حجـم معاملات در رینگ کشاورزي کم رونق و کم حجم باشد. |
مأخذ: جمعبندی مطالعات تحقیق
4-2-2-1- بخش دوم کیفی: تحلیل مصاحبهها با روش کدگذاری
در این بخش دادههای حاصل از مصاحبه با خبرگان، با استفاده از روش کدگذاری مورد تحلیل قرار میگیرد. این دادهها که از مصاحبه عمیق با 17 نفر استخراج گردیدهاند در طی دو مرحله (کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی) تحلیل خواهند شد. دراین پژوهش 17 نفر از مدیران، مسئولان و صاحب نظران بخش بورس کالای محصولات کشاورزی، اساتید و بازرگانان بخش کشاورزی به عنوان جامعه آماری برای انجام مصاحبه انتخاب شدند. تمامی این افراد از حداقل مدرک دانشگاهی در سطح عالی برخوردار بودند. نکته بسیار مهم در این سازمان این است که بواسطه نوع فعالیت مدیریت ، گستردگی فعالیتها بسیار زیاد است و بین بخش های مختلف تفاوت های معناداری وجود دارد و این احتمال وجود داشت فردی که برای مصاحبه دعوت می گردد، دیدگاه بخشی خود را حاکم بر فضای مصاحبه نماید و از زاویه نگاه خودش اطلاعات را ارائه نماید. بدین منظور پژوهشگران تلاش کرده اند تا نمونه تحقیق خود را در بخش های زیر انتخاب نماید تا نظرات و دیدگاههای مختلف، اخذ نمایند.
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در....../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 277 |
جدول 2. کدگذاری سطح یک (گفتار) برای تعیین استانداردها
نشانگر | گفتارهای کلیدی | استانداردها |
|---|---|---|
PA1 | در تولید محصول بهره وری بالا باشد | بهره وری بالا |
دارای مزیت نسبی در تولید باشد | مزیت نسبی در تولید | |
PA3 | طبق برنامه ریزی کشت شود | قابلیت برنامه ریزی |
PA4 | به سرعت از بین نرود | عدم فساد پذیری |
PA5 | قابلیت انبار کردن داشته باشد | قابلیت انبار کردن |
PA6 | نوسانات کم در قیمت داشته باشد | عدم نوسانات زیاد در قیمت |
PA7 | اطلاعات کامل میزان کشت و سطح زیر کشت و میزان تقاضا در دست باشد | اطلاعات کامل از محصول |
PA8 | تقاضای برا ی محصول موجود باشد | وجود خریدار |
PA9 | قیمت در حد معقول باشد | قیمت معقول |
PA10 | امکان ثبات در عرضه وجود داشته باشد | ثبات در عرضه |
PA11 | امکان ارسال به آسانی باشد | امکان حمل و نقل |
PA12 | کالا نباید مشمول محدودیت عرضه نباشد | عدم محدودیت عرضه |
PA13 | میزان عرضه کالا توسط متقاضی به گونه قانونی گذاري باشد | امکان اجرای مقررات |
PA14 | امکان کشف عادلانه قیمت را در بورس فراهم آورد | قیمتگذاری مناسب |
PA15 | میزان تولیدات با کیفیت افت زیاد نداشته باشد. | عدم افت کیفیت محصول |
PA16 | درآمد دارای ثبات و قابل پیش بینی باشد | ثبات درآمد |
PA17 | زمان تولید و توزیع قابل کنترل باشد | کنترل زمان تولید و توزیع |
PA18 | بسته بندی ها استاندارد لازم را داشته باشد | بسته بندی استاندارد |
PA19 | کیفیت محصول خیلی مدنظر می‌باشد. | کیفیت مناسب |
PA20 | در مورد قیمت و میزان درآمد اتی شفافیت لازم را داشته باشد. | پیش بینی درآمد |
PA21 | محصول بایستی مشتری پسند و قابل تجاری سازی باشد. | قابلیت تجاری سازی |
PA22 | معلوم بودن روند آتی قیمت محصولات | شفافیت قیمت محصولات |
PA23 | فروشنده از مشخصات آن کالا اطلاع کامل داشته باشند. | اطلاعات کامل محصول |
PA24 | کالاهای کشاورزی و صنعتی باید حالت اولیه، خام و فراوری نشده داشته باشد. | حالت تبدیل یافته |
PA25 | کالاهای فاسدشدنی باید عمر کافی داشته باشد تا تحویل آنها در آینده با مشکل مواجه نشود. | عمرکافی و زمان ماندگاری ببیشتر |
PA26 | همچینین این کالاها باید دارای قابلیت تولید مجدد باشد. | قابلیت تولید در کشور |
PA27 | قیمت نقدی کالا نباید آن قدر نوسان داشته باشد که موجب بی اطمینانی شود. | قیمت نقدی کم نوسان |
PA28 | همگونی محصول و درجه بندی امکان پذیر باشد. | همگنی محصول |
PA29 | ریسک قیمتی کمی داشته باشد و بتواند ثبات داشته باشد. | ریسک قیمتی کم |
PA30 | آگاهی کامل از قیمت، عرضه و تقاضا برای محصول به خوبی صورت گیرد، | شفافیت کالا |
PA31 | کالا بایستی به خوبی استاندارد پذیر باشد. | استانداردپذیری |
PA32 | قابلیت ذخیره سازی داشته باشد. | قابلیت ذخیره سازی |
PA33 | بازار پسندی خوبی در سطح جهانی داشته باشد. | بازار پسندی |
PA34 | هزینه تمام شده در حد معقول باشد. | هزینه پایین تولید. |
PA35 |
| تولید انبوه |
PA36 | از نظر کمی و کیفی در سطح جهانی توانایی رقابت داشته باشد. | توانایی رقابت |
PA37 | حاشیه سود بالایی داشته باشد. | حاشیه سود بالا |
PA38 | توزیع بین زمانی و ذخیره سازی کالا، نوسانهای فصلی عرضه را تا حدی کاهش ندهد | نبود نوسنات در عرضه |
PA39 | کالاها باید دارای قابلیت تولید مجدد باشد. | قابلیت تولید مجدد |
PA40 | مزیت نسبی صادراتی در مقایسه با دیگر محصولات کشاو رزی داشته باشد. | مزیت نسبی صادرات |
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در.../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 278 |
مأخذ: یافتههای تحقیق
وقتی که در دادهها، بتوان پدیدههای خاصی را مشخص شد آنگاه میتوان مفاهیم را بر اساس آنها گروهبندی کرد.
انتخاب کلیدواژه ها از بین 40 مفهوم استخراج شده بر مبنای اصول تکرار، تاکید و اهمیت (مبنای تئوریکی یا فهم پژوهشگر) می‌باشد که البته به صورت کیفی انتخاب شدند. به عبارت دیگر مفاهیمی که توسط چندین مصاحبه شونده ذکر گردیده اند (تکرار) و یا مشمول تاکید خاص یک نفر بوده و اهمیت آن مفهوم توسط ادبیات پژوهش یا تشخیص محقق نیز مشخص گردیده است برای مدل نـهایی حاصل از
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در....../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 279 |
جدول 3. دستهبندی استانداردها و تطبیق مولفه های حاصل از پژوهش های پیشین و مصاحبه
ردیف | استانداردها | پژوهش ها | مصاحبه |
|---|---|---|---|
1 | درجه تجاری بودن | Ä | Ä |
2 | درجه همگنی | Ä | Ä |
3 | هزینه سیالیت | Ä | Ä |
4 | نوسانات قیمتهای نقدی | Ä | Ä |
5 | ریسک درآمدی محصولات | Ä | Ä |
6 | فساد پذیری | Ä | Ä |
نهایتا با استفاده از کدگذاری مصاحبه ها و نیز پیشینه تحقیق استانداردهای لازم برای پذیرش در بازارهای آتی، موارد: ریسک درآمدی محصولات، اندازه بازار نقدى، هزینه سیالیت، درجه همگنی، درجه تجاری بودن و فساد پذیری می‌باشد.
فاز دوم (کمی):
نتیجه محاسبات نظر 22 نظر کارشناس خبره به صورت ماتریس تصمیم فازی در جدول (4) آورده شده است:
جدول 4. ماتریس تصمیم فازی
گزینه ها | درجه همگنی درجه | تجاری بودن | نوسانات قیمتهای نقدی | هزینه سیالیت | ریسک درآمدی محصولات | فساد پذیری |
P1 | (3،4،5) | (2،3،4) | (2،3،4) | (3،4،5) | (2،3،4) | (3،4،5) |
P2 | (2،3،4) | (2،3،4) | (3،4،5) | (2،3،4) | (2،3،4) | (1،2،3) |
P3 | (4،5،6) | (3،4،5) | (2،3،4) | (4،5،6) | (3،4،5) | (2،3،4) |
P4 | (2،3،4) | (1،2،3) | (2،3،4) | (1،2،3) | (2،3،4) | (1،2،3) |
P5 | (1،2،3) | (1،2،3) | (1،2،3) | (2،3،4) | (2،3،4) | (2،3،4) |
P6 | (2،3،4) | (5،6،7) | (4،5،6) | (2،3،4) | (4،5،6) | (5،6،7) |
P7 | (1،2،3) | (1،2،3) | (5،6،7) | (1،2،3) | (1،2،3) | (1،2،3) |
P8 | (1،2،3) | (2،3،4) | (1،2،3) | (2،3،4) | (1،2،3) | (2،3،4) |
در مرحله بعد ماتريس تصميم گيري نرماليزه شده وزندار براي هريك از معيارهاي ارائه شده محاسبه مي شود و سپس جوابهاي ايدهآل مثبت و منفي تعيين شده و در مرحله آخر شاخص نزديكي به جواب ايدهآل محاسبه
ميگردد.
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در.../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 280 |
جدول 5. ماتریس وزن دار فازی
جدول 6. ماتریس فازی جواب های ایده ال مثبت و منفی
A + | (5،5،5) | (5،5،5) | (6،6،6) | (5،5،5) | (6،6،6) | (3،3،3) |
A- | (5/0، 5/0، 5/0) | (43/0، 43/0، 43/0) | (57/0، 57/0، 57/0) | (5/0، 5/0، 5/0) | (67/0، 67/0، 67/0) | (14/0، 14/0، 14/0) |
در مرحله نهايي روش تاپسیس فازی، گزینههاي داراي درجه نزديكي بيشتر از اولويت بالاتري نسبت به دیگر گزینهها برخوردارند .با توجه به نتايج نشان داده شده در جدول (7) بيشترين اهميت و اولويت در مولفهی استانداردهای سنجش بازار آتی ریسک درآمدی محصولات ميباشد و گزینههای نوسانات قیمتهای نقدی، هزینه سیالیت، درجه همگنی درجه، تجاریبودن و فسادپذیری به ترتیب در رتبههای بعدی قرار گرفتهاند.
