نیازسنجی آموزشی پرستاران مراکز درمانی مرتبط با فرآیند انتقال خون
محورهای موضوعی : روش های نوین آموزش وتوسعه منابع انسانیمینا موسی خانی 1 , اباصلت خراسانی 2 * , معصومه السادات ابطحی 3
1 - دانشجوی دکتری تخصصی رشته برنامه ریزی درسی گروه علوم تربیتی دانشکده تعلیم وتربیت اسلامی، واحدعلوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران، ایران
2 - عضو هئیت علمی دانشگاه شهید بهشتی،تهران، ایران
3 - عضو هئیت علمی گروه علوم تربیتی دانشکده تعلیم وتربیت اسلامی، واحدعلوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران، ایران
کلید واژه: آموزش, نیازسنجی آموزشی, استاندارد مهارت, مراکز درمانی, پرستاران,
چکیده مقاله :
تعیین نیازهای آموزشی پرستاران مرتبط با فرآیند انتقال خون مي‌تواند منجر به بهبود دانش و مهارتها، ارتقا کيفيت خدمات ارائه شده و عملکرد بهتر آنها شود. این مطالعه جهت تعیین نیازهای آموزشی پرستاران مرتبط با فرآیند انتقال خون صورت پذیرفت. جامعه آماری این مطالعه پرستاران خبره شاغل در بیمارستانهای سراسر کشور می‌باشد و نمونه‌گیری این جامعه آماری بر اساس ترکیب روش طبقه‌بندی، ملاک‌مدار و تصادفی می‌باشد .ابزار کار پژوهش حاضر یک پرسشنامه محقق ساخته که تلفیقی از دو روش استاندارد مهارت و دیکوم می‌باشد. از بین پرستاران منتخب از سوی بیمارستانها پس از مصاحبه، یک گروه به صورت هدفمند انتخاب گردید. برای پرستاران منتخب در سازمان انتقال خون جلسات آموزشی جهت تکمیل ابزار کار گذاشته شد. با استفاده از ابزار کار عنوان وظایف کلی ، وظایف فرعی و اولویت‌بندی وظایف فرعی مشخص گردید. سپس دانش، مهارت و نگرش‌های مورد نیاز در زمینه شایستگی‌ها، محتوای آموزشی و اهداف رفتاری مشخص شد. در نهایت دوره‌های آموزشی مرتبط با وظایف و فعالیتها مشخص شد.کارشناسان خبره انتقال خون اطلاعات جمع‌آوری شده را مورد نقد و بررسی قرار دادند. اطلاعات با سایت o*net مطابقت داده شد پس از جمع‌بندی جهت اعتباریابی توسط گروه‌های کانونی که شامل پرستاران خبره منتخب و متخصصان انتقال خون مورد نقد و بررسی قرارگرفت و تائید نهائی صورت پذیرفت. نتایج به‌دست آمده شامل 7 وظیفه اصلی و 42 وظیفه فرعی می باشد، همچنین اولویت‌بندی وظایف فرعی، سطوح و حیطه شایستگی برای هر وظیفه مشخص گردید. و در نهایت 10عنوان دوره آموزشی جهت طراحی دوره‌های آموزشی استخراج گردید.
Determining the educational needs of nurses related to the blood transfusion process can lead to the improvement of knowledge and skills, the improvement of the quality of services provided, and higher performance. This study was conducted with the purpose of determining the educational needs of nurses related to the blood transfusion process. The statistical population of this study was expert nurses working in hospitals all over the country, and the sampling of this statistical population were selected based on the combination of classification, criteria-based and random methods. The tool of the present research was a researcher-made questionnaire, which was a combination of two standard methods of skill and DICOM. Among the nurses selected by the hospitals after the interview, a group was selected purposefully. Training sessions were held for the selected nurses in the blood transfusion organization to complete the tool. By using the work tool, the titles of general tasks, subtasks and prioritization of sub-tasks were determined. Then the required knowledge, skills and attitudes in the field of competencies, educational content and behavioral goals were specified. Finally, the training courses related to the tasks and activities were determined. Blood transfusion experts reviewed the collected information. The information matched with o*net website after being summarized for validation by focus groups that included selected expert nurses and blood transfusion specialists, and the final approval was made. The obtained results included 7 main tasks and 42 sub-tasks, also the prioritization of sub-tasks, levels and scope of competence for each task were determined. And finally, 10 educational course titles were extracted for designing educational courses.
1.Encan B, Akin S. Knowledge of blood transfusion among nurses. The Journal of Continuing Education in Nursing. 2019;50(4):176-82.
2.Rao SV, Jollis JG, Harrington RA, Granger CB, Newby LK, Armstrong PW, et al. Relationship of blood transfusion and clinical outcomes in patients with acute coronary syndromes. Jama. 2004;292(13):1555-62.
3.Bielby L, Stevenson L, Wood E. The role of the transfusion nurse in the hospital and blood centre. ISBT Science Series. 2011;6(2):270-6.
4.Purfarzad Z, Farmahini Farahani M, Ghamarizare Z, Ghorbani M, Zamani M. Nurses’ Knowledge and practice of blood transfusion in hospitals of Arak in 2010. Scientific Journal of Iran Blood Transfus Organ. 2012;9(3):337-45.
5.Mole LJ, Hogg G, Benvie S. Evaluation of a teaching pack designed for nursing students to acquire the essential knowledge for competent practice in blood transfusion administration. Nurse education in practice. 2007;7(4):228-37.
6.Farideh Jalali MF, Mohammad reza Balali, Homa Ramezani, Mostafa Moghadam, Fatemeh Rajabpur Niknam, Maryam Khosravian, Nahid Moradi. . Iranian national haemovigilance guideline: Zohd; 2015.
7.Gharehbaghian A, Vafaie N. Research collection of Iranian Blood Transfusion Organization. Tehran: Zohd Publication. 2005;1(2):113.
8.Wu W-C, Rathore SS, Wang Y, Radford MJ, Krumholz HM. Blood transfusion in elderly patients with acute myocardial infarction. New England Journal of Medicine. 2001;345(17):1230-6.
9.Hijji B, Parahoo K, Hossain MM, Barr O, Murray S. Nurses’ practice of blood transfusion in the United Arab Emirates: an observational study. Journal of clinical nursing. 2010;19(23‐24):3347-57.
10.Zareiyan Jahromi A, Ahmadi F. Learning needs assessment in bachelor of nursing: a qualitative research. Iranian journal of medical education. 2005;5(2):81-92.
11.Bahrami S, Forughi Abari AA. Health directors and experts, and proper need assessment models. Iranian Journal of Medical Education. 2003;3(1):71-9.
12.Khorasani A. Training need assessment (operational strategies): industrial research and training center of Iran; 2007.
13.Saadat E. Human Resource Management, SAMT, publication. ISBN: 964-459-183-6. 2004.
14.Keikhavani S, Hosseinzade M. Educational needs assessment of faculty members in Ilam UMS. Journal of Medical education development. 2013;6(11):61-71.
15.Sullivan EJ, Decker PJ. Effective leadership and management in nursing. AJN The American Journal of Nursing. 1998;98(6):16L.
16.Bysshe S. Win-Win Growing Your Team Growing Your Business: Promoting the Economic Benefits of Information, Advice and Guidance to Small and Medium-Sized Employers. 2004.
17.Lee SM, Kim YH, Shim YM, Choi JS, Yu M. Development of hospital nurses' job description based on DACUM method: Focusing on General Ward and Intensive Care Unit. Journal of korean Academy of Nursing administration. 2017;23(5):535-47.
18.Kang M-J, Seo J-S, Kim E-M, Park M-S, Woo M-H, Ju D-L, et al. Development of job standards for clinical nutrition therapy for dyslipidemia patients. Clinical nutrition research. 2015;4(2):76-89.
19.Kosidlak J. DACUM: Setting maternity nursing competency standards for public health nurses. Management Review. 1987;76:19-20.
20.Nurses' educational needs assessment by DACUM method: a case study. Quarterly Journal of Nersing Management. 2014;3(1):45-54.
21.Hossein Ojaghi Haghighi S, Hejazi A, Zijah V. Need Assessment Models of Continuing Medical Education in Advanced and Developing Countries-A Systematic Review Study. Depiction of Health. 2019.
22.Jannati N, Ameri A, Salmanizadeh F. ASSESSMENT OF THE MOST IMPORTANT EDUCATIONAL NEEDS OF NURSING STAFF: A CASE STUDY. Nursing and Midwifery Journal. 2020;18(9):722-31.
23.Mahdizadeh AH, Taheri Z. Educational Needs Assessment of Nurses Working In Hospitals of Tehran University. 2 Journal of Nursing Education. 2016;5(3):1-9.
24.Assemi S. What the nurse should know and do about blood transfusion. Iranian Nursing Journal. 2004;36.
25.Jafari E, Koohestani S, Ghaziizade M. Knowledge among health care workers about hemovigilance in hospitals of Kerman in 2018. The Scientific Journal of Iranian Blood Transfusion Organization. 2019;16(4):280-8.
26.Aslani Y, Etemadyfar S, Noryan K. Nurses’ knowledge of blood transfusion in medical training centers of Shahrekord University of Medical Science in 2004. Iranian journal of nursing and midwifery research. 2010;15(3):141.
27.Taheri -Ezbarami Z, Rafie-papkiadeh S, Mirzaie Takmili M, Kazemnejad-Leili's E. Knowledge and Clinical Decision-Making of Nursing Students of Guilan University of Medical Sciences in Use of Blood Transfusion in Pediatric Nursing. The Scientific Journal of Iranian Blood Transfusion Organization. 2020;17(3):188-99.
28.Shamshirian A, Alirahimi Z, Ghorbanpour A, Motamen S, Maadi N, Zamani P, et al. Knowledge and awareness of nursing students on blood transfusion. International Journal of Medical Investigation. 2017;6(4):129-34.
29.Lee ELS, Rahim A, Arzuar N, Din T, Azdiana S. Knowledge of blood transfusion among nurses at hospital pulau pinang: nursing responsibilities and patient management related to transfusion reactions. Education in Medicine Journal. 2016;8(4).
30.Kavaklioglu AB, Dagci S, Oren B. Determination of health workers’ level of knowledge about blood transfusion. Northern clinics of Istanbul. 2017;4(2):165.
31.Fathi Vajargah K. Principles of curriculum planning. Tehran, Iran: Iran-Zamin Publications. 2005.
32.Tehraninezhad M, Neshati Sani S, Mirhaji P. Assessing the nurses' views on educational needs in patient education in 2016. 2018.
33.Fathi Vajargah K. DACUM analysis guide (comprehensive approach in educational need-assessment. Tehran, Sima-ye Danesh Publications. 2012.
34.Yamani M, Hasanzadeh Barani Kourd S, Khorasani A. Identify middle managers, educational needs of Iran Khodro co and the affiliated companies. Journal of Management and Planning In Educational System. 2011;4(2):8-27.
35.Rothschild JM, McGurk S, Honour M, Lu L, McClendon AA, Srivastava P, et al. Assessment of education and computerized decision support interventions for improving transfusion practice. Transfusion. 2007;47(2):228-39.
36.Kasraian L. The awareness of medical staff of hospitals in Shiraz about transfusion medicine and the impact of education. Scientific Journal of Iran Blood Transfus Organ. 2014;11(3):214-20.
37.Vaghar MI. The impact of an educational program on blood and blood products transfusion on nurses’ level of knowledge and performance. Journal of medicine and life. 2018;11(3):238.
38.Freixo A, Matos I, Leite A, Silva A, Bischoff F, Carvalho M, et al. Nurses knowledge in Transfusion Medicine in a Portuguese university hospital: the impact of an education. Blood Transfusion. 2017;15(1):49.
فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی سال یازدهم، شماره 40، بهار 1403، 183-164 | Quarterly Journal of Training and Development of Human Resources Vol.11, No 40, 164-183
|
نیازسنجی آموزشی پرستاران مراکز درمانی مرتبط با فرآیند انتقال خون
مینا موسی خانی1
اباصلت خراسانی2
معصومه السادات ابطحی3
(تاریخ دریافت: 29/09/1402؛ تاریخ پذیرش: 25/01/1403)
چکیده
تعیین نیازهای آموزشی پرستاران مرتبط با فرآیند انتقال خون مي‌تواند منجر به بهبود دانش و مهارتها، ارتقا کيفيت خدمات ارائه شده و عملکرد بهتر آنها شود. این مطالعه جهت تعیین نیازهای آموزشی پرستاران مرتبط با فرآیند انتقال خون صورت پذیرفت. جامعه آماری این مطالعه پرستاران خبره شاغل در بیمارستانهای سراسر کشور می‌باشد و نمونه‌گیری این جامعه آماری بر اساس ترکیب روش طبقه‌بندی، ملاک‌مدار و تصادفی می‌باشد .ابزار کار پژوهش حاضر یک پرسشنامه محقق ساخته که تلفیقی از دو روش استاندارد مهارت و دیکوم می‌باشد. از بین پرستاران منتخب از سوی بیمارستانها پس از مصاحبه، یک گروه به صورت هدفمند انتخاب گردید. برای پرستاران منتخب در سازمان انتقال خون جلسات آموزشی جهت تکمیل ابزار کار گذاشته شد. با استفاده از ابزار کار عنوان وظایف کلی ، وظایف فرعی و اولویت‌بندی وظایف فرعی مشخص گردید. سپس دانش، مهارت و نگرش‌های مورد نیاز در زمینه شایستگی‌ها، محتوای آموزشی و اهداف رفتاری مشخص شد. در نهایت دوره‌های آموزشی مرتبط با وظایف و فعالیتها مشخص شد.کارشناسان خبره انتقال خون اطلاعات جمع‌آوری شده را مورد نقد و بررسی قرار دادند. اطلاعات با سایت o*net مطابقت داده شد پس از جمع‌بندی جهت اعتباریابی توسط گروه‌های کانونی که شامل پرستاران خبره منتخب و متخصصان انتقال خون مورد نقد و بررسی قرارگرفت و تائید نهائی صورت پذیرفت. نتایج به‌دست آمده شامل 7 وظیفه اصلی و 42 وظیفه فرعی می باشد، همچنین اولویت‌بندی وظایف فرعی، سطوح و حیطه شایستگی برای هر وظیفه مشخص گردید. و در نهایت 10عنوان دوره آموزشی جهت طراحی دوره‌های آموزشی استخراج گردید.
کلیدواژه‌ها: آموزش، نیازسنجی آموزشی، استاندارد مهارت، مراکز درمانی، پرستاران
مقدمه
فرآيند تزريق خون، يکی از اعمال بـالینی شـايع در کل دنیا محسوب میشود، دانش و مهارتهای دست انـدرکاران مراقبت بهداشـتی جهـت بهبـود و تقويـت کیفیـت فرآينـد تزريق خون، بسـیار اساسـی اسـت. (1) تزريق خون در بيمارستان توسط پرسـتاران انجام مي‌گيرد و آگـاهي این گروه در زمينـه نحـوه تزريــق خــون و فــرآورده‌هــاي خــوني، انجام مراقبـت‌هـاي ویژه از بيمـار، حـين و بعـد از تزريـق، تشــخيص عــوارض تزريــق خــون، برخورد با عوارض تزريق و گـزارش آن نقـش مهمی در افــزايش سلامت گيرنــدگان خــون دارد. (2) بـیش از نیمی از اين مراحل فوق به آگاهی و مهارت آنـان نیـاز دارد. (3) آگـاهي ناكافي و عملكرد نامناسب پرستاران مي‌تواند بـه كاهش مراقبت از بيمار منجر گردد و سلامت بيمار را بـه مخاطره بيندازد. (4) (5)
امروزه کاستن از خطاهای پزشکی و ارتقاء سلامت بیماران به یک نگرانی جهانی تبدیل شده است. (6) انتقال خون بخش مهمی از مراقبت‌های پزشکی پیشرفته است که اگر به طور صحیح از آن استفاده شود می‌تواند نجات‌بخش حیات باشد و از عوارض و خطرات بالقوه آن جلوگیری شود. (7)پرستاران بايستي از وظايف و مسؤوليتهايشـان در زمينه طب انتقال خـون آگـاهي داشـته باشـند. (8) چرا که ايمنـي و اثربخشي فرآيند تزريق خون به ميزان آگاهي آنهـا بسـتگي دارد. (9)
در همین راستا لزوم انجام نیازسنجی آموزشی جهت جلوگیری از خطاها، عوارض، پیشگیری و درمان ضروری به نظر می‌رسد. (10) بررسی‌ها نشان میدهد در حوزه نظام آموزش علوم پزشكی و بهداشــت ایران، در مقایسه با سایر كشورهای توسعه یافته، نیازسنجی حلقه مفقوده آن است. (11) در همین زمینه به درستی می توان ادعا نمود که اساسی ترین گام در تدوین و اجرای برنامه های آموزشی، اجرای صحیح فرآیند نیازسنجی است. (12)
نیازسنجی آموزشی عبارت است از شناسایی نیازها و درجه‌بندی آنها به ترتیب اولویت و انتخاب نیازهایی که باید کاهش یافته یا حذف شود به عبارتی به یک فرآیند یا جریان اشاره دارد که نتیجه آن عبارت است از مجموعه‌ای از نیازهای که بر اساس اولویت تنظیم شده‌اند و باید برای کاهش و برطرف کردن آن اقدامات اساسی صورت پذیرد. (13) نیازسنجی آموزشي به عنوان یکي از ابزارهای مهم می باشد که تصمیم‌گیری اثربخش و سریع را تسهیل كرده و به تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان این امکان را مي‌دهد تا راهکار مناسب را برای پركردن شکاف‌ها به كار گیرند. (14) بنابراین لازمه ایجاد تغییرات مناســب عملی، انجام یك نیازسنجی آموزشــی كارآ و مبتنی بر هدف است. (10)
باید اذعان داشت که پرستاران بزرگترین گروه حرفه‌ای را در سیستم مراقبت بهداشــت و درمان تشــکیل می‌دهند.لذا انجام نیازسنجی آموزشی این گروه ضروری به نظر می‌رسد (15) بنابراین، با توجه به نقش بارز پرســتاران در سیســتم مراقبت بهداشتی بررســی نیازهای آموزشی پرســتاران و سایر کارکنان بهداشــتی درمانی ، برای توانمند ســاختن آنها در جهت حفظ شایستگی‌ها و استانداردهای شغلی و اشاعه پیشرفت حرفه‌ای بسیار ضروری است. (16)
از آنجائیکه نیازسنجی آموزشی پایه و اساس و سنگ زیربنایی آموزش می‌باشد، در نتیجه مشخص کردن نیازهای آموزشی افراد درگیر در این زمینه می‌تواند ضمن تضمین سلامتی بیماران نیازمند به مصرف خون و فرآوردهای خونی موجب ارتقاء سطح دانش کیفی پرستاران درگیر در این امر باشد.
لازم به ذکر است که با توجه به تجربه ای که در پژوهشی با عنوان "متدولوژی نیازسنجی آموزشی کارکنان فنی ادارات کل سازمان انتقال خون" داشتیم، از ترکیب دو روش دیکوم و استاندارد مهارت استفاده شد،که در مقاله آن پژوهش این دو روش توضیح داده شده است. با توجه به کارا بودن پژوهش فوق و با توجه به این روش توانستیم 33 عنوان شغل تخصصی را در ادارات کل سازمان انتقال خون شناسایی نمائیم و از نتایج آن در تقویم سالانه سازمان استفاده نمائیم.و تجربه نشان داد که این روش می تواند جهت برطرف کردن نیازهای آموزشی این سازمان موثر باشد. لذا این روش مبنایی برای انجام "نیازسنجی آموزشی پرستاران مرتبط با فرآیند انتقال خون" قرار گرفت.
روش ديكوم در برنامه هاي آموزشي براي كمك به حرفه هايي مانند پرستاري و تغذيه باليني نيز استفاده شده است(17-19) منسوبی و همکاران در پژوهشی با عنوان " بررسی نیازهای آموزشی پرستاران با روش دیکوم: یک مطالعه موردی" به این نتیجه رسیدند که پرستاران بیمارستان نفت تهران درتمامی شایستگیهای شغلی خود نیاز به آموزش دارند. (20)اجاقی و همکاران در پژوهشی با عنوان "الگوهای نیازسنجی آموزش مداوم پزشکی در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه" یک مطالعه مرور سیستماتیک که از631 مقاله 27 مقاله را مورد مطالعه قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که متداولترین الگوهای نیازسنجی که در آموزش مداوم پزشکی انجام گرفته است؛ شامل: نیازسنجی بر مبنای نظر خبرگان، دانش فراگیران، گروه هدف (فراگیران) نیاز احساس شده ، وظایف شغلی، استانداردها و نیاز بیماران بودند که بیشترین الگوی بکار رفته، نیازسنجی بر مبنای نیاز احساس شده فراگیران می‌باشد (21) با توجه به نتایج این پژوهش میتوان ذکر کرد این پژوهش که براساس ترکیب استاندارد مهارت و الگوی دیگوم که توافق آراء می باشد انجام شده است و در اصل بر مبنای نظر خبرگان و دانش فراگیران می‌باشد.
در بررسی پیشینه نیازسنجی آموزشی پرستاران جنتی و همکاران در پزوهشی با عنوان " ارزيابي مهمترين نيازهاي آموزشي پرستاران: يک مطالعه موردي" به این نتیجه رسیدند که مهمترين نيازهاي آموزشي پرستاران از منظرتحقيق و بررسي، وظايف مديريتي و سرپرستي، ارتباطات و کارتيمي، وظا يف باليني و مهارت هاي اجرايي و اداري ارزيابي نمود. مهمترين نيازهاي آموزشي پرستاران وظايف مديريتي و سرپرستي بود. (22) طاهری و همکاران در پژوهشی با عنوان" نیازسنجی آموزشی پرستاران شاغل در بیمارستانهای دانشگاه تهران" به این نتیجه رسیدند که با توجه به نیازهای اظهار شده توسط پرستاران مبنی بر ضروری بودن برگزاری دوره‌های آموزش عمومی و عدم نیاز به برگزاری دوره‌های آموزش تخصصی در وضعیت حال، پیشنهاد میشود.(23)
در بررسی پیشینه تحقیق در زمینه طب و علوم انتقال خون عاصمی در پژوهشی با عنوان " آنچه پرستار در مورد انتقال خون بداند و به آن عمل کند" به این نتیجه رسیدندگرچه پزشکان وظیفه تجویز تزریق خون را برعهده دارند لیکن اجرای آن از مسئولیت های پرستاران به شمار می‌آید. لذا دانش و مهارت هر دو گروه در زمینه تشخیص نیاز بیمار به تزریق خون، نحوه صحیح اجرا و شناخت سریع عوارض و مداخلات مناسب ضروری می باشد. (24)پورفرزاد و همکاران در پژوهشی با عنوان "آگاهي و عملكرد پرستاران بيمارستانهاي اراك در مورد انتقال خون در سال 1389 " به این نتیجه رسیدند که کيفيت عملکرد پرستاران در انتقال خون نسـبتاً قابـل قبـول و نياز به داشتن آگاهي بيشتر در مـورد عـوارض انتقـال خـون و بهبـود عملکـرد مراقبتـي فرآیند انتقال خون دارند. (7)جعفری و همکاران در پزوهشی با عنوان "آگاهی از نظام مراقبت از خون در بین گروه های پزشکی در بیمارستان های آموزشی شهر کرمان در سال 1397" به این نتیجه رسیدند که سطح آگاهي کارکنان پزشکي در ارتباط با جنبه های مختلف طب انتقال خون مطلوب است (25)اصلانی و همکارانی در پژوهشی با عنوان "آگاهی پرستاران از انتقال خون در مراکز آموزشی پزشکی کشوردانشگاه علوم پزشکی شهرکرد در سال 1383” به این نتیجه رسیدند که آگاهی پرستاران از خون و اجزای خون در حد متوسط و ناکافی بود. (26)-رفیعی و همکاران در پژوهشی با عنوان "دانش و تصمیم گیری بالینی دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان درخصوص کاربرد طب انتقال خون در پرستاری کودکان" به این نتیجه رسیدند با توجه به سطح متوسط دانش و سطح پایین تصمیم گیری بالیني دانشجویان، جهت ارتقای ایمني بیماران، بهتر است دست اندرکاران آموزش قبل از فارغ التحصیلي دانشجویان دوره های تکمیلي در حوزه طب انتقال خون برگزار شود. (27) محسنی و همکاران در پژوهشی با عنوان " آگاهی و اطلاع دانشجویان پرستاری از انتقال خون" به این نتیجه رسیدند که میزان آگاهی دانشجویان پرستاری از خون، فرآورده های آن و انتقال خون در سطح متوسط رو به پایین است. (28) انکان و همکاران درپژوهشی با عنوان "آگاهی پرستاران از انتقال خون" به این نتیجه رسیدند که دانش پرستاران در خصوص انتقال خون، علت واکنش های ایمونولوژیک و انتقال خون نامطلوب بود..(3) آزدیانا و همکاران در پزوهشی با عنوان " اگاهی از انتقال خون در بین پرستاران بیمارستان پولائو پینانگ" به این نتیجه رسیدند که در میان پرستاران این بیمارستان دانش متوسطی از مراحل مختلف انتقال خون مشاهده شده است. در این مطالعه کمبود دانش در میان پرستاران در مورد گروه های خونی، سازگاری خونی، ضرورت روش گرم کردن خون، و خطر آلودگی باکتریایی طولانی مدت انتقال خون را نشان داد. (29) تاوارس و همکاران در پژوهشی با عنوان "عوامل مرتبط با آگاهی پرسنل پرستاری یک بیمارستان آموزشی در مورد انتقال خون" به این نتیجه رسیدند که عدم آگاهی در مورد انتقال خون و تأثیر آموزش بر دانش را برجسته می کند.(11) داگچی و همکاران در پژوهشی با عنوان "تعیین سطح دانش کارکنان بهداشتی در مورد انتقال خون " به این نتیجه رسیدند که سطح دانش متخصصان مراقبت های بهداشتی مصاحبه شده در مورد انتقال خون بالاتر از حد متوسط بود.با این وجود، ادامه آموزش ضمن خدمت در مورد انتقال خون توصیه می شود. (30)
نتایج بررسی های صورت گرفته نشان داد آگاهی پرستاران از طب و علوم انتقال اکثرا متوسط رو به پائین می باشد. وحتی در مواردی که آگاهی پرستاران مناسب بود به لزوم استانداردسازی آموزش اشاره شده است.و علی‌رغم اهمیت این مشاغل که کاملا مرتبط با حیات انسان می‌باشد و هرگونه خطا و قصور در این زمینه‌ها می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری را در برداشته باشد. به نظر می‌رسد نیازسنجی آموزشی در این بخش مغفول مانده وخلاء این موضوع در این حوزه کاملا مشهود است. پس از آسیب شناسی و بررسی مسائل مرتبط در این زمینه، با توجه به مشاهده مسائلی که در این زمینه وجود دارد بخش اعظمی از آنها با آموزش مناسب و درست قابل جبران است، لذا جهت برطرف کردن این مشکلات پژوهشی با عنوان " نیازسنجی آموزشی پرستاران مرتبط با فرآیند انتقال خون"صورت پذیرفت.
روش شناسی
تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر فرایند انجام جزء تحقیقات توصیفی و میدانی است.جامعه آماری شامل پرستاران مرتبط با فرآیند انتقال خون در سراسر کشور است و از نمونه‌گیری بر اساس ترکیب روش طبقه‌بندی، ملاک‌مدار وتصادفی استفاده شد. بدین منظور ابتدا لیست تمام بیمارستانهای سراسر کشور از وب سایت وزارت بهداشت استخراج شد که شامل 1198بیمارستان بود. برای انتخاب بیمارستانها از نمونه‌گیری طبقه‌ای که شامل (انواع بیمارستانها، سازمان‌های ذیربط و تخت فعال) استفاده شد.
طبقه‌بندی بیمارستانها به صورت بیمارستانهای تخصصی و عمومی تقسیم شد، که بیمارستانهای تخصصی شامل 11 گروه (ارتوپدی، اورولوژی، چشم، پوست، اطفال، جراحی ترمیمی، روانپزشکی، زنان و زایمان، سرطان و آنکولوژی، سوانح و سوختگی و قلب) می‌باشد. از این میان 7 گروه که شامل (ارتوپدی، اورولوژی، اطفال، زنان و زایمان، سرطان و آنکولوژی، سوانح و سوختگی و قلب ) انتخاب شد.
ملاک‌مدار بودن نمونه‌گیری در بیمارستانهای تخصصی براساس بیمارستانهای مرجع صورت گرفت. دسته‌بندی دیگر بر اساس سازمان‌های ذیربط صورت پذیرفت: که شامل 14 گروه (ارتش، آموزش و پرورش، بانک‌ها، بخش خصوصی، بنیاد شهید، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی، تامین اجتماعی، خیریه، سپاه، شرکت نفت، کمیته امداد، نیروی انتظامی، سایر سازمان‌ها) بود. این دسته بندی در چهار سطح (دانشگاه علوم پزشکی، تامین اجتماعی، خصوصی و سایر )صورت پذیرفت.دسته بندی دیگر براساس تخت‌های فعال بیمارستان بود: که خود شامل 3 دسته ( کمتر از150 تخت،500-150 تخت و بالای 500 تخت) بود.بیمارستان های مورد مطالعه در 12 طبقه (ترکیب دسته 2تایی انواع بیمارستانها، 3تایی تعداد تخت‌ها و 4 تایی سازمان‌های ذیربط) تقسیم‌بندی گردید و از هر طبقه یک بیمارستان به صورت تصادفی از طریق نرم افزار انتخاب شد. و در نهایت 7 بیمارستان تخصصی(بیمارستانهای شاخص)، 12 بیمارستان از بیمارستانهای کل کشور، و 2 بیمارستان هم به صورت هدفمند از بیمارستانهای مرجع انتخاب گردیدند، 21 بیمارستان انتخاب شد.گروه نیازسنجی باید مجتمع بر افرادی باشد که از ماهیت شغل مورد نظرآگاهی کافی داشته باشند. از این روی گزینش مشارکت تمام افرادی که اطلاعات و داده‌های صحیحی را در اختیار دارند دارای اهمیت زیادی است. (31, 32) لذا از کلیه بیمارستانهای منتخب درخواست شد تا پرستاران خبره مورد نظر در بیمارستان خود را معرفی نمایند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه‌ای که با استفاده از ترکیب دو روش استاندارد مهارت و روش دیکوم طراحی گردید که شامل 8 گام جداگانه می‌باشد به شرح زیر است:
1- مشخصات کلی شغل 2- تعریف شغل 3- شرایط احراز شغل 4- تجزیه و تحلیل وظایف شغل5-شناسایی توانایی‌های مورد نیاز استاندارد مهارت 6- تدوین محتوای آموزشی 7- تدوین اهداف رفتاری8- دوره‌های آموزشی می‌باشد. (شرح ابزار کار در ذیل به صورت کامل آورده شده است ) دستورالعمل نحوه تکمیل ابزار کار به صورت تعریف مفاهیم تهیه و تدوین گردید.
ابتدا طی جلسه آموزشی از بین افراد معرفی شده از سوی بیمارستانها پس از مصاحبه یک گروه به صورت هدفمند انتخاب شد. برای پرستاران خبره منتخب بیمارستانها در سازمان انتقال خون جلساتی ترتیب داده شد و نیازسنجی آموزشی پرستاران مرتبط با فرآیند انتقال خون با استفاده از ابزارکار، بارش مغزی و دستورالعمل های موجود مربوطه طبق روش دیکوم و استاندارد مهارت صورت پذیرفت. جمع‌آوری اطلاعات از پرستاران در استان تهران به صورت حضوری وکارگاهی، و برای پرستاران استان‌های دیگر به صورت آنلاین صورت گرفت.پرستاران منتخب با استفاده از ابزار کار به بررسی ویژگی‌های شغل پرداختند. در این قسمت شغل را بین هفت الی نه کلمه کلیدی تعریف شد. سپس وظایف اصلی4 را مشخص و با علامت D نمایش داده شد. بر اساس وظایف اصلی هر یک از وظایف فرعی5 مشخص و با علامت T نمایش داده شد. و متناسب با وظایف فرعی آنالیز و اولویت‌بندی صورت گرفت. اولویت بندی وظایف فرعی بسیار مهم و ضروری است چرا که نیازهای آموزشی بر مبنای وظایف با اهمیت تر شناخته میشود و وظایف با اهمیت‌تر می‌توانند مبنایی برای مشخص کردن سطوح شایستگی‌ها، سطوح دوره‌ها و همچنین اولویت بندی برگزاری دوره‌های آموزشی باشند .
پرستاران خبره براساس چهار مؤلفه اهميت و ضرورت، فراوانی و تکرار، سطح یادگيري و مدت زمان انجام به تحلیل وظایف فرعی خود نسبت به سایر وظایف پرداختند. شاخص‌های مورد نظر را بر اساس طیف لیکرت از 1 تا 5 امتیازدهی نمودند.به طوریکه برای وظایف (کم اهميت) امتياز 1و2 تعلق گرفت برای وظایف (متوسط) امتياز 3 داده شد و برای وظایف (پراهميت) امتیاز 4 تا 5 داده شده.در نهایت از میانگین امتیازات تیک خورده امتیازات نهائی هر وظیفه مشخص گردید. امتیازات به دست آمده مبنایی برای مشخص کردن اهمیت وظایف بود و همچنین بر اساس این امتیازات اولویت‌بندی وظایف، تعیین سطوح شایستگی، سطح برگزاری دوره‌ها و اولویت برگزاری دوره‌ها مشخص گردید.
در ادامه پرستاران به شناسایی توانایی‌های مورد نیاز شایستگیهای مرتبط باوظایف خود پرداختند،شایستگی دانش و مهارت و نگرش مورد نیاز برای انجام بهتر وظیفه شغل می‌باشد. و با علامت C نمایش داده شد.
پرستاران در شایستگی‌ها مشخص نمودند نیازهای آموزشی در چه سطحی از شایستگی‌ها مورد بررسی قرار گیرند. سطح شایستگی نیز بر اساس امتیازدهی در قسمت تجزیه و تحلیل وظایف مشخص گردید.
برای شایستگی‌هایی که وظایف آنها امتیازکم‌تراز 2و1 را کسب کرده بودند دانش(اشاره به معلومات نظری و سطح اول شایستگی) تیک می‌خورد، و در سطح آشنایی قرار گرفتند. شایستگی‌هایی که وظایف آنها امتیاز 3 را کسب کرده بودند مهارت( توانایی پیاده‌سازی علم در عمل می‌باشد،جنبه انجام دادن امور)تیک می‌خورد و در سطح توانایی قرار گرفتند. شایستگی‌هایی که وظایف آنها امتیاز بالای 4 تا 5 را کسب کرده است، تسلط (بالاترین سطح شایستگی می‌باشد که هدف آن انتقال دانش به دیگران است)تیک می‌خورد و در سطح تسلط قرار گرفتند.
پس از مشخص کردن سطوح شایستگی‌ها محتوای آموزشی مرتبط با هر وظیفه مشخص نمودند. و همچنین اهداف رفتاری( انتظار از فراگیر پس از گذراندن محتوای آموزشی ) مشخص شد.پرستاران در آخرین مرحله تعیین عناوین دوره‌های آموزشی مرتبط با هر وظیفه را انجام دادند .پس از تعیین عناوین دوره‌های آموزشی نوع دوره (عمومی، تخصصی)، روش اجرایی(مجازی، حضوری ، سمیناری، کارگاهی ) سپس مدت دوره به ساعت (تئوری، عملی) و سطح دوره (مقدماتی، متوسط، پیشرفته) مشخص نمودند. و در مورد سطح دوره های آموزشی وظایفی که امتیازکم‌تراز 2و1 را کسب کرده بودند سطح دوره‌های آنها به صورت مقدماتی مشخص گردید. وظایفی که امتیاز 3 را کسب کرده بودند سطح دوره‌های آنها به صورت متوسط مشخص گردید. وظایفی که امتیاز بالای 4 را کسب کرده بودند سطح دوره‌های آنها به صورت پیشرفته مشخص گردید. در نهایت جمع‌آوری اطلاعات از پرستاران به پایان رسید.در این مرحله اطلاعات به دست آمده با سایت O*NET مطابقت داده شد. پس از نهائی کردن اطلاعات جمع آوری شده توسط پرستاران معرفی شده از سوی بیمارستانها جلسات متعددی با خبرگان انتقال خون ترتیب داده شد و اطلاعات استخراج شده به تفکیک مورد نقد و بررسی قرار گرفت و اصلاحات مورد نظر اعمال گردید. پس از جمع‌بندی جهت اعتباریابی اطلاعات، گروه‌های کانونی که شامل افراد خبره منتخب در بیمارستانها و خبرگان انتقال خون بود تشکیل گردید وپس از نقد و بررسی اطلاعات جمع آوری شده، تائید نهائی صورت گرفت.
یافته ها
ابتدا به شناسایی نیازهای آموزشی پرستار مرتبط با فرآیندهای انتقال خون براساس نیازهای شغل و وظیفه شاغل پرداخته شده است که طبق نتایج به دست آمده شغل پرستار شامل7 وظیفه اصلی می باشد جمع امتیاز مکتسبه در شغل پرستاری 4.14 می باشد که در سطح تسلط قرار می‌گیرد که به شرح جدول 1 می باشد:
جدول 1 : شرح وظایف اصلی، امتیازات و سطح شایستگی پرستار
کد | وظایف اصلی شغل پرستار | تعداد TASK | امتیاز | سطح شایستگی |
DUTY 1 | چک دستور پزشک و تکمیل فرم درخواست خون و فرآورده | 5 | 3.8 | مهارت |
DUTY 2 | پیگیری درخواست و نظارت بر کیسه تحویل گرفته شده از آزمایشگاه | 5 | 3.29 | مهارت |
DUTY 3 | شناسایی بیمار، چک وسایل و تزریق داروهای قبل از تزریق خون | 5 | 3.7 | مهارت |
DUTY 4 | کنترل مراحل تزریق خون و فرآورده و بررسی وضعیت بالینی وهمودینامیک بیمار | 9 | 4.83 | تسلط |
DUTY 5 | نظارت وپایش بیمار توسط پرستار مربوطه در حین تزریق خون | 6 | 4.54 | تسلط |
DUTY 6 | گزارش مراحل تزریق خون وعوارض آن | 7 | 4.42 | تسلط |
DUTY 7 | ثبت کامل مستندات مراحل تزریق خون در پرونده، ثبت خطاهاوگزارش آن | 5 | 3.75 | مهارت |
جمع | 42 | 4.14 | تسلط | |
شغل پرستار شامل 42 وظیفه فرعی با امتیاز 4.14 و سطح شایستگی تسلط می‌باشد که شرح آن در جدول 2 آورده شده است.وظایف فرعی شغل پرستار شامل 52 وظیفه فرعی می‌باشد. جمع کل امتیازات به دست آمده از وظایف اصلی وفرعی در شغل پرستار 4.14 می‌باشد. طبق یافته ها سطح شایستگی(دانش،مهارت، تسلط)در شغل پرستار در حد تسلط می باشد.
جدول 2 : تجزیه وتحلیل وظایف اصلی و فرعی،امتیازات و سطح شایستگی پرستار
عنوان وظیفه اصلیDUTY | کد | عناوین وظایف فرعی Task | امتیاز | سطح شایستگی | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
دانش | مهارت | تسلط | ||||||||
چک دستور پزشک و تکمیل فرم درخواست خون و فرآورده
| D1T1 | چک دستور پزشک در پرونده بیمار و پیگیری و اجرای آن | 4 |
|
|
| ||||
D1T2 | پیگیری و اجرای دستور پزشک | 4 |
|
|
| |||||
D1T3 | تکمیل صحیح وکامل فرم های درخواست خون مطابق دستور پزشک | 3.5 |
|
|
| |||||
D1T4 | نمونه گیری از بیمار برای آزمایش کراس مچ و تعیین گروه خونی | 4 |
|
|
| |||||
D1T5 | نظارت بر تحویل کیسه خون و فرآورده | 3.5 |
|
|
| |||||
جمع | 3.8 | مهارت | ||||||||
پیگیری درخواست و نظارت بر کیسه تحویل گرفته شده از آزمایشگاه | D2T1 | چک کردن فرم تحویل خون ومقایسه آن با دستور پزشک | 4.25 |
|
|
| ||||
D2T2 | چک کردن فرم ها و برچسب های کیسه خون | 4 |
|
|
| |||||
D2T3 | تطابق فرم ها و برچسب های کیسه خون | 3.5 |
|
|
| |||||
D2T4 | بررسی سلامت کیسه خون وفرآورده دریافتی ازآزمایشگاه وگزارش آن | 4 |
|
|
| |||||
D2T5 | کنترل و حفظ زنجیره سرما کیسه خون و فرآورده در بخش | 3.5 |
|
|
| |||||
جمع | 3.95 |
| ||||||||
شناسایی بیمار، چک وسایل و تزریق داروهای قبل از تزریق خون | D3T1 | شناسایی بیمار توسط دو پرستار به صورت جداگانه جهت نمونه گیری | 4.25 |
|
|
| ||||
D3T2 | شناسایی بیمار توسط دو پرستار به صورت جداگانه جهت تزریق خون | 4 |
|
|
| |||||
D3T3 | چک کیسه خون وتطابق برچسب ها و فرم ها توسط دو پرستار | 3.5 |
|
|
| |||||
D3T4 | چک وسایل احیا وتزریق خون و اطمینان از سلامت آنها | 3.5 |
|
|
| |||||
D3T5 | چک دستور پزشک و تزریق داروهای قبل از تزریق خون | 4 |
|
|
| |||||
جمع | 3.7 |
| ||||||||
کنترل مراحل تزریق خون و فرآورده و بررسی وضعیت بالینی وهمودینامیک بیمار | D4T1 | کنترل و چک مجدد کیسه خون و فرآورده طبق دستور پزشک | 4.5 |
|
|
| ||||
D4T2 | کنترل علائم حیاتی بیمار قبل از تزریق خون | 5 |
|
|
| |||||
D4T3 | کنترل علائم حیاتی بیمار حین تزریق خون | 5 |
|
|
| |||||
D4T4 | کنترل علائم حیاتی بیمار پس از تزریق خون | 5 |
|
|
| |||||
D4T5 | در صورت تغییر علائم حیاتی قطع تزریق واطلاع به پزشک | 4.5 |
|
|
| |||||
D4T6 | بررسی وضعیت بالینی وهمودینامیک بیمار | 5 |
|
|
| |||||
D4T7 | کنترل سرعت و مدت زمان تزریق خون با توجه به شرایط بیمار | 5 |
|
|
| |||||
D4T8 | عدم همزمان تزریق مایعات دیگر با ست انتقال خون | 4.5 |
|
|
| |||||
D4T9 | گرفتن علائم حیاتی در حین تزریق خون هر 15-5 دقیقه یکبار | 5 |
|
|
| |||||
جمع | 4.83 | تسلط | ||||||||
نظارت وپایش بیمار توسط پرستار مربوطه در حین تزریق خون
| D5T1 | ثبت اولیه علائم حیانی بیمار قبل از تزریق خون | 4.25 |
|
|
| ||||
D5T2 | نظارت وپایش بیمار توسط پرستار در 15 دقیقه اول تزریق | 5 |
|
|
| |||||
D5T3 | نظارت بر ارزیابی علائم حیاتی بیمار هر 15 دقیقه در حین تزریق | 5 |
|
|
| |||||
D5T4 | توجه به تغییر علائم حیاتی بیمار نسبت به قبل از تزریق | 4.5 |
|
|
| |||||
D5T5 | تکمیل فرم پایش تزریق خون | 4.25 |
|
|
| |||||
D5T6 | ثبت کامل مستندات در پرونده و ارائه گزارش پرستاری | 4.25 |
|
|
| |||||
جمع | 4.54 | تسلط | ||||||||
گزارش مراحل تزریق خون وعوارض آن | D6T1 | اطلاع رسانی وگزارش دهی در صورت وجود عارضه | 4.5 |
|
|
| ||||
D6T2 | قطع سریع تزریق خون در صورت بروز عوارض | 3.5 |
|
|
| |||||
D6T3 | گزارش علائم عوارض حاد تزریق خون به پزشک معالج | 5 |
|
|
| |||||
D6T4 | پر کردن فرم عوارض وگزارش آن به پزشک مربوطه | 5 |
|
|
| |||||
D6T5 | در صورت بروز عوارض مدیریت و اقدامات اولیه تازمان رسیدن پزشک | 4.5 |
|
|
| |||||
D6T6 | در مرحله اولیه در صورت کدورت در کیسه گزارش داده شود | 3.75 |
|
|
| |||||
D6T7 | در صورت مخدوش بودن لیبل گزارش داده شود | 3.75 |
|
|
| |||||
جمع | 4.42 | تسلط | ||||||||
ثبت کامل مستندات مراحل تزریق خون در پرونده، ثبت خطاها وگزارش آن
| D7T1 | تکمیل برگه بانک خون وثبت علائم حیاتی بیمار وساعت شروع واتمام تزریق | 3.5 |
|
|
| ||||
D7T2 | ثبت کامل فرآیند تزریق خون در پرونده بیمار | 3.25 |
|
|
| |||||
D7T3 | ثبت عوارض احتمالی ایجاد شده در پرونده وثبت دستورات پزشک بعد از اطلاع از عوارض | 3.75 |
|
|
| |||||
D7T4 | ارسال فرم مربوط به عوارض خون به بانک خون بیمارستان | 3.75 |
|
|
| |||||
D7T5 | ثبت هرگونه خطا وگزارش آن | 4.5 |
|
|
| |||||
|
|
| 3.75 | تسلط | ||||||
جمع کل پرستار | 42وظیفه فرعی (TASK) | امتیاز مکتسبه 4.14 | سطح شایستگی تسلط | |||||||
اولویت | عنوان دوره | DUTY1 | DUTY2 | DUTY3 | DUTY4 | DUTY5 | DUTY6 | DUTY7 | امتیاز | مدت |
اول | مدیریت خون بیمار |
|
|
|
|
|
|
| 4.59 | 2 |
دوم | فرآیند تزریق خون |
|
|
|
|
|
|
| 4.24 | 3 |
سوم | انواع فرآورده های سلولی وپلاسمایی ونحوه ترانسفیوژن |
|
|
|
|
|
|
| 4.19 | 1 |
چهارم | ثبت مستندات و نحوه شناسایی هویت بیمار |
|
|
|
|
|
|
| 4.17 | 2 |
پنجم | سیستم هموویژیلانس |
|
|
|
|
|
|
| 4.14 | 1 |
ششم | طب انتقال خون در جراحی |
|
|
|
|
|
|
| 4.14 | 2 |
هفتم | تشخیص و درمان شوک هموراژیک |
|
|
|
|
|
|
| 4.14 | 2 |
هشتم | عوارض حادو تاخیری انتقال خون، پایش بیمار و نحوه برخورد بیمار |
|
|
|
|
|
|
| 4.10 | 4 |
نهم | بانک خون و انتقال خون بیمارستانی کمیته انتقال خون |
|
|
|
|
|
|
| 4.08 | 1 |
دهم | زنجیره حمل ونقل وحفظ زنجیره سرما ومعتبرسازی آن |
|
|
|
|
|
|
| 4.04 | 2 |
جمع | 4 | 4 | 7 | 7 | 8 | 10 | 9 | 4.18 | 20 | |
کد | عنوان وظیفه اصلی DUTY | امتیاز | سطح شایستگی |
DUTY4 | کنترل مراحل تزریق خون و فرآورده و بررسی وضعیت بالینی وهمودینامیک بیمار | 4.83 | تسلط |
DUTY5 | نظارت وپایش بیمار توسط پرستار مربوطه در حین تزریق خون | 4.54 | تسلط |
جدول 5 وظایف اصلی پرستاران را با کم ترین امتیاز نشان میدهد که سطح شایستگی پرستاران "متوسط" است که وظایف اصلی چک دستور پزشک و تکمیل فرم درخواست خون و فرآورده با امتیاز 3.8 و شناسایی بیمار، چک وسایل و تزریق داروهای قبل از تزریق خون با امتیاز 3.7 نشان داده شده است.
جدول 5-وظایف اصلی با کم ترین امتیاز
کد | عنوان وظیفه اصلی DUTY | امتیاز | سطح شایستگی |
DUTY1 | چک دستور پزشک و تکمیل فرم درخواست خون و فرآورده | 3.8 | متوسط |
DUTY3 | شناسایی بیمار، چک وسایل و تزریق داروهای قبل از تزریق خون | 3.7 | متوسط |
جدول 6 وظایف اصلی با بالاترین تعداد دوره آموزشی نشان میدهد که برای وظیفه اصلی ثبت کامل مستندات مراحل تزریق خون در پرونده، ثبت خطاها وگزارش آن 11 دوره آموزشی و برای وظیفه اصلی نظارت وپایش بیمار توسط پرستار مربوطه در حین تزریق خون 9 دوره آموزشی ارایه میگردد.
جدول 6-وظایف اصلی با بالاترین تعداد دوره آموزشی
کد | عنوان وظیفه اصلی DUTY | دوره‌های آموزشی |
DUTY6 | ثبت کامل مستندات مراحل تزریق خون در پرونده، ثبت خطاها وگزارش آن | 11 دوره آموزشی |
DUTY7 | نظارت وپایش بیمار توسط پرستار مربوطه در حین تزریق خون | 9 دوره آموزشی |
جدول 7 دوره‌های آموزشی با بیشترین وظایف اصلی نشان میدهد که دوره های آموزشی سیستم هموویژیلانس، طب انتقال خون در جراحی وتشخیص و درمان شوک هموراژیک برای وظایف 1 تا 7 و دوره های آموزشی ثبت مستندات و نحوه شناسایی هویت بیمار و انواع فرآورده های سلولی وپلاسمایی ونحوه ترانسفیوژن برای وظایف 1 و 3 تا 7 مد نظر می باشد.
جدول 7-دوره‌های آموزشی با بیشترین وظایف اصلی
کد | عناوین دوره‌های آموزشی |
Duty1,2,3,4,5,6,7 | سیستم هموویژیلانس |
Duty1,2,3,4,5,6,7 | طب انتقال خون در جراحی |
Duty1,2,3,4,5,6,7 | تشخیص و درمان شوک هموراژیک |
Duty1,3,4,5,6,7 | ثبت مستندات و نحوه شناسایی هویت بیمار |
Duty1,3,4,5,6,7 | انواع فرآورده های سلولی وپلاسمایی ونحوه ترانسفیوژن |
بحث و نتیجه گیری
تعیین نیازهای آموزشی اولین گام در برنامه ریزی آموزشی کارکنان و در واقع نخستین عامل ایجاد و تضمین اثربخشی کارکرد آموزش و بهسازی است که اگر بدرستی انجام شود مبنایی عینی‌تر برای یرنامه ریزی سایر فعالیتها فراهم خواهد شد.برای انتقال خون ایمن و مناسب ضروری است که به تمامی افراد که درگیر فرآیند انتقال خون هستند، اطلاعات و آموزش به روز در این زمینه ارائه شود. لذا این امر مستلزم اجرای یک برنامه جامع آموزشی می‌باشدآموزش تمامی پرسنل مرتبط با تزریق خون برای پیروی از دستورالعمل‌های اجرایی استاندارد با توجه به روش‌های معمول کافی نیست و برگزاری برنامه‌های آموزشی برای کلیه پزشکان،پرستاران وکارکنان بانک خون و سایر پرسنل که با انتقال خون ارتباط دارند نیاز می‌باشد. (35) .لذا به جهت اهمیت و حساسیت این موضوع، پژوهشی با عنوان "نیازسنجی آموزشی پرستاران مرتبط بافرآیند انتقال خون" صورت گرفته است نتایج حاصل از بررسی نظرات پرستاران خبره با توجه به تجزیه و تحلیل شغل پرستار مرتبط بافرآیند انتقال خون 10 عنوان دوره آموزشی بر اساس وظایف اصلی و فرعی وسطح شایستگی شغل پرستاران شناسایی گردید، میانگین امتیاز دوره‌های آموزشی 4.18 و در سطح شایستگی تسلط می‌باشد و میزان جمع ساعات دوره‌های آموزشی 20 ساعت می‌باشد. کلیه دوره‌های آموزشی پرستاران دارای امتیاز بالای 4 می باشند لذا این دوره‌ها در سطح تسلط است و لازم است این دوره ها در سطوح پیشرفته برگزار گردد، اطلاعات ارائه شده در این دوره باید به صورتی باشدکه نه تنها به ارائه دانش بپپردازد بلکه بتواند توانایی ومهارت را در یادیگرندگان ایجاد نماید ودرضمن یادگیرندگان بتوانند پس از طی این دوره نسبت به فرآیندها تسلط داشته باشند. اجرای این دوره ها باید در اولویت قرار گیرند. باتوجه به امتیازات به دست آمده از دوره های آموزشی امتیازات این دوره ها همه در سطح تسلط بودن ودوره ای در سطح مهارت ( توانایی ) وجود نداشت. دوره آموزشی عوارض حادو تاخیری انتقال خون، پایش بیمار و نحوه برخورد با بیمار با 4 ساعت آموزشی دارای بالاترین میزان ساعات آموزشی می‌باشد.پس از آن دوره آموزشی فرآیند تزریق خون با 3 ساعت آموزشی دارای بالاترین میزان ساعات آموزشی می‌باشد.
مابقی دوره‌ها دارای 2 ساعت و1 ساعت آموزشی می‌باشند و جمع ساعات آموزشی پرستاران20 ساعت می‌باشد.نتایج پژوهش های انجام شده نشان دهنده این موضوع می باشد که این دوره ها جز ضروری ترین نیازهای آموزشی پرستاران می باشد واطلاعات پرستاران در این زمینه ها ناکافی بوده است. پژوهش هایی که محسنی و همکاران انجام داده بودند نشان داد که آگاهی پرستاران ودانشجویان پرستاری از خون و اجزای خون وفرآورده‌ها در حد متوسط رو به پائین و ناکافی بوده است. اصلانی وهمکاران به این نتیجه رسیدند آگاهی پرستاران از خون و اجزای خون در حد متوسط و ناکافی بود. همچنین، دانش پرستاران از تکنیک های انتقال خون و و عوارض انتقال خون متوسط بودو همچنین آزدیانا نیز اشاره به این موضوع داشت که آگاهی پرستاران درزمینه مراحل مختلف عمل انتقال خون ناکافی بوده است و همچنین کمبود دانش در میان پرستاران در مورد گروه های خونی، سازگاری خونی، ضرورت روش گرم کردن خون، و خطر آلودگی باکتریایی طولانی مدت انتقال خون را نشان داد..عاصمی نیز اشاره به این موضوع داشت که دانش ومهارت پرستاران در زمینه تشخیص نیاز بیمار به تزریق خون، نحوه صحیح اجرا ضروری می باشد.همچنین در این زمینه پورفرزاد و همکاران نیز به این نتیجه رسیدند که پرستاران نياز به داشتن آگاهي بيشتر در مـورد عـوارض انتقـال خـون و بهبـود عملکـرد مراقبتـي بـر پايـه فرآينـد پرستاري دارند. جعفری و همکاران به این نتیجه رسیدند که سطح آگاهي کارکنان پزشکي در ارتباط با جنبه های مختلف طب انتقال خون مطلوب نیست.انکان وهمکاران به این نتیجه رسیدند ناشناخته ترین سوالات مربوط به تغییر ست های انتقال خون، شایع ترین علت واکنش های انتقال خون و واکنش های ایمونولوژیک انتقال خون است. فوکانلی و همکاران در پزوهشی با عنوان " ممیزی مقایسه ای انتقال خون ملی" به این نتیجه رسیدند که نظارت بر علائم و نشانه های حیاتی در طول دوره قبل از تزریق خون هرگونه واکنش انتقال خون را تسهیل می کند .خطر نادیده گرفتن واکنش انتقال خون 10٪ وجود دارد که به دلیل عدم ثبت علائم حیاتی بیمار ان و علائم در دوره قبل از انتقال خون نشان داده شد. کسرائیان در پژوهشی باعنوان "ميزان آگاهي پرسنل درماني بيمارستانهاي شهر شيراز در زمينه طب انتقال خون و تاثير آموزش بر آن" به این نتیجه رسیدند آگاهي پزشكان و پرسـتاران در زمينه طب انتقال خون پايين است و آمـوزش مـي توانـد منجر بـه افـزايش آگـاهي آنهـا شـود. (36)اسلامی وقار در پژوهشی با عنوان "تأثیر یک برنامه آموزشی بر انتقال خون و فرآورده های خونی درسطح دانش و عملکرد پرستاران" به این نتیجه رسید که برنامه های آموزشی در خصوص انتقال خون تاثیر مثبتی بر سطح دانش، آگاهی و کارایی پرستاران دارد. (37)فریکسو همکاران در پژوهشی باعنوان " تاثیر آموزش بردانش پرستاران در طب انتقال خون در یک بیمارستان دانشگاهی پرتغال" به این نتیجه رسیدند که به روز رسانی آموزشی، منجر به کاهش تعداد خطاها در طب انتقال خون می شود. در مطالعه ما شاهد کاهش و حتی حذف بسیاری از انواع خطاها بودیم(38)لذا با توجه به تحقیقات صورت گرفته به نظر می رسد آگاهی پرستاران در زمینه طب و علوم انتقال خون کافی نبوده تحقیقات صورت گرفته نشان داده که آموزش در ارتقاء سطح دانش وآگاهی پرستاران بسیار موثر می باشد.
با توجه به پیشرفت سریع علم و لزوم به روزرسانی استاندارهای عملکرد پرستاران مرتبط با فرآیند انتقال خون و نیز از آنجائیکه کار این سازمان مرتبط با حیات انسان‌ها می‌باشد لازم ا ست در ماموریت خطیر آموزش پرستارانی که در این روند تلاش می‌نمایند از هیچ تلاشی دریغ نگردد. بنابراین در این سازمان، بیش از هر سازمان یا نهاد دیگری، امر آموزش از اهمیت ویژه ای برخوردار است. لذا لازم است با تدارك آموزش‌های موثر و سازنده، عملکرد افرادی که در راستای اهداف سازمان می باشند را بهبود بخشید. از سوی دیگر، آموزش‌های مرتبط با این فرآیند در جای دیگری جز سازمان صورت نمی‌پذیرد و آموزش این افراد در نظام آموزشی وزارت بهداشت تامین نمی‌شود، لذا تدوین نیازسنجی آموزشی پرستاران مرتبط با فرآیند انتقال خون ضروری به نظر می رسد تا برای تدوین برنامه‌ها و طراحی دوره‌های آموزشی بر مبنای یک الگوی مدون و استاندارد عمل گردد.
نتایج حاصل می‌تواند پایه و اساس خوبی جهت برنامه‌ریزی دقیق و واقع بینانه‌ای در زمینۀ آموزش پرستاران باشد. نتایج پژوهش می‌تواند کمکی برای دست‌اندرکاران آموزش سازمان مذکور باشد تا بتوانند برنامه‌های آموزشی کوتاه مدت و بلندمدت خود را با عینیت و آینده‌نگری بیشتری سازماندهی نمایند.ارتقای دانش و مهارت پرستاران در فرآیند انتقال خون برای تضمین ارائه خدمات با کیفیت بالا به بیمار بسیار مهم است. هدف این ارزیابی جامع آموزشی، رسیدگی به نیازهای خاص پرستاران درگیر در فرآیند انتقال خون است که منجر به بهبود نتایج و کیفیت خدمات به بیمار میشود. این شامل یک ارزیابی کامل از شایستگی های موجود، شناسایی شکاف های دانش و مهارت، و متعاقب آن توسعه دوره های آموزشی هدفمند است. یافته‌ها در شکل‌دهی محتوای آموزشی، تعیین آستانه‌های کیفی و تعریف اهداف رفتاری مؤثر هستند.در انتها پس از نیازسنجی آموزشی پرستاران مرتبط با فرآیند انتقال خون پیشنهاد میگردد طراحی دوره‌های آموزشی(پودمان‌های آموزشی) صورت پذیرد. از محدودیتهای تحقیق که ممکن است در یافته های تحقیق نیز تأثیر گذار بوده باشد می توان به خلا تحقیقاتی در زمینه موضوع مورد پژوهش در جامعه مورد پژوهش عدم وجود شرح وظایف برای پرستاران مراکز درمانی مرتبط با فرآیند انتقال خون و پراکندگی جامعه آماری عدم امکان دسترسی آسان به نمونه های تحقیق اشاره نمود.
