ارزیابی شاخص های اقتصادی محلات منطقه 15 کلان شهر تهران
محورهای موضوعی :
1 - 0
کلید واژه: کلید واژه: توسعه پایدار, پایداری محلات , پایداری اقتصادی, روش تحلیل شبکه,
چکیده مقاله :
در حال حاضر، توزیع فضايي متعادل خدمات و شاخص هاي اقتصادي ، يكي از مشكلات مديريت شهري درپاسخگويي به شهروندان است . رشد و گسترش کالبدی کلان شهر تهران و عدم توزیع امكانات و خدمات شهري متناسب و هماهنگ با آن، يكی از عوامل شكل گيري نابرابري در ميان مناطق شهر تهران مي باشد. لذا هدف اين پروژه، ارزیابی و تحليل سطوح برخورداري محلات منطقه ۱۵ از لحاظ برخورداری از شاخص های اقتصادی و تعیین رتبه بندی محلات است. هدف، برنامه ریزی تبدیل وضعیت موجود به وضع مطلوب پیشرفت و آبادانی است پژوهش حاضر بر حسب هدف در حیطه پژوهش‌های کاربردی و از نظر گردآوری اطلاعات در حیطه پژوهش‌های پیمایشی قرار گرفته است .در پژوهش حاضر جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه و مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده گردید. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل شبکه ANP و برای رتبه بندی محلات از روش تایپسیس استفاده شده است. یافته ها حاکی از آن است که در بین شاخصهای اقتصادی، توان پرداخت هزینه های زندگی با وزن ۰.۱۵۴رتبه اول، میزان پس انداز ماهیانه با وزن ۰.۱۵۳ رتبه دوم و استطاعت تأمین مسکن با وزن ۰.۱۳۱ رتبه سوم را کسب کرده است. بر اساس روش تایپسیس ابوذر ناحیه ۲ رتبه اول ، افسریه جنوبی ناحیه ۵ رتبه دوم و مشیریه ناحیه ۴ رتبه سوم را کسب کرده است. بر اساس یافته ها پیشنهاد می شود شهرداری با حمایت و مشارکت نهادهای دولتی جهت کاهش فاصله طبقاتی، توزیع برابر منابع، فراهم کردن مسکن مناسب و شرایط پایدار اقتصادی برای کلیه افراد، اقدامات و سرمایه گذاری جهت زیرساخت حمل و نقل عمومی، برنامه ریزی منسجم جهت استفاده از منابع،فرصت برابر جهت دستیابی همه افراد به مشاغل را در بر گیرد.
فصلنامه راهبرد توسعه/ سال هفدهم/ شماره 3 (پیاپی 67)/ پاییز 1400/ 157-129
Quarterly Journal of Development Strategy, 2022, Vol. 17, No.3 (67), 129-157
ارزیابی شاخص های اقتصادی محلات
منطقه 15کلان شهر تهران
هوشنگ ظهیری1
میثم موسایی2
بتول حسین پور3
(تاريخ دريافت 12/9/99 ـ تاريخ تصويب 29/2/1400)
نوع مقاله: علمی پژوهشی
چکیده
در حال حاضر، توزیع فضايي متعادل خدمات و شاخص هاي اقتصادي ، يكي از مشكلات مديريت شهري درپاسخگويي به شهروندان است . رشد و گسترش کالبدی کلان شهر تهران و عدم توزیع امكانات و خدمات شهري متناسب و هماهنگ با آن، يكی از عوامل شكل گيري نابرابري در ميان مناطق شهر تهران مي باشد. لذا هدف اين پروژه، ارزیابی و تحليل سطوح برخورداري محلات منطقه ۱۵ از لحاظ برخورداری از شاخص های اقتصادی و تعیین رتبه بندی محلات است. هدف، برنامه ریزی تبدیل وضعیت موجود به وضع مطلوب پیشرفت و آبادانی است پژوهش حاضر بر حسب هدف در حیطه پژوهش‌های کاربردی و از نظر گردآوری اطلاعات در حیطه پژوهش‌های پیمایشی قرار گرفته است .در پژوهش حاضر جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه و مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده گردید. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل شبکه ANP و برای رتبه بندی محلات از روش تایپسیس استفاده شده است. یافته ها حاکی از آن است که در بین شاخصهای اقتصادی، توان پرداخت هزینه های زندگی با وزن ۰.۱۵۴رتبه اول، میزان پس انداز ماهیانه با وزن ۰.۱۵۳ رتبه دوم و استطاعت تأمین مسکن با وزن ۰.۱۳۱ رتبه سوم را کسب کرده است. بر اساس روش تایپسیس ابوذر ناحیه ۲ رتبه اول ، افسریه جنوبی ناحیه ۵ رتبه دوم و مشیریه ناحیه ۴ رتبه سوم را کسب کرده است. بر اساس یافته ها پیشنهاد می شود شهرداری با حمایت و مشارکت نهادهای دولتی جهت کاهش فاصله طبقاتی، توزیع برابر منابع، فراهم کردن مسکن مناسب و شرایط پایدار اقتصادی برای کلیه افراد، اقدامات و سرمایه گذاری جهت زیرساخت حمل و نقل عمومی، برنامه ریزی منسجم جهت استفاده از منابع،فرصت برابر جهت دستیابی همه افراد به مشاغل را در بر گیرد.
کلید واژه: توسعه پایدار، پایداری محلات ، پایداری اقتصادی، روش تحلیل شبکه
مقدمه
یکی از ارکان بسیار مهم توسعه پایدار، توسعه پایدار شهري میباشد، چرا که شهر سیستمی است در نهایت پیچیدگی که به واسطه شرایط اجتماعی، اقتصادي، محیطی، ارتباطات و فرایندها شکل یافته است. و مناسبترین مکانی است که مسائل و مشکلات اقتصادي، اجتماعی و زیست محیطی در آنها پدید میآید. توسعه پایدار شهري، پدیدهاي با ابعاد گسترده و پیچیده است که در رشد و تکوین شهرها تأثیرگذار بوده و عوامل اقتصادي – اجتماعی و زیست محیطی را مورد توجه قرار میدهد. از طرفی، تجربیات نشان داده که در مجموع راه حلهاي توسعه شهري پایدار بدون توجه به سطوح خردتر یعنی اجتماعات محلی امکانپذیر نمیباشد به گونهاي که شکل گیري هویت، اقتصاد، ایمنی، توسعه فضایی و کالبدي و تحکیم روابط اجتماعی در سطح شهرها با پایداري محلههاي شهري ارتباط مییابد، از این رو جهت دستیابی به شهرهاي پایدار قبل از هر چیز محلات پایدار لازم است و براي دستیابی به توسعه محلهاي پایدار، باید به طور متعادل از سرمایههاي فیزیکی، طبیعی، انسانی و اجتماعی در مقیاس ملموس و قابل دستیابی محله، بهره برد.
ارزیابی شاخصهای اقتصادی محلات به خصوص محلات کلان شهر تهران، از آنجایی که جمعیت زیادی را به خود اختصاص داده است از اهمیت خاصی برخوردار میباشد و انجام این پژوهش به این دلیل دارای ضرورت است که با برنامهریزی و تصمیمگیری مناسب مدیران شهری بر اساس شناسایی شاخصهای مناسب اقتصادی می تواند به پایداری محلات منطقه ۱۵ کمک بسزایی کند.
ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار در ﭘﺎﺳﺦ به رﺷﺪ ﻣﻨﻄﻘﻲ را ﺑﺎﻳﺪ آﮔﺎﻫﻲ تازهای ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي، ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ، اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳت(loeala:2005).
امروزه توسعه پایدار در تمام ابعاد اجتماع مورد توجه است. همچنین با توجه به اهداف و ابعاد توسعه و ویژگیهای جوامع مختلف (امکانات، محدودیتها و غیره) برای رسیدن به توسعه پایدار به ویژه پایدار شهری راهکارهایی باید اتخاذ شود که از آن جمله میتوان به توسعه در سطح محله و برنامهریزی محله مبنا اشاره نمود. محله از ارکان اصلی کالبد شهری بوده و تعادل زندگی اجتماعی در شهرها بستگی به حفظ محلهها دارد. در قرن بیستم، آرمان محله مسکونی در بسیاری از نظریههای نوین محور قرار گرفته و برای حل مشکلات گوناگون شهری مانند مدیریتی، روابط اجتماعی و انسانی، مسایل بهداشتی و رفاهی و ابعاد معنایی و هویتی، از این روش استقبال شده است. از سویی دیگر با مطرح شدن بحثهای توسعه پایدار مقیاسهای متفاوتی برای عملی ساختن آن در شهر مطرح شده است (مقیاسهای بینالمللی، ملی، منطقهای-استانی، ناحیهای، شهری، محلهای، واحدهای همسایگی، سایت و مقیاس معماری) که در این بین در دهههای اخیر مقوله توسعه شهری پایدار به عنوان یک موضوع مهم علمی در کلیه جوامع مطرح بوده و بخش وسیعی از ادبیات توسعه شهری را به خود اختصاص داده است. با وجود آنکه تعاریف بسیاری از مفهوم توسعه پایدار در مقیاسهای کلان ارایه شده است اما مفهوم آن در مقیاس محلی هنوز به قطعیت روشن نشده است. این در حالی است که محلات شهری حایز اهمیت بسیار بوده و نقاط قوت یا ضعف آنها در ابعاد مختلف میتواند به کل شهر تسری پیدا کند و کارایی آن را تحت تأثیر قرار دهد(عزیزی:۱۳۸۵, ۲۹).
بنابراین با توجه به مواردی که ذکر شد نتیجه می گیریم که نظام اقتصادی پایداری باید قادر باشد که از ایجاد بی تعادلی در بین بخش های مختلف اقتصادی جلوگیری کند تا به تولیدات کشاورزی و صنعتی آسیب وارد نشود. توجه ویژه به منابع درون کشوری و استفاده بهینه از آنها جهت افزایش تولید داخلی و کاهش وابستگی اقتصادی می باشد. کاهش فاصله طبقاتی، توزیع برابر منابع، فراهم کردن مسکن مناسب و شرایط پایدار اقتصادی برای کلیه افراد، اقدامات و سرمایه گذاری جهت زیرساخت حمل و نقل عمومی، برنامه ریزی منسجم جهت استفاده از منابع،فرصت برابر جهت دستیابی همه افراد به مشاغل را در بر می گیرد.
بر اساس توسعه پایدار، سطح‌بندی توسعه روشی برای سنجش توسعه محلات است که اختلاف مکانی ،فضایی ،اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی محلات را نشان می دهد و وضعیت آنها را نسبت به یکدیگر از نظر سطح توسعه مشخص می‌کند. منطقه ۱۵ از لحاظ جمعیتی چهارمین منطقه در بین مناطق ۲۲گانه شهر تهران می باشد و اکثر مشخصه های کوچک مقیاس کلان شهر تهران از لحاظ (بافت فرسوده، حریم، تنوع جمعیتی قومیتی، تعداد محلات بالا، محل شاهراه های ارتباطی اصلی) را دارا میباشد. با توجه به موقعیت منطقه ۱۵ ، انگیزه‌ای برای محقق به وجود آمد که محلات این منطقه را از لحاظ پایداری اقتصادی ارزیابی کند. و با مشخص شدن نتایج، محلات نیازمند و‌کمتر‌توسعه‌یافته تعیین و از نابرابری جلوگیری می‌شود. همچنین با توجه به رویکرد مدیریت شهری بر اجرای پروژه های کوچک مقیاس در سطح محلات در راستای ارتقا سطح کیفیت زندگی و اقتصادی شهروندان نتایج این تحقیق تاثیر بسزایی در اجرای پروژه ها داشت.
محقق برای ارزیابی شاخصهای پایداری اقتصادی بر اساس مدل پایداری اقتصادی که استطاعت تأمین مسکن، شرایط واحدهای تجاری و مسکونی و در دسترس بودن سرویس‌های پایه شهری مورد تأکید قرارگرفته است. از سویی پایداری و خودکفایی اقتصاد محلی و شرایط درآمدی و پس‌انداز اقتصاد خانوارها به عنوان مؤلفه‌های فردی به‌حساب میآید. معیارهای اصلی زیرساخت اقتصادی، فعالیت اقتصادی، امکانات اقتصادی و زیر معیارهای اقتصاد فردی، اقتصاد بنگاه های محله و ارزش اقتصادی بنگاه را در نظر گرفته است.
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
پاور معتقد است محلات پایدار متنوع بوده، شرایط و ویژگیهای محلی را به تصویر می کشند، از پتانسیل های بالقوه محلی دررسیدن به اهداف کیفی خود بهره می گیرند و نیز ساختار محیطی جامعه، ویژگی‌ها و روحیات ساکنان و بوم و اقلیم را به تصویر می کشند. این محلات از مشارکت عمومی دررسیدن به اهداف مشترک برخوردارند. برخورداری از اقتصادی شکوفا و پیش رونده و البته متناسب، محیطی سالم با برخورداری افراد از سلامت عمومی و آسایش روانی، سرزندگی و پویایی و مطبوعیت در محیط همسایگی، برخورداری از مدیریت کارآمد و مشارکت داوطلبانه و مؤثر افراد است. (Pover, 2003)
به عقیده راکو، یک مکان پایدار جایی است که در آن تعادلی بین کار، مسکن و خدمات اجتماعی به‌صورت متقابل برای گروه‌های مختلف اجتماعی اقتصادی وجود دارد. وی بحث می‌کند که با یک اختلاط مناسب گروه‌های اجتماعی مختلف، فرصت‌های شغلی، و دسترسی به محیط مصنوع، محلات پایدار نقش به شدت فزاینده و مهمی در برون رفت از محرومیتهای اجتماعی ایجاد شده در زمان‌های مشابه و شکل های گوناگون در مکان‌های در رقابت با یکدیگر ایفا میکنند. وی محلات را به دو دسته پایدار و غیر پایدار تقسیم می‌کند (Racuo, 2007).
مفهوم توسعه پایدار در عین سادگی ظاهری آن از پیچیدگی فوقالعاده ای برخوردار است که باعث شده تعریفها و تفسیرهای گاه بسیار دور از ذهنی برای آن ارائه گردد. ابهام مفهومی و چندوجهی بودن توسعه پایدار و نیز علایق گوناگون مفسران این مفهوم که مربوط به بین رشتهای بودن آن است، باعث تنوع در تعاریف گردیده، به گونه که تا اوایل دهه 1990 بیش از 70 تعریف از توسعه پایدار ارائه شده است (Holmberg and Sandbrook, 1992).
ترنر معتقد است که سیاست توسعه پایدار در پی حفظ میزان قابل‌قبولی از رشد درآمد سرانه بدون هدر دادن ذخیره سرمایه ملی یا ذخیره منابع زیست‌محیطی است (Terner, 1988).
توسعه اقتصادی را می بایست ناشی از رشد اقتصادی توام با تحولات و تغییرات مثبت فنی و ارزشی دانست.که افزایش درامد سرانه یک کشورتنها یکی از نودهای آن است. در این نگاه دستیابی به زندگی بهتر به واسطه ترکیب‌فرایندها‌ی‌اجتماعی ،نهادی ،امکاناتی و اقتصادی مد نظر قرار داد.(موسایی:1388)
توسعه اقتصادی فرآیندی است که با بهبود در مبانی علمی تصمیمسازی و تصمیمگیری یک جامعه، تولید حداقل، در بخش‌های شتاب‌دهنده یا پیشتاز از حالت مبتدی به شیوه مدرن و پایدار تبدیل می‌شود. منظور از بخش‌های پیشتاز، انواعی از تولیدات با فناوری برتر نرم افزاری اولویت‌دار است که در صورت تمرکز منابع مادی و انسانی، امکان خلق مزیت در آنها وجود دارد. تولید فکر و نوآوری، توسعه اختراعات، سرمایه‌گذاری در تکنولوژی نانو و ... از مصادیق بخش‌های پیشرو می‌باشند. خودروی ملی بومی صادراتی و پتروشیمی‌ها می‌توانند در بخش سخت‌افزاری ایران به‌عنوان تولیدات پیشتاز هدف‌گذاری شوند (توسلی:1374, 88)
چنری می‌گوید: ﺗﻮﺳﻌﺔ اقتصادی به‌مثابه مجموعه ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺮﺗﺒﻂ باهم در ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي رﺷﺪ ﻣﺪاوم ﻻزم اﺳﺖ؛ اﮔﺮﭼﻪ رﺷﺪ اقتصادی ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﻲ اﻓﺰاﻳﺶ درآﻣﺪ ﺳﺮاﻧﻪ ﺑـﻪ قیمت ثابت است و درآمد ﺳﺮاﻧﻪ زﻣﺎﻧﻲ اﻓﺰاﻳﺶ مییابد ﻛـﻪ ﻣﺠﻤـﻮع ارزش‌افزوده، ﻫﻤﺔ کالاها و خدمات تولیدی در کشور افزایش پیدا کند (بهشتی:1382)
رشد اقتصادی تحولی کمی دارای محدودیت برگشت‌پذیر، معکوسشونده است که اهداف یا مقاصد مشخصی را نمایش نمی‌دهد درحالی‌که توسعه اقتصادی تحولی کمی و کیفی با محدوده‌ای گسترده و وسیع زمان‌بر و برگشت‌پذیر است. یک تغییر در اقتصاد داخلی یا بینالمللی ممکن است باعث رشد تولید ناخالص شود؛ اما توسعه مستلزم تغییر بینش و رفتار افراد است که به زمان نیاز دارد. از سویی رشد اقتصادی نسبت به رفاه مردمی ارزشی مشخصی قائل نیست. درحالی‌که توسعه اقتصادی دستیابی مسائلی مثل رفاه، کیفیت‌های محیطی هزینه‌های اجتماعی مدنظر قرار دارد؛ بنابراین رشد اقتصادی وسیله و توسعه اقتصادی هدف به‌حساب میآید. پس میتوان توسعه اقتصادی را رشد اقتصادی توأم با تحولات و تغییرات مثبت فنی و ارزشی دانست؛ که افزایش درامد سرانه یک کشور تنها یکی از نودهای آن است. در در این نگاه دستیابی به زندگی بهتر به‌واسطه ترکیب فرایندهای اجتماعی، نهادی، امکاناتی و اقتصادی مدنظر قرار داد.(موسایی،1388)
پایداري اقتصادي نیز به‌نوبه خود مستلزم وجود پایداري اجتماعی است. چراکه رفاه فردي از رفاه جامعه جدا نبوده و وجود انسجام اجتماعی، همدلی، بردباري منجر به ایجاد فضایی می‌شود که افراد احساس مسئولیت بیشتري نموده و باور میکنند که توزیع عادلانه‌تر منابع در بقاء بلندمدت جامعه نقشی اساسی دارد. اسپنگنبرگ پایداري اقتصادي را ایجاد و حفظ درآمدي دائمی و باثبات براي افراد جامعه بدون کاهش و زوال سرمایه‌ها و ذخایر میداند. وي معتقد است که اقتصاد زمانی پایدار است که به پایداري سیستم‌های طبیعی، اجتماعی و انسانی آسیب وارد ننماید (بولینگ و ویندسون:2001).
پايداري اقتصادي، به معني تقويت نظام اقتصادي و دستيابي به امنيـت اقتصـادي از نظر دستيابي به معيشت پايدار، در امور مستمر و باثبات، اشتغال سودمند و منابع مالي قابل اتكا و درنهايت، فناوري مقتضي و همساز با محيط با بهـره‌بـرداري از منـابع انسـاني است (كميته برنامه‌ريزي صـنايع تبـديلي و تكميلـي و توسـعه روسـتايي، 1382 :10).
پایداری اقتصادی را میتوان به این صورت تعریف نمود که انتخاب آن گزینه ای که براساس بهترین دانش اقتصادی موجود باعث رشد اقتصادی وسیع و پایه ای و توسعه بلندمدت می‌گردد. رشد اقتصادی به تنهایی مناسب نمیباشد اما به عنوان وسیله ای برای پیشرفت زندگی انسانی ارزشمند است. بر این اساس، پایداری اقتصادی را بایستی در متن سیاست‌های مقدم دیگر مثل پایداری سیاسی و اجتماعی، مناسبت‌های فرهنگی و مدیریت صحیح منابع طبیعی جست‌و‌جو نمود. براین نکته نیز بایستی تأکید نمود که پایداری اقتصادی به طور اعم و تعدیل ساختاری به طور خاص چالش‌های جهانی هستند که بیشتر کشورهای جهان با آن مواجه می باشند (بریمنژاد و الاشراقی:1384, 69)
زيسـت‌پذير پايدار اقتصادی: فضای زيسـت‌پذير پايـدار اقتصـادی بايد زمینه افزايش درآمد برای کسـبه و سـاکنان را فراهـم و موجـب گردشـگری اقتصـادی و تغییـر مشـاغل ناسـازگار باشـد. بنابرايـن در فضـای بـا کیفیـت زيسـت‌پذير پايـدار اقتصادی بايـد زمینه رونق اقتصـادی بـا نـگاه به گردشـگری اقتصـادی بـه وجود آيد(ظهیری و جمعه پور،1394)
پیشینه عملی :
شیخ الاسلامی و همکاران(۱۳۸۸), تحقیقی با موضوع ارزيابي توسعه پايدار شهري كلان شهر شيراز انجام دادند در اين مطالعه پس از ارزيابي وضع موجود شهر شيراز و نظام و روند توزيع فعاليت ها و خدمات و چگونگي بهره برداري از منابع و تحليل سياست ها و برنامه هاي اجرايي ملاحظه مي شود که روند توسعه كلان شهر شيراز مطلوب نبوده و با مسايل متعددي مواجه است. شهر شيراز با دارا بودن پتانسيل هاي جمعيتي و مالي، امکان هدايت جريان هاي اقتصادي منطقه جنوب کشور را کسب نموده و اين مهم به ارتقا و تحول ساختاري شهر کمک مي نمايد تا پويايي هاي لازم جهت توسعه پايدار شهري شيراز را فراهم نمايد.
سرایی و همکاران (۱۳۸۹) تحقیقی با ارزيابي و تعيين سطوح پايداري محلات شانزده گانه شهر بابلسر به لحاظ برخورداري از شاخص هاي توسعه انجام دادند. براي ارزيـابي سـطوح پايـداري محـلات، تحليـل نابرابريها و پيش بيني اولويت توسعه از مدلهاي كمي و نرم افزارهـاي آمـاري از قبيـل: شـاخص توسـعه يـافتگي موريس، امتياز استاندارد شده، ضريب تغييرات ، تحليل عاملي و رگرسيون چند گانه با انتخاب 30 متغير در قالب شاخص هاي اجتماعي، اقتصادي، زيربنايي، زيستي و كالبدي استفاده شده اسـت. نتـايج حاصـل از بررسي سطوح پايداري توسعه در محلات شهر بابلسر، به لحاظ شاخص هاي تلفيقي نشان مي دهـد كـه ضـريب پايداري بين محلات اين شهر متفاوت بوده؛ به طوري كه از مجموع شـانزده محلـه، يـك محلـه در گـروه پايـدار ايده آل ، دو محله درگروه پايدار قوي، هفت محله نيمه پايدار، چهـار محلـه پايـدار ضـعيف و دو محلـه درگـروه ناپايدار قرار دارند. همچنين يافته هاي تحقيق نشان مي دهد كه بين محلات مختلف اين شهر به لحاظ برخـورداري از شاخص هاي توسعه نابرابري و اختلاف فاحشي وجود دارد، كه ايـن نابرابريهـا در زمينـه شـاخص هـاي عامـل زيست - اجتماعي (با مقدار۹۸/۰ ) بسيار چشمگير و در شاخص هاي عامل زيربنايي (۳۲/۰) كمتر بوده است در جمعبندي ميتوان گفت كه مسؤولان شـهري بايـد سياسـتگـذاريهـاي خـويش را متوجـه محلات كمتر توسعهيافته، نمايند تا شكاف موجود را براي رسيدن به برابري اجتماعي پر و سطح كيفيت زنـدگي را ارتقا دهند.
شهبازی و همکاران(۱۳۹۰), درﭘﮋوﻫﺸـﻲﺑـﺎﻋﻨـﻮانﺑﺮرﺳـﻲﻋﻮاﻣـﻞاﻗﺘﺼﺎديﻣﺆﺛﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﺑﺮ اﻣﻨﻴﺖ ﻧﺸﺎن می دﻫﺪ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي سهم اقتصاد ایران درﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﻬﺎﻧﻲ و درآﻣﺪ رﺷﺪ ﺳﺮاﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﺟﺮاﺋﻢ اﺛﺮﻣﻨﻔﻲ و ﻣﻌﻨﺎدار داﺷﺘﻪاﻧـﺪ. آﺛـﺎر سهﺷﺎﺧﺺﺿﺮﻳﺐ ﺷﺎﺧﺺﺟﻴﻨﻲ، ﻓﻼﻛﺖ ﻣﺠﻤـﻮع دو ﺷـﺎﺧﺺﻣﻴـﺰان بیکاری و ﺗـﻮرم و ﺷﺎﺧﺺ اﻋﺘﻤﺎدﺑﺎﻳﻚ وﻗﻔﻪﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﺎدارﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶﺷـﻜﺎف درآﻣـﺪي (ﺿﺮﻳﺐ جینی)، ﺑﻴﻜﺎري و ﺗﻮرم وﻛﺎﻫﺶ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺮدم درﻛﺸـﻮر، ﻣﻴـﺰانﺟـﺮاﺋﻢ اﻓـﺰاﻳﺶﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ از اﻣﻨﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﻛﺎﺳﺘﻪمی شود.
شیرخانی و واسعی (۱۳۹۰) در تحقیق سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصادی بین ایران و کره جنوبی به تفاوت های قابل توجه بین شاخص های اقتصادی بین دو کشور (دلایل عدم سرمایه گذاری در بخش مولد،بی اعتمادی مردم ایران به دولت ،مدت زمان زیاد جهت طی شدن بروکراسی اداری)اشاره می کند.
عطوفی و جاویدان(۱۳۹۵) تحقیقی با موضوع اهمیت و جایگاه امنیت اقتصادی در توسعه پایدار اقتصادی انجام داده اند و به این نتیجه رسیدند که بی شک یکی از اساسی ترین ملزومات ایجاد توسعه پایدار اقتصادی است. یک نکته اصولی در خصوص امنیت اقتصادی، ایجاد باور وجود امنیت اقتصادی در میان تمامی لایه های اقتصادی و اجتماعی کشور است. وجود چنین باوری اثرات بسیار درخشانی در روند رو به رشد کشور خواهد داشت، اما برای برقراری امنیت اقتصادی، لازم است قوانین روشن و شفافی در این زمینه وجود داشته باشد پس از آن وجود یک تشکیلات اجرایی ضروری به نظر می رسد که عهده دار اجرای این قوانین و مقررات شود که در این حوزه نیز دستگاه قضایی و نیروهای امنیتی (اعم از نیروی انتظامی و وزارت اطلاعات و...) حضور دارند. آنچه باقی می ماند ایجادیک خواست و حرکت ملی برای برقراری امنیت اقتصادی در سراسر کشور است. پایش مستمر حرکت اقتصادی کشور در تمامی حوزه ها و زمینه ها، تدوین، تنظیم و تصویب قوانین، مقررات و آیین نامه های مفید، مؤثر و بروز متناسب با فعالیت های اقتصادی امروزی جهت برقراری امنیت در حوزه اقتصاد، حمایت دولت و دولتمردان از نیروهای امنیتی، ارائه آموزش های مفید و هدفمند در جهت توجیه هر چه بهتر این نیروها، چالاکی بیشتر دستگاه قضایی در رسیدگی دقیق و عادلانه به پرونده های مفاسد اقتصادی، از جمله اقداماتی است که می تواند فضای اقتصاد کشور را مملو از عطر امنیت ساخته و حرکت مستمر و رو به رشد آن را تسریع بخشد.
شفیعا (۱۳۹۵) تحقیقی با موضوع بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار اقتصاد محله انجام داد. این مقاله باهدف ارزیابی اثرگذاری سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار اقتصادی در گروه فعالان اقتصادی محله غیررسمی شمیران نو واقع در منطقه ۴ شهرداری تهران طراحی‌شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی پیمایشی تحلیلی است و برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه استفاده شده است. هدف اصلی تحقیق ارزیابی سرمایه اجتماعی گروه تحقیق با توسعه پایدار اقتصادی محلهای است و هدف فرعی بررسی توانایی روش‌های سنجش مستقیم و غیرمستقیم سرمایه اجتماعی با توجه به داده‌های آماری است. داده‌های آماری نشان داد که دو روش متفاوت ارزیابی سرمایه اجتماعی توانایی سنجش این مفهوم را دارا می‌باشند و نتایج تائید نمود که میان سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار اقتصادی رابطه مثبت و معنی‌داری برقرار است؛ بنابراین سرمایه اجتماعی بالا وسیله‌ای برای افزایش پایداری اقتصاد محلهای بوده و انگیزه‌های اقتصادی گروه تحقیق عامل مؤثری برای چگونگی این تبدیل است.
بزی و حسین نژاد (۱۳۹۶) پژوهشی با عنوان سنجش پایدار اقتصادی و اجتماعی محلات شهری گرگان انجام دادند و به این نتیجه دست یافتند که از بین ۱۰ محله شهر گرگان؛ محلات ۵ و ۷ ازنظر رتبه پایداری اجتماعی کاملاً ناپایدار هستند و بقیه محلات نیز در سطح نسبتاً ناپایداری هستند و ازنظر پایداری اقتصادی، محله ۵ بالاترین رتبه از نظر سطح پایداری دارا میباشد و بقیه محلات در زمره نسبتاً ناپایدار هستند.
صادق برزگر (۱۳۹۶) تحقیقی با موضوع تبيين پايداري اجتماعي ـ اقتصادي در شهرهاي كوچك با رويكرد توسعه پايدار (نمونه: شهرهاي كوچك شمال ايران) انجام داد. با توجه به فقدان مطالعه‌اي مناسب از ميزان پايداري در شهرهاي كوچك منطقه شمال كشور، اين پژوهش با طرح اين مسئله شكل گرفته كه ميزان پايداري اجتماعي ـ اقتصادي اين شهرها در منطقه شمال تا چه سطحي است. براي ارزيابي ميزان پايداري از روش مدل بارومتر پايداري و رادار پايداري استفاده شد. جامعه آماري اين تحقيق شامل شهرهاي كوچك استانهاي گيلان، مازندران و گلستان مي شود كه جمعيتي بين۱۰ تا ۵۰ هزار نفر دارند. ازاين رو خانوارهاي شهري به روش (تصادفي سيستماتيك) و ۱۲ شهر به روش (تصادفي خوشهاي) انتخاب شده است. نتايج حاصله بيانگر اختلاف و فاصله زياد شاخصهاي پايداري اجتماعي-اقتصادي شهرهاي كوچك شمال كشور با سطح استاندارد آن است كه بيشترين ناپايداري مربوط به مؤلفههاي ثبات اقتصادي و كيفيت زندگي به ترتيب با ارزش۳۸۳/۰ و۳۸۲/۰ است. ازاين رو در امر سياستگذاري براي پايدارسازي ابعاد اجتماعي ـ اقتصادي، توجه به عواملي ضروري است كه سبب افزايش كيفيت زندگي و رفاه اقتصادي در اين شهرها ميشود.
خورشیدی و کرمپور (۱۳۹۷) پژوهشی با عنوان تعامل بین سبک زندگی و توسعه پایدار(اقتصادی و اجتماعی) انجام داده و یافتهها نشان داد كه میزان پایداری اجتماعی خانواده‌های روستایی، در حد پایین‌تر از حد متوسط است، اما پایداری اقتصادی توسعه خانواده‌های روستایی بالاتر از حد متوسط بوده است. در رابطه با پایداری سبك زندگی نیز، میزان پایداری سبك زندگی خانواده‌های روستایی در سطح پایین‌تر از حد متوسط بوده است كه این پایداری در بُعد اقتصادی سبك زندگی نسبت به سایر ابعاد هفتگانه بیشتر بوده است؛ به عبارتی، توجه خانواده‌ها در سبك زندگی بیشتر روی مسائل اقتصادی بوده است. این نتایج مبنی بر میزان پایداری خانواده‌های روستایی در دو حوزه اقتصادی و اجتماعی از یك‌سو و سبك زندگی از سوی دیگر، دلالت بر این دارد كه با افزایش پایداری در سبك زندگی خانواده‌ها، بر میزان پایداری توسعه آنها افزوده می‌شود.
صادقی و زنجری (۱۳۹۸) در پژوهش الگوی فضایی نابرابری توسعه در مناطق 22 گانه تهران به این نتیجه رسید که به دلیل فضاهای نابرابری شهری بین مناطق ،مناطق کم توسعه یافته در جنوب و جنوب شرق و مناطق برخوردار شمال شهر تهران هستند
تحقیقات خارجی:
کرو (۲۰۰۲) در مطالعه که ارتباط بین وضعیت اقتصادی و امنیت اجتماعی انجام داد این گونه استدلال می کند که فقرا غالبا از احساس امنیت کمتری نسبت به اقشار بالاتر از خود (به لحاظ اقتصادی)برخوردارند.به این خاطر که فقرا به دلیل عدم توانایی مالی،نمی توانند تدابیر امنیتی لازم را در حفاظت از خود و اموالشان به عمل آورند.هم چنین فقرا به دلیل وابستگی بسیار به وسایل حمل و نقل عمومی بیش از سایر اقشار در موقعیت های مخاطره آمیز قرار می گیرند.علاوه بر این فقرا غالبا در محلاتی زندگی می کنند که میزان جرم آن بالاست.در نهایت فقرا فاقد شبکه های اجتماعی هستند تا از طریق آن بتواننداثر قربانی شدن خود را کاهش دهند .و در مجموع این چهار عامل با افزایش آسیب پذیری این قشر احساس ناامنی را نیز در آن ها بالا می برند.و تحقق پایداری اقتصادی با تقویت شاخص های عدالت اقتصادی ،ثبات اقتصادی و رفاه اقتصادی تا حدود بسیار زیادی می تواند احساس امنیت را در بین توده مردم به ویژه قشر محروم جامعه بالا برده و میزان رضایتمندی آن ها را ارتقا بخشد.
داس و پرامانیک(۲۰۰۷) به عواملی همچون فقدان مهارتهاي مديريتي، کارآفريني و بازاريابي، وجود قوانين و مقررات زائد، عدم دسترسي به دانش و اطلاعات و عدم دسترسي به منابع مالي را از جمله مهمترين موانع توسعه صنايع کوچک و متوسط هند ميداند و اظهار مي دارد رفع بسياري از اين موانع و محدوديتها خارج از کنترل بنگاهها بوده و بايد با خط مشي گذاريها و برنامه ريزيهاي مناسب دولتها از ميان برداشته شوند.
دورن،آرتین و گوگان (۲۰۱۵) تحقیقی با موضوع اهداف توسعه ي پايدار راه هاي رسيدن به رفاه انجام دادند توسعه ي پايدار بواسطه ي رشد اقتصادي همراستا با نيازهاي كلي توسعه ي انساني و توازن اكولوژيكي پشتيباني مي شود. چندين نتيجه گيري مرتبط درخصوص توسعه ي پايدار وجود دارندكه عبارتنداز: توسعه ي پايدار يك هدف جهاني است؛ تحليل توسعه ي پايدار بر يك رويكرد سيستميك براي سيستم 3 مسيره ي اقتصادي- اجتماعي اكولوژيكي دلالت دارد؛ توسعه ي پايدار بر تغيير عميق قوه ي ذهني سيستم اجتماعي دلالت دارد. بنابراين، قبول ايده هاي توسعه ي پايدار مستلزم تصديق آن است كه همه ي مدل هاي پيشين رشد اقتصادي داراي محدوديت ها و نقايصي هستند. بعنوان يك پاسخ براي نتيجه گيري هاي فوق مي توان 2 مقوله ي اهداف اقتصادي را به توسعه ي پايدار الحاق كرد. اين اهداف عبارتند از: اهداف اجتماعي (رفاه و تساوي حقوق) و اهداف اقتصادي (منابع و تنوع زيستي).
سیرکی(۲۰۱۹) تحقیقی که در مورد اقتصاد ترکیه انجام داد این گونه بیان کرد که توسعه اقتصادی یکی از اهداف برجسته دولت های توسعه گرا، به ویژه اقتصادهای نوظهور است. در این میان توسعه اقتصادی برای کشورهایی که دارای کمبود منابع طبیعی هستند، دشواری های زیادی دارد، چرا که آنها نیازمند آنند که از دیگر ظرفیت های خود استفاده کنند. جمهوری ترکیه که در سال ۱۹۲۴ استقلال یافته، از جمله این کشورها است و در راهبرد اصلی خود که توسط بنیادگذار آن، آتاتورک، تدوین شده، در پی دستیابی به مدرنیته و توسعه اقتصادی بوده است. ترکیه با وضعیتی راهبردی، دو قاره آسیا و اروپا را به یکدیگر متصل کرده و راه ترانزیت اصلی این دو قاره به شمار می رود، وضعیتی که به آن جایگاه ویژه ای در منطقه خاورمیانه می دهد. اما با وجود این ظرفیت، این کشور تا دهه ۱۹۹۰، به علت کودتاهای متعدد ارتش، دارای ثبات سیاسی که پیش شرط توسعه اقتصادی می باشد، نبود. اما از این دهه به بعد، با پیدایش ثبات سیاسی و در چارچوب مجموعه ای از اصلاحات اقتصادی، توانست در راه توسعه اقتصادی، پیشرفت کند. نتیجه کلی مقاله نشان می دهد که ترکیه با انجام اصلاحات ساختاری در نهادهای اقتصادی خود و نیز همگرایی با نظام بین الملل و نهادهای اقتصادی بین المللی، چنانکه شاخص های اصلی اقتصادی این کشور نشان می دهد، در روند توسعه اقتصادی و ادغام در اقتصاد جهانی، موفق بوده است.
چوگویــل(۲۰۱۶) در مقالـه خــود بــا عنــوان توسعه محله های پایدار، ضمن بيان تئوریهایی در مورد محلـه و تعریف آن، به پایداری محله های شهر ریاض عربستان می پردازد. وی به رشد شهرنشـينی ایـن شـهر، كمبـود تسهيلات عمومی همچون مدارس و فضـاهای سـبز در محله ها و عدم انطباق با نقشه اصـلی كـه بـرای شـهر درست كرده اند، می پردازد. همچنين وی معيارهای یك محلهپایدار را در پایداری اقتصادی، اجتماعی، فنـاوری و محيط زیست میداند. بهتریننمونه از اقدامات انجام شده در خصوصتوسعه پایـدار شـهری، طرح جـامع توسعه پایدار شهری كوریتابای برزیل است.
روش تحقیق
پژوهش حاضر بر حسب هدف در حیطه پژوهش‌های کاربردی جای می‌گیرد. همچنین از نظر گردآوری اطلاعات در حیطه پژوهش‌های پیمایشی قرار می‌گیرد. پیمایش پژوهشی است که بر اساس انتخاب نمونه ی تصادفی و معرف از افراد جامعه پژوهش و پاسخ آن ها به یک مجموعه پرسش با استفاده از پرسشنامه، نظرسنجی و یا روش های دیگر به مطالعه وضع موجود اعم از نگرش ها، عقیده ها، رفتارها و بطور کلی استخراج اطلاعات درباره فرضیه ها، می پردازد (سرمد و دیگران، ۱۳۹۸). جامعه آماري پژوهش حاضر ۳۴۳ عضو شامل دبیران و اعضای معتمد محله (۱۳ عضو شورایاری )،مدیران محلات ،مسئولین خانه های سلامت ، مسئولین پایگاه های مشاوره و سلامت ، معاونین فرهنگی کلانتری ها ، مدیران اداره نوسازی بافت فرسوده محلات اتابک و مینابی ،خبرگان شهرداری تهران که شامل ( مدیر کل اداره فرهنگی معاونت اجتماعی ،مدیر ستاد مدیریت محله ؛جانشین مدیر عامل سازمان نوسازی ؛شهرداران نواحی ،مدیران ادرات اجتماعی و شهرسازی نواحی ،معاون شهرسازی و اجتماعی ، شهردار منطقه ۱۵ ) است. این پژوهش در خصوص ارزیابی شاخص های توسعه محلات از منظر پایداری اقتصادی می باشد و نتیجه کار جهت ارائه به مدیریت شهری جهت توسعه محلات بسیارمناسب است . به همین دلیل باید پرسشنامه توسط افراد متخصص محلات تکمیل گردد. در این پژوهش با فرض یکسان نبودن وزن شاخص های پایداری اجتماعی و با هدف شناخت و ارزیابی پایداری اقتصادی ، از روش مدل تحلیل شبکه ANP استفاده شد. در این پژوهش همچنین هدف رتبه بندی ۲۰ محله ( شوش، مظاهری، مینابی، ولیعصر، طیب، مطهری، اتابک، ابوذر، هاشم آباد، کیانشهر شمالی، کیانشهر جنوبی، بروجردی، مشیریه، رضویه، افسریه شمالی، افسریه جنوبی، مسعودیه، والفجر، مسگرآباد و خاور شهر) از نظر شاخص های اقتصادی بود.که جهت رتبه بندی محلات از تکنیک تایپسیس استفاده شد.
معرفی روش تحلیل شبکه : ساعتی در سال ۱۹۸۰، روش گسترش یافته ای تحت عنوان فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) را ارئه نمود. در واقع، اوANP را به عنوان تعمیمی از AHP ارائه کرد. در دنیای واقعی، نمی توان بسیاری از مسائل تصمیم گیری چندمعیاره را به دلیل وابستگی های درونی و بیرونی و روابط و تعاملات میان عناصر خوشه ها در سطوح تصمیم گیری، به صورت ساختار سلسله مراتبی در نظر گرفت. بنابراینANP با چارچوب جامع و فراگیر می تواند تمامی تعاملات و روابط میان سطوح تصمیم گیری را که تشکیل یک ساختار شبکه ای می دهد در نظر بگیرد. در سال های اخیر، روش ANP به صورت مشروح و مبسوطی در بحث تصمیم گیری های چند منظوره و برای حل مسائل پیچیده تصمیم گیری مطرح شده است. رویکرد بازخوردیANP، ساختار سلسله مراتبی را با ساختار شبکه ای جایگزین کرده است چرا که ساختار سلسله مراتبی با روابط خطی بالا به پایین نمی تواند در مورد سیستم های پیچیده مناسب باشد. در روش ANP، جای گزینه ها و معیارها می تواند عوض شود یعنی گزینه ها نیز می توانند به عنوان معیارها مطرح گردند. تفاوت ساختاری ANP و AHP به شرح شکل زیر می باشد:
شکل شماره(۱)- تفاوت ساختاری ANP و AHP
شکل (۲) ساختار یک شبکه ANP را نشان می دهد. خوشه ها معرف سطوح تصمیم گیری اند و خطوط مستقیم یا کمان ها تعاملات میان سطوح تصمیم گیری را نشان می دهند. جهت کمان ها وابستگی را مشخص می کند و حلقه ها نیز وابستگی درونی عناصر هر خوشه را نشان می دهند(اسفندیار:۱۳۹۰)
شکل شماره(۲)- ساختار شبکه ای ANP
قلمرو مکانی پژوهش:
مساحت منطقه ۱۵ بالغ بر ۶ هکتار است که حدود ۵.۵ درصد مساحت شهر تهران می باشد. ضمناً مساحت حریم استحفاظی شهر تهران در ارتباط با شهرداری منطقه ۱۵ بالغ بر ۱۶۵۰۰ هکتار (۶.۱۴درصد مساحت کل حریم استحفاظی شهر تهران) است. این منطقه از شمال به پادگان قصر فيروزه، ۴۵ متري آهنگ، خيابان خاوران و شوش شرقي و از غرب به خيابان فدائيان اسلام و از جنوب به خيابان دولت آباد، كوه بي‌بي شهربانو و كارخانه سيمان و از شرق به كوه هاي شرقي تهران و حد شرقي اراضي افسريه منتهي مي شود. بخشي از محدوده منطقه نيز در حريم شهر واقع است. جمعیت آن، براساس آمار سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۹۵ حدود ۶۵۹۴۶۸ هزار نفر و ۲۰۹۱۴۱ هزار خانوار است. شهرداري منطقه ۱۵ محدوده ی خدماتي خود را ميان ۷ ناحيه تقسيم كرده است كه محدوده ۶ ناحيه خدمات شهري در داخل محدوده مصوب طرح جامع شهر تهران و محدوده ی ۱ ناحيه (ناحيه خاورشهر) خارج از اين محدوده و داخل محدوده ی حريم استحفاظي شهر و به صورت منفصل از منطقه قرار دارد. علاوه بر تقسيمات ناحيه‌اي، شهرداري منطقه ۱۵ بر حسب آشنايي با محلات و اوضاع جمعيتي ساکنين و در راستاي تشکيل انجمن هاي شوراياري به ۲۰ محله تقسيم شده است (برگرفته از سایت شهرداری، ۱۳۹۵)
نقشه جغرافیایی منطقه ۱۵
مدل مفهومی تحقیق
یافتههای تحقیق
برای استخراج مدل پایداری اقتصادی ، بر اساس تحقیقاتی که محقق انجام داد به این نتیجه رسید که تامین مسکن ،شرایط واحدهای تجاری و مسکونی و ودر دسترس بودن سرویس های پایه شهری مورد تاکید از لجاظ پایداری اقتصادی در محلات قرار گرفته است .از سویی پایداری و خودکفایی اقتصاد محلی و شرایط درآمدی و پس انداز اقتصادخانوارها به عنوان مولفه های فردی به حساب می آید . برخی تحقیقات شاخص های کیفیت مسکن و سطح دسترسی به زیر ساخت های شهری را در حالی که جزیی از مولفه های محیطی می دانند در ارتباط تنگاتنگ با مولفه های اقتصادی معرفی کرده اند. زیرا پیش بینی برای توان اقتصادی فردی به حساب می آیند.
بنابراین برای طراحی مدل پایداری اقتصادی سه معیار اصلی شرایط اقتصادی فعالان اقتصادی ، اقتصاد بنگاه های محله و ارزش اقتصادی بنگاه ها ارزیابی گردید. سازه پایداری اقتصادی توسط سه مولفه با اهمیت وضعیت اقتصادی فعالان اقتصادی برای نمایش شرایط اقتصادی خانوارها ،اقتصاد بنگاههای محله برای نمایش پایداری و پویایی اقتصاد بنگاه های محله ،و ارزش اقتصادی بنگاه ها برا ی نمایش ارزشمندی بنگاه های کسب و کار محله مورد سنجش قرار گرفته است.
برای تعیین شاخصها ۳ مولفه (زیر ساخت اقتصادی، امکانات اقتصادی، فعالیت اقتصادی) و ۳ معیار (اقتصاد فردی، اقتصاد بنگاههای محلی، ارزش اقتصادی بنگاه،) از نظر چند تن از کارشناسان و صاحبنظران استفاده شد. وقتی شاخصها مورد تأیید قرار گرفت طی پرسشنامه از خبرگان خواسته شد که بر اساس طیف ۱ تا ۵ لیکرت ( ۱=اهمیت خیلی کم، ۲= اهمیت کم، ۳= اهمیت متوسط، ۴= اهمیت زیاد، ۵= اهمیت خیلی زیاد) به هر شاخص امتیاز دهند. میانگین امتیازات بالاتر از ۳ شد بنابراین تمامی شاخص ها مورد تایید خبرگان است.
بعد از شناسایی و تأیید عوامل و تعیین روابط درونی بین آنها، جهت تعیین اهمیت و وزن آنها از روش تحلیل فرایند شبکه ای ANP استفاده شد. بعد از تکمیل ماتریسهای مقایسات زوجی، نرخ ناسازگاری هر کدام محاسبه شد که همگی کمتر از ۰.۱ بود که نشان از ثبات و سازگار بودن ماتریسها دارد.
نتیجه مقایسات زوجی ۳معیار اصلی از میانگین نظرات خبرگان نرخ ناسازگاری این مقایسه زوجی برابر با ۰.۰۰۴ میباشد و چون کمتر از ۰.۱ است نشان از سازگاری قابل قبول این مقایسه زوجی دارد. این مقایسه در جدول شماره یک قابل مشاهده است.
جدول شماره (۱)- مقایسه زوجی معیارهای اصلی (نرخ ناسازگاری: ۰.۰۰۴)
| EI | EA | FE |
EI زیرساخت اقتصادی | ۱ | ۰.۰۸۹۹ | ۰.۰۸۰۹ |
EAفعالیت اقتصادی | ۱.۱۱۲ | ۱ | ۰.۸۹۴ |
FEامکانات اقتصادی | ۱.۲۳۶ | ۱.۰۱۶ | ۱ |
مقایسه زوجی معیارها با فرض ثابت ماندن زیر ساخت اقتصادی (نرخ ناسازگاری: ۰.۰۱)، مقایسه زوجی معیارها با فرض ثابت ماندن فعالیت اقتصادی (نرخ ناسازگاری: ۰.۰۰۹)، مقایسه زوجی معیارها با فرض ثابت ماندن امکانات اقتصادی (نرخ ناسازگاری: ۰.۰۰۹)،
یافتهها حاکی از آن است که در بین شاخصهای اقتصادی، توان پرداخت هزینه‌های زندگی با وزن ۰.۱۵۴ رتبه اول، میزان پس انداز ماهیانه با وزن ۰.۱۵۳ رتبه دوم و استطاعت تأمین مسکن با وزن ۰.۱۳۱ رتبه سوم را در بین شاخصهای پایداری اقتصادی کسب کرده است. در جدول زیر اوزان نهایی شاخص اقتصادی مشاهده می‌شود.
جدول شماره (۲)- اوزان نهایی شاخصهای اقتصادی
نام شاخص | کد | وزن حاصل از سوپر ماتریس | وزن نرمال | رتبه |
استطاعت تامین مسکن | AH | ۰.۰۰۹۹ | ۰.۰۳۱ | ۳ |
توان پرداخت هزینه های زندگی | CL | ۰.۰۱۱۷ | ۰.۱۵۴ | ۱ |
میزان پس انداز ماهیانه | MS | ۰.۰۱۱۶ | ۰.۱۵۳ | ۲ |
پویایی اقتصاد محله | DNE | ۰.۰۰۸۸ | ۰.۱۱۶ | ۵ |
پایداری اقتصاد محله | SNE | ۰.۰۰۹۶ | ۰.۱۲۷ | ۴ |
جذابیت فعالان اقتصاد محله | ANEA | ۰.۰۰۶۹ | ۰.۰۹۱ | ۷ |
دسترسی به فضای عمومی | APS | ۰.۰۰۵۲ | ۰.۰۶۹ | ۸ |
دسترسی به سیستم حمل و نقل ارزان | APT | ۰.۰۰۸۴ | ۰.۱۱۰ | ۶ |
دسترسی به پارکینگ | PA | ۰.۰۰۳۸ | ۰.۰۵۰ | ۹ |
شکل شماره (۳)- وزن و رتبه شاخصهای اقتصادی
وسپس بعد از ارزیابی شاخص های اقتصادی و اجتماعی از طریق روشANPمحقق تصمیم گرفت که بر اساس پرسشنامه ها و نظرات خبرگان، محلات نیز رتبه بندی شود که از طریق روش تایپسیس است. اولین گام در روش تاپسیس تشکیل ماتریس تصمیم است. ماتریس تصمیم این روش یک ماتریس سطری ستونی است که شاخص ها (۹ شاخص اقتصادی) در ستون و گزینه ها (۲۰ محله تهران) در سطر قرار گرفت. این ماتریس تصمیم با استفاده از طیف لیکرت (خیلی ضعیف ،ضعیف،متوسط ،خوب و خیلی خوب) تکمیل شد.پس از آن نرمال سازی و وزن دار کردن ماتریس تصمیم انجام شد. و بعد تعیین ایده آل های مثبت و منفی ایده آل در این گام، برای هر معیار ایده آل های مثبت (A+) و منفی (A-) را تعیین شد.ایده آل مثبت برابر با بزرگترین درایه ستون معیار و ایده آل منفی برابر با کوچکترین درایه ستون معیار ماتریس وزن دار است. هر چقدر شاخص به معیار ایده آل مثبت نزدیکتر باشد رتبه بالاتری دارد و هر قدر به معیار ایده آل منفی نزدیکتر باشد رتبه کمتری دارد. بعد از طی فرایند روش تایپسیس نتیجه ذیل در خصوص رتبه بندی محلات به دست آمد:
با روش تایپسیس محلات منطقه ۱۵ رتبه بندی شد و در جدول شماره ۴ رتبه بندی محلات و در جدول شماره ۵ رتبه بندی نهایی محلات نشان داده شده است: یافتهها نشان داد که بر حسب معیارهای اقتصادی، ابوذر ناحیه ۲ رتبه اول را کسب کرده است، افسریه جنوبی ناحیه ۵ رتبه دوم و مشیریه ناحیه ۴ رتبه سوم را کسب کرده است.
جدول شماره (۳)- ماتریس نرمال وزندار تاپسیس
| C11-1 | C11-2 | C11-3 | C21-1 | C21-2 | C21-3 | C31-1 | C31-2 | C31-3 |
شوش ناحیه 1 | 0.021 | 0.028 | 0.027 | 0.009 | 0.019 | 0.014 | 0.015 | 0.020 | 0.004 |
مظاهری ناحیه 1 | 0.021 | 0.042 | 0.027 | 0.018 | 0.019 | 0.014 | 0.015 | 0.027 | 0.009 |
ولیعصر ناحیه 1 | 0.021 | 0.028 | 0.027 | 0.027 | 0.029 | 0.014 | 0.015 | 0.027 | 0.009 |
طیب ناحیه 1 | 0.032 | 0.042 | 0.041 | 0.027 | 0.029 | 0.014 | 0.015 | 0.027 | 0.004 |
مینابی ناحیه 1 | 0.021 | 0.028 | 0.027 | 0.018 | 0.019 | 0.014 | 0.010 | 0.020 | 0.004 |
مطهری ناحیه 1 | 0.021 | 0.028 | 0.027 | 0.018 | 0.029 | 0.021 | 0.010 | 0.020 | 0.009 |
ابوذر ناحیه 2 | 0.043 | 0.055 | 0.055 | 0.027 | 0.029 | 0.028 | 0.025 | 0.034 | 0.018 |
اتابک ناحیه 2 | 0.032 | 0.028 | 0.027 | 0.027 | 0.029 | 0.021 | 0.010 | 0.027 | 0.013 |
هاشم آباد ناحیه 2 | 0.021 | 0.028 | 0.027 | 0.018 | 0.019 | 0.021 | 0.020 | 0.027 | 0.009 |
کیانشهر شمالی ناحیه 3 | 0.032 | 0.042 | 0.041 | 0.027 | 0.029 | 0.021 | 0.015 | 0.027 | 0.009 |
کیانشهر جنوبی ناحیه 3 | 0.021 | 0.028 | 0.027 | 0.018 | 0.019 | 0.014 | 0.010 | 0.020 | 0.009 |
بروجردی ناحیه 3 | 0.032 | 0.042 | 0.041 | 0.027 | 0.029 | 0.021 | 0.015 | 0.027 | 0.018 |
مشیریه ناحیه 4 | 0.043 | 0.042 | 0.041 | 0.036 | 0.038 | 0.021 | 0.025 | 0.020 | 0.009 |
رضویه ناحیه 4 | 0.021 | 0.028 | 0.027 | 0.027 | 0.029 | 0.014 | 0.020 | 0.020 | 0.013 |
افسریه شمالی ناحیه 5 | 0.032 | 0.028 | 0.027 | 0.036 | 0.038 | 0.028 | 0.015 | 0.027 | 0.004 |
افسریه جنوبی ناحیه 5 | 0.032 | 0.042 | 0.041 | 0.045 | 0.048 | 0.035 | 0.015 | 0.027 | 0.004 |
مسعودیه ناحیه 6 | 0.021 | 0.028 | 0.041 | 0.036 | 0.038 | 0.028 | 0.015 | 0.027 | 0.009 |
والفجر ناحیه 6 | 0.021 | 0.028 | 0.027 | 0.018 | 0.019 | 0.014 | 0.015 | 0.020 | 0.013 |
مسگر آباد ناحیه 6 | 0.032 | 0.014 | 0.014 | 0.009 | 0.010 | 0.007 | 0.005 | 0.014 | 0.018 |
خاور شهر ناحیه 8 | 0.043 | 0.042 | 0.041 | 0.018 | 0.019 | 0.014 | 0.010 | 0.020 | 0.018 |
جدول شماره (۴)- رتبهبندی نهایی محلات
| فاصله تا ایده آل مثبت | فاصله تا ایده آل منفی | امتیاز نهایی | رتبه |
شوش ناحیه 1 | ۰.۰۷۱ | ۰.۰۲۶ | ۰.۲۶۷ | ۱۹ |
مظاهری ناحیه 1 | ۰.۰۶۰ | ۰.۰۳۸ | ۰.۳۹۰ | ۱۳ |
ولیعصر ناحیه 1 | ۰.۰۵۸ | ۰.۰۳۸ | ۰.۳۹۵ | ۱۲ |
طیب ناحیه 1 | ۰.۰۴۴ | ۰.۰۵۲ | ۰.۵۳۸ | ۷ |
مینابی ناحیه 1 | ۰.۰۶۸ | ۰.۰۲۶ | ۰.۲۷۸ | ۱۸ |
مطهری ناحیه 1 | ۰.۰۶۱ | ۰.۰۳۳ | ۰.۳۵۳ | ۱۵ |
ابوذر ناحیه 2 | ۰.۰۲۷ | ۰.۰۷۷ | ۰.۷۴۰ | ۱ |
اتابک ناحیه 2 | ۰.۰۵۳ | ۰.۰۴۱ | ۰.۴۳۶ | ۱۰ |
هاشم آباد ناحیه 2 | ۰.۰۶۲ | ۰.۰۳۴ | ۰.۳۵۵ | ۱۴ |
کیانشهر شمالی ناحیه 3 | ۰.۰۴۰ | ۰.۰۵۳ | ۰.۵۷۰ | ۵ |
کیانشهر جنوبی ناحیه 3 | ۰.۰۶۷ | ۰.۰۲۶ | ۰.۲۸۳ | ۱۷ |
بروجردی ناحیه 3 | ۰.۰۳۹ | ۰.۰۵۵ | ۰.۵۸۳ | ۴ |
مشیریه ناحیه 4 | ۰.۰۳۲ | ۰.۰۶۵ | ۰.۶۷۰ | ۳ |
رضویه ناحیه 4 | ۰.۰۵۸ | ۰.۰۳۸ | ۰.۳۹۸ | ۱۱ |
افسریه شمالی ناحیه 5 | ۰.۰۴۷۰ | ۰.۰۵۳ | ۰.۵۳۱ | ۸ |
افسریه جنوبی ناحیه 5 | ۰.۰۲۹ | ۰.۰۷۴ | ۰.۷۲۲ | ۲ |
مسعودیه ناحیه 6 | ۰.۰۴۳ | ۰.۰۵۷ | ۰.۵۷۰ | ۶ |
والفجر ناحیه 6 | ۰.۰۶۵ | ۰.۰۲۹ | ۰.۳۰۵ | ۱۶ |
مسگر آباد ناحیه 6 | ۰.۰۸۹ | ۰.۰۱۷ | ۰.۱۶۱ | ۲۰ |
خاور شهر ناحیه 8 | ۰.۰۵۳ | ۰.۰۴۹ | ۰.۴۸۳ | ۹ |
شکل شماره(۴)- رتبهبندی نهایی محلات با در نظر گرفتن معیارهای اقتصادی
بحث و نتیجهگیری تحلیلی
توسعه شهري پایدار بر این اصل استوار است که فضاي یک شهر، در درون محله شکل می گیرد و بر پایه آن تداوم پیدا می کند. توسعه پایدار کوچکترین پاره شهري، توسعه پایدار محله اي است. توسعه پایدار در مقیاس محله به معناي ارتقاي کیفیت زندگی در آن و شامل همه ویژگی ها و اجزاي زیست محیطی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادي بدون ایجاد مانعی براي نسل آینده است. ابعاد پایداری اقتصادی با توجه به اینکه توسعه اقتصادی عبارت است از فرایند رشد کل بر درآمد، اﻗﺘﺼﺎد ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﮕﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد؛ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ، ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮم در ﺻـﻮرﺗﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺻﻞ ﻣﻬﻢ ﺗﻮﺟـﻪﻛﻨﻨـﺪ. ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاريﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎﻳﺪ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻮازن و انسجام اﻗﺘﺼﺎدي در محلات ﻣﻨـﺎﻃﻖ تهران ﺑﻪ وﺟﻮد آید، ﺗﺎ ﺑـﺎ رﺷـﺪ و ﺗﻮﺳـﻌﺔ اﻗﺘﺼـﺎدي ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ مدیریت شهری ﺑﺘﻮاند اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺗﻮﺳﻌﺔ اﻗﺘﺼـﺎدي محلات را ﺑﺮﻃﺮف کند. پایداري محلات و توسعه محله اي درصدد است تا با دستیابی به اهداف توسعه پایدار در مقیاس اجتماعات محله اي و اجزاي سازنده محیط شهري، نتایج توسعه پایدار را به صورت ملموس و قابل ارزشیابی درآورد. یافته ها و نتایج به دست آمده از تحلیل داده ها، در ادامه به اختصار بیان شده است.
در خصوص شاخص های پایداری اقتصادی ،شاخص استطاعت تامین مسکن (ساکنین محله ابوذر بالاترین رتبه و ساکنین محله شوش پایین ترین رتبه )،شاخص توان هزینه های زندگی (محله ابوذر بالاترین رتبه ،محله مسگرآباد پایین ترین رتبه)،شاخص میزان پس انداز ماهیانه (محله ابوذر بالاترین رتبه،محله شوش پایین ترین رتبه)شاخص پویایی اقتصاد محله (محله افسریه جنوبی بالاترین رتبه ،محله شوش پایین ترین رتبه)شاخص پایداری اقتصاد محله (محله افسریه جنوبی بالاترین رتبه ،محله مسگرآباد پایین ترین رتبه)،شاخص جذابیت فعالان اقتصادی(افسریه جنوبی بالاترین رتیه ، مسگرآباد پایین ترین رتبه)شاخص دسترسی به فضای عمومی (مشیریه بالاترین رتبه ،مسگرآباد پایین ترین رتبه)شاخص دسترسی به حمل و نقل ارزان (محله ابوذر بالاترین رتیه،محله مسگرآباد پایین ترین رتبه)
یافته ها حاکی از آن است که در بین شاخص های اقتصادی، توان پرداخت هزینه های زندگی با وزن ۰.۱۵۴رتبه اول، میزان پس انداز ماهیانه با وزن ۰.۱۵۳ رتبه دوم و استطاعت تأمین مسکن با وزن ۰.۱۳۱ رتبه سوم را در بین شاخص های پایداری اقتصادی کسب کرده است. با روش تایپسیس محلات منطقه ۱۵ رتبه بندی شد و یافته ها نشان داد که بر حسب معیارهای اقتصادی، ابوذر ناحیه ۲ رتبه اول را کسب کرده است، افسریه جنوبی ناحیه ۵ رتبه دوم و مشیریه ناحیه ۴ رتبه سوم را کسب کرده است
از لحاظ پایداری اقتصادی پس از بررسی ها و تحقیقات صورت گرفته محلات ابوذر با رتبه ۰.۷۴، افسریه جنوبی با رتبه ۰.۷۲ و مشریه با رتبه ۰.۶۷ به ترتیب بالاترین رتبه ها را در بین محلات منطقه ۱۵ از لحاظ اقتصادی کسب کردندو محلات مسگرآباد با رتبه ۰.۱۶،شوش با رتبه ۰.۲۶،مینابی با رتبه ۰.۲۷ به ترتیب پایین ترین رتبه از لحاظ اقتصادی در بین محلات هستند.
محله ابوذر به علت موقعیت جغرافیایی و امکانات ورزشی و فرهنگی و همچنین زیر ساخت مناسب شهری و دسترسی مناسب به وسایل حمل و نقل عمومی ارزان جذب سرمایه گذاری بالا داشته است . محله افسریه جنوبی از لحاظ پایداری اقتصادی در موقعیت خوبی قرار دارد و بیست متری افسریه موقعیت تجاری مناسبی دارد و جذب سرمایه گذاری بالا داشته است . در محله مشیریه پارک آبی در بوستان آزادگان سال ۸۸ ساخته شد . اما به دلیل عدم نگهداشت مناسب در حال حاضر غیر فعال می باشد و متروکه شده است . سازمان ورزش شهرداری با مشارکت بخش خصوصی می تواند رونق اقتصادی به این محله و محلات همجوار بدهد همچنین احداث فروشگاههای بزرگ زنجیره ای نیاز شهروندان می باشد. محله مسگرآباد با توجه به اینکه در انتهایی ترین نقطه ناحیه ۶ قرار گرفته و به نوعی جزو حریم منطقه ۱۵ می باشد . ساکنان محله از ابتدایی ترین امکانات محروم هستند در آنجا ساکنین بیشتر به پرورش دام پرداخته اند . با توجه به اینکه دام های اهلی در آن محله زیاد هست . و همچنین زمین باز نیز با وسعت زیاد وجود دارد . شهرداری با مشارکت صنعت گردشگری می تواند آن محله را تبدیل به یک تفرجگاه نماید و همچنین مکان مناسب بهداشتی جهت پرورش دام فراهم نماید تا به رونق اقتصاد محله کمک شود.
متناسب با نتایج این پژوهش و مصاحبه با مدیران شهرداری میتوان پیشنهادهایی در این خصوص ارائه داد:
1-با توجه به اینکه شاخص توان پرداخت هزینه‌های زندگی با رتبه 0.154 و میزان پس انداز ماهیانه با رتبه 153/0 مهمترین تاثیر در پایداری اقتصادی محلات دارد پیشنهاد می گردد که شهرداری با حمایت دولت اقدام به ساخت بنگاههای کوچک تولیدی جهت راه‌اندازی تولیدی‌های کسب‌و‌کار نماید که این امر سبب پایداری و پویایی اقتصاد محلات و ارتقا میزان درآمد خانوارها و توان پرداخت هزینه های زندگی می شود.
2-با توجه به اینکه محله مسگرآباد با رتبه 161/0پایین ترین رتبه از لحاظ پایداری اقتصادی در بین محلات دارد. این محله در حومه منطقه قرار گرفته و قبلا ده مسگرآباد بوده است و دارای فضای سبز زیادی می باشد پیشنهاد می‌گردد شهرداری با مشارکت صنعت گردشگری آن را تبدیل به یک تفرجگاه نماید و همچنین زیرساخت مناسب بهداشتی جهت پرورش دام فراهم نماید تا به رونق اقتصاد محله کمک شود.
3-شاخص استطاعت تامین مسکن با رتبه 131/0 میزان تاثیرگذاری مهمی در پایداری‌اقتصادی محلات دارد. پیشنهاد می‌گردد. در محلات اتابک، شوش، هاشم آباد زمینهای بایری وجود دارد که شهرداری می تواند با جذب سرمایه گذار و حمایت از آن با ارائه بسته های تشویقی ( عدم دریافت هزینه مجوز پروانه ساخت ، ارائه وام های کم بهره ) اقدام به ساخت واحدهای کوچک نماید و با قیمت مناسب در اختیار افراد نیازمند قرار دهد.
4-تامین اعتبار کافی از سوی دولت جهت نوسازی و تجمیع پلاک‌های فرسوده در محلات کم برخوردار سبب به وجود آمدن یک هدف اقتصادی در سطح ملی و سبب رونق ساختمان سازی می شود. بنابراین با بهره‌وری از سرمایه بخش خصوصی و اراضی شهروندان، سبب ایجاد اشتغال در جهت رفع بیکاری و کسب درآمد می شود.
5-جهت بهسازی و بازسازی بافت فرسوده باید در سطح وسیعی اراضی را آزاد کرده و به خدمات، تأسیسات، تجهیزات و معابر بر اساس استاندارها اختصاص دهند، زیرا در صورت عدم هزینه باز این محلات تبدیل به محلات پرتراکم که فقط ساختمان نو دارند خواهند شد.
6-جهت بهسازی و بازسازی بافت فرسوده باید در سطح وسیعی اراضی را آزاد کرده و به خدمات، تأسیسات، تجهیزات و معابر بر اساس استاندارها اختصاص دهند، زیرا در صورت عدم هزینه باز این محلات تبدیل به محلات پرتراکم که فقط ساختمان نو دارند خواهند شد.
7-در محلات کم برخوردار منطقه سازمان نوسازی شهرداری تهران با تعریف پروژه های خدماتی و اقتصادی از طریق تعامل با ساکنان، برنامه ریزی جهت اجرای پروژه های پیشگام و پروژه های مسکن امید، احداث پاتوق های محلی، ایجاد فضای کسب و کار ، پارکینگ طبقاتی، کلانتری، فضای سبز با هدف الگوسازی و ارتقاء کیفیت محیطی و زندگی برای اراضی رها شده و پروژه های نیمه تمام واقع در محدوده بافت های فرسوده منطقه 15 تدوین نماید.
8-با ایجاد رونق اقتصادی و راه اندازی تولیدی های کسب و کار سبب پایداری و پویایی اقتصاد محلات و ارتقا میزان درآمد خانوارها و توان پرداخت هزینه های زندگی می شود.
9-مشارکت شهروندان در اجرای طرح های شهرداری در سطح محلات بر اساس تحقیق صورت گرفته بالا می باشد بنابراین پیشنهاد می گردد قبل از اجرای هر طرح و پروژه ای از نظرات شهروندان جهت اثربخشی پروژه و جذب اعتماد استفاده گردد.
10-فراهم ساختن زیر ساخت های اقتصادی و حمایت از کسب و کارهای خانگی
11-رونق دادن به راسته لوسترفروشی ها در محله اتابک و ایجاد رونق اقتصادی با زیبایی بصری، ترمیم سنگ فرش ها ،رنگ آمیزی یکسان تابلوهای سردرب مغازه ها با مشارکت صاحبان ملک ها ،پارکینگ های طبقاتی
12-آماده سازی زیر ساخت مناسب جهت ایجاد بنگاههای کوچک تولیدی در زمین های بایر بافت فرسوده و اشتغال زایی برای ساکنین
۱3-شکل گیری برنامه های مشارکتی و شراکتی میان سازمان های شهری و فعالان اقتصادی زمینه ساز افزایش اعتماد برون گروهی و همبستگی درون گروهی است. بنابراین استفاده هر چه بیشتر از ظرفیت ها و سرمایه های پنهان اجتماعی محلات ضمانتی است برای پایداری اقتصادی محله موثر خواهد بود.
۱4-ایجاد پاتوق محله با کاربری اقتصادی ، فرهنگی مهارتی با استفاده از پتاسیل و توانمندی ساکنین در محلات کم برخوردار به اسم پاتوق محله پویا
۱5-ایجاد تفرجگاه و موقعیت گردشگری و همچنین زیر ساخت مناسب جهت پرورش دام های اهلی در محله مسگرآباد جهت رونق اقتصادی
۱6-مشارکت سازمان ورزش و وزارت ورزش در راه اندازی پارک آبی آزادگان در محله مشیریه جهت ارتقا روحیه و رونق اقتصادی
منابع
- زبردست, اسفندیار. 1390. 'کاربرد فرآیند تحلیل شبکه ای در برنامه ریزی شهری و منطقه ای با اشتفاده از تحلیل شبکه ', نشریه هنرهای زیبا معماری و شهرسازی, دوره 2، شماره 41،: 90.
- بریم نژاد, ولی ؛ صدر الاشراقی، مهریار(1384). مدلبندی پایداری در منابع آب با استفاده از تکنیکهای تصمیمگیری چندمعیاره، علوم کشاورزی، 11، ص89.
- برزگر، صادق ؛ بخشی، امیر؛ حیدری، محمدتقی(۱۳۹۷) تبيين پايداري اجتماعي ـ اقتصادي در شهرهاي كوچك با رويكرد توسعه پايدار (نمونه: شهرهاي كوچك شمال ايران) فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و ششم، شماره نودوهفت، بهار ۱۳۹۸
- بهشتی، محمدباقر( 1382) توسعه اقتصادی ایران (انتشارات دانشگاه تبریز).
- توسلی، غلام عباس( 1374) نظریههای جامعه‌شناسی (انتشارات سمت: تهران).
- خاکپور، براتعلی و همکاران (1388) نقش سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار محله ای. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه¬ای، شماره دوازدهم، بهار و تابستان
- خورشیدی، رضا، روزا کرمپور( 1397)'تعامل بین سبک زندگی پایدار و توسعه پایدار خانواده‌های روستایی ', فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 18.
- سرایی, محمدحسین؛لطفی, صدیقه ؛ابراهیمی, سمیه(۱۳۸۹) ارزيابي و سنجش سطح پايداري توسعة محلات شهر بابلسر؛ مجله پژوهش و برنامه ريزي شهري، سال اول، شماره دوم، پاييز 1389
- سیرکی, گارینه کشیشیان.( 1398) . 'آثار سیاست دولت بر توسعه اقتصادی ترکیه و ادغام آن در اقتصاد جهانی (سال‌های 2017-1990) ', فصلنامه سیاست جهانی: 128
- شفیعا، سعید.( 1395). ﺑﺮرﺳﯽ راﺑﻄﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺤﻠﻪ ﺑﺮرﺳﯽ: ﻓﻌﺎﻻن اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺤﻠﻪ ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﺷﻤﯿﺮان نو.
- شهبازی، نجف علی و همکاران( 1390) 'بررسی عوامل اقتصادی مؤثر بر امنیت اجتماعی ', فصلنامه نظام اجتماعی، 12: 143. ﺷﻬﺮي کلان‌شهر ﻣﺸﻬﺪ ', ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ, 24: 54.
- شیخ الاسلامی، علیرضا و همکاران (1388). ارزیابی پایدار شهر شیراز، فصلنامه جغرافیایی چشم انداز، دوره 1، شماره 2، ص 19.
- شیرخانی, محمد علی, و نسیم واسعی. 1390. 'سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصادی بررسی مقایسه ای ایران و کره جنوبی ', فصلنامه سیاست ومجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی, 2: 232.
- صادقی، رسول، نسیبه زنجری.( 1396) 'الگوی فضایی نابرابری توسعه در مناطق ۲۲ گانه کلان‌شهر تهران ',مجله رفاه اجتماعی ،دوره 17 ش. 66
- ظهیری، هوشنگ، محمود جمعه پور.( 1394) ' ارزيابی نقش طرح ارتقاء کیفی میدان بهارستان تهران در توسعه پايدار شهری ', مجله مدیریت شهری، 41: ۲۸.
- عزیزی, محمدمهدی. 1385. 'محله مسکونی پایدار مطالعه موردی نارمک', نشریه هنرهای زیبا, 27: 38.
- عطوفی, غلامرضا, و حمیدرضا جاویدان. 1395. 'اهمیت و جایگاه امنیت اقتصادی در توسعه پایدار اقتصادی ', پژوهش ملل دوره اول, 6.
- كميته برنامه ريزي و صنايع تبديلي و تكميلي و توسـعه روسـتايي (1382 ،( گـزارش محوري توسعه روستايي، تدوين برنامه چهارم، تهران: وزارت جهاد كشاورزي، معاونت صنايع تبديلي و تكميلي و توسعه روستايي)
- مفیدی، سید مجید و مضطرزاده، حامد 1393. تدوین معیارهای ساختارهای محلات شهری پایدار، فصلنامه علمی -پژوهشی مرکز پژوهشی هنر معماری و شهرسازی: 70.
- موسایی، میثم.( 1388. )'رابطه توسعه اجتماعی و توسعه اقتصادی ', راهبرد یاس، 20.
- Boling,Vindson(2001). 'Towards the Good Life', of Happiness Studies, 2: 55.
- Cero(2002). 'Social solidarities: theories,' Bakingham: Open University Press.
- Condon(2014). 'seven rules for sust ainable communit ies', washingt on: island press.
- Conway, G.R. (1987) ‘The properties of agroecosystems’, Agricultural Systems, 24, pp. 95–117.
- Doren, Artin (2015), How can we make globalization work for sustainable development, Afrique PALOP: Developpement et mondialisation seminaire- Universite Libre de Bruxelles 1-2 mars
- Dos,pramanic(2007) ' Bureaucratic Structure and Bureaucratic Performance in Less Developed countries',, Journal of Public Economic 75.
- Choguill, C, L. (2016). Developing sustainable neigh bourhoods, Habitat International, 32: 41-48
- Holmberg, J. and Sandbrook, R. (1992) ‘Sustainable development: what is to be done?’, in Holmberg, J. (ed.) Policies for a Small Planet, Earthscan, London, pp. 19–38.
- Loala A. (2005). Corporatesocial Responsibility and social sustainability, A role for local government, Simon fraser university: 19
- Power, anne.(2004)Sustainable Communities and Sustainable Development. London: Sustainable Development Commission'.
[1] - استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی ُدانشکده علوم انسانی ،گرمسار سمنانُ (نویسنده مسدول) H.zahiri@iau-garmsar.ac.ir
[2] - استاد تمام گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران ُدانشکده علوم انسانیُ دانشگاه تهران
[3] - دانشجوی دکتری جامعه شناسی( توسعه و اقتصاد) گروه جامعه شناسی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران مرکز
