معرفی و بررسی نسخه‌ی خطی دیوان درکی قمی با تکیه بر قالب‌های شعری
محورهای موضوعی : تحلیل متون نظم
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.
کلید واژه: دیوان, درکی قمی, قالب شعری, مضمون.,
چکیده مقاله :
یکی از شاعران سبک هندی و از مسافران کاروان هند در قرن یازدهم هجری، «ملامحمد امین درکی قمی» است. تذکره نویسان وی را شاعری کثیرالشعر معرفی کرده و اشعارش را بین بیست تا سی هزار بیت تخمین زده اند. نسخه ای خطی از دیوان این شاعر به شمارۀ 5146 در کتابخانه ی ملی ملک نگهداری می شود. این پژوهش که به شیوه ی توصیفی- تحلیلی و پس از تصحیح دیوان شاعر انجام شده است به معرفی و بررسی نسخه ی مذکور اختصاص دارد. نتایج پژوهش نشان می دهد که این نسخه از دیوان درکی قمی، حدود 6300 بیت از اشعار شاعر مشتمل بر قصیده، قطعه، غزل، مثنوی، ترجیع بند و ترکیب بند را در بر دارد. درکی، مدح بزرگان و مناقب دینی را در قالب قصیده، ماده تاریخ ها را در قالب قطعه، مضامین عاشقانه را در قالب غزل و ساقی نامه ی خود را در قالب ترجیع بند سروده است. وی شاعری نازک خیال و مضمون آفرین با زبانی روان و معتدل است. تکرار قافیه و التزام در آوردن ردیف، از ویژگی های بارز اشعار ملا درکی قمی است.
One of the poets belonging to the Indian School of Persian poetry in the 17th and 18th centuries is Molla Mohammad Amin Darki-ye qomi. Biographers have reported on him as a poet with lots of verses including some 20 to 30 thousand couplets. A manuscript copy of his Divan is kept with Malek National Library, registered under No. 5146. The present study, as a descriptive-analytical research, was conducted following a correction of the poet's Divan and dealt with introducing and reviewing the said-above manuscript. The findings indicate that the manuscript in question included some 6300 couplets of Darki-ye qomi's Divan in such poetic forms as Qasideh(ode), Qet'eh(fragment), Ghazal(sonnet), Masnavi(couplet-poem), Tarji'band and Tarkibband(refrain). Darki has versified admirations of great figures and religious personalities into Qasidehs, chronograms into Qet'ehs, lyric themes into Ghazals, and Saghinameh into Tarji'bands. He was a creative poet in terms of imagination and theme generation with a moderate and fluent style. A typical characteristic of Darki-ye qomi's poems is the repetition of rhymes and a high probability of employing radifs.
1. آذر بیگدلی، لطفعلی‌بیگ بن آقاخان شاملو. (1340). آتشکدۀ آذر. ج3. با تصحیح حسن سادات ناصری. تهران: امیرکبیر
2. آقابزرگ تهرانی. (1403ق.). الذریعه الی تصانیف الشیعه. ج9. بیروت: دارالاضواء
3. اوحدی حسینی دقّاقی بلیانی اصفهانی،تقی‌الدین محمد.(1389). عرفات العاشقین و عرصات‌العارفین. ج 3 7. تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری و آمنه فخر احمد. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
4. ایمان، رحم علیخان. (1386)، منتخب‌الطایف. ج1. تصحیح مهدی علیزاده. تهران: طهوری
5. خیام‌پور، عبدالرسول. (1368). فرهنگ سخنوران. ج1. تهران: طلایه
6. درایتی، مصطفی. (1391). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران(فنخا). ج 15 و 7. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة ملّی جمهوری اسلامی ایران
7. درکی قمی، محمد امین. (بی‌تا). دیوان. نسخه‌ی خطی شماره‌ی 5146. تهران: کتابخانه‌ی ملی ملک 8. شاملو، ولی قلی بن داود. (1374). قصص الخاقانی. تصحیح سید حسن سادات ناصری. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
9. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1371). شاعر آینه‌ها؛ بررسی سبک هندی و شعر بیدل. تهران: آگاه
10. شمیسا، سیروس. (1382). سبک‌شناسی شعر. تهران: فردوس
11. صدیق حسن‌خان بهادر، محمد صدیق. (1386). تذکره‌ی شمع انجمن. تصحیح محمد کاظم کهدویی. یزد: انتشارات دانشگاه یزد
12. صفا، ذبیح‌الله. (1371). تاریخ ادبیات در ایران. ج 5. تهران: فردوس
13. ضیایی، مهرداد.(1380). «میر محمد مؤمن استرآبادی». دانشنامه‌ی ادب فارسی. ج 4. به سرپرستی حسن انوشه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
14. عاشقی عظیم‌آبادی، حسینقلی خان.(1391). تذکره‌ی نشتر عشق. ج1 الف. تصحیح سید کمال حاج سیدجوادی. تهران: میراث مکتوب
15. عاطفی، افشین. (1381). بزرگان کاشان. قم: انتشارات افق فردا و مرسل
16. عظیمی‌پور، نسیم. (1392). «درکی قمی». دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در شبه قاره. ج3. به سرپرستی علی مؤذنی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی
17. غلامرضایی، محمد. (1391). سبک‌شناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو. تهران: جامی
18. قهرمان، محمد. (1378). صیادان معنی. تهران: امیرکبیر
19. کیانی، ملک‌شاه حسینی. (1386). تذکره‌ی خیرالبیان. ج 2. تصحیح عبدالعلی اویسی، رساله‌ی دکتری، دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه اصفهان
20. گلچین معانی، احمد. (1368). تذکره‌ی پیمانه. تهران: انتشارات کتابخانه‌ی سنایی
21. گلچین معانی، احمد. (1369). کاروان هند. ج1. مشهد: آستان قدس رضوی
22. مجاهدی، محمدعلی. (1370). تذکره‌ی سخنوران قم. قم: انتشارات هجرت
23. محجوب، محمدجعفر. (1339). «ساقی‌نامه- مغنی‌نامه». مجله‌ی سخن. سال 11. صص 69-79
24. محمودی، مریم. (1389). «مفاخره در شعر رودکی». مجله‌ی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا، سال 1، شماره‌ی 2، صص122- 113
25. معصومی، بهرام.(1380). «والهی قمی». دانشنامه‌ی ادب فارسی. ج 5. به سرپرستی حسن انوشه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
26. میرصادقی، میمنت. (1373). واژه‌نامه‌ی هنر شاعری: فرهنگ تفصیلی اصلاحات فن شعر و سبک‌ها و مکتب‌های آن. تهران: کتاب مهناز
27. نصرآبادی، محمدطاهر.(1379). تذکره‌ی نصرآبادی. ج 1. به کوشش احمد مدقّق یزدی. یزد: انتشارات دانشگاه یزد
28. نفیسی، سعید.(1363). تاریخ نظم و نثر. ج 1. تهران: فروغی
29. واله داغستانی، علیقلی بن محمد علی.(1384). تذکره‌ی ریاض الشعراء. ج 1 و 4. تصحیح محسن ناجی نصرآبادی. تهران: اساطیر
30. هاشمی سندیلوی، احمد علی خان. (1371). تذکره‌ی مخزن الغرایب. ج2. به اهتمام محمدباقر. لاهور: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان
