بررسی رابطۀ بین سبکهای فرزند پروری با دانش و نگرش جنسی والدین و میزان علاقه مندی به گفتگو در مورد موضوعات جنسی خانواده در شهر شیراز
محورهای موضوعی :
سهیلا باستانی
1
,
میترا صفاکیش
2
1 - گروه روانشناسی، موسسه آموزش عالی فاطمیه شیراز
2 - دانشجو کارشناسی روانشناسی دانشگاه فاطمیه شیراز، گروه روانشناسی و مشاوره، شیراز، ایران
کلید واژه: خانواده, سبکهای فرزندپروری, دانش و نگرش جنسی, علاقه‌مندی به گفتگو در موضوعات جنسی.,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ی بین سبکهای فرزند پروری با میزان دانش و نگرش جنسی والدین و میزان راحتی و علاقمندی آنها به گفت وگو با فرزندان در مورد موضوعات جنسی انجام گرفت. نمونه آماری 160 نفر از والدین دارای فرزند در شهر شیراز بودند که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند .به منظور گردآوری داده ها ، از پرسشنامه های شیوه های فرزندپروری (دیانا بامریند ،۱۹۹۱)، میزان علاقه‌مندی والدین به گفتگو در مورد موضوعات جنسی (کوبلینسکی و اتکینسون ،۱۹۸۲) و پرسشنامه دانش و نگرش جنسی (بشارت، ۱۳۸۴) استفاده شد . پایایی ابزارها با استفاده از روش آلفای کرونباخ محاسبه شد. با استفاده از آزمون همبستگی و تحلیل رگرسیون، رابطه هر یک از ابعاد سبک های فرزند پروری با دانش و نگرش جنسی والدین و میزان علاقه مندی به گفتگو در موضوعات جنسی مورد بررسی قرار گرفت .با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش بین سبک فرزندپروری استبدادی با علاقمندی به گفت و گو در مورد موضوعات جنسی رابطه منفی معناداری وجود دارد. بین سبک فرزندپروی مقتدرانه با دانش و نگرش جنسی رابطه مثبت معناداری وجود دارد.همچنین بین سبک فرزندپروری سهل گیر با دانش و نگرش جنسی و علاقه به گفت و گو در مورد مسائل جنسی در خانواده هیچ رابطه معناداری مشاهده نشد. با این حال ، حتی با وارد شدن دانش و نگرش جنسی به پیش بینی همچنان سبک فرزندپروری استبدادی به طور منفی میزان علاقمندی به گفت و گو در مورد موضوعات جنسی در والدین را پیش بینی می کند. نتیجه گیری : بهترین سبک فرزند پروری جهت برقرار ی ارتباط با فرزندان و گفت و گو راجع به مسائل جنسی سبک فرزند پروری مقتدرانه بوده و والدین باید نسبت به افزایش دانش و آگاهی خود در زمینه مسائل جنسی و یادگیری اصول فرزند پروری مقتدرانه اقدام کرده تا بتوانند از بروز رفتارهای پرخطر و آسیب رسان در فرزندان جلوگیری نمایند.
The present study aimed to investigate the relationship between parenting styles with parents’ sexual knowledge and attitude and the level of interest in talking about sexual issues with children in Shiraz. Therefore, 160 parents with children were selected by convenience sampling as a statistical sample. The data were collected by Parenting Styles Questionnaire (Baumrind, 1991), Parents’ Interest in Talking about Sexual Issues (Koblinsky & Atkinson, 1982), and Sexual Knowledge and Attitude Scale (Besharat, 2005). The reliability of the instruments was estimated using Cronbach’s alpha. The relationship between each dimension of parenting styles and parents’ sexual knowledge and attitude and interest in talking about sexual issues was examined using correlation and regression analysis. The results revealed a significant negative relationship between authoritarian parenting style and interest in talking about sexual issues. There was a significant positive relationship between authoritative parenting style and sexual knowledge and attitude. Furthermore, no significant relationship was found between permissive parenting style and sexual knowledge and attitude, and interest in talking about sexual issues in the family. However, even with the introduction of sexual knowledge and attitudes as predictors, the authoritarian parenting style still negatively predicted the level of parents’ interest in discussing sexual issues. According to the results, the best parenting style for communicating with children and talking about sexual issues is the authoritative parenting style. Parents should increase their knowledge and awareness about sexual issues and learn the principles of authoritative parenting to prevent high-risk and harmful behaviors in children.
1- اسعدی، م. (1393). رابطه بین زمینه اجتماعی فرهنگی با شیوه تربیتی والدین، موفقیت تحصیلی و سبک یادگیری فرزندان. فصلنامه اندیشه و رفتار، 12(1)، 15-1.
2- اسفندیاری، غ. ر. (1374). بررسی و مقایسه شیوه‌های فرزندپروری مادران کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری و مادران بهنجار و تأثیر آموزش مادران بر اختلالات رفتاری فرزندان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، انستیتو روان‌پزشکی تهران.
3- باقري، ن.، پولادي، ش.، امینی راستابی، ز. (1399). تربیت جنسی کودکان توسط والدین. فصلنامه علمی دانش انتظامی چهارمحال و بختیاري، 8(32): 42-27.
4- بشارت، م. ع. (1392). مقیاس دلبستگی بزرگسال: پرسشنامه، شیوه اجرا و کلید نمره‌گذاری(نسخه فارسی). روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی، 9(35)، 317-320.
5- بشارت، م. ع.، و رنجبرکلاگري، ا. (1392). مقیاس ارضاي نیازهاي بنیادين روان‌شناختی: پايايی، روايی و تحلیل عاملی. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، 4(14)، 168-147.
6- بیگدلی مجرد، ف.، انتصارفومنی، غلامحسین.، حجازی، م. (1399). اثربخشی آموزش سکس تراپی (روابط جنسی) مبتنی بر شناختی رفتاری بر کاهش دلزدگی زناشویی و افزایش کیفیت زناشویی پرستاران زن متاهل. پژوهش پرستاری، 15(3 )، 1-9.
7- پناهی، ع. ا. (۱۳۹۹). اهمیت آشنایی با فرایند فرزندپروری با تأکید بر توقعّات تربیتی ـ روان‌شناختی حداقلّی اسلام از والدین. مطالعات اسلام و روان¬شناسی، ۱۴(۲۷)، ۱۴۱-۱۶۲.
8- پوررحیمی، س.، کنعانی، م. ا.، حلاج زاده، ه. (1399). نقش سرمایه فرهنگی خانواده در سبکهای فرزندپروری: مطالعه‌ای در میان سرپرستان خانواده‌های رشت. فصلنامه علمی- پژوهشی خانواده و پژوهش، ۱۷(۲): ۱۱۸-۹۷
9- آقایاری هیر، ت.،عباس زاده ، م.،علیزاده اقدم، م. ب.، کاتبی علی آبادی ، م . (1399). سلامت جنسی به مثابه مساله ای اجتماعی. مجله زن در توسعه و سیاست، 18(4): 619-642.
10- حسینی خیرآبادی، س. ح.، مؤمنی مهمویی، ح.، زیرک، م.، اکبری، ا. (1399). بررسی عوامل مؤثر بر تربیت جنسی دانش آموزان نوجوان شهرستان تربت حیدریه در سال 1398-1399. مجله دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه، ۸(۳)، ۸۷-۹۵.
11- ذکایی¬فر، آ.، و موسی¬زاده، ت. (۱۳۹۹). نقش سبکهای فرزند پروری والدین در پیشبینی رشد اجتماعی کودکان پیش‌دبستان 5 و 6 ساله. پژوهش‌های روان¬شناسی اجتماعی، ۱۰(۳۷): ۸۷-۱۰۰.
12- رادمهر، ف.، و حیدریانی، ل. (1398). تبيين نگرش به بزهكاري در نوجوانان بر اساس سبکهای فرزندپروري. فصلنامه پژوهش‌های اطلاعاتي و جنايي، 14(55)، 52-29.
13- زهراکار، ک.، و جعفری، ف. (۱۴۰۰). مشاوره خانواده، مفاهیم، تاریخچه، فرآیند ونظریه ها. چاپ سیزدهم. نشر ارسباران. تهران.
14- سلطانی، ف. (1401). تاثیر شیوه های فرزندپروری بر سبک های هویت دانش آموزان دختر متوسطه اول. پژوهشنامه اورمزد، -(59 (ضمیمه شماره 2) )، 125-151.
15- شمس اللهی، م.، و جدیدیان، ا. ع. (1399). اثربخشی سبکهای فرزندپروری والدین بر گرایش دانش¬آموزان به رفتارهای پرخطر. مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی، 3(12)، 22-13.
16- صادقی، م. ج. (1398). نقش خانواده در تربیت جنسی کودکان. پیشرفت‌های نوین در علوم رفتاری، ۴(۳۰)، ۷۰-۴۵.
17- طاوسی، س.، شفیعآبادی، ع.، سلیمی بجستانی، ح. (۱۳۹۹). اثربخشی آموزش مؤلفه‌های تربیت جنسی به مادران بر اضطراب دختران پایه پنجم و ششم. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، ۱۱(۴۱)، ۱۱۷-۱۳۸.
18- طهماسب زاده شیخلار، د.، عظیم¬پور، ا.، ایمان¬زاده، ع.، عباس¬زاده، م. (۱۳۹۹). شناسایی و روانسنجی راهبردهای آموزش تربیت جنسی نوجوانان 12 تا 16 ساله ایرانی بر اساس دیدگاه معلمان و والدین: پژوهش آمیخته. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، ۱۲(۲)، ۲۳۱-۲۵۳.
19- فرج نیا، س.، حسینیان، س.، شهیدی، ش.، صادقی، م. (1393). تهیه و ارزیابی ویژگیهای روانسنجی مقیاس عملکرد جنسی زناشویی. مشاوره کاربردی، 7، 102-85.
20- فریدی زاده، ف.، حیدری، م. ح.، نیستانی، م. ر. (۱۳۹۸). بررسی رابطه گفتگومحوری در خانواده با خودگردانی فرزندان و تبیین تربیتی آن. فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، ۱۴(۴۹)، ۷-۲۳.
21- کارشکی، ح.، مهدوی کیا، س.، خادمی، غ. م.، گلمکانی، ح. (۱۳۹۸). رواسازی و اعتباریابی مقیاس رفتار جنسی نرمال در کودکان. روان¬شناسی بالینی، ۱۱(۱)، ۸۳-۹۲.
22- معماري، س.، خنيفر، ح.، مهران، گ.،یزدانی، ح. ر.، وفریدونی، س. (1398). واکاوي مفهوم سلامت جنسي دانش آموزان نوجوان از منظر صاحب نظران با تمرکز بر آموزش والدين: تحليل محتواي کيفي. تحقيقات كيفي در علوم سلامت، 8(3)، 259-247.
23- وکیلی، پ.، و آقاحسینی، ن. (1398). تأثیر آموزش سبکهای فرزندپروری والدین بر انگیزه پیشرفت و حرمت خود کودکان. آسیب شناسی، مشاوره و غنی سازی خانواده، ۵(۲): ۲۲-۱.
24- یوزباشی، ب.، معارف¬وند، م.، حسین زاده، س. (۱۳۹۶). روایی و پایایی دو پرسشنامه سنجش میزان راحتی والدین در گفتگو در مورد موضوعات جنسی وسنجش میزان علاقمندی والدین به گفتگو در مورد موضوعات جنسی. فصلنامه مددکاری اجتماعی، 6(19): ۳۷-۴۳.
25- Baumrind, D. (1978). Early socialization and adolescent competence. In: Dragastin SE, Elder GH. Ed. Adolescence in the life cycle: psychological change and social context. New York: Wiley.
26- Bohm, D. (1994). Soma-significance: A new notion of the relationship between the physical and the mental. Psychoscience, 1, 6-27.
27- Brosnan, T., Kolubinski, D. C., & Spada, M. M. (2020). Parenting styles and metacognitions as predictors of cannabis use. Addictive behaviors reports, 11, 100259.
28- Cheedalla, A., Moreau, C., & Burke, A. E. (2020). Sex education and contraceptive use of adolescent and young adult females in the United States: an analysis of the National Survey of Family Growth 2011–2017. Contraception: X, 2, 100048.
29- Gilliam, M., Jagoda, P., Heathcock, S., Orzalli, S., Saper, C., Dudley, J., & Wilson, C. (2016). LifeChanger: A pilot study of a game-based curriculum for sexuality education. Journal of pediatric and adolescent gynecology, 29(2), 148-153.
30- Goldfarb, E. S., & Lieberman, L. D. (2021). Three decades of research: The case for comprehensive sex education. Journal of Adolescent Health, 68(1), 13-27.
31- Kazdin, A. E., & Whitley, M. K. (2006). Comorbidity, case complexity, and effects of evidence-based treatment for children referred for disruptive behavior. Journal of consulting and clinical psychology, 74(3), 455.
32- Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford publications.
33- Koblinsky, S., & Atkinson, J. (1982). Parental plans for children's sex education. Family Relations, 29-35.
34- Keijser, R., Olofsdotter, S., Nilsson, K. W., & Åslund, C. (2020). The influence of parenting styles and parental depression on adolescent depressive symptoms: A cross-sectional and longitudinal approach. Mental Health & Prevention, 20, 200193.
35- van Wees, S. H., Fried, S., & Larsson, E. C. (2021). Arabic speaking migrant parents’ perceptions of sex education in Sweden: A qualitative study. Sexual & Reproductive Healthcare, 28, 100596.
36- Wilder, E. I., & Watt, T. T. (2002). Risky parental behavior and adolescent sexual activity at first coitus. The Milbank Quarterly, 80(3), 481-524.
37- Yoost, J., Ruley, M., & Durfee, L. (2021). Acceptability of a comprehensive sex education self-study website for teaching reproductive health: A pilot study among college students and obstetrics and gynecology resident physicians. Sexual Medicine, 9(1), 100302-100302.
بررسی رابطۀ بین سبکهای فرزند پروری با دانش و نگرش جنسی والدین و میزان علاقه‌مندی به گفتگو در مورد موضوعات جنسی خانواده در شهر شیراز
سهیلا باستانی*1، میترا صفاکیش2
1- دکتری مشاوره، مؤسسه آموزش عالی فاطمیه شیراز، گروه روانشناسی و مشاوره، شیراز، ایران. (نویسنده مسئول)
Soheilabastani3@gmail.com
2- دانشجو کارشناسی روانشناسی مؤسسه آموزش عالی فاطمیه شیراز، گروه روانشناسی و مشاوره، شیراز، ایران.
Mitrasafakish@gmali.com
تاریخ دریافت: [6/10/1400] تاریخ پذیرش: [2/3/1401]
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ی بین سبکهای فرزند پروری با میزان دانش و نگرش جنسی والدین و میزان راحتی و علاقمندی آنها به گفت وگو با فرزندان در مورد موضوعات جنسی انجام گرفت. نمونه آماری 160 نفر از والدین دارای فرزند در شهر شیراز بودند که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند .به منظور گردآوری داده ها ، از پرسشنامه های شیوه های فرزندپروری (دیانا بامریند ،۱۹۹۱)، میزان علاقه‌مندی والدین به گفتگو در مورد موضوعات جنسی (کوبلینسکی و اتکینسون ،۱۹۸۲) و پرسشنامه دانش و نگرش جنسی (بشارت، ۱۳۸۴) استفاده شد . پایایی ابزارها با استفاده از روش آلفای کرونباخ محاسبه شد. با استفاده از آزمون همبستگی و تحلیل رگرسیون، رابطه هر یک از ابعاد سبک های فرزند پروری با دانش و نگرش جنسی والدین و میزان علاقه مندی به گفتگو در موضوعات جنسی مورد بررسی قرار گرفت .با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش بین سبک فرزندپروری استبدادی با علاقمندی به گفت و گو در مورد موضوعات جنسی رابطه منفی معناداری وجود دارد. بین سبک فرزندپروی مقتدرانه با دانش و نگرش جنسی رابطه مثبت معناداری وجود دارد.همچنین بین سبک فرزندپروری سهل گیر با دانش و نگرش جنسی و علاقه به گفت و گو در مورد مسائل جنسی در خانواده هیچ رابطه معناداری مشاهده نشد. با این حال ، حتی با وارد شدن دانش و نگرش جنسی به پیش بینی همچنان سبک فرزندپروری استبدادی به طور منفی میزان علاقمندی به گفت و گو در مورد موضوعات جنسی در والدین را پیش بینی می کند. نتیجه گیری : بهترین سبک فرزند پروری جهت برقرار ی ارتباط با فرزندان و گفت و گو راجع به مسائل جنسی سبک فرزند پروری مقتدرانه بوده و والدین باید نسبت به افزایش دانش و آگاهی خود در زمینه مسائل جنسی و یادگیری اصول فرزند پروری مقتدرانه اقدام کرده تا بتوانند از بروز رفتارهای پرخطر و آسیب رسان در فرزندان جلوگیری نمایند.
واژگان کلیدی: خانواده، سبکهای فرزندپروری، دانش و نگرش جنسی، علاقه‌مندی به گفتگو در موضوعات جنسی.
1- مقدمه
خانواده اهمیت فوق‌العاده‌ای در شکل‌گیری و تکامل رفتاری اعضای خود ایفا نموده و نخستین گروه است که مسئولیت آموزش فرزندان را بر عهده دارد (کارشکی، مهدویکیا، خادمی و گلمکانی، ۱۳۹۸). تأثیر خانواده بر رشد همه‌جانبۀ کودک، از لحظۀ تولد آغاز شده و با قدرت و فراگیری خاصی آشکار می‌شود و در سراسر زندگی باقی می‌ماند (وکیلی و آقاحسینی، ۱۳۹۸).
اساسی‌ترین و مهمترین نقش والدینی زوجین، فرزندپروری1 و تربیت فرزندان می‌باشد. والدین از طریق فرزندپروری می‌توانند در جهت ارضای نیازهای فرزندان خود برنامه‌ریزی نمایند.
در سبک مقتدرانه تعامل بین والدین و فرزند با پاسخ‌دهی مثبت حمایت و گرمی وجود دارد (Keijser, Olofsdotter, Nilsson & Åslund, 2020). در سبک مستبدانه والدین به‌طور غیرقابل سازش ایده‌های خود را بدون توجه به اراده فرزند اجرا می‌کنند. در این شیوه فرزند پروری، کاهش سطح سلامت روانی و افزایش افسردگی، اضطراب و اختلال خواب، علائم جسمانی و اختلال در کارکردهای اجتماعی مرتبط دیده می‌شود (Brosnan, Kolubinski, & Spada, 2020). همچنین در سبک فرزند پروری سهلگیرانه، نگرش مثبتی نسبت به بزهکاری و انجام رفتارهای پرخطر دیده می‌شود (رادمهر و حیدریانی، ۱۳۹۸).
استفاده از سبک مقتدرانه موجب می‌شود که والدین در ارتباط با فرزندان درگیر جنگ قدرت و بگو مگو نگردند. زمانی که والدین در روشهای تربیتی خود در مورد فرزندشان ثابت‌قدم هستند، به گفته‌های کودکان خود گوش می‌سپارند و گفتگو با آنها را ترویج می‌دهند، کودکان رشد اجتماعی بیشتری را نشان می‌دهند (ذکایی فر و موسویزاده، ۱۳۹۹)؛ زیرا پدر و مادر از ابتدا تا انتها با مراحل مختلف رشد کودک، کنجکاوی‌ها و سؤالات مختلف، همراه کودک هستند و می‌توانند اطلاعات سازگار با ارزش‌های خود را به فرزندانشان انتقال دهند (باقری، پولادی و امینی راستابی، ۱۳۹۹).
امروزه دگرگونی سیستم‌های ارزشی در جامعه و خانواده به همراه ورود فناوری نوین و فرهنگ نهفته در بطن آن و ورود بیش‌ازپیش امکانات ارتباطی سبب شده رابطۀ والدین اعم از آموزشی و غیر آموزشی با فرزندان، رابطه‌ای یکسان نباشد (پور رحیمی، کنعانی و حلاجزاده، ۱۳۹۹). گرچه میل جنسی بین همۀ موجودات زنده مشترک است و ریشۀ غریزی دارد، بخش عمدۀ تجارب مربوط به آن ازجمله چگونگی ظهور و بروز این میل، به‌عنوان امری آموختنی در نظر گرفته می‌شود که در متن جامعه و تعاملات شکل می‌گیرد (Davis, 1944، به نقل از آقایاری و همکاران، ۱۳۹۹)؛ بنابراین افرادی که در کلاس‌ها، سمینارها و برنامههای آموزش جنسی شرکت می‌کنند درک بهتری از مسائل جنسی خواهند داشت (Goergjens, 1993، به نقل از حسینی خیرآبادی، مؤمنی مهمویی، زیرک و اکبری، ۱۳۹۹). پدر و مادر آگاه می‌دانند که تربیت جنسی کارآمد، نه‌تنها احتمال خطراتی مثل سوءاستفاده جنسی را برای فرزندان در جامعۀ امروزی کمتر می‌کند، بلکه او را برای زندگی سالم نیز آماده می‌کند (صادقی، ۱۳۹۸).
در این میان والدینی که از دانش و مهارت کافی برخوردارند، در انجام وظایف و نقش‌های خود، دارای صلابت و اطمینان بیشتری هستند و با چالش‌های پیش رو مبارزه می‌کنند تا به فرصت تبدیل شود (Spector, 2006؛ به نقل از پناهی، ۱۳۹۹). برای مثال، در پژوهشی مادران آموزش دیدند که توضیحاتی در مورد تغییرات معمول دورۀ بلوغ به نوجوانشان ارائه دهند که احتمالاً این تعاملات آنها با فرزندشان باعث شده، نوجوان تغییرات را به‌عنوان پدیده‌ای عمومی و همگانی پذیرفته و خودپذیری بیشتری داشته باشد (طاوسی، شفیعآبادی و سلیمی بجستانی، ۱۳۹۹).
آموزش جمعی با رویکرد عدالت اجتماعی، برای تمایلات جنسی سالم ضروری تشخیص داده شده است (Goldfarb & Lieberman, 2021). همچنین آموزش جنسی موجب می‌شود افراد، آمیزش غیرارادی یا اولین رابطه قبل از ۱۵ سالگی را با احتمال کمتری گزارش دهند (Cheedalla, Moreau & Burke, 2020). ازاین‌رو علاقۀ روزافزونی در میان نوجوانان برای به دست آوردن اطلاعات سلامت جنسی به‌صورت آنلاین وجود دارد (Yoost, Ruley & Durfee, 2021) و این آموزش‌ها ممکن است برای برخی فرهنگ‌ها این نگرانی را به وجود آورد که باارزش‌های آنان متضاد باشد (van Wees, Fried & Larsson, 2021)؛ عموماً والدین بیش از آن‌که اطلاعات شفافی دربارۀ مسائل جنسی به فرزندان خود انتقال دهند، پیام‌هایی در مورد اخلاق جنسی و خویشتن‌داری به آنها می‌دهند که اغلب منفی یا اخطار آمیز است (معماری، خنیفر، مهران، یزدانی وفریدونی، ۱۳۹۸). صد البته عادی برخورد کردن با سؤال‌های جنسی فرزندان به معنی بیتوجهی به حساسیت اینگونه مسائل نیست بلکه اتخاذ یک رویه متعادل و پرهیز از هرگونه افراط و تفریط بهترین راهبرد است (طهماسبزاده شیخلار، عظیمپور، ایمانزاده و عباس-زاده، ۱۳۹۹).
با وجود اهمیت بحث هنوز هم بسیاری از اولیا در مورد تربیت جنسی دچار سرگردانی هستند و مسائلی چون شرم و حیا و بی‌خبری از شیوه درست بیان حقایق در این زمینه و وحشت از بدآموزی باعث می‌شود تا والدین با فرزندان خود دراین‌باره گفتگو نکنند (باقری و همکاران، ۱۳۹۹). تاکنون مطالعات بسیاری در هر کدام از حوزه‌های تربیت جنسی و فرزند پروری انجام گرفته است، لیکن ازآنجایی‌که مقوله‌ی نقد، تغییر و «گفتگو» محور مطالعه‌ی تعلیم و تربیت انتقادی فریره2 است، ما نیز با اضافه کردن بُعد میل به گفتگو، در بین نمونه‌های فرهنگ ایرانی هدف از این پژوهش را بررسی روابط این سه متغیر طبق فرضیه‌های زیر قرار دادیم:
فرضیه ۱: بین سبک فرزند پروری استبدادی با علاقه‌مندی به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی در خانواده رابطه منفی معناداری وجود دارد.
فرضیه ۲: بین سبک فرزند پروری استبدادی با دانش و نگرش جنسی والدین رابطه منفی معناداری وجود دارد.
فرضیه ۳: بین سبک فرزند پروری مقتدرانه با علاقه‌مندی به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی در خانواده رابطه مثبت معناداری وجود دارد.
فرضیه ۴: بین سبک فرزند پروری مقتدرانه با دانش و نگرش جنسی والدین رابطه مثبت معناداری وجود دارد.
فرضیه ۵: بین سبک فرزند پروری سهلگیرانه با علاقه‌مندی به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی در خانواده رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه ۶: بین سبک فرزند پروری سهلگیرانه با دانش و نگرش جنسی والدین رابطه معناداری وجود دارد.
2- مرور مبانی نظری و پیشینه
زهراکار و جعفری (۱۴۰۰) خانواده را نظامی اجتماعی و طبیعی می دانند که مجموعه‌ای از قواعد را ایجاد می کند، نقشهایی را برای اعضای خود طراحی و به آنها نسبت می‌دهد و دارای شیوه‌های مبسوطی از مذاکره و حل مسئله است که برای اعضا، انجام اثربخش تکالیف متعدد را میسر میسازد . گفتنی است شیوه‌های فرزندپروری عبارت ازمجموعه رفتارهای به هم پیوستهای است که تعامل والد -کودک را روی طیف خاصی نشان می‌دهد. اهمیت و توجه به دو بعد از رفتارهای والدین یعنی «پذیرش دربرابر طرد» و «سختگیری در برابر آسان گیری» موجب شده که محققان در خصوص سبکهای فرزندپروری والدین و تاثیراتی که هرکدام از آنها بر رشد کودکان دارند به بررسی بپردازند و الگوهای مختلفی ارائه دهند (سلطانی، ۱۴۰۱). مکاتب روانکاوی، گشتالت و مزلو بیان می‌کنند که نیاز جنسی از انگیزههای بنیادین آدمی است؛ غریزهای که افراد بهنجار تمایل به ارضای آن دارند امّا در بسیاری از افراد، دانش و نگرش نامطلوب، منجر به اختلالات متعددی از جمله تعارضات زناشویی، دلزدگی زناشویی، سوء استفاده جنسی و ... میگردد (بیگدلی مجرد، انتصار فومنی و حجازی، ۱۳۹۹) . لذا نوآوری در پژوهش حاضر، بررسی رابطه ی بین این متغیرها در کنار یکدیگر است .
طهماسب زاده شیخلار، عظیمپور، ایمانزاده و عباسزاده (۱۳۹۹) نشان دادند که بر اساس نظرات معلمان و والدین، میتوان در پنج مضمون کلی برنامههای آموزش تربیت جنسی در بین نوجوانان را اعمال کرد که عبارتند از : غلبه بر موانع فرهنگی، ملاحظات فرهنگی-اجتماعی، ظرفیتسازی در نظام آموزشی و والدین، راهکارهای آموزش و اصول آموزش. شمسالهی و جدیدیان (۱۳۹۹) پژوهشی با هدف اثربخشی سبکهای فرزندپروری والدین بر گرایش دانشآموزان به رفتارهای پرخطر انجام دادند. وکیلی و آقا حسینی (۱۳۹۸) بیان کردند آموزش سبک های فرزندپروری والدین بر انگیزه پیشرفت و حرمت خود کودکان ۱۰ تا ۱۲ سال به صورت همزمان، تاثیر معنیداری وجود دارد. معماری، خنیفر، مهران، یزدانی و فریدونی (۱۳۹۸) در واکاوی مفهوم سلامت جنسی دانش آموزان نوجوان از منظر صاحب نظران با تمرکز بر آموزش والدین، نتیجه گرفتند خانواده به عنوان اولین و مهمترین نهاد تأمین کننده سلامت جنسی نیازمند آموزش درست است . حسینی خیرآبادی همکاران (۱۳۹۹) عوامل موثر بر تربیت جنسی دانش آموزان نوجوان را بررسی کردند. آقایاری ،عباس زاده ،علیزاده و کاتبی (۱۳۹۹)پژوهشی با عنوان سلامت جنسی به مثابه مسئله ای اجتماعی را انجام دادند. فریدی زاده، حیدری و نیستانی (۱۳۹۸) رابطه گفتگومحوری در خانواده با خودگردانی فرزندان و تبیین تربیتی آن را بررسی کردند و نتیجه گرفتند که گفتگو در خانواده، به عنوان نوعی محرک شناختی قوی، توانایی استدلال و خودگردانی فردی را در فرزندان تقویت خواهد کرد. وون ویس، فرید و لارسون3 (۲۰۲۱) پژوهشی با عنوان ادراک والدین مهاجر عرب زبان، از آموزش جنسی در سوئد انجام دادند. یوست، رولی و دورفی4 (۲۰۲۱) یک وبسایت خود آموز را با موفقیت آزمایش کردند ونتیجه گرفتند روشی قابل قبول برای آموزش رابطه صحیح جنسی است. گلدفرب ولیبرمن5 (۲۰۲۱) طی تحقیقی مروری، براساس رویکرد عدالت اجتماعی از آموزش جمعی در برنامهدرسی مدرسه برای تمایلات جنسی سالم پشتیبانی کردند. چیدالا، موریو و بورک6 (۲۰۲۰) پژوهشی با عنوان آموزش جنسی و استفاده از روشهای پیشگیری از بارداری در نوجوانان و جوانان زن، در ایالات متحده را انجام دادند. بروسنان، کلوبینسکی واسپادا7 (۲۰۲۰) نقش سبکهای فرزندپروری و فراشناختها را به عنوان پیشبینیکنندههای مصرف حشیش بررسی کردند. کیجسر، الوفسداتر، نیلسون وآسلوند8 (۲۰۲۰) در رویکردی مقطعی و طولی، تأثیر سبکهای فرزندپروری و افسردگی والدین بر نوجوانان دارای علایم افسردگی را نشان دادند .
3- روششناسی
روش پژوهش حاضر از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری این پژوهش را متأهلین دارای فرزند شهر شیراز در سال ۱۴۰۰ تشکیل می‌دادند که به تمامی آنان اطمینان کافی از محرمانه ماندن اطلاعات ارائه گردید. با توجه به جامعه مورد مطالعه پژوهشگر در این تحقیق، از نمونه‌گیری ساده استفاده شده است. از میان جامعه آماری طبق فرمول کوکران نمونه‌ای به حجم ۱۶۰ نفر به‌صورت تصادفی انتخاب گردید. ملاکهای ورود شامل 1- متأهل بودن، 2- عدم مشکلات روانی و سابقه بیماری بنا بر گزارش خود آزمودنی،3- دارای حداقل یک فرزند و ملاکهای خروج شامل 1-یکی از والدین دارای اختلالات روانی باشند 2- نداشتن فرزند بود. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار spss 22 انجام شد. از روشهای آماری همبستگی و تحلیل رگرسیون برای آزمون فرضیه‌ها استفاده گردید.
3-1- ابزار
پرسشنامه شیوه‌های فرزند پروری: این پرسشنامه که توسط دیانا بامریند9 (۱۹۹۱) ساخته شده است، یک ابزار سه‌بعدی جهت بررسی الگوهای نفوذ والدین براساس نظریه اقتدار والدینی تحت سه عنوان سهل -گیری10، استبدادی11 و اقتدار منطقی12 طراحی گردید. شامل ۳۰ سؤال می‌باشد که ۱۰ سؤال به شیوه سهلگیرانه، ۱۰ سؤال به شیوه مستبدانه و ۱۰ سؤال به شیوه مقتدرانه مربوط است. نمرات برحسب یک مقیاس پنج درجه‌ای به‌صورت کاملاً مخالفم =۰ تا کاملاً موافقم =۴ مشخص شد و با جمع نمرات در مورد هرکدام از سه الگوی بیان شده، نمرات مجزا برای هر آزمودنی به دست آمد. پایایی این ابزار در تحقیقات متعددی مورد بررسی قرار گرفته، اسفندیاری (۱۳۷۴) پایایی بازآزمایی این پرسشنامه را برای الگوی سهل گیری 69/0، استبدادی 77/0 و اقتدار منطقی 73/0 گزارش کرده است.
پرسشنامه میزان علاقه‌مندی والدین در گفتگو در مورد موضوعات جنسی: این ابزار توسط کوبلینسکی و اتکینسون13 (۱۹۸۲) ساخته شده است و دارای ۱۳ سؤال هست که به‌صورت یک طیف پنج نقطه‌ای از خیلی کم =۱ تا خیلی زیاد =۵ به ارزیابی میزان علاقه‌مندی والدین به گفتگو در مورد موضوعات جنسی با فرزندان می‌پردازد. مجموع نمرات حاصل از تک‌تک سؤالات در هر آزمودنی، دامنه‌ای از ۱۳ تا ۶۵ خواهد داشت که امتیاز کمتر از ۲۱، کمترین سطح، بین ۲۲ تا ۴۳ سطح متوسط و بالاتر از ۴۴ بالاترین سطح از علاقه‌مندی را بیانگر است. در پژوهش یوزباشی، معرفوند و حسینزاده (۱۳۹۶) روایی ظاهری و محتوایی این مقیاس مورد تأیید قرار گرفت. همچنین پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ ۰/۹۵ به دست آمد.
پرسشنامه دانش و نگرش جنسی 14SKAS: این مقیاس توسط بشارت (۱۳۹۲) ساخته‌شده که دارای ۲۰ ماده شامل دو مؤلفۀ دانش جنسی و نگرش جنسی می‌باشد. پاسخ‌دهی به‌صورت مقیاس پنج درجه‌ای، درجه بندی لیکرت با نمره‌گذاری ۵ برای کاملاً موافقم تا ۱ برای کاملاً مخالفم است که سؤالات ۱۵ و ۱۶ به‌صورت معکوس نمره‌گذاری میگردد. دامنه نمرات بین ۲۰ تا ۱۰۰ خواهد بود و نمرات بالاتر، دانش و نگرش جنسی بالاتر را نشان می‌دهد. همچنین نمرات مربوط به هر دو مؤلفه به‌صورت جداگانه برای هر آزمودنی قابل‌محاسبه است. بشارت و رنجبرکلاگری (۱۳۹۲) به بررسی اعتباریابی این مقیاس پرداختند و گزارش کردند پایایی بازآزمایی مقیاس دانش و نگرش جنسی بر اساس نتایج دو بار آزمون محاسبه شد و با ضرایب همبستگی از ۷۶/۰ تا ۸۷/۰ مورد تأیید قرار گرفت. بر اساس نتایج این پژوهش مقیاس دانش و نگرش جنسی برای سنجش این سازه در نمونه‌های ایرانی از پایایی و روایی کافی برخوردار است. نیز فرج نیا، حسینیان، شهیدی و صادقی (۱۳۹۳) در پژوهش تهیه و ارزیابی ویژگیهای روانسنجی مقیاس عملکرد جنسی زناشویی، روایی صوری و محتوایی این پرسشنامه را مورد تأیید خواندند.
4- یافته‌ها
جدول 1. آماره‌های توصیفی متغیرهای پژوهش
آلفای کرونباخ | کشیدگی | چولگی | انحراف معیار | میانگین | تعداد آیتم | متغیر |
67/0 | 01/1 | 36/0 | 92/4 | 92/13 | 10 | سبک استبدادی |
68/0 | 75/0 | 16/0- | 36/3 | 32/32 | 10 | سبک مقتدرانه |
65/0 | 09/0- | 09/0- | 03/4 | 29/17 | 10 | سبک سهل گیر |
85/0 | 51/1 | 77/0- | 02/9 | 42/81 | 20 | دانش و نگرش جنسی |
92/0 | 96/2 | 16/1- | 50/6 | 60/41 | 10 | دانش جنسی |
68/0 | 62/0 | 01/0 | 94/3 | 82/39 | 10 | نگرش جنسی |
94/0 | 95/0 | 98/0 | 54/9 | 46/25 | 13 | علاقه‌مندی به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی |
در جدول 1 شاخص‌های توصیفی متغیرهای پژوهش شامل میانگین و انحراف استاندارد گزارش شده است. همان‌طور که مشاهده می‌شود میانگین نمره سبک فرزندپروری مقتدارنه از سبک استبدادی و سبک سهل گیر بیشتر است. همچنین میانگین نمره دانش جنسی بیشتر از میانگین نگرش جنسی است. برای بررسی پایایی نمره‌ها ضریب آلفای کرونباخ برای تمام متغیرها محاسبه شد که همان‌طور که در جدول مشاهده می‌شود بین 65/0 تا 94/0 است که نشان‌دهنده‌ی پایایی مناسب ابزارهای اندازه‌گیری استفاده‌شده در پژوهش است. همچنین برای بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها ضرایب چولگی15 و کشیدگی16 را میتوان استفاده کرد (کلاین17، 2015). اگر این ضرایب در محدوده‌ی 2 و 2- باشد نشان‌دهنده‌ی توزیع نرمال داده‌ها است. در مورد ضریب کشیدگی مقدار بین 3 و -3 نیز پذیرفته می‌شود. همان‌طور که در جدول گزارش شده است تمام ضرایب در محدوده‌ی مناسب قرار دارد.
جدول 2. ماتریس همبستگی پیرسون متغیرهای پژوهش
گفت‌وگو | نگرش جنسی | دانش جنسی | دانش و نگرش جنسی | سهل گیر | مقتدرانه | استبدادی |
|
|
|
|
|
|
| 1 | استبدادی |
|
|
|
|
| 1 | 10/0- | مقتدرانه |
|
|
|
| 1 | 09/0 | **40/0 | سهل گیر |
|
|
| 1 | 16/0 | 32/0** | 16/0- | دانش و نگرش جنسی |
|
| 1 | **92/0 | 12/0 | 25/0** | 14/0- | دانش جنسی |
| 1 | **46/0 | **77/0 | * 17/0 | 32/0** | 13/0- | نگرش جنسی |
1 | *09/0 | **28/0 | ** 24/0 | 06/0 | 14/0 | 21/0-* | گفت‌وگو |
** معنادار در سطح 99 درصد؛ *معنادار در سطح 95 درصد
در جدول 2 ماتریس همبستگی تمام متغیرهای مورد بررسی در پژوهش گزارش شده است. به‌منظور آزمون فرضیه‌های رابطه‌ای بین متغیرهای پژوهش ضریب همبستگی پیرسون محاسبه شد. پیش‌فرض‌های ضریب همبستگی پیرسون ازجمله فاصله‌ای بودن مقیاس اندازه‌گیری و نرمال بودن توزیع متغیرها برقرار بود.
جدول 3. همبستگی بین سبک فرزندپروری استبدادی با دانش و نگرش جنسی و علاقه به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی
سطح معنیداری | ضریب تعیین | ضریب همبستگی | متغیر |
|
06/0 | 03/0 | 16/0- | دانش و نگرش جنسی |
سبک فرزندپروری استبدادی |
09/0 | 02/0 | 14/0 | دانش جنسی | |
12/0 | 02/0 | 13/0 | نگرش جنسی | |
01/0 | 04/0 | 21/0- | علاقه‌مندی به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی |
همان‌طور که در جدول 3 گزارش شده است، بین سبک فرزند پروری استبدادی و علاقه به گفت‌وگو در مورد مسائل جنسی همبستگی منفی معنادار وجود دارد (سطح معنیداری کوچک‌تر از 05/0)؛ بنابراین فرضیه صفر رد و این فرضیه پژوهش که «بین سبک فرزندپروری استبدادی با علاقه‌مندی به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی در خانواده رابطه منفی و معناداری وجود دارد.» تأیید می‌شود. به‌عبارت‌دیگر هر چه نمره والدین در سبک فرزند پروری استبدادی بیشتر است، کمتر علاقه‌مند به گفت‌وگو در مورد مسائل جنسی با فرزندشان هستند. بین سبک فرزندپروری استبدادی با دانش و نگرش جنسی و هر کدام از مؤلفه‌های دانش و نگرش به‌طور جداگانه رابطه معناداری وجود ندارد؛ بنابراین فرضیه صفر پذیرفته و این فرضیه پژوهش که «بین سبک فرزندپروری استبدادی و دانش و نگرش جنسی رابطه منفی معناداری وجود دارد» رد می‌شود.
جدول 4. همبستگی بین سبک فرزندپروری مقتدرانه با دانش و نگرش جنسی و علاقه به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی
سطح معنیداری | ضریب تعیین | ضریب همبستگی | متغیر |
|
00/0 | 10/0 | 32/0 | دانش و نگرش جنسی |
سبک فرزندپروری مقتدرانه |
00/0 | 06/0 | 25/0 | دانش جنسی | |
00/0 | 10/0 | 32/0 | نگرش جنسی | |
10/0 | 02/0 | 14/0 | علاقه‌مندی به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی |
همان‌طور که در جدول 4 گزارش شده است، بین سبک فرزندپروری مقتدرانه و دانش و نگرش جنسی همبستگی مثبت معنادار (سطح معنیداری کوچک‌تر از 01/0) وجود دارد. همچنین بین سبک مقتدرانه و هر کدام از مؤلفه‌های دانش (سطح معنیداری کوچک‌تر از 01/0) و نگرش (سطح معنیداری کوچک‌تر از 01/0) همبستگی مثبت معنادار وجود دارد؛ بنابراین فرضیه صفر رد و این فرضیه پژوهش که: «بین سبک فرزندپروری مقتدرانه و دانش و نگرش جنسی رابطه مثبت معنادار وجود دارد» تأیید می‌شود. به‌عبارت‌دیگر هر چه نمره والدین در سبک مقتدرانه بیشتر است میزان دانش و نگرش جنسی آنها بیشتر است. در مورد فرضیه «بین سبک فرزندپروی مقتدرانه و علاقه‌مندی به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی در خانواده رابطه مثبت معنادار وجود دارد»، فرضیه صفر تأیید و فرضیه پژوهش رد شد. بین سبک فرزندپروری مقتدرانه و علاقه به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی با فرزندان رابطه‌ی معناداری مشاهده نشد.
جدول 5. همبستگی بین سبک فرزندپروری سهلگیر با دانش و نگرش جنسی و علاقه به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی
سطح معنیداری | ضریب تعیین | ضریب همبستگی | متغیر |
|
06/0 | 03/0 | 16/0 | دانش و نگرش جنسی | سبک فرزند پروری سهل گیر |
14/0 | 01/0 | 12/0 | دانش جنسی | |
04/0 | 03/0 | 17/0 | نگرش جنسی | |
47/0 | 00/0 | 06/0 | علاقه‌مندی به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی |
همان‌طور که در جدول 5 گزارش شده است، در مورد این فرضیه «بین سبک فرزندپروری سهل گیر و دانش و نگرش جنسی رابطه معناداری وجود دارد»، فرضیه صفر تأیید و فرضیه پژوهش رد می‌شود. البته بین سبک فرزندپروری سهلگیر و مؤلفه نگرش جنسی والدین ارتباط مثبت معنادار وجود دارد (سطح معنیداری کوچک‌تر از 01/0). به‌عبارت‌دیگر هر چه نمره سبک فرزندپروری سهل گیر والدین بیشتر است، نمره میزان نگرش جنسی آنها نیز بالاتر است؛ اما بین سبک فرزندپروری سهلگیر و دانش جنسی و همچنین علاقه به گفت‌وگو در مورد مسائل جنسی با فرزندان هیچ رابطه معناداری مشاهده نشد.
در مرحله بعد با استفاده از مدل رگرسیون سلسله مراتبی نقش پیش‌بین سبک فرزند پروری استبدادی و دانش و نگرش جنسی در پیشبینی علاقه‌مندی به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی در خانواده بررسی شد. پیش از انجام رگرسیون، مهمترین پیش‌فرض‌های آن بررسی و تأیید شد. برای بررسی استقلال خطاها آزمون دوربین-واتسون انجام شد. همچنین برای آزمون خطی از دو شاخص ضریب تحمل (تولرنس) و تورم واریانس استفاده شد. مقدار آزمون دوربین-واتسون برابر با 75/1 بود که نشان‌دهنده استقلال خطاها است. نتایج بررسی مفروضه هم خطی نشان می‌دهد که بین متغیرهای پیش‌بین، هم خطی چندگانه وجود ندارد، بنابراین نتایج حاصل از رگرسیون قابل اطمینان است.
جدول 6. آزمون معناداری رگرسیون سلسله مراتبی سبک فرزندپروری استبدادی و تعامل آن با دانش و نگرش جنسی در پیشبینی علاقه‌مندی به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی
مدل | متغیر پیش‌بین | R | R2 | R2 تعدیل‌شده | تغییرات R2 | خطای استاندارد برآورد | F | P | مفروضه هم خطی | |
تولرنس | VIF | |||||||||
1 | سبک استبدادی | 21/0 | 05/0 | 04/0 | 05/0 | 35/9 | 79/6 | 01/0 | 1 | 1 |
2 | سبک استبدادی دانش و نگرش جنسی | 30/0 | 09/0 | 08/0 | 04/0 | 16/9 | 98/6 | 00/0 | 97/0 | 03/1 |
همان‌طور که در جدول 6 مشاهده می‌شود ابتدا متغیر پیش‌بین سبک فرزندپروری استبدادی به‌عنوان متغیر پیش‌بین وارد مدل شد و در مدل دوم دانش و نگرش جنسی نیز به‌عنوان متغیر پیش‌بین وارد تحلیل شد. بر اساس نتایج با وارد شدن دانش و نگرش جنسی به تحلیل درصد تبیین واریانس از 05/0 به 09/0 افزایش یافت. مقدار آزمون F و سطح معناداری آن در هر دو مدل نشان‌دهنده‌ی معنادار بودن نقش پیشبینی کنندگی متغیرهای پیش‌بین در پیشبینی متغیر وابسته است.
جدول 7. ضرایب (شاخص‌ها) رگرسیون
متغیر ملاک | متغیر پیش‌بین | B | SE | BETA | T | P |
علاقه‌مندی به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی | سبک استبدادی | 41/0- | 16/0 | 21/0- | 60/2- | 01/0 |
سبک استبدادی | 35/0- | 16/0 | 18/0- | 20/2- | 03/0 | |
دانش و نگرش جنسی | 23/0 | 09/0 | 21/0 | 62/2 | 01/0 |
همان‌طور که در جدول 7 ملاحظه می‌شود، ضریب پیشبینی استاندارد هر دو متغیر پیش‌بین معنادار است. با اضافه شدن دانش و نگرش جنسی به تحلیل در مدل، باوجود کمتر شدن ضریب پیشبینی سبک فرزندپروری استبدادی، همچنان هر دو ضریب معنادار است. این نتیجه را میتوان چنان در نظر گرفت که حتی با وارد شدن دانش و نگرش جنسی به پیشبینی همچنان سبک فرزندپروری استبدادی به‌طور منفی میزان علاقه‌مندی به گفت‌وگو در مورد موضوعات جنسی در والدین را پیشبینی می‌کند.
5- بحث و نتیجه‌گیری
هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین سبکهای فرزندپروری با دانش و نگرش جنسی والدین و میزان علاقه‌مندی آنها به گفتگو در هر کدام از این سبک‌ها بود. نتایج حاصل بیانگر این است که بین سبک استبدادی و علاقه به گفتگو رابطه معنادار منفی وجود دارد. این نتیجه با پژوهش‌های بوهم18 (۱۹۹۴)؛ فریدی زاده همکاران (۱۳۹۸)؛ شمسالهی و جدیدیان (۱۳۹۹) همسو می‌باشد.
بوهم (۱۹۹۴) عدم حکم‌فرمایی تسلط و قدرت را از شروط گفتگوی اصیل برمی‌شمارد. او معتقد است که سلسله‌مراتب قدرت، مانعی بر سر راه گفت‌وگو است؛ چون در اين حالت، تنها صدای کسی شنیده می‌شود که از قدرت بیشتری، برخوردار باشد؛ اما در خانواده به دلیل وجود فضای مبتنی بر اعتماد، اطمینان، عشق و احترام، سلسله‌مراتب قدرت به‌سان روابط خشک و رسمی جامعه (مانند کارفرما و کارگر، مدير و کارمند يا فرمانده و سرباز)، وجود ندارد.
خانواده گفتگو محور از هر فرصتی برای تبادل ديدگاه‌ها بین والدين و فرزندان استفاده می‌شود. با چنین روشی و با ايجاد فضايی مبتنی بر احترام متقابل و عطوفت، فرصت تفکر و ارائه ديدگاه شخصی برای فرزندان به وجود می‌آيد. فرزندانی که با اين نوع تبادل ديدگاه‌ها در خانواده رشد می‌کنند؛ ضمن اينکه ارزش احترام متقابل را درک می‌کنند، متوجه می‌شوند که هر انسان می‌تواند و بايد صاحب ديدگاهی مربوط به خود باشد و اين خود قدم بزرگی در ايجاد توانايی خودگردانی در آن‌هاست. اگر والدين، پس از هر اظهارنظر خام و به‌ظاهر غیرمنطقی فرزندان با لحنی تند و پرخاشگرانه خطاي آنها را يادآور شوند و آن را تصحیح کنند، فرزندان متقاعد می‌شود که واقعیت فقط می‌تواند از ذهن بزرگسالان صادر شود و اين باعث بی‌اعتمادي فرزندان به ذهن خودشان می‌شود؛ اما والدين آشنا به روش اصول گفتگو به فرزندان اجازه می‌دهند که دلیل خود را براي رسیدن به جواب شرح دهند. معمولاً بچه‌ها وقتی سعی می‌کنند که استدلال خود را براي ديگران شرح دهند، خودشان جواب را تصحیح می‌کنند و به‌تدریج به «استقلال در استدلال» دست می‌یابند. عدم ارتباط دوستانه با فرزندان منشأ بسیاری از سرخوردگی‌ها و لغزش‌های نوجوانان است که باعث خلاء عاطفی گردیده و احیاناً در آینده باعث مشکلاتی برای نوجوان خواهد شد.
بین سبک مقتدرانه و دانش و نگرش جنسی رابطه مثبت معنادار مشاهده شد این نتیجه با پژوهش‌های، گیلیام، جوگادا، هیثکوک، اورزالی، ساپر، دادلی و همکاران19 (2016)؛ حسینی و همکاران (۱۳۹۹) و ویلدر و وات20 (۲۰۰۲) همسو است. اما باز هم بین والدین این سبک و تمایل به گفتگو در مسائل جنسی دیده نشد که در تبیین این یافته میتوان گفت احتمالاً ریشه در تابوهای فرهنگی مبنی بر ترس از شکستگی حریم‌ها و بروز بلوغ زودرس دارد.
تربیت جنسی امری تدریجی و مرحله‌ای است که باید بر اساس ویژگیهای کودکان و نوجوانان صورت گیرد. در ایران نیز حوزه تربیت جنسی همواره به دلیل وجود پاره‌ای از ابهامات، سوءتفاهم‌های نظري و فکري و موانع اجرایی با مشکلات فراوانی دست به گریبان بوده و همین امر، زمینه‌ساز بروز بسیاري از معضلات اجتماعی و انحرافات رفتاري در میان نسل جوان شده است (Gilliam & et al, 2016).
در خانواده‌های سهل گیر هیچ رابطه‌ای بین دانش و نگرش جنسی همچنین علاقه‌مندی به گفتگو یافت نشد. تنها بین مؤلفه نگرش جنسی و سهل گیری رابطه مثبت معناداری وجود داشت که شاید مؤیّد افراطی‌گری در آزاد گذاری فرزندان در همه زمینه‌ها و ازجمله موضوعات جنسی باشد که با پژوهش‌های گذشته همسو است (شمس الهی و جدیدیان، ۱۳۹۹؛ اسعدی ۱۳۹۳؛ Kazdin & Whitley, 2006). نتیجه اینکه آگاهی دادن به والدین در مورد انتخاب شیوه منطقی و مقتدرانه در پرورش فرزندان از یک‌سو و نیاز به بالا بردن دانش و نگرش جنسی جامعه از سوی دیگر می‌تواند منجر به‌راحتی خانواده در گفتگو در مورد موضوعات جنسی و نهایتاً کم کردن آسیب‌ها و اختلالات ناشی از این فقدان بیانجامد، چنانچه فریره محور اصلی تعلیم و تربیت را گفتگو در فضایی کاملاً آزادانه معرفی می‌نماید. پیشنهاد می‌شود تجهیز شدن والدین به فنون فرزند پروری و انتخاب روش منطقی و قاطعانه در کنار بالابردن پشتوانه دانش و نگرش جنسی والدین برای زمینه‌سازی بالا بردن میزان تمایل و راحتی در گفتگو بین والدین و فرزندان در مورد موضوعات جنسی در دستور کار آموزش‌وپرورش و سایر نهادهای مربوطه قرار گیرد تا پیام‌های مربوط به سنین قبل از بلوغ و بلوغ برای ایجاد پیشگیری از خطرات جنسی و برخورد صحیح با غرایز طبیعی در اختیار قرار گیرد.
به نظر می‌رسد خانواده‌های ایرانی اگرچه معتقدند فرزندانشان باید از ماهیت رشد جنسی آگاه باشند، اما وقتی صحبت از نحوه آموزش جنسی می‌شود، به‌شدت با آنها مخالف هستند و چون خودشان سواد جنسی کافی ندارند، انتظار نمی‌رود بتوانند فرزندان خود را در این زمینه آموزش دهند؛ بنابراین بخش بزرگی از این مهم بر عهده آموزش‌وپرورش است. آموزش دادن به والدین (رسمی یا غیررسمی) در زمینه تربیت جنسی فرزندانشان با توجه به گروه‌های سنی و مراحل مختلف رشد. سیاست‌های آموزشی، مواد درسی را متونی مقدس و تغییرناپذیر تلقی نکنند، بلکه انتقاد را سرلوحه کار خود قرار دهند تا فراگیران که والدین آتی خواهند بود، بتوانند به اطلاعات بهداشت جنسی و مهارت‌های ارتباطی مجهز شوند؛ و در مواقع لزوم بتوانند با انتقال ارزش‌ها به سؤالات فرزندانشان پاسخ صحیح و اصولی بدهند; و همیشه راه ارتباط خود و کودک را در این زمینه باز نگه دارند؛ بنابراین طراحی و اجرای مداخلات آموزشی برای ارتقای سطح آگاهی والدین و لزوم هماهنگی والدین و مربیان برای رسیدن به نتیجه بهتر، ضروری است.
6- تقدیر و تشکر
گروه نویسندگان از کلیه‌ی مشارکت‌کنندگان عزیز در این پژوهش تشکر می‌نمایند.
7- منابع
1- اسعدی، م. (1393). رابطه بین زمینه اجتماعی فرهنگی با شیوه تربیتی والدین، موفقیت تحصیلی و سبک یادگیری فرزندان. فصلنامه اندیشه و رفتار، 12(1)، 15-1.
2- اسفندیاری، غ. ر. (1374). بررسی و مقایسه شیوه‌های فرزندپروری مادران کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری و مادران بهنجار و تأثیر آموزش مادران بر اختلالات رفتاری فرزندان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، انستیتو روان‌پزشکی تهران.
3- باقري، ن.، پولادي، ش.، امینی راستابی، ز. (1399). تربیت جنسی کودکان توسط والدین. فصلنامه علمی دانش انتظامی چهارمحال و بختیاري، 8(32): 42-27.
4- بشارت، م. ع. (1392). مقیاس دلبستگی بزرگسال: پرسشنامه، شیوه اجرا و کلید نمره‌گذاری(نسخه فارسی). روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی، 9(35)، 317-320.
5- بشارت، م. ع.، و رنجبرکلاگري، ا. (1392). مقیاس ارضاي نیازهاي بنیادين روان‌شناختی: پايايی، روايی و تحلیل عاملی. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، 4(14)، 168-147.
6- بیگدلی مجرد، ف.، انتصارفومنی، غلامحسین.، حجازی، م. (1399). اثربخشی آموزش سکس تراپی (روابط جنسی) مبتنی بر شناختی رفتاری بر کاهش دلزدگی زناشویی و افزایش کیفیت زناشویی پرستاران زن متاهل. پژوهش پرستاری، 15(3 )، 1-9.
7- پناهی، ع. ا. (۱۳۹۹). اهمیت آشنایی با فرایند فرزندپروری با تأکید بر توقعّات تربیتی ـ روان‌شناختی حداقلّی اسلام از والدین. مطالعات اسلام و روانشناسی، ۱۴(۲۷)، ۱۴۱-۱۶۲.
8- پوررحیمی، س.، کنعانی، م. ا.، حلاج زاده، ه. (1399). نقش سرمایه فرهنگی خانواده در سبکهای فرزندپروری: مطالعه‌ای در میان سرپرستان خانواده‌های رشت. فصلنامه علمی- پژوهشی خانواده و پژوهش، ۱۷(۲): ۱۱۸-۹۷
9- آقایاری هیر، ت.،عباس زاده ، م.،علیزاده اقدم، م. ب.، کاتبی علی آبادی ، م . (1399). سلامت جنسی به مثابه مساله ای اجتماعی. مجله زن در توسعه و سیاست، 18(4): 619-642.
10- حسینی خیرآبادی، س. ح.، مؤمنی مهمویی، ح.، زیرک، م.، اکبری، ا. (1399). بررسی عوامل مؤثر بر تربیت جنسی دانش آموزان نوجوان شهرستان تربت حیدریه در سال 1398-1399. مجله دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه، ۸(۳)، ۸۷-۹۵.
11- ذکاییفر، آ.، و موسیزاده، ت. (۱۳۹۹). نقش سبکهای فرزند پروری والدین در پیشبینی رشد اجتماعی کودکان پیش‌دبستان 5 و 6 ساله. پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی، ۱۰(۳۷): ۸۷-۱۰۰.
12- رادمهر، ف.، و حیدریانی، ل. (1398). تبيين نگرش به بزهكاري در نوجوانان بر اساس سبکهای فرزندپروري. فصلنامه پژوهش‌های اطلاعاتي و جنايي، 14(55)، 52-29.
13- زهراکار، ک.، و جعفری، ف. (۱۴۰۰). مشاوره خانواده، مفاهیم، تاریخچه، فرآیند ونظریه ها. چاپ سیزدهم. نشر ارسباران. تهران.
14- سلطانی، ف. (1401). تاثیر شیوه های فرزندپروری بر سبک های هویت دانش آموزان دختر متوسطه اول. پژوهشنامه اورمزد، -(59 (ضمیمه شماره 2) )، 125-151.
15- شمس اللهی، م.، و جدیدیان، ا. ع. (1399). اثربخشی سبکهای فرزندپروری والدین بر گرایش دانشآموزان به رفتارهای پرخطر. مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی، 3(12)، 22-13.
16- صادقی، م. ج. (1398). نقش خانواده در تربیت جنسی کودکان. پیشرفت‌های نوین در علوم رفتاری، ۴(۳۰)، ۷۰-۴۵.
17- طاوسی، س.، شفیعآبادی، ع.، سلیمی بجستانی، ح. (۱۳۹۹). اثربخشی آموزش مؤلفه‌های تربیت جنسی به مادران بر اضطراب دختران پایه پنجم و ششم. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، ۱۱(۴۱)، ۱۱۷-۱۳۸.
18- طهماسب زاده شیخلار، د.، عظیمپور، ا.، ایمانزاده، ع.، عباسزاده، م. (۱۳۹۹). شناسایی و روانسنجی راهبردهای آموزش تربیت جنسی نوجوانان 12 تا 16 ساله ایرانی بر اساس دیدگاه معلمان و والدین: پژوهش آمیخته. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، ۱۲(۲)، ۲۳۱-۲۵۳.
19- فرج نیا، س.، حسینیان، س.، شهیدی، ش.، صادقی، م. (1393). تهیه و ارزیابی ویژگیهای روانسنجی مقیاس عملکرد جنسی زناشویی. مشاوره کاربردی، 7، 102-85.
20- فریدی زاده، ف.، حیدری، م. ح.، نیستانی، م. ر. (۱۳۹۸). بررسی رابطه گفتگومحوری در خانواده با خودگردانی فرزندان و تبیین تربیتی آن. فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، ۱۴(۴۹)، ۷-۲۳.
21- کارشکی، ح.، مهدوی کیا، س.، خادمی، غ. م.، گلمکانی، ح. (۱۳۹۸). رواسازی و اعتباریابی مقیاس رفتار جنسی نرمال در کودکان. روانشناسی بالینی، ۱۱(۱)، ۸۳-۹۲.
22- معماري، س.، خنيفر، ح.، مهران، گ.،یزدانی، ح. ر.، وفریدونی، س. (1398). واکاوي مفهوم سلامت جنسي دانش آموزان نوجوان از منظر صاحب نظران با تمرکز بر آموزش والدين: تحليل محتواي کيفي. تحقيقات كيفي در علوم سلامت، 8(3)، 259-247.
23- وکیلی، پ.، و آقاحسینی، ن. (1398). تأثیر آموزش سبکهای فرزندپروری والدین بر انگیزه پیشرفت و حرمت خود کودکان. آسیب شناسی، مشاوره و غنی سازی خانواده، ۵(۲): ۲۲-۱.
24- یوزباشی، ب.، معارفوند، م.، حسین زاده، س. (۱۳۹۶). روایی و پایایی دو پرسشنامه سنجش میزان راحتی والدین در گفتگو در مورد موضوعات جنسی وسنجش میزان علاقمندی والدین به گفتگو در مورد موضوعات جنسی. فصلنامه مددکاری اجتماعی، 6(19): ۳۷-۴۳.
25- Baumrind, D. (1978). Early socialization and adolescent competence. In: Dragastin SE, Elder GH. Ed. Adolescence in the life cycle: psychological change and social context. New York: Wiley.
26- Bohm, D. (1994). Soma-significance: A new notion of the relationship between the physical and the mental. Psychoscience, 1, 6-27.
27- Brosnan, T., Kolubinski, D. C., & Spada, M. M. (2020). Parenting styles and metacognitions as predictors of cannabis use. Addictive behaviors reports, 11, 100259.
28- Cheedalla, A., Moreau, C., & Burke, A. E. (2020). Sex education and contraceptive use of adolescent and young adult females in the United States: an analysis of the National Survey of Family Growth 2011–2017. Contraception: X, 2, 100048.
29- Gilliam, M., Jagoda, P., Heathcock, S., Orzalli, S., Saper, C., Dudley, J., & Wilson, C. (2016). LifeChanger: A pilot study of a game-based curriculum for sexuality education. Journal of pediatric and adolescent gynecology, 29(2), 148-153.
30- Goldfarb, E. S., & Lieberman, L. D. (2021). Three decades of research: The case for comprehensive sex education. Journal of Adolescent Health, 68(1), 13-27.
31- Kazdin, A. E., & Whitley, M. K. (2006). Comorbidity, case complexity, and effects of evidence-based treatment for children referred for disruptive behavior. Journal of consulting and clinical psychology, 74(3), 455.
32- Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford publications.
33- Koblinsky, S., & Atkinson, J. (1982). Parental plans for children's sex education. Family Relations, 29-35.
34- Keijser, R., Olofsdotter, S., Nilsson, K. W., & Åslund, C. (2020). The influence of parenting styles and parental depression on adolescent depressive symptoms: A cross-sectional and longitudinal approach. Mental Health & Prevention, 20, 200193.
35- van Wees, S. H., Fried, S., & Larsson, E. C. (2021). Arabic speaking migrant parents’ perceptions of sex education in Sweden: A qualitative study. Sexual & Reproductive Healthcare, 28, 100596.
36- Wilder, E. I., & Watt, T. T. (2002). Risky parental behavior and adolescent sexual activity at first coitus. The Milbank Quarterly, 80(3), 481-524.
37- Yoost, J., Ruley, M., & Durfee, L. (2021). Acceptability of a comprehensive sex education self-study website for teaching reproductive health: A pilot study among college students and obstetrics and gynecology resident physicians. Sexual Medicine, 9(1), 100302-100302.
The Relationship Between Parenting Styles with Parents’ Sexual Knowledge and Attitude and the Level of Interest in Talking about Sexual Issues in Shirazi Families
Soheila Bastani*1, Mitra Safakish2
1- PhD Counseling, Depatment of counseling, Fatemiyeh Shiraz Institute of Higher Education, Shiraz, Iran.
Soheilabastani3@gmail.com
2- M.Sc. Consulting Student, Depatment of counseling, Fatemiyeh Shiraz Institute of Higher Education, Shiraz, Iran.
Mitrasafakish@gmali.com
Abstract
The present study aimed to investigate the relationship between parenting styles with parents’ sexual knowledge and attitude and the level of interest in talking about sexual issues with children in Shiraz. Therefore, 160 parents with children were selected by convenience sampling as a statistical sample. The data were collected by Parenting Styles Questionnaire (Baumrind, 1991), Parents’ Interest in Talking about Sexual Issues (Koblinsky & Atkinson, 1982), and Sexual Knowledge and Attitude Scale (Besharat, 2005). The reliability of the instruments was estimated using Cronbach’s alpha. The relationship between each dimension of parenting styles and parents’ sexual knowledge and attitude and interest in talking about sexual issues was examined using correlation and regression analysis. The results revealed a significant negative relationship between authoritarian parenting style and interest in talking about sexual issues. There was a significant positive relationship between authoritative parenting style and sexual knowledge and attitude. Furthermore, no significant relationship was found between permissive parenting style and sexual knowledge and attitude, and interest in talking about sexual issues in the family. However, even with the introduction of sexual knowledge and attitudes as predictors, the authoritarian parenting style still negatively predicted the level of parents’ interest in discussing sexual issues. According to the results, the best parenting style for communicating with children and talking about sexual issues is the authoritative parenting style. Parents should increase their knowledge and awareness about sexual issues and learn the principles of authoritative parenting to prevent high-risk and harmful behaviors in children.
Keywords: Family, Parenting Styles, Sexual knowledge and attitude, Interest in talking abou sexual issues.
[1] . Parenting
[2] . Freire
[3] . van Wees, Fried & Larsson
[4] . Yoost, Ruley & Durfee
[5] . Goldfarb & Lieberman
[6] . Cheedalla, Moreau & Burke
[7] . Brosnan, Kolubinski & Spada
[8] . Keijser, Olofsdotter, Nilsson & Åslund
[9] . Baumrind
[10] . Permissive
[11] . Authoritarian
[12] . Authoritative
[13] . Koblinsky & Atkinson
[14] . Sexual Knowledge and Attitude Scale
[15] . Skewness
[16] . kurtosis
[17] . Kline
[18] . Bohem
[19] . Gilliam, Jagoda, Heathcock, Orzalli, Saper, Dudley & et al
[20] . Wilder & Watt