جدول 7. رتبهبندي استانداردهای سنجش بازار آتی با استفاده از روش تاپسیس فازی
رتبه | استانداردهای سنجش بازار آتی | امتیاز شاخص نزدیکی |
1 | ریسک درآمدی محصولات | 530341/0 |
2 | نوسانات قیمتهای نقدی | 481839/0 |
3 | هزینه سیالیت | 407688/0 |
4 | درجه همگنی درجه | 369968/0 |
5 | تجاری بودن | 329156/0 |
6 | فساد پذیری | 307786/0 |
5- نتیجهگیری و پیشنهادها
در این پژوهش ابتدا دادههای حاصل از تحقیقات پیشین و مصاحبه با خبرگان، با استفاده از روش کدگذاری مورد تحلیل قرار گرفت. این داده ها که از مصاحبه عمیق با 17 نفر استخراج گردیده بودند طی دو مرحله (کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی) تحلیل شد. در این قسمت مصاحبه های انجام شده چندین بار مورد بررسی قرار گرفت و جملات شامل کلیداژاوهها استخراج گردید. استخراج استانداردها از مصاحبهها به همراه تحلیل کدگذاری انجام شد. نهایتا انتخاب کلیدواژه ها از بین 40 مفهوم استخراج شده بر مبنای اصول تکرار، تاکید و اهمیت (مبنای تئوریکی یا فهم پژوهشگر) می‌باشد که البته به صورت کیفی انتخاب شدند. در فرایند پالایش مفاهیم، بعضی از مفاهیم به علت تفاوت در سطح انتزاع آنها یا امکان ترکیب آنها در جهت خلاصه سازی، با یکدیگر ادغام گردیدند که این عمل بصورت مستمر در فرایند تحلیل تمها صورت میگرفت. پس از اعمال تغییرات مذکور(حذف و ادغام) مفاهیم اشاره شده در ادبیات و مصاحبهها مجددا مورد بررسی تطبیقی قرار گرفت که در نهایت تصمیم بر آن شد کلیه مفاهیم بر شش استاندارد انتخاب شود. نهایتا نتایج حاصل از رتبهبندی استانداردها با استفاده از روش تاپسیس فازی نشان داد که؛ ریسک درآمدی محصولات، نوسانات قیمتهای نقدی، هزینه سیالیت، درجه همگنی درجه، تجاری بودن و فساد پذیری به ترتیب دارای اهمیت هستند. که شاخص‌های یافته شده با مطالعات بر اساس مطالعـات بلـك (Black,1986) ، برورسـن و فوفانـا (Brorsen & Fofana, 2015) و یکانی و همکاران (Yekani et al., 2011) هم خوانی دارد. بازار محصولات كشاورزي در ايران از جايگاه بسيار مهم و اساسي در ساختار كل اقتصاد كشور برخوردار است. اين بازار با توجه به نوع ساختار محصولات كشاورزي از يك بازار سنتي پيروي ميكند و اين گونه بازارها مشكلاتي براي توليد كنندگان، مصرفكنندگان و سياستگذاران و برنامهريزان بخش كشاورزي بوجود آورده است در بخش كشاورزي ايران، توليد كنندگان كه به عنوان يكي از عوامل مهم در ساختار بازار محسوب مي شوند. مشكلات عمدتاً در شرايط نبود يك بازار مناسب در قالب بورس محصولات كشاورزي به وجود ميآيد. از آنجا كه بورس حالت جايگزين براي بازار فعلي
منابع
1. اردي بازار، ه و مقدسي، ر. (1388 ) شناسايي منابع نوسان قيمت توليدكنندهي محصولات كشاورزي (مطالعهي موردي گوشت گوساله و ماكيان). مجله علوم كشاورزي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز، سال سوم، شماره11.ص 97 -83 . استراس، آنسلم؛ کوربین، جولیت.(1385).اصول روش تحقیق کیفی(نظریه مبنایی؛ رویهها و شیوه ها)، (مترجم: رحمتالله رحمتپور)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2. چايچي،ب (1388)كشاورزي ارگانيك خاك سالم، گياه سالم، انسان سالم. ماهنامه دام،كشت و صنعت، شماره 117
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در....../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 281 |
بنابراین نتایج تحقیق نشان میدهد که استانداردهای ریسک درآمدی محصولات، نوسانات قیمتهای نقدی، هزینه سیالیت، درجه همگنی درجه، تجاری بودن و فسادپذیری به عنوان مهمترین شاخص و استانداردها برای ورود به بازارآتی هستند و بایستی در موقع بررسی سیاستگذاران مورد توجه قرار دهند.
3. حسيني يكاني ،ی؛ بخشوده،م. (1388). طراحي بهينه قراردادهاي آتي محصولات كشاورزي در ايران، پايان نامه دوره دكتري، دانشگاه شيراز.
4. حسيني يكاني س.ع. و زيبايي م . (1389). تعيين مشخصات قراردادهاي آتي محصولات كشاورزي در ايران: مطالعه موردي ذرت. فصلنامه اقتصاد و كشاورزي (ويژه نامه ششمين كنفرانس اقتصاد كشاورزي) 3: 125 الي 138.
5. حسيني يكاني س.ع. و زيبايي م . )1389). تعيين مشخصات قراردادهاي آتي محصولات كشاورزي در ايران. فصلنامه اقتصاد كـشاورزي و توسـعه
6. ذکائی، م.(1381).نظریه و پژوهش در روشهای کیفی، فصلنامه علوم اجتماعی، ،شماره 17، صص 49-33.
7. راعي جديدي، م؛ صبوحي صابوني، محمود(1389) برنامه ريزي زراعي با استفاده از مدل برنامهريزي چند هدفه فازي، مجله دانش كشاورزي پايدار، جلد 2/20، شماره 1
8. شعبانزاده ،ا. حسینی، ل.(1395). بررسي امكان استفاده از بازارهاي آتـي در كـاهش نوسـانهاي قيمتـي در ايران: مطالعه موردي محصولات منتخب. فصلنامه اقتصاد كشاورزي و توسعه 49.
9. ضيايي س. و صبوحي صابوني م. (1387) بهينه سازي الگوي كشت با استفاده از برنامهريزي آرماني فازي با رويكرد حد تغييرات مجاز: مطالعه موردي شهرستان نيشابور. اقتصاد كشاورزي. جلد3) .1(217-219
10. غزالی، ا، نصرآبادی، م.ب. و نصرآبادی، ح. (1395)، شناسايي عوامل مؤثر بر عدم رونق معامالات رينگ کشاورزي بورس کالای ايران، اندیشه مدیریت راهبردی، شماره اول، 19، صفحات 214-181.
11. کرباسی،ع و نقوی، س.(1392). حساسیت عرضه به تغییر قیمت محصولات کشاورزی در کشورهای منتخب آسیایی.مجله اقتصادکشاورزی. دوره 7، شماره 1. صفحه 1-14.
12. Black D.G. (1986). Success and Failure of Futures Contracts: Theory and Empirical Evidence. Monograph Series in Finance and Economics. Graduate School of Business. New York University.
13. Bologna. P. and L. Cavallo (2017). "Does the Introduction of Stock Index Futures Effectively Reduce Stock Market Volatility? Is the ‘Futures Effect’ Immediate? Evidence from the Italian Stock Exchange Using GARCH". Applied Financial Economics. Vol. 12. No. 3. pp. 183–192.
14. Brorsen W.. and Fofana N.F. (2015). Success and Failure of Agricultural Futures Contracts. Journal of Agribusiness. 19: 129-145.
15. Brorsen W.. and Fofana N.F. (2017). Success and Failure of Agricultural Futures Contracts. Journal of Agribusiness. 19: 129-145.
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در.../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 282 |
17. Chiang. M. and C. Wang (2017). "The Impact of Futures Trading on Spot Index Volatility: Evidence for Taiwan Index Futures".Applied Economics Letters. Vol. 9. No. 6. pp. 381–385.
18. Chou, S.Y., Chang, Y.H. and Shen, C.Y., 2008. A fuzzy simple additive weighting system under group decision-making for facility location selection with objective/ sub-jective attributes. European Journal of Operational Research, 189(1), pp.132-145.
19. Du W. (2004). International Market Integration under WTO: Evidence in the Price Behaviors of Chinese and US Wheat Futures. Selected paper. American Agricultural Economics Association.
20. Edward. A.Marta.M.(2020) Contract design in agriculture supply chains with random . European Journal of Operational Research. Volume 277. Issue 3. . Pages 1072-1082
21. Garcia. P.. Leuthold. R. M.. Fortenbery. T. R. and Sarassoro. G. F. (1988). Pricing efficiency in the live cattle futures market: further interpretation and measurement American Journal of Agricultural Economics 70: 162-169.
22. Garcia. P.. Leuthold. R. M. and Sarhan. M. E. (1984). Basis risk: measurement and analysis of basis fluctuations for selected livestock markets. American Journal of Agricultural Economics. 66: 499-504.
23. Garcia. P.. Roh. J. S. and Leuthold. R. M. (1995). Simultaneously determined. timevarying hedge ratios in the soybean complex. Applied Economics. 27: 1127-1134.
24. Garcia. P. and Sanders. D. R. (1996). Ex ante basis risk in the lie hog futures contract: has hedgers' risk increased? Journal of Futures Markets. 16: 421-440.
25. Garcia. P. and Leuthold. M. (2004). A Selected Review of Agricultural Commodity Futures and Options Markets. European Review of Agricultural Economics. 31(3): 235-272 .
26. Gardner. B. L. (1989). Rollover hedging and missing long-term futures markets. American Journal of Agricultural Economics. 71: 311-318.
27. Helmberger P.G.. and Chaves J.P. (1996). The Economics of Agricultural Prices. Prentice Hall. New York.
28. Hosseini-Yekani S.A.. and Bakhshoodeh M. (2009). The Importance of developing Future Contracts: A case study of Iran Agricultural Commodity Exchange. Paper for presentation at the 13th annual conference Economic Research Forum (ERF). Kuwait. 16-18 December.
29. Hosseini-Yekani S.A.. Zibaei M.. and Allen D.E. (2011). The initial specification of viable futures contracts: The use of a new computational method of Value at Risk in Iranian agricultural commodities market. Journal
30. Hull. S. D.. Myers. R. J. and Hilker. J. H. (2016). Hedging with futures and options under a truncated cash price distribution Journal of Agricultural and Applied Economics. 31: 449-459.
31. Hull J. (2000). Options. Futures. and other Derivatives. Prentice Hall. New York.
32. Huvang J.K.M.. Kuiper W.E.. Pennings J.M.E.. and Meulenberg M.T.G. (2017). Time-Variying Hedge Ratio: a Principal-Agent Approach. Journal of Agricultural Economics. 56: 417-432.
33. Imai. K . Gaiha. R and Thapa. G. (2012). Supply response to changes in agricultural commodity prices in Asian countries. Journal of Asian Economics. 22: 61-75.
34. Jordaan and Grove R.W. (2007). Why does futures trading succeed or fail: an analysis of selected commodities. In Futures Trading Seminar. 3: 115-137.
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در....../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 283 |
36. Leuthold R.M. (1994). Evaluating Futures Exchanges in Liberalising Economies. Development Policy Review. 12: 149-163.
37. Mackay. A. Morrissey.o.& Valliant. C. (2018). Aggregate agricultural supply response in Tanzania agricultural. Journal of international trade and Economic Development. 8(21): 121-134.
38. Meulenberg M.T.G.. and Pennings J.M.E. (2015). A Marketing Approach to Commodity Futures Exchanges: A Case Study of the Dutch Hog Industry. Journal of Agricultural Economics. 53: 51-64.
39. Momeni.M, Maleki.M.H, Afshari.M.A, Siahkali Moradi.J, Mohammadi.J. (2011). "A Fuzzy MCDM Approach for Evaluating Listed Private Banks in Tehran Stock Exchange Based on Balanced Scorecard". International Journal of Business Administration , Vol.2 , No1.
40. Pahlevani, A(2008). Investment Priority with Use of Hierarchy Topsis Group Decision Making in Fuzzy Enviroment. Thehran University. Industrial Management Journal(2),35-54.
41. Pennings J.M.E.. and Garcia P. (2017). Measuring Producers Risk Preference: A Global Risk-Attitude Construct. American Journal of Agricultural Economics. 83: 993-1009.
42. Purcell W.D.. and Koontz S.R. (2016). Agricultural Futures and Options. Principles and Strategies. Second Editions. Prentice Hall. New York.
43. Purcell W.D.. and Koontz S.R. (2016). Agricultural Futures and Options. Principles and Strategies. Second Editions. Prentice Hall. New York.
44. study f Punjab region. In V. Krishna (Ed). selected waitings: Raj Krishna (pp.7-19).Ne dehli: oxford university press.
45. Silber W.L. (1985). Innovation. competition. and new contract design in
شناسایی استانداردهای لازم برای معامله در.../ فرحناز کریمینژاد و همکاران 284 |
46. Yeh C.H. and Deng H.,. (2014), A Practical Approach to Fuzzy Utilities Comparison in Fuzzy Multi-Criteria Analysis, International Journal of Approximate Reasoning 35 (2), P. 179-194.
