معرفی و بررسی نسخه‌ی خطی دیوان درکی قمی با تکیه بر قالب‌های شعری
الموضوعات :
محمد رضا معصومی
1
(گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.)
الکلمات المفتاحية: دیوان, درکی قمی, قالب شعری, مضمون.,
ملخص المقالة :
یکی از شاعران سبک هندی و از مسافران کاروان هند در قرن یازدهم هجری، «ملامحمد امین درکی قمی» است. تذکره نویسان وی را شاعری کثیرالشعر معرفی کرده و اشعارش را بین بیست تا سی هزار بیت تخمین زده اند. نسخه ای خطی از دیوان این شاعر به شمارۀ 5146 در کتابخانه ی ملی ملک نگهداری می شود. این پژوهش که به شیوه ی توصیفی- تحلیلی و پس از تصحیح دیوان شاعر انجام شده است به معرفی و بررسی نسخه ی مذکور اختصاص دارد. نتایج پژوهش نشان می دهد که این نسخه از دیوان درکی قمی، حدود 6300 بیت از اشعار شاعر مشتمل بر قصیده، قطعه، غزل، مثنوی، ترجیع بند و ترکیب بند را در بر دارد. درکی، مدح بزرگان و مناقب دینی را در قالب قصیده، ماده تاریخ ها را در قالب قطعه، مضامین عاشقانه را در قالب غزل و ساقی نامه ی خود را در قالب ترجیع بند سروده است. وی شاعری نازک خیال و مضمون آفرین با زبانی روان و معتدل است. تکرار قافیه و التزام در آوردن ردیف، از ویژگی های بارز اشعار ملا درکی قمی است.
1. آذر بیگدلی، لطفعلی‌بیگ بن آقاخان شاملو. (1340). آتشکدۀ آذر. ج3. با تصحیح حسن سادات ناصری. تهران: امیرکبیر
2. آقابزرگ تهرانی. (1403ق.). الذریعه الی تصانیف الشیعه. ج9. بیروت: دارالاضواء
3. اوحدی حسینی دقّاقی بلیانی اصفهانی،تقی‌الدین محمد.(1389). عرفات العاشقین و عرصات‌العارفین. ج 3 7. تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری و آمنه فخر احمد. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
4. ایمان، رحم علیخان. (1386)، منتخب‌الطایف. ج1. تصحیح مهدی علیزاده. تهران: طهوری
5. خیام‌پور، عبدالرسول. (1368). فرهنگ سخنوران. ج1. تهران: طلایه
6. درایتی، مصطفی. (1391). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران(فنخا). ج 15 و 7. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة ملّی جمهوری اسلامی ایران
7. درکی قمی، محمد امین. (بی‌تا). دیوان. نسخه‌ی خطی شماره‌ی 5146. تهران: کتابخانه‌ی ملی ملک 8. شاملو، ولی قلی بن داود. (1374). قصص الخاقانی. تصحیح سید حسن سادات ناصری. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
9. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1371). شاعر آینه‌ها؛ بررسی سبک هندی و شعر بیدل. تهران: آگاه
10. شمیسا، سیروس. (1382). سبک‌شناسی شعر. تهران: فردوس
11. صدیق حسن‌خان بهادر، محمد صدیق. (1386). تذکره‌ی شمع انجمن. تصحیح محمد کاظم کهدویی. یزد: انتشارات دانشگاه یزد
12. صفا، ذبیح‌الله. (1371). تاریخ ادبیات در ایران. ج 5. تهران: فردوس
13. ضیایی، مهرداد.(1380). «میر محمد مؤمن استرآبادی». دانشنامه‌ی ادب فارسی. ج 4. به سرپرستی حسن انوشه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
14. عاشقی عظیم‌آبادی، حسینقلی خان.(1391). تذکره‌ی نشتر عشق. ج1 الف. تصحیح سید کمال حاج سیدجوادی. تهران: میراث مکتوب
15. عاطفی، افشین. (1381). بزرگان کاشان. قم: انتشارات افق فردا و مرسل
16. عظیمی‌پور، نسیم. (1392). «درکی قمی». دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در شبه قاره. ج3. به سرپرستی علی مؤذنی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی
17. غلامرضایی، محمد. (1391). سبک‌شناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو. تهران: جامی
18. قهرمان، محمد. (1378). صیادان معنی. تهران: امیرکبیر
19. کیانی، ملک‌شاه حسینی. (1386). تذکره‌ی خیرالبیان. ج 2. تصحیح عبدالعلی اویسی، رساله‌ی دکتری، دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه اصفهان
20. گلچین معانی، احمد. (1368). تذکره‌ی پیمانه. تهران: انتشارات کتابخانه‌ی سنایی
21. گلچین معانی، احمد. (1369). کاروان هند. ج1. مشهد: آستان قدس رضوی
22. مجاهدی، محمدعلی. (1370). تذکره‌ی سخنوران قم. قم: انتشارات هجرت
23. محجوب، محمدجعفر. (1339). «ساقی‌نامه- مغنی‌نامه». مجله‌ی سخن. سال 11. صص 69-79
24. محمودی، مریم. (1389). «مفاخره در شعر رودکی». مجله‌ی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا، سال 1، شماره‌ی 2، صص122- 113
25. معصومی، بهرام.(1380). «والهی قمی». دانشنامه‌ی ادب فارسی. ج 5. به سرپرستی حسن انوشه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
26. میرصادقی، میمنت. (1373). واژه‌نامه‌ی هنر شاعری: فرهنگ تفصیلی اصلاحات فن شعر و سبک‌ها و مکتب‌های آن. تهران: کتاب مهناز
27. نصرآبادی، محمدطاهر.(1379). تذکره‌ی نصرآبادی. ج 1. به کوشش احمد مدقّق یزدی. یزد: انتشارات دانشگاه یزد
28. نفیسی، سعید.(1363). تاریخ نظم و نثر. ج 1. تهران: فروغی
29. واله داغستانی، علیقلی بن محمد علی.(1384). تذکره‌ی ریاض الشعراء. ج 1 و 4. تصحیح محسن ناجی نصرآبادی. تهران: اساطیر
30. هاشمی سندیلوی، احمد علی خان. (1371). تذکره‌ی مخزن الغرایب. ج2. به اهتمام محمدباقر. لاهور: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان
