تأثیر میزان شوری آب آبیاری و عوامل تولید بر عملکرد محصول سیب زمینی در شهرستان بهار-همدان
محورهای موضوعی : اقتصاد محیط زیستمعین صادقی 1 , سید محسن سیدان 2
1 - دانشکده اقتصاد
2 - استادیار پژوهشی
کلید واژه: تابع عملکرد, عوامل تولید, نمونه گیری تصادفی ,
چکیده مقاله :
افزایش تولیدات کشاورزی به دلیل رشد سریع جمعیت و به تبع آن افزایش نیاز آبی در دهه هاي اخير سبب برداشت بيرويه و افت سطح آب زيرزميني در دشت همدان، بهار شده است. این موضوع منجر به افت ممتد سطح آب زيرزميني در این دشت شده و سبب شده تا در زمره دشت هاي بحراني استان قرار گيرد. این پدیده علاوه بر خسارت به منابع آب های زیر زمینی موجب شوری آب شده است. هدف این تحقیق بررسی اثر شوری آب زیر زمینی بر عملکرد محصول سیب زمینی است. به‌منظور بررسی تأثیر شوری آب بر عملکرد سیب زمینی، تابع عملکرد این محصول برآورد شده است. به روش نمونه برداری تصادفی داده های مورد استفاده از 119 مزرعه در سال زراعی 97-1396 گردآوری شدند و میزان شوری آب چاههای مزارع در دو مرحله در آزمایشگاه اندازه گیری شد. بر اساس معیار ها و آزمونهای انجام گرفته تابع تولید به فرم تابع درجه دوم به منظور برآورد روابط میان متغیر ها انتخاب گردید. نتايج این پژوهش بیانگر این موضوع است که با افزایش یک واحد در میزان شوری آب، مقدار تولید سیب زمینی 860 کیلوگرم کاهش مییابد. بهرهوری نهایی آب، بذر و کود شیمیایی به ترتیب 2/0، 23 و 14- بود، بر این اساس میتوان گفت که کشاورزان سیبزمینی کار دشت همدان، بهