تحلیل شناختی انسان‌وارگی در گفتمان قرآنی برمبنای نظریۀ فضاهای ذهنی و ادغام
محورهای موضوعی :
1 - دانشکده علوم قرآنی مشهد
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد تفسیر قرآن کریم، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
کلید واژه: زبان‌شناسیِ شناختی, انسان‌وارگی, نظریۀ فضاهای ذهنی, ادغام, گفتمان قرآنی,
چکیده مقاله :
نظریۀ "فضاهای ذهنی و ادغام" به‌عنوان یکی از الگوها و ابزارهای نسبتا نوظهور دانش زبان‌شناسیِ شناختی، نقش بسزایی در معناشناسی قرآن و تحلیل سازوکارهای معنایی این کلام وحیانی دارد. براین اساس پژوهش حاضر برآن است تا به‌منظور تسهیل درک مفهومی شگرد بیانی "انسان‌وارگی" و اقامۀ پاسخی درخور به دلایل معنایی در ورای کاربست این صنعت در آیات و مفاهیم قرآنی، از این الگوی شناختی سود جوید. پژوهش پیشِ‌رو، ضمن کاربست روش توصیفی-تحلیلی در تحلیل داده‌های قرآنی نشان داد که آرایۀ انسان‌وارگی اساسا در ذهن و زبان رخ می‌دهد، و همان‌گونه که محسوسات معمولا اساسی تجربی برای انعکاس مفاهیم انتزاعی و مجرد هستند، قرآن کریم نیز حقایق عقلی بسیاری را در مقیاس بشری و متناسب با مخاطب انسانی تبیین کرده است. رهیافت دیگر اینکه یکی از انگیزه‌های کاربست انسان‌وارگی در گفتمان قرآنی، فلسفۀ وحدت وجود است؛ طبق این فلسفه، همۀ پدیده‌های محسوس و انتزاعی جهان هستی درهم آمیخته و متحد می‌باشند. همچنان‌که یکی از اهداف فرعی نظریۀ فضاهای ذهنی و ادغام، حرکت از کثرت به وحدت است.
الف) کتاب‌ها
[1] قرآن کریم
[2] الآلوسی، السیدمحمود (1415)، روح‌المعاني في تفسیر القرآن العظیم والسبع المثاني، تحقیق علي عبدالباری عطیة، ط الأولی، بیروت: دارالکتب العلمية
[3] ابن‌فارس، ابوالحسین احمد (1404)، معجم مقائیس اللغة، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، چ اول، قم: مکتب الأعلام الإسلامي
[4] ابوحیان الأندلسی، محمدبن یوسف (1420)، البحر المحیط في التفسیر، تحقیق صدقی محمد جمیل، ط الأولی، بیروت: دارالفکر
[5] استیور، دان. آر (1384ش)، فلسفۀ زبان دینی، ترجمۀ ابوالفضل ساجدي، تهران: نشر ادیان
[6] زبیدی، محمد بن محمد مرتضی (1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق علی شیری، چ اول، بیروت: دارالفکر
[7] شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1380)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: انتشارات آگاه
[8] صاحب، اسماعیل‌بن عباد، (1414)، المحیط في‌اللغة، تحقیق محمدحسن آل‌یاسین، ط الأولی، بیروت: عالم‌الکتب
[9] علامه‌طباطبایی، محمدحسین (1416)، تفسیر المیزان، ترجمۀ سیدمحمدباقر موسوی همدانی، چ پنجم، قم: مؤسسة النشر الإسلامي التابعة لجماعة المدرسین في الحوزة العلمية بقم
[10] فخررازی، محمد بن عمر (1420)، مفاتيح الغيب أو التفسير الكبير، ط الثالثة، بیروت: دارإحیاء التراث العربي
[11] قائمی‌نیا، علی‌رضا (1390)، معنی‌شناسی شناختی قرآن، چ اول، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی
[12] قرشی، علی‌اکبر (1371)، قاموس قرآن، چ ششم، تهران: دارالکتب الإسلامية
[13] مصطفوی، حسن (1430)، التحقیق في کلمات القرآن الکریم، چ سوم، بیروت: دارالکتب العلمية
[14] مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1380ش)، تفسیر نمونه، چ نوزدهم، تهران: دارالکتب الإسلامية
[1] Fauconnier, Gilles (1997) Mappings in Thought and Language, Cambridge: Cambridge University Press
[2] Kövecses, Zoltán (2005), Metaphor in Culture: Universality and Variation, Cambridge: Cambridge University of Chicago Press
ب) مقالات
[1] اردبیلی، لیلا و دیگران (1394)، «پیوستگی معنایی متن از منظر نظریۀ آمیختگی مفهومی»، دو ماهنامۀ جستارهای زبانی، دورۀ6، ش5 (پیاپی 26)، صص27-47
[2] پورابراهيم، شيرين و ديگران (1390)، «بررسي مفهوم بصيرت در زبان قرآن در چارچوب معنی‌شناسي‌شناختي»، پژوهش‌های زبانشناسي، سال سوم، ش2، صص 19-34
[3] صادقي، ليلا (1390)، «شناخت جهان متن رباعيات خيام بر اساس نگاشت نظام با رويکرد شعرشناسي شناختي»، جستارهای ادبي، سال چهل و چهارم، ش 175، صص107-129
[4] موذنی، علی‌محمد و شهروز خنجری (1393)، «تحلیل برخی از استعاره‌های مفهومی فارسی با استفاده از الگوی شبکه‌ای و ادغام»، مجلۀ ادب فارسی، سال4، ش1، (پیاپی 13)، صص1-16
[5] مالک، مسلم وبشری حنون (2013)، «التشخیص في القرآن الکریم؛ دراسة فنية»، مجلۀ دراسات إسلامية معاصرة، السنة الرابعة، ع8، صص129-148
[6] میر، مستنصر (1388)، «فنون و صنایع ادبی در قرآن»، مترجم: ابوالفضل حری، فصلنامۀ پژوهش‌های قرآنی، دورۀ15، ش59-60، صص154-180
[7] نقی‌زاده، محمود و غلامحسن اورکی (1395)، «تحلیل شناختی ساختار مفهومی قرآن در چارچوب نظریۀ فضاهای ذهنی فوکونیه (با تکیه بر پانزده جزء دوم)»، دورۀ 17، ش65، صص121-142
