بررسی تحلیلی – مقایسه ایعملکرد مراکز کارآفرینی برتر دانشگاههای آمریکا و مراکز کارآفرینی دانشگاههای منتخب ایران
محورهای موضوعی : تخصصی
1 - دانشگاه تهران
کلید واژه: کارآفرینی, عملکرد, آموزش, مراکز کارآفرینی,
چکیده مقاله :
با توجه به رشد سریع مراکز کارآفرینی در طی سه دهه اخیر، مطالعات کمتری در ارتباط با آنها بویژه کارکرد و عملکرد این مراکز انجام شده است. مقاله حاضر به بررسی، مقایسه وتجزیه وتحلیل عملکرد مراکز کارآفرینی برتر دانشگاههای آمریکا و منتخب دانشگاههای ایران می‌پردازد. مراکز کارآفرینی برتر دانشگاههای آمریکا از طریق رتبه بندی مراجع مهم در سطح دنیا انتخاب شده‌اند. اطلاعات مربوط به مراکز کارآفرینی دانشگاههای آمریکا از سایتهای اینترنتی و نامه نگاری اینترنتی با مسؤلین این مراکز بدست آمده است. مراکز کارآفرینی منتخب دانشگاههای تهران بر اساس گزارش عملکرد این مراکز انتخاب شده اند. اطلاعات مربوط به مراکز کارآفرینی دانشگاههای تهران از طریق اسناد و مدارک موجود و مصاحبه با مسئولین و کارشناسان این مراکز بدست آمده است. از مقایسه مشخصات مراکز کارآفرینی برتر دانشگاههای آمریکا با مراکز کارآفرینی مستقر در دانشگاههای تهران، تفاوتهای موجود شناسایی شده است. یافته‌های این مقاله نشان می دهد که مراکز کارآفرینی برتر دانشگاههای آمریکا بر فعالیتهای پژوهشی و ارائه خدمات و مشاوره به دانشجویان در سطوح مختلف تحصیلی و افراد و گروههای متقاضی مختلف نیز همانند فعالیتهای آموزشی و تدریس اهمیت بیشتری قائل شده و برنامه‌های جامع تر آموزش و ترویج کارآفرینی از نظر کیفی و دوره های بیشتری نیز از نظرکمی اجرا می‌کنند. در عین حال مراکز کارآفرینی دانشگاههای تهران بیشتر به فعالیتهای آموزشی می پردازند. بطور کلی مراکز کارآفرینی دانشگاههای آمریکا فعالیتهای گسترده و توسعه درونی و بیرونی بیشتری در راستای آموزش و توسعه کارآفرینی انجام میدهند. یافته‌های این مقاله می تواند برای دانشجویان، اعضای هیئت علمی، کارکنان، مدیران، تصمیم گیرندگان وسایر ذی نفعان مراکز کارآفرینی مثمر ثمر واقع شود.
Albeit recently the numbers of entrepreneurship centers at the universities dramaticly have been increased, But alittle studies about this subject have done.This paper tries to compare, investigate and analyze the performance of Top entrepreneurship centers in the United States and Tehran universities. This study looks at the performance of the Tehran universities entrepreneurship centers and then examines the differences between US entrepreneurship centers and Tehran ones. Top entrepreneurship centers are chosen from international benchmarking centers. Information from US entrepreneurship centers gathered via internet and E-mail contacts with directors and information from Tehran entrepreneurship centers collected via documents and interview with experts and managers. The findings indicate that US entrepreneurship centers have more outreach activities as education and teaching. US entrepreneurship centers also offer more comprehensive and intencive programs. But in contrast, entrepreneurship centers in Tehran universities just have more training and educational functions. Overall US entrepreneurship centers have more internal and external entrepreneurship activities like education, servivice and counseling for students in all levels(undergraduate, graduate, post graduate) and other external applicants. The findings of this research study will assist dicision and policy makers, students, faculty, staff, administrators, directors, researchers, and other stakeholders of entrepreneurship centers.
بررسی تحلیلی – مقایسه ای عملکرد مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا و مراكز كارآفريني دانشگاه های منتخب ایران
*محمد عزیزی
*عضو هیئت علمی، دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران
تاریخ دریافت: 12/6/1393 تاریخ پذیرش: 23/10/1394
چكيده
با توجه به رشد سريع مراكز كارآفريني در طي سه دهه اخير، مطالعات كمتري در ارتباط با آنها به ويژه كاركرد و عملكرد اين مراكز انجام شده است. مقاله حاضر به بررسی، مقایسه وتجزیه وتحلیل عملکرد مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا و منتخب دانشگاه هاي ایران می‌پردازد. مراكز كارآفريني برتر دانشگاه هاي آمريكا از طريق رتبه بندي مراجع مهم در سطح دنيا انتخاب شده‌اند. اطلاعات مربوط به مراکز کارآفرینی دانشگاه های آمریکا از سایتهای اینترنتی این مراکز و نامه نگاري اينترنتي با مسؤلين اين مراكز به دست آمده است. مراكز كارآفريني منتخب دانشگاه هاي تهران بر اساس گزارش عملكرد اين مراكز انتخاب شده اند. اطلاعات مربوط به مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران از طریق اسناد و مدارك موجود مربوط به گزارش عملکرد سالانه این مراکز و مصاحبه با مسئولین و کارشناسان این مراکز به دست آمده است. از مقایسه مشخصات مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا با مراکز کارآفرینی مستقر در دانشگاه های تهران، تفاوتهای موجود شناسایی شده است. یافته‌های این مقاله نشان می دهد که مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا بر فعالیتهای پژوهشی و ارائه خدمات و مشاوره به دانشجویان در سطوح مختلف تحصيلي و افراد و گروههاي متقاضي مختلف نیز همانند فعالیتهای آموزشی و تدریس اهمیت بیشتری قائل شده و برنامه‌های جامع تر آموزش و ترويج کارآفرینی از نظر كيفي و دوره هاي بيشتري نيز از نظركمي اجرا می‌کنند. در عين حال مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران بیشتر به فعالیتهای آموزشی می پردازند. بطور کلی مراکز کارآفرینی دانشگاه های آمریکا فعالیتهای گسترده و توسعه درونی و بیرونی بیشتری در راستای آموزش و توسعه کارآفرینی انجام میدهند. یافته‌های این مقاله می تواند برای دانشجویان، اعضای هیئت علمی، کارکنان، مدیران، تصمیم گیرندگان وسایر ذی‌نفعان مراکز کارآفرینی مثمر ثمر واقع شود.
واژه‌هاي كليدي: کارآفرینی، عملکرد، آموزش، مراکز کارآفرینی
مقدمه
علی رغم رشد قابل توجه آموزش کارآفرینی در دانشگاه های دنیا، تحقیقات کمتری راجع به مراکز کارآفرینی صورت گرفته است. هدف از این مقاله بررسی و مقایسهی عملکرد مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا با مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران است.
با پیدایش مشکلات اقتصادی کشورها و کم شدن اعتبارات دولتی دانشگاه ها، تصمیم گیرندگان و مدیران دانشگاه ها برآنند که با تجاری سازی فعالیتهای علمی، در جهت استقلال مالی و علمی گامهای عملی تر و موثرتری بردارند.
نویسندة عهده‌‌دار مکاتبات: محمد عزیزی m_azizi@ut.ac.ir |
با توجه به رویکرد فوق در دانشگاه ها، مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران با مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا از نظر عملکرد مورد مقایسه و بررسی قرار می گیرند. بنابراین دو سوال اصلی تحقیق به منظور شناسایی ویژگیها و تفاوتهای عملکرد مراکز کارآفرینی می تواند وجود داشته باشد: 1. مهمترین اقدامات و فعالیتهای مراکز کارآفرینی کدامند(به عنوان مثال فعالیت های آموزشی، پژوهشی، ترویجی و غیره...) 2. چه تفاوتهایی بین عملکرد مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا و ایران وجود دارد؟
[1] . donations
[2] . endowment
[3] . external programming
مبانی نظری و پیشینه
در طی بیست سال اخیر نقش کارآفرینی به عنوان موتور رشد اقتصادی، ایجاد شغل و توسعه محلی بیش از پیش بر همگان روشن شده است. دانشگاه ها از طریق سه مأموریت آموزش، پژوهش و حمایت اقتصادی در تسهیل اقتصاد محلی و توسعه اجتماعی ابزار مهمی به حساب می‌آیند (جافی،1998؛ منزفیلد1،1991؛ رزنر و همکاران2،2010). به عنوان مثال شواهد تجربی نشان می‌دهد که چگونه فعالیت انتقال دانش بر توسعه محلی از طریق فعالیتهای کارآفرینانه (اودرچ و لهمن3، 2005) ، رقابت‌پذیری(اودرچ و همکاران4،2012) و دسترسی به بازارهای مالی برای شرکتهای دانش بنیان است(مولی و همکاران5،2012).
آموزش کارآفرینی
کتز6 (2003) کاملترین مطالعه را در زمینهی گاهشناسی7 آموزش کارآفرینی انجام داده است. اگر چه وی در ادبیات تحقیق به عصر کشاورزی و تجربیات قبل از 1876 که در زمینهی آموزش و یادگیری فعالیتهای کسب وکار توجه نموده است؛ با این وجود، طبق مطالعات وی سابقهی آموزش کارآفرینی در دانشگاه هاروارد به سال 1947 بر میگردد. در واقع می توان گفت که آموزش کارآفرینی به عنوان یک مزیت برتر در دانشکده های مدیریت بازرگانی از اوایل دهه 1970 شروع شده است. دانشگاه کالیفرنیای جنوبی اولین دوره MBA را در مرکز کارآفرینی در سال 1971 و دوره کارشناسی را پس از آن در سال 1972 شروع کرده است. رشته علمی کارآفرینی از همین جا ریشه گرفته است. در اوایل دهه 1980 نزدیک به 300 دانشگاه در آمریکا دوره هایی در زمینه کارآفرینی و کسب کار کوچک داشته اند ودر دهه 1990 این مقدار به 1050 دانشگاه افزایش یافته است(سولمون، وور و فرنالد8،1994). بنابراين به جرأت می توان گفت ظهور واقعی آموزش کارآفرینی از دهه 1980 بوده است.
آموزش کارآفرینی در دانشگاه های دنیا فراگیر شده است، به عنوان مثال تمامی دانشگاه های برتر در آمریکا کارآفرینی را آموزش داده و صدها مجله معتبر بین المللی و بیش از هزاران کتاب با عنوان کارآفرینی انتشار پیدا می کنند (موریس9،2014). کارآفرینی هم در دنياي كسب‌و‌كار و هم در دانشگاه ها رونق بسیاری گرفته است. دوره ها، رشته ها و دانشکده های کارآفرینی روز به روز افزایش پیدا می کند. افزایش اهمیت کارآفرینی ورشته های مرتبط با آن نیز (کسب کارهای کوچک و خانوادگی، کارآفرینی سازمانی، وغیره) را میتوان در افزایش پست های سازمانی اختصاص داده شده در این زمینه (کرسی یا استادی10) را در کارآفرینی و رشته هاي مرتبط با آن نیز مشاهده کرد(موریس و همکاران،2014).
پرآوازگی کارآفرینی در دانشگاه ها را می توان در رشد قابل ملاحظه داوطلبان شغلی و پست های هیئت علمی کارآفرینی نیز مشاهده کرد. فینکل و دیدز11 (2001) در مطالعاتشان افزایش داوطلبین مشاغل ستادی کارآفرینی در دانشگاه های آمریکا را از 35 در سال 1990 به 68درسال 1998 و به 228 در سال 2000 گزارش نموده اند. علی رغم افزایش بی سابقه و دور از انتظار در این رشته، هنوز کارآفرینی در میان سایر رشته های دانشگاهی مشروعیت خود را به دست نیاورده است(فینکل،2005).
در طی سالهای اخیر مطالعاتی در خصوص جنبه های مختلف آموزش کارآفرینی صورت گرفته است از جمله مقالاتی توسط دافی12، سولومون13، تارابیشای14، براش15 و همکاران(2005)، کتز(2003) و کوراتکو(2014) انتشار پیدا کرده است؛ محققین کمتری بطور خاص بر جنبه های مرتبط با مراکز کارآفرینی مطالعه کرده اند. در سال 1991، ساندبرگ و گت وود16 بر جنبه‌هاي داخلی، تمركز تحقيقات، مقدار بودجه، و اساسنامه های17 مراكز کارآفرینی مطالعاتی انجام دادند(ساندبرگ و گاتوود،1991).
شاید بتوان گفت که كاملترين مطالعه بر روی مراكز کارآفرینی توسط آپتون18 با عنوان "تجارب موفقيت آمیز مدیران مراکز کارآفرینی" با حمایت مالی بنیاد کافمن انجام شده است. آپتون مطالعه موردی عمیق خویش را بر روی 9 مرکز کارآفرینی انجام داد. مطابق با یافته های این مطالعات، میتوان فهرستی از بهترین اقدامات برای راه اندازی، هدایت، تامین منابع، مدیریت و بازاریابی مرکز کارآفرینی ارائه داد(آپتون،1997). به غیر از دو تحقیق انجام شده که در بالا اشاره گردید، کم و ببیش میتوان ادعا کرد، ادبیات موضوع مرتبط برای مراکز کارآفرینی کمتر و پراکنده است(فینکل،2005). با وجود نبودن تحقیقات لازم دراین زمینه، سعی شد با بررسی تطبیقی بین مراکز کارآفرینی دانشگاه های مهم و مقایسه آن با مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران اطلاعات لازم جمع آوری گردد.
سابقه آموزش کارآفرینی در دانشگاه های ایران
براساس برنامه سوم توسعه، طرحی تحت عنوان «طرح توسعه کارآفرينی در دانشگاه های کشور» که به اختصار «کاراد» نام گرفته است، تدوين و اجرای آن با نظر سازمان مديريت و برنامه ريزی و وزارت علوم، تحقيقات و فناوری در 12 دانشگاه کشور شروع و مسئوليت پيگيری، اجرا و امور ستادی آن از سوی وزارت علوم در اواخر سال 1379 به سازمان سنجش آموزش کشور واگذار گرديد.
دلايل مطرح شدن طرح کاراد
مطالعه و بررسی در زمينه اقدامات به عمل آمده در رابطه با موضوع کارآفرينی در کشورهای مختلف بيانگر اين است که دانشگاه ها در زمينه های آموزشی و پژوهشی پيشقدم بوده اند. لذا در ايران نيز چنين رسالتی برای دانشگاه ها متصور است. علاوه بر اين سيستم نظام آموزشی کشور ما، به ويژه در بخش آموزش عالی با هدف تربيت نيروی انسانی متخصص برای بخش دولتی شکل گرفته است. اين مسئله موجب گرديده که فارغ‌التحصيلان بدون توجه و قصد بکارگيری آموخته ها و نيز قوه خلاقيت و ابتکار خود در راستای شروع کاری نو و ارائه محصول و يا خدمتی جديد، صرفاً به دنبال يافتن موقعيت‌های شغلی وارد بازار کار نيروی انسانی شوند. اين در حالی است که در شرايط فعلی کشور ما جذب نيروی انسانی آماده به کار تقريباً متوقف شده است و بخش خصوصی نيز توان جذب فارغ‌التحصيلان آماده به کار را ندارد.
با توجه به اينکه يکی از پيامدهای مثبت پديده کارآفرينی اشتغال مولد می باشد، طرح کاراد با هدف رفع معضل فعلی کشور در زمينه بيکاری و نيز بهره مند شدن از ساير پيامدهای کارآفرينی همانند بروز خلاقيت ها، توليد ثروت، ايجاد، توليد و به کارگيری فناوری، رشد اعتماد به نفس در بين دانشگاهيان و فارغ‌التحصيلان و جلوگيری از مهاجرت نخبگان ارائه شده است.
به طور خلاصه اهداف طرح کاراد به شرح ذيل می باشد:
- ترويج روحيه و فرهنگ کارآفرينی و ارتقاء شناخت جامعه دانشگاهی نسبت به کارآفرينی، کارآفرينان و نقش آنان در رونق اقتصادی، ايجاد اشتغال و رفاه.
- ترغيب و جذب جامعه دانشگاهی به دوره های آموزش کارآفرينی.
- گسترش تحقيقات تفصيلی در خصوص کارآفرينان، پروژه های کارآفرينی، محيط و فضای کارآفرينان و ساير زمينه های مرتبط با توجه به شرايط و مقتضيات ايران.
چنانچه ذکر شد در زمينه کارآفرينی و مسائل مربوط به آن تا قبل از سال 79 و واگذاری، پيگيری و اجرای طرح کاراد به سازمان سنجش آموزش کشور، تجربه قابل استفاده ای در کشور وجود نداشت. لذا در ابتدای کار کميته اوليه ای با حضور مسئولان و کارشناسان سازمان و چند نفر از اساتيد و صاحب نظران آشنا به موضوع تشکيل و راهکارهای مختلف مورد مطالعه و بررسی قرا رگرفت. مهم ترين تصميمی که کميته مذکور گرفت، اقدام به سازماندهی اجرای طرح در سطح وزارت علوم، سازمان سنجش و دانشگاه ها بود. در اين راستا آيين نامه ای تدوين و پس از بررسی های لازم و اعمال نظر اساتيد، دانشگاه ها و صاحب نظران و تصويب وزير علوم تحقيقات و فناوری، در خرداد ماه سال 81 به کليه دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی ابلاغ شد(آیین نامه کاراد).
روش شناسی
اين پژوهش متناسب با اهداف مورد نظر، از روش هاي متعددي استفاده شده است از جمله: روش توصيفي – پيمايشي و همچنين اسنادي، تحليلي و تطبيقي.
در پژوهش حاضر با توجه به اسناد و مدارك علمي و كاربردي وضع موجود مراکز کارآفرینی ترسيم شده است؛ بنابراين روش اسنادي نيز مورد استفاده واقع شده است. جهت تعيين وضعيت عملکرد مراکز کارآفرينی در دانشگاه های برتر و معتبر آمریکا از اسناد و مدارک موجود در اين زمينه از جمله سايتهای اينترنتی، مقالات و کتابها و نامه نگاری با مسولین19 مراکز کارآفرینی استفاده شده است. علاوه برآن از روش تطبیقی نیز جهت مقايسهی عملکرد بين مراکز كارآفريني در دانشگاه هاي دولتي شهر تهران با مراکز کارآفرینی در دانشگاه های برتر آمریکا انجام شده است.
جامعه آماری این تحقیق را مراکز کارآفرینی برتر20 دانشگاه های آمریکا مطابق با فهرست مجله کارآفرین (که اطلاعات نسبتاً کاملتری در سایت اینترنتی21 خود قرار داده بودند) و برای دانشگاه های دولتی شهر تهران، دانشگاه های تهران، شریف، شهیدبهشتی، امیرکبیر، خواجه نصیر الدین طوسی و علامه طباطبائی تشکیل میدهند. فهرست دانشگاه های آمریکا بر اساس مطالعات و راهنمایی های کنسرسیوم ملی مراکز کارآفرینی22 (NCEC) آدرس اینترنتی مراکز کارآفرینی، فهرست تحقیقات کالج بابسون و مجله کارآفرین بوده است. رتبه‌بندی مراکز کارآفرینی مربوط به سال 2014 است که برترین آنها عبارتند از:کالج بابسون23، دپاول24، کالیفرنیای جنوبی25، آریزونا26، فلوریدای جنوب27، ایلیونز شیکاگو28، کالیفرنیا -لس آنجلس29. در این مقاله عملکرد مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا با مراکز کارآفرینی منتخب دانشگاه های تهران مقایسه شده است. اطلاعات مربوط به مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران از طریق پرسشنامه و مصاحبه حضوری با مسئولان و کارشناسان مراکز کارآفرینی با دریافت اسناد گزارش عملکرد سالانه کسب شده است. لازم به ذکر است که اطلاعات مربوط به مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران به خاطر نوساناتی که مقدار، نوع فعالیتها و برنامه های کارآفرینی از زمان راه اندازی داشته اند، بصورت میانگین یکسال در نظر گرفته شده‌اند.
یافته های پژوهش
نوع فعالیت
هنگامیکه فعالیتهای مختلف دانشگاهی مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا با مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران مقایسه می شود، 47درصد این فعالیتها در مراکز کارآفرینی دانشگاه های آمریکا به آموزش و تدریس، 37درصد به تحقیق و 16درصد به ارئه خدمات مشاوره در زمینه کارآفرینی می پردازند. در حالیکه در دانشگاه های تهران 85 درصد به آموزش و تدریس، 10 درصد به تحقیق، و 5 درصد به ارائه خدمات مشاوره می‌پردازند(شکل1).
برنامه های دوره کارشناسی و دوره های کارآفرینی ارائه شده:
میانگین سالانه تعداد دانشجویان شرکت کننده در برنامه های کارآفرینی مرتبط با مرکز کارآفرینی دانشگاه های آمریکا 205 نفر است. 115 نفر از اینها دانشجویان کارشناسی ارشد و 90 نفر نیز دانشجویان کارآفرینی برای هر دانشگاه می باشند(نمودار1). در مراکز کارآفرینی دانشگاه های آمریکا بیشتر دانشجویان کارشناسی ارشد در دوره های کارآفرینی شرکت می کنند. در مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران به طور میانگین سالانه نزدیک به 45 نفر از دانشجویان کارشناسی و 10 نفر نیز کارشناسی ارشد در دوره های کارآفرینی شرکت می کنند30.
نمودار 1- میانگین تعداد دانشجویان شرکت کننده در برنامه های کارآفرینی
شکل 1 انواع فعالیتهای مراکز کارآفرینی
همانگونه که در جدول 1 مشاهده می شود 46 درصد از مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا در دوره کارشناسی دوره کارآفرینی بصورت متمرکز31 (معروفترين مدرك) دارند. 31 درصد دوره ها بصورت رشته فرعی32 و 24 درصد به عنوان رشته اصلي33 كارآفريني مي باشد. بین مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا و مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران در سه نوع دوره نیز تفاوت های قابل توجهی مشاهده می شود. در مراکز کارآفرینی دانشگاه های آمریکا و تهران، مهمترین دوره های مشترک در تمام دانشگاه ها عبارتند از: مقدمه ای بر کارآفرینی، تدوین طرح کسب‌و‌کار، خلاقیت و نوآوری و بازاریابی. دوره هایی چون فرانشیز، کارآفرینی سازمانی و انتقال تکنولوژی کمتر در دانشگاه ها برگزار می شود. در بعضی از مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران دوره هایی برگزار می شود که ارتباط چندانی با ترویج روحیه کارآفرینی ندارند(از جمله مدیریت پروژه). علت این موضوع از دیدگاه یکی از کارشناسان مرکز کارآفرینی جذب بیشتر دانشجویان فنی و مهندسی در مراکز کارآفرینی بوده است.
[1] . Mansfield
[2] . Roessner et al
[3] . Audretsch and Lehman
[4] . Audretsch et al
[5] . Meoli et al
[6] . Katz
[7] . chronology
[8] . Solomon, Weaver and Fernald
[9] . Morris
[10] . chairs or professorship
[11] .Finkle & Deeds
[12] . Duffy
[13] . Solomon
[14] . Tarabishy
[15] . Brush
[16] . Sandberg and Gatwood
[17] . constituents
[18] . Upton
[19] . Director
[20] . Top- Ranked centers
[21] . http://www.entrepreneur.com/slideshow/237323
[22] . national consortium of entrepreneurship centers
[23] . Babson College
[24] . DePaul University
[25] . University of Southern California
[26] . The University of Arizona
[27] . University of South Florida
[28] . University of Illinois, Chicago
[29] . University of California, Los Angeles
[30] . البته در بعضی دانشگاه ها بالای 50 نفر در دوره ها شرکت می کنند و در بعضی دیگر به حد نصاب تشکیل نرسد.
[31] . concentration in entrepreneurship
[32] . minors
[33] . majors
جدول 1- برنامه های کارآفرینی دوره کارشناسی که در دانشگاه های آمریکا طی یکسال ارائه می شود
نوع برگزاری دوره | ||||
| متمركز (Conc) | رشته فرعي(min) | رشته اصلي(maj) | انتخابي (elect) |
درصد دانشگاه هایی که دوره های مورد نیاز برای رشته اصلی، فرعی و متمرکز ارائه می دهند |
|
|
|
|
مقدمه ای بر کارآفرینی | 33 | 25 | 25 | 8 |
تدوین طرح کسب‌و‌کار | 17 | 17 | 17 | 17 |
امور مالی کارآفرینانه | 17 | 17 | 17 |
|
رشد و توسعه کارآفرینانه | 8 | 25 | 17 |
|
مدیریت کسب‌و‌کار کوچک |
| 17 | 8 | 8 |
پروژه کارآفرینانه | 8 | 8 | 8 | 8 |
تجزیه و تحلیل امکان سنجی | 8 | 8 | 17 | 8 |
حقوق و کارآفرینی |
|
| 8 |
|
کارورزی کارآفرینانه |
| 3 | 8 | 8 |
خلاقیت و نوآوری |
| 8 | 8 |
|
کسب‌و‌کار خانوادگی |
|
|
| 17 |
Conc.: concentration؛ min.: minor؛ maj: major؛ elect. : Elective
چنانچه مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا و مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران از نظر نوع دوره های برگزار شده با همدیگر مقایسه شوند. تفاوتهای مهمی بین آنها مشاهده میگردد. درصد مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا که تجزیه و تحلیل و امکان سنجی طرح کسب‌و‌کار ارائه می دهند در دانشگاه هایی که رشته کارآفرینی دارند بیشتر است. علاوه بر آن درصد مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا که دوره رشد کارآفرینانه ارائه می دهند برای دانشگاه هایی که کارآفرینی به عنوان رشته فرعی ارائه می شود؛ بیشتر است. در مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران دوره هایی چون تجزیه و تحلیل و امکان سنجی کسب‌و‌کار، کسب‌و‌کار خانوادگی، مدیریت کسب‌و‌کار کوچک و رشد و توسعه کارآفرینانه برگزار نمی گردد. از نظر ماهیت و نوع اجرای دوره نیز در مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران، دوره های کارآفرینی یا بصورت کوتاه مدت و فشرده بوده و یا درس کارآفرینی بصورت 2 واحد اختیاری برای دانشجویان کارشناسی ارائه شده است. البته هنوز بعضی از دانشگاه های تهران هنوز نپذیرفته اند که کارآفرینی به عنوان درس اختیاری برای دانشجویان عرضه گردد. در دانشگاه هایی که این درس بصورت اختیاری عرضه شده است، استقبال خیلی زیادی از آن به عمل نیامده است.
دانشجویان کارشناسی شرکت کننده در دوره‌های کارآفرینی
همانگونه که در جدول 2 مشاهده می گردد معروفترین دوره های کارآفرینی برای دانشجویان دوره کارشناسی در دانشگاه های آمریکا عبارتند از: مقدمه ای بر کارآفرینی، تدوین طرح کسب‌و‌کار و مدیریت کسب‌و‌کار کوچک. دوره هایی که در دانشگاه های آمریکا کمترین متقاضی را دارند عبارتند از: کارآفرینی سازمانی، فرانشیز، حقوق و کارآفرینی، طراحی محصول، و انتقال تکنولوژی. به طور کلی تفاوت های زیادی بین مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا و مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران از نظر تعداد دانشجویان ثبت نام کننده و تعداد دوره های ارائه شده وجود دارد(جدول2) در مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران فقط دوره هایی از قبیل مبانی کارآفرینی، خلاقیت و نوآوری و طرح کسب‌و‌کار در بین تمام دانشگاه های مورد بررسی شده مشترک است
جدول 2- تعداد دوره ها و تعداد دانشجویان کارشناسی ثبت نام کننده در یک سال
| مراکز کارآفرینی دانشگاه های آمریکا | مراكز دانشگاه های تهران | ||
| تعداد دوره | دانشجویان | تعداد دوره | دانشجویان |
مقدمه ای بر کارآفرینی | 6/1 | 60 |
| 25 |
تدوین طرح کسب‌و‌کار | 8/0 | 28 |
| 16 |
مدیریت کسب‌و‌کار کوچک | 3/0 | 12 |
| ---- |
امور مالی کارآفرینانه | 5/0 | 16 |
| --- |
بازاریابی کارآفرینانه |
|
|
| --- |
پروژه کارآفرینانه | 2/0 | 8 |
| --- |
کارورزی کارآفرینانه | 1/0 | 1 |
| --- |
رشد و توسعه کارآفرینانه | 5/0 | 18 |
| --- |
خلاقیت و نوآوری | 1/0 | 3 |
| 10 |
تجزیه و تحلیل و امکان سنجی | 2/0 | 6 |
| --- |
کسب‌و‌کار خانوادگی | 2/0 | 4 |
| --- |
حقوق و کارآفرینی | 1/0 | 3 |
| --- |
انتقال تکنولوژی | 1/0 |
|
| --- |
طراحی محصول | 1/0 | 2 |
| --- |
کارآفرینی سازمانی | 1/0 |
|
| --- |
برنامه های کارآفرینی برای دانشجویان دوره کارشناسی ارشد
جدول 3 برنامه های آموزش کارآفرینی در سطح کارشناسی ارشد را نشان می دهد. معروفترین دوره بصورت متمرکز بوده است كه در حدود 85درصد از مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا دوره های کارآفرینی متمرکز در سطح کارشناسی ارشد داشته اند در حالیکه مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران دوره کارآفرینی خاص برای دانشجویان کارشناسی ارشد طراحی نشده است و بعضی از دانشجویان کارشناسی ارشد ممکن است در بعضی از دوره های کوتاه مدت مراکز کارآفرینی شرکت نمایند. پیش نیازهای لازم برای هر کدام از دوره ها از دانشگاهی به دانشگاه دیگر متفاوت بوده و در تمام دانشگاه ها یکسان نیست. در دانشگاه های آمریکا، متداولترین دوره در سطح کارشناسی ارشد، تدوین طرح کسب‌و‌کار1، مقدمه ای بر کارآفرینی2، امور مالی کارآفرینانه3، رشدکارآفرینانه4 و پروژه در زمینه کارآفرینی5 است. دوره هايي كه برای دانشجویان کارشناسی ارشد در دانشگاه های آمریکا از استقبال كمتري برخوردارند؛ عبارتند از: فرانشیز6، طراحی و توسعه محصول7، انتقال تكنولوژی8 و کارآفرینی سازمانی9. همانگونه كه در جدول فوق مشاهده می گردد، مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا که دوره تجزیه و تحلیل امکان سنجی و فرانشیز ارائه می دهند؛ به طور قابل توجهی برای دانشگاه هایی که کارآفرینی به عنوان رشته فرعی و متمرکز دارند، بیشتر است. علاوه بر آن، درصد برنامه های کارآفرینی در مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا که دوره انتقال تکنولوژی برگزار می کنند به طور قابل ملاحظه ای برای دانشگاه های که کارآفرینی در آنها اختیاری است، بیشتراست. برای دانشجویان کارشناسی ارشد در دانشگاه های تهران اخد دروس کارآفرینی به عنوان درسی ممکن نیست؛ بلکه فقط می‌توانند در دوره های کوتاه مدت شرکت نمایند. چند سالی است که در بعضی دانشگاه های دولتی و آزاد رشته کارآفرینی در سطح دکتری, کارشناسی ارشدو کارشناسی(با عنوان مدیریت کسب‌و‌کار) راه اندازی شده است. در حالیکه در دانشگاه های آمریکا علاوه بر رشته کارآفرینی، در سایر رشته‌های علمی دیگر نیز گرایش کارآفرینی وجود دارد(مثال: زیست‌شناسی گرایش کارآفرینی).
[1] . Business plan development
[2] . Introduction to entrepreneurship
[3] . Etrepreneurial finance
[4] . Etrepreneurial growth
[5] . Etrepreneurial field project
[6] 6 . franchising
[7] . product development
[8] . technology transfer
[9] . corporate entrepreneurship
| نوع دوره | |||
درصد دانشگاه هایی که برنامه ها و دوره های مورد نیاز برای رشته اصلی، فرعی، فشرده و اختیاری ارائه می دهند | conc | min | maj | elect |
85 | 15 | 15 |
| |
مقدمه ای بر کارآفرینی | 50 | 8 | 8 | 8 |
تدوین طرح کسب‌و‌کار | 42 | 8 | 8 |
|
امور مالی کارآفرینانه | 25 |
|
| 17 |
توسعه کارآفرینانه | 33 |
|
| 8 |
مدیریت کسب‌و‌کار کوچک | 8 |
|
| 6 |
پروژه کارآفرینانه | 33 |
|
| 8 |
بازار یابی کارآفرینانه |
|
|
| 17 |
تجزیه و تحلیل امکان سنجی |
| 8 | 8 |
|
حقوق و کارآفرینی | 8 |
|
| 17 |
کارورزی | 17 |
|
| 21 |
خلاقیت و نوآوری | 8 |
|
| 8 |
کسب‌و‌کار خانوادگی | 8 |
|
| 8 |
طراحی وتوسعه محصول |
|
|
|
|
کارآفرینی سازمانی | 8 |
|
| 17 |
فرانشیز | 8 |
|
|
|
انتقال تکنولوژی | 8 |
|
| 17 |
جدول 3: برنامه ها و دوره های کارآفرینی ارائه شده در مراکز کارآفرینی دانشگاه های آمریکا برای دانشجویان کارشناسی ارشد
دانشجویان کارشناسی ارشد شرکت کننده در دوره های کارآفرینی
جدول 4 دوره هایی را در بین مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا برای دانشجویان کارشناسی ارشد ارائه می شود، نمایش می دهد. همانگونه که ملاحظه می گردد، متداولترین دوره ها در دانشگاه های آمریکا(بر حسب تعداد دانشجویان ثبت نام کننده) عبارتند از: مقدمه ای بر کارآفرینی، امور مالی کارآفرینانه، تدوین طرح کسب‌و‌کار، و توسعه کارآفرینانه. کم توجه ترین دوره ها نیز در دانشگاه های آمریکا عبارتند از فرانشیز، مدیریت کسب کار کوچک، خلاقیت و نوآوری، طراحی و توسعه محصول، و کسب‌و‌کار خانوادگی. برحسب تعداد دوره های ارائه شده چنین تفاوتهایی مشاهده می شود: مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا تعداد دوره‌های بیشتری در خصوص مقدمه ای بر کارآفرینی، امور مالی کارآفرینانه، تدوین طرح کسب‌و‌کار، طراحی وتوسعه محصول و خلاقيت و نوآوري ارائه می دهند.
بر حسب تعداد دانشجویان شرکت کننده، مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا تعداد دانشجویان بیشتری در دوره هایی چون مقدمه ای بر کارآفرینی، امور مالی کارآفرینانه، تدوین طرح کسب کار، توسعه كارآفرينانه، تجزیه و تحلیل و امکان سنجی، کارآفرینی سازمانی، خلاقیت و نوآوری، فرانشیز ثبت نام کرده اند.
جدول 4: تعداد دوره های کارآفرینی و دانشجویان در سطح کارشناسی ارشد در دانشگاه های آمریکا
| تعداد دوره | تعداد دانشجویان |
مقدمه ای بر کارآفرینی | 1/2 | 81 |
تدوین طرح کسب‌و‌کار | 4/1 | 42 |
مدیریت کسب‌و‌کار کوچک | 2/0 | 3 |
امور مالی کارآفرینانه | 7/1 | 63 |
بازاریابی کارآفرینانه | 3/0 | 13 |
پروژه در زمینه کارآفرینانه | 5/0 | 8 |
کارورزی | 3/0 | 4 |
رشد و توسعه کارآفرینانه | 9/0 | 33 |
خلاقیت و نوآوری | 5/0 | 12 |
تجزیه و تحلیل و امکان سنجی | 4/0 | 15 |
کسب‌و‌کار خانوادگی | 3/0 | 11 |
حقوق و کارآفرینی | 2/0 | 11 |
انتقال تکنولوژی | 3/0 | 8 |
طراحی و توسعه محصول | 4/0 | 10 |
فرانشیز | 05/0 | 8 |
کارآفرینی سازمانی | 4/0 | 12 |
در هیچکدام از دانشگاه های تهران دوره هایی چون کارورزی، رشد و توسعه کارآفرینانه و تجزیه و تحلیل و امکان سنجی، کسب‌و‌کار خانوادگی، انتقال تکنولوژی، طراحی محصول، و فرانشیز برگزار نشده است. لازم است به این نکته نیز اشاره شود که دانشجویان در دانشگاه های آمریکا می توانند دروس ارائه شده در دانشگاه ها و مراکز دانشگاهی دیگر را به عنوان درس اصلی در رشته خود انتخاب نمایند. ولی در دانشگاه های تهران هنوز این امکان برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی فراهم نشده است.
فعالیت های ترویج و گسترش کارآفرینی
منظور از فعاليتهاي ترویج, توسعه و گسترش كارآفريني فعاليتهايي است كه در جهت تكميل فعاليت هاي آموزشي و فرهنگي انجام مي شود. همانگونه که در شکل2-3 مشاهده می گردد: معروفترین و متداولترین فعالیتهای گسترش درونی و بیرونی آموزش کارآفرینی در مراکز کارآفرینی دانشگاه های آمریکا مسابقه طرح کسب‌و‌کار (92 درصد)، کارورزی (92 درصد)، کلوب های دانشجویی (92 درصد) انتقال تکنولوژی (75 درصد)، آموزش از راه دور(33 درصد)، کسب بودجه و اعتبار از سرمایه گذاران ریسکی(33 درصد) و راه اندازی مجله (50درصد) است. مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا تمایل بیشتری به انتشار مجله دارند.
متداولترین برنامه های ترویجی برای مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران عبارتند از: برگزاری سمینارها کارگاهها(35درصد )، سخنران میهمان (20 درصد)، مسابقه طرح کسب‌و‌کار، برنامه انتخاب کارآفرین سال(20 درصد). البته بعضی از مراکز مطالبی بصورت گاهنامه در راستای ترویج کارآفرینی انتشار می نمایند.
با توجه با شکل زیر، غیر از فعالیتهای آموزشی که مراکز کارآفرینی برعهده دارند؛ سایر فعالیتهای تکمیلی و توسعه ای نیز برای ترویج روحیه کارآفرینی بین دانشجویان و دانشگاهیان مهم است. همانگونه که در شکل 2 مشاهده می گردد بین مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران و مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا از نظر نوع برنامه های داخلی مراکز تفاوتهای زیادی وجود دارد. در مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران فعالیتهایی مثل کارورزی، انتقال فناوری، آموزش از راه دور و راه اندازی صندوق سرمایه گذاری مخاطره آمیز1 وجود ندارند. علاوه برآن فعالیتهایی از قبیل انتشار مجله، مسابقه طرح کسب‌و‌کار و تشکل های دانشجویی کارآفرینی در مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران در مقایسه با مراکز کارآفرینی دانشگاه های آمریکا کمرنگ تر است.
غیر از فعالیتهای آموزشی که مراکز کارآفرینی برعهده دارند؛ سایر فعالیتهای تکمیلی و توسعه ای نیز برای ترویج روحیه کارآفرینی بین دانشجویان و دانشگاهیان مهم است. همانگونه که در شکل 2 مشاهده می گردد بین مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران و مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا از نظر نوع برنامه های داخلی مراکز تفاوتهای زیادی وجود دارد. در مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران فعالیتهایی مثل کارورزی، انتقال فناوری، آموزش از راه دور و راه اندازی صندوق سرمایه گذاری مخاطره آمیز2 وجود ندارند. علاوه برآن فعالیتهایی از قبیل انتشار مجله، مسابقه طرح کسب‌و‌کار و تشکلهای دانشجویی کارآفرینی در مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران در مقایسه با مراکز کارآفرینی دانشگاه های آمریکا کمرنگ تر است.
شکل2- برنامه ها و فعالیتهای داخلی مراکز کارآفرینی(درصد)
شکل3- میانگین(درصد) فعالیتها و خدمات بیرونی مراکز کارآفرینی
از نظر تعداد و نوع فعالیتها و خدمات در راستای آموزش کارآفرینی نیز تفاوتهای چشمگیری بین مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا و مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران وجود دارد(شکل2). در مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران اقداماتی چون اعطای کمک تحصیلی3 به دانشجویان کارآفرینی، آموزش اجرایی کارآفرینان و مدیران کسب‌و‌کارها، وابسته بودن پارک فناوری و مرکز رشد به مرکز کارآفرینی، برنامه کسب‌و‌کار خانوادگی، و اقدامات مربوط به رشد سریع کسب‌و‌کارهایی که در نتیجه فعالیت مراکز کارآفرینی راه‌اندازی شده اند، وجود ندارد. فعالیتهای دیگر که مشترک بین مراکز کارآفرینی دانشگاه های آمریکا و دانشگاه های ایران است دعوت از سخنران مهمان(کارآفرین)4 و برگزاری سمینار و کارگاه است که فعالیتهای مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران بسیار کمتر از فعالیتهای مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران است.
سنجش موفقيت مراکز کارآفرینی
از دیدگاه مدیران/کارشناسان مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران مهمترین معیارهای سنجش موفقیت به ترتیب اهمیت عبارتند از: (1) تعداد دانشجویان ثبت نام کننده در برنامه، (2) ارزشیابی های دانشجویان، (3) شناخت ایجاد شده درخصوص کارآفرینی،(4) اعتبارات وبودجه کسب شده. نظر به اینکه مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران از نظر پست سازمانی هیأت علمی ندارند؛ به همین دلیل دیدگاهی در این قسمت ذکر نشده است.
در تحقیقی که توسط فینکل انجام شده مهمترین معیارهای موفقیت که برای سنجش و ارزیابی مراکز کارآفرینی وجود دارد اشاره شده است. در این تحقیق براي مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا مهمترین معیارهای سنجش موفقیت از دیدگاه اعضای هیأت علمی به ترتیب عبارتند از: (1) ارزشیابی های دانشجویان؛ (2) شناخت ایجاد شده درخصوص کارآفرینی؛ (3)تعداد فارغ التحصیلان؛ (4) تعداد دانشجویان ثبت نام کننده در برنامه؛ (5) تحقيق. همچنین از دیدگاه مدیران مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا مهمترین معیارهای سنجش موفقیت عبارتند از: (1) شناخت ایجاد شده درخصوص کارآفرینی؛ (2) تعداد دانشجويان ثبت نام کننده در برنامه ها، (4) تعداد فارغ التحصیلان، (5) ارزشیابی های دانشجویان(فینکل،2005).
[1] . تنها شرکتهای مستقر در مرکز کارآفرینی دانشگاه تهران از محل سرمایه خودشان مبادرت به راه اندازی صندوق سرمایهگذاری مخاطره آمیز نموده اند.
[2] . تنها شرکتهای مستقر در مرکز کارآفرینی دانشگاه تهران از محل سرمایه خودشان مبادرت به راه اندازی صندوق سرمایهگذاری مخاطره آمیز نموده اند.
[3] . Grant
[4] . در اینجا به این نکته نیز اشاره گردد که دعوت از کارآفرین برای ارائه سخنرانی به دانشجویان نیاز به رعایت یکسری اصول در اجرا است. در غیر اینصورت جذابیت لازم را برای دانشجویان نخواهد داشت و به مرور تعداد مخاطبین کم خواهد شد. به جای سخنرانی یکطرفه کارآفرین و ارائه پند و نصیحت برای دانشجویان بایستی جلسه را تبدیل به مصاحبه حرفه ای نمود. خود محقق در چند تا از این سخنرانی‌ها فقط به منظور اینکه چه اتفاقی در این سخنرانی ها می افتد شرکت نموده است و با ناباوری تمام دیده که یا محتوی سخنرانی به درد دانشجویان نخورده و یا با استقبال بسیار ضعیفی از سوی دانشجویان مواجه شده است. بطوریکه در یک دانشگاه بالای 10 هزار جمعیت دانشجو تنها کمتر از 15 نفر دانشجو در سخنرانی کارآفرین شرکت داشته اند!
می توان گفت که از نظر اعضای هیأت علمی در مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا "ایجاد شناخت نسبت به کارآفرینی" از شاخص های مهمتر سنجش موفقیت می‌باشد. بررسی سوابق مدیران مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران نشان می دهد که مدیریت این مراکز دستخوش جابجایی و تغییر و تحولات زیادی در طی عمر کوتاه راه‌اندازی این مراکز وجود دارد. سابقه فعالیت کمتر و اختصاص زمان اندک برای مرکز (به خاطر تمام وقت نبودن) باعث شده است که آنان شناخت کاملی از معیارهای موفقیت مراکز کارآفرینی نداشته باشند. علاوه برآن بهتر است مدیران و کارشناسان این مراکز از سوابق علمی و کسب‌و‌کار مرتبط در این زمینه برخوردار باشند.
بحث و نتيجه گیری
در این مقاله سعی شد خصوصيات و مشخصات مراكز کارآفرینی با داده هایی که از منابع مختلف به دست آمده بود، مورد بررسی قرار گیرد. در این مقاله واحد مطالعه به دو دسته تقسیم شدند: مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا که رتبه بالا و برتری داشته و مراکز کارآفرینی منتخب دانشگاه های تهران.
در جدول 1 میانگین تعداد دانشجویانی که با مرکز کارآفرینی در ارتباط هستند، نشان داده شده است. برنامه های مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا تعداد بیشتری دانشجو جذب کرده اند. میانگین 205 نفر برای مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا و 55 نفر برای مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران. به نظر می رسد که داشتن سابقه و منابع بیشتر، رایج بودن روحیه کارآفرینی در دانشگاه و وجود برنامه های با کیفیت باعث شده است که تعداد بیشتری دانشجو به برنامه های مراکز کارآفرینی علاقه مند باشند. علاوه‌برآن یکی از عواملی که برای مراکز کارآفرینی دانشگاه های آمریکا مهم است، تأکید بیشتر بر الهام بخشی و دمیدن روحیه کارآفرینی برای دانشجویان کارشناسی ارشد است.
نتايج يافته هاي این تحقیق نشان مي دهد كه تفاوت های چشمگیری در برنامه های درسی دوره کارشناسی و ارشد در ارتباط با برنامه ها، دوره ها و دانشجویان بین مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا و دانشگاه های تهران وجود دارد (جدول 2الی4 ). مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا تمایل دارند برنامه های جامع و کاملی در زمینه آموزش کارآفرینی داشته باشند.
با تمرکز آموزش کارآفرینی در دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه ها به اهمیت و جایگاه کارآفرینی در برنامه درسی مطابق با ماموریت دانشگاه ها پی برده اند. چنانچه برنامه جامع کارآفرینی در سطح کارشناسی ارشد نیز نباشد، ممکن است به موقعیت مرکز کارآفرینی به عنوان محل و مرکز مهم فراهم کننده آموزش کارآفرینی آسیب برساند. وجود برنامه کارآفرینی در سطح دانشگاه و ارائه آن به صورت دوره های مختلف و چندگانه می تواند نشان و اهمیت توجه به کارآفرینی برای یک موسسه دانشگاهی باشد، در حالیکه نداشتن برنامه های کارآفرینی در تمام سطوح دانشگاهی می تواند نشان از این باشد که کارآفرینی شاید تنها برای دانشکده‌های مدیریت بازرگانی، کسب‌و‌کار و کارآفرینی کاربرد دارد. هرچند که این موضوع در برخی دانشگاه ها از طریق ارائه رشته تحصیلی کارآفرینی در دوره تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری برای همه و بدون داشتن شرایط خاص پذیرش(مثلا داشتن تخصص و تجربه در حوزه خاصی) قابل مقایسه است. اما موضوع مهم آنست که آموزش کارآفرینی با هدف راه‌اندازی کسب‌و‌کار برای فراگیرانی که مهارت و تجربه در صنعت خاصی ندارند خیلی نمی تواند موفقیت آمیز باشد. در دانشگاه های برتر دنیا هم کارآفرینی در سایر رشته‌ها بصورت تنیده و تلفیق شده است(موریس،2014).
فعاليتهاي خدماتی و توسعه اي دروني و بیرونی مراکز کارآفرینی در شکل2-3 نمایش داده شده است. مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا بطور میانگین تعداد بیشتری مسابقه طرح کسب‌و‌کار، دوره کارورزی، کلوب های دانشجویی، و غیره داشته و تمایل بیشتری به انتشار مجله در زمینه کارآفرینی دارند. از نظر فعالیتهای بیرونی بین مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا و دانشگاه های دولتی شهر تهران تفاوت زیادی مشاهده می‌شود. متداولترین فعالیتهای داخلی برای مراکز کارآفرینی دانشگاه های آمریکا عبارتند از: مسابقه طرح كسب‌و‌كار، کارورزی، انجمن های دانشجویی، انتقال فناوری. متداولترین فعالیتهای توسعه ای بیرونی نیز برای مراکز کارآفرینی عبارتند از: برگزاری سمینارها و کارگاه ها، دعوت از سخنران میهمان.
در مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا نظر اعضای هیأت علمی در خصوص معیارهای سنجش و موفقیت بیشتر عبارتند از: ارزش یابی های دانشجویان، شناخت، تعداد فارغ التحصیلان، و تعداد دانشجویان شرکت کننده در برنامه ها. از دیدگاه مدیران در مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا معیارهای سنجش موفقیت عبارتند از: ارزشیابی‌های دانشجویان، شناخت، تعداد فارغ التحصیلان، و تعداد دانشجویان ثبت نام کننده در برنامه. این نتایج نشان می دهند که هم اعضای هیأت علمی و هم مدیران مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا دیدگاه مشابه هم دارند که تأکید و کانون توجه هر دو دانشجویان می باشند. از دیدگاه مدیران در مراکز کارآفرینی دانشگاه های تهران مهمترین معیارهای سنجش موفقیت عبارتند از: تعداد دانشجویان ثبت نام کننده در برنامه، ارزشیابی‌های دانشجویان، شناخت و اعتبار و بودجه ایجاد شده است. همانگونه كه ملاحظه می شود این نوع دیدگاه مقابل دیدگاه مراکز کارآفرینی برتر دانشگاه های آمریکا است، که در آن آموزش دانشجویان در اولویت قرار داشت.
در دانشگاه های آمریکا اهمیت و جایگاه کارآفرینی برای مسئولان، مدیران، اساتید، دانشجویان و کارکنان بیش از پیش نمایان گشته است، به طوریکه برنامه ها و دوره های کارآفرینی با استقبال و علاقه زیادی برگزار می گردد و مسئولین نیز حمایتهای لازم را به عمل می آورند. روسای دانشگاه ها که از مدیران، اعضای هیأت علمی، کارکنان، تجهیزات و برنامه های مراکز کارآفرینی حمایت های مالی لازم را به عمل آورده و با جذب اعتبار و تأمین منابع از بیرون1 خود را هماهنگ و سازگار کنند؛ باعث ایجاد برنامه های مولد و بهره ورتر می‌گردند(فینکل،1998). بنابراین مسئولین مراکز کارآفرینی و کارشناسان مربوطه در دانشگاه های ایران بایستی سعی نمایند با استفاده از تجارب سایر کشورها و استفاده از جذابیت های کارآفرینی، دانشجویان بیشتری را جذب فعالیتهای آموزشی و ترویجی و توسعه ای کارآفرینی نمایند که این امر نیز مستلزم اعطای اختیار و مسولیت کافی به مسئولان مربوطه و داشتن انعطاف لازم در ارائه دروس دانشگاهی و همچنین فراهم بودن انتخاب بیشتر برای دانشجویان است.
پژوهش حاضر در کنار یافته های اصیل و قابل توجه، با محدودیتهایی هم همراه بوده است که مسیر را برای محققین بعدی فراهم می کند. نخست اینکه این تحقیق با استناد به اسناد موجود و محدود به جمع آوری اطلاعات از مسئولان و کارشناسان مراکز کارآفرینی و گزارشهای انتشاریافته پیرامون آن بوده است، درصورتیکه برای سنجش عملکرد می توان از نظرات تمامی ذی نفعان مراکز کارآفرینی بهره جست و با استفاده از روشها و ابزارهای مختلف به جمع آوری داده در این زمینه پرداخت. دوم اینکه عملکرد مورد مطالعه و مقایسه شده بین مراکز کارآفرینی تنها محدود به فعالیتهای مشترکی بوده که در بین این مراکز وجود داشت و این عملکردها قابل گزارش بودند، در صورتیکه تأثیر و عملکرد برنامه های کارآفرینی با توجه به اهداف آن می تواند بسیار گسترده و دربازه های زمانی مختلف مورد ارزیابی قرار گیرد. سوم هم به این نکته اشاره شود که امروزه مراکز متعددی با عناوین و نامهای مختلف در دنیا وجود دارند که کارکردهای مشابه و در عین حال تخصصی‌تری درباره کارآفرینی ارائه می دهند که برخی از آنها عبارتند از: دفتر انتقال فناوری2، مرکز رشد3، هچری4 و شتابدهنده5 که هم وابسته به دانشگاه ها و هم وابسته به سایر سازمانها و یا مستقل وجود دارند که لازم است درباره عملکرد آنها هم تحقیق انجام شود. در نهایت هم ذکر این نکته ضروری است که در کشورهای توسعه یافته مراکز توسعه کارآفرینی و مراکز مشابه آن بر اساس نیاز و ضرورت شکل گرفته اند و به همین دلیل است که این مراکز روز به روز توسعه یافته تر شده اند مثلا وقتی می بینند که تعداد اختراعات در دانشگاه بالاست برای تسهیل جریان ثبت اختراع در دانشگاه دفتری به همین نام(دفتر ثبت اختراع) تأسیس می‌کنند و یا با نسلی از دانشجویان سر و کار دارند که گرایش به فعالیت کسب‌و‌کار و بازار دارند و درنتیجه مراکز حمایت از کسب‌و‌کارهای دانشجویان را در دانشگاه ایجاد می کنند. بنابراین دانشگاه های کشورهای در حال توسعه نباید به تبعیت از کشورهای توسعه یافته و بدون توجه به نیاز و بستر مناسب از کشورهای توسعه یافته پیروی کنند و مراکز مشابه تاسیس کنند.
منابع
1. Aldrich، H.، and J. Pfeffer (1976). “Environments of Organizations،” Annual Review of Sociology2 ، 70-105.
2. Audretsch, D. B., Hulsbeck, M., & Lehman, E. E. (2012). Regional competitiveness, university spillovers,and entrepreneurial activity. Small Business Economics, 39(3), 587–601.
3. Audretsch, D. B., & Lehman, E. E. (2005). Does the knowledge spillover theory of entrepreneurship hold for regions? Research Policy, 34(8), 1191–1202.
4. Brush، C.، I. Duhaime، W. Gartner، A.Stewart، J. Katz، M. Hitt، S. Alvarez، G. Meyer، and S. Venkataraman (2003). “Doctoral Education in the Field of Entrepreneurship،” Journal of Management 29(3)، 309–331.
5. Cassia, Lucio; Massis, Alfredo De; Meoli, Michele•; Minola, Tommaso(2013); Entrepreneurship research centers around the world: research orientation, knowledge transfer and performance; Technol Transf (2014) 39:376–392 DOI 10.1007/s10961-012-9290-7
6. Finkle، T. (1998). “The Relationship between Boards of Directors and Initial Public Offerings in the Biotechnology Industry،” Entrepreneurship Theory and Practice 22(3)، 5–29.
7. Finkle، Todd A. (2005). “A Review of Trends in the Market for Entrepreneurship Faculty from 1989–2004،” in Frontiers of Entrepreneurship Research 2005: Proceedings of the Twenty-Fifth Annual Entrepreneurship Research Conference. Ed. Shaker A. Zahra et al. Wellesley، MA: AMBCE.
8. Finkle، T. A.، and D. Deeds (2001).“Trends in the Market for Entrepreneurship Faculty during the Period 1989–1998،” Journal of Business Venturing 16(6)، 613–630.
9. https://www.entrepreneur.com/topcolleges/unundergr/0.html
10. Jaffe, A. (1998). The real effects of academic research. American Economic Review, 79(5), 957–970.
11. Katz، J. A. (2003). “The Chronology and Intellectual Trajectory of American Entrepreneurship Education،” Journal of Business Venturing 18(2)، 283–300.
12. ——— (2004). “2004 Survey of Endowed Positions in Entrepreneurship and Related Fields in the United States،” report sponsored by the Kauffman Foundation، 1–45.
13. Kuratko، D. F. (2005). “The Emergence of Entrepreneurship Education: Development، Trends، and Challenges،” EntrepreneurshipTheory and Practice 29(5)، 577–598.
14. Mansfield, E. (1991). Academic research and industrial innovation. Research Policy, 20, 1–12.
15. Meoli, M., Paleari, S., & Vismara, S. (2012). Completing the technology transfer process: the M&As of science-based IPOs. Small Business Economics. doi:10.1007/s11187-012-9416-1.
16. Morris,Michael H.; Kuratko, Donald F., Cornwall Jeffrey R.(2014); Entrepreneurship programs and the Modern Universities; Edward Elgar
17. Pfeffer، J. (1972). “Size and Composition of Corporate Boards of Directors: The Organization and Its Environment،” Administrative Science Quarterly 17، 218–229.
18. ——— (1973). “Size، Composition، and Function of Hospital Boards of Directors: A Study of Organization- Environment Linkage،” Administrative Science Quarterly 18، 349–364.
19. ——— (1987). “Bringing the Environment Back In: The Social Context of Business Strategy،” in The Competitive Challenge، ed. David J. Teece. San Francisco، CA: Ballinger، 119–135.
20. Pfeffer، J.، and G. R. Salancik (1978). The External Control of Organizations: A Resource Dependence Perspective. New York: Harper & Row.
21. Price، J. L. (1963(.The Impact of Governing Boards on Organizational Effectiveness and Morale،” Administrative Science Quarterly 23، 221–236.
22. Provan، K. G. (1980 “ (Board Power and Organizational Effectiveness among Human Service Agencies،” Academy of Management Journal 23، 221– 236.
23. Robinson، P.، and M. Hayes (1991). “Entrepreneurship Education in America’s Major Universities،” Entrepreneurship Theory and Practice 15(3)، 41–52.
24. Roessner, D., Manrique, L., & Park, J. (2010). The economic impact of engineering research centers:Preliminary results of a pilot
study. The Journal of Technology Transfer, 35(5), 475–493.
25. Sandberg، W. R.، and E. J. Gatewood (1991). “A Profile of Entrepreneurship Centers: Orientation، Interests، Activities، and Resources،” Entrepreneurship Theory and Practice 15(3)، 11–24.
26. Solomon، G. T.، K. M. Weaver، and L. W. Fernald (1994). “A Historical Examination of Small Business Management and Entrepreneurial Pedagogy،” Simulation and Gaming 25(3)، 338– 352.
27. Solomon، G. T.، S. Duffy، and A. Tarabishy (2002). “The State of Entrepreneurship Education in the United States: A Nationwide Survey and Analysis،” International Journal of Entrepreneurship Education 1(1)، 65–86.
28. Upton، N. (1997). Successful Experiences of Entrepreneurship Center Directors، Kansas City، MO: Center for Entrepreneurial Leadership Inc.، Ewing Marion Kauffman Foundation، Baylor University.
29. Zald، M. (1967). “Urban Differentiation، Characteristics of Boards of Directors، and Organizational Effectiveness،” American Journal of Sociology.
[1] . fundraising
[2] . Technology transfer office
[3] Incubator
[4] . Hatchery
[5] . Accelerator