منابع
1.Encan B, Akin S. Knowledge of blood transfusion among nurses. The Journal of Continuing Education in Nursing. 2019;50(4):176-82.
2.Rao SV, Jollis JG, Harrington RA, Granger CB, Newby LK, Armstrong PW, et al. Relationship of blood transfusion and clinical outcomes in patients with acute coronary syndromes. Jama. 2004;292(13):1555-62.
3.Bielby L, Stevenson L, Wood E. The role of the transfusion nurse in the hospital and blood centre. ISBT Science Series. 2011;6(2):270-6.
4.Purfarzad Z, Farmahini Farahani M, Ghamarizare Z, Ghorbani M, Zamani M. Nurses’ Knowledge and practice of blood transfusion in hospitals of Arak in 2010. Scientific Journal of Iran Blood Transfus Organ. 2012;9(3):337-45.
5.Mole LJ, Hogg G, Benvie S. Evaluation of a teaching pack designed for nursing students to acquire the essential knowledge for competent practice in blood transfusion administration. Nurse education in practice. 2007;7(4):228-37.
6.Farideh Jalali MF, Mohammad reza Balali, Homa Ramezani, Mostafa Moghadam, Fatemeh Rajabpur Niknam, Maryam Khosravian, Nahid Moradi. . Iranian national haemovigilance guideline: Zohd; 2015.
7.Gharehbaghian A, Vafaie N. Research collection of Iranian Blood Transfusion Organization. Tehran: Zohd Publication. 2005;1(2):113.
8.Wu W-C, Rathore SS, Wang Y, Radford MJ, Krumholz HM. Blood transfusion in elderly patients with acute myocardial infarction. New England Journal of Medicine. 2001;345(17):1230-6.
9.Hijji B, Parahoo K, Hossain MM, Barr O, Murray S. Nurses’ practice of blood transfusion in the United Arab Emirates: an observational study. Journal of clinical nursing. 2010;19(23‐24):3347-57.
10.Zareiyan Jahromi A, Ahmadi F. Learning needs assessment in bachelor of nursing: a qualitative research. Iranian journal of medical education. 2005;5(2):81-92.
11.Bahrami S, Forughi Abari AA. Health directors and experts, and proper need assessment models. Iranian Journal of Medical Education. 2003;3(1):71-9.
12.Khorasani A. Training need assessment (operational strategies): industrial research and training center of Iran; 2007.
13.Saadat E. Human Resource Management, SAMT, publication. ISBN: 964-459-183-6. 2004.
14.Keikhavani S, Hosseinzade M. Educational needs assessment of faculty members in Ilam UMS. Journal of Medical education development. 2013;6(11):61-71.
15.Sullivan EJ, Decker PJ. Effective leadership and management in nursing. AJN The American Journal of Nursing. 1998;98(6):16L.
16.Bysshe S. Win-Win Growing Your Team Growing Your Business: Promoting the Economic Benefits of Information, Advice and Guidance to Small and Medium-Sized Employers. 2004.
17.Lee SM, Kim YH, Shim YM, Choi JS, Yu M. Development of hospital nurses' job description based on DACUM method: Focusing on General Ward and Intensive Care Unit. Journal of korean Academy of Nursing administration. 2017;23(5):535-47.
18.Kang M-J, Seo J-S, Kim E-M, Park M-S, Woo M-H, Ju D-L, et al. Development of job standards for clinical nutrition therapy for dyslipidemia patients. Clinical nutrition research. 2015;4(2):76-89.
19.Kosidlak J. DACUM: Setting maternity nursing competency standards for public health nurses. Management Review. 1987;76:19-20.
20.Nurses' educational needs assessment by DACUM method: a case study. Quarterly Journal of Nersing Management. 2014;3(1):45-54.
21.Hossein Ojaghi Haghighi S, Hejazi A, Zijah V. Need Assessment Models of Continuing Medical Education in Advanced and Developing Countries-A Systematic Review Study. Depiction of Health. 2019.
22.Jannati N, Ameri A, Salmanizadeh F. ASSESSMENT OF THE MOST IMPORTANT EDUCATIONAL NEEDS OF NURSING STAFF: A CASE STUDY. Nursing and Midwifery Journal. 2020;18(9):722-31.
23.Mahdizadeh AH, Taheri Z. Educational Needs Assessment of Nurses Working In Hospitals of Tehran University. 2 Journal of Nursing Education. 2016;5(3):1-9.
24.Assemi S. What the nurse should know and do about blood transfusion. Iranian Nursing Journal. 2004;36.
25.Jafari E, Koohestani S, Ghaziizade M. Knowledge among health care workers about hemovigilance in hospitals of Kerman in 2018. The Scientific Journal of Iranian Blood Transfusion Organization. 2019;16(4):280-8.
26.Aslani Y, Etemadyfar S, Noryan K. Nurses’ knowledge of blood transfusion in medical training centers of Shahrekord University of Medical Science in 2004. Iranian journal of nursing and midwifery research. 2010;15(3):141.
27.Taheri -Ezbarami Z, Rafie-papkiadeh S, Mirzaie Takmili M, Kazemnejad-Leili's E. Knowledge and Clinical Decision-Making of Nursing Students of Guilan University of Medical Sciences in Use of Blood Transfusion in Pediatric Nursing. The Scientific Journal of Iranian Blood Transfusion Organization. 2020;17(3):188-99.
28.Shamshirian A, Alirahimi Z, Ghorbanpour A, Motamen S, Maadi N, Zamani P, et al. Knowledge and awareness of nursing students on blood transfusion. International Journal of Medical Investigation. 2017;6(4):129-34.
29.Lee ELS, Rahim A, Arzuar N, Din T, Azdiana S. Knowledge of blood transfusion among nurses at hospital pulau pinang: nursing responsibilities and patient management related to transfusion reactions. Education in Medicine Journal. 2016;8(4).
30.Kavaklioglu AB, Dagci S, Oren B. Determination of health workers’ level of knowledge about blood transfusion. Northern clinics of Istanbul. 2017;4(2):165.
31.Fathi Vajargah K. Principles of curriculum planning. Tehran, Iran: Iran-Zamin Publications. 2005.
32.Tehraninezhad M, Neshati Sani S, Mirhaji P. Assessing the nurses' views on educational needs in patient education in 2016. 2018.
33.Fathi Vajargah K. DACUM analysis guide (comprehensive approach in educational need-assessment. Tehran, Sima-ye Danesh Publications. 2012.
34.Yamani M, Hasanzadeh Barani Kourd S, Khorasani A. Identify middle managers, educational needs of Iran Khodro co and the affiliated companies. Journal of Management and Planning In Educational System. 2011;4(2):8-27.
35.Rothschild JM, McGurk S, Honour M, Lu L, McClendon AA, Srivastava P, et al. Assessment of education and computerized decision support interventions for improving transfusion practice. Transfusion. 2007;47(2):228-39.
36.Kasraian L. The awareness of medical staff of hospitals in Shiraz about transfusion medicine and the impact of education. Scientific Journal of Iran Blood Transfus Organ. 2014;11(3):214-20.
37.Vaghar MI. The impact of an educational program on blood and blood products transfusion on nurses’ level of knowledge and performance. Journal of medicine and life. 2018;11(3):238.
38.Freixo A, Matos I, Leite A, Silva A, Bischoff F, Carvalho M, et al. Nurses knowledge in Transfusion Medicine in a Portuguese university hospital: the impact of an education. Blood Transfusion. 2017;15(1):49.
[1] دانشجوی دکتری تخصصی رشته برنامه ریزی درسی گروه علوم تربیتی دانشکده تعلیم وتربیت اسلامی، واحدعلوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران، ایران. Mina.mousakhani@yahoo.com
[2] عضو هئیت علمی دانشگاه شهید بهشتی،تهران، ایران. drkhorasanitr@gmail.com
[3] عضو هئیت علمی گروه علوم تربیتی دانشکده تعلیم وتربیت اسلامی، واحدعلوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران، ایران. m.abtahi2030@gmail.com
[4] DUTY
[5] TASK
رایمگ
پیوندهای سایت
مراکز مرتبط
پشتیبانی
صفحات رسمی
حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات رایمگ است.
حق نشر © 1404-1396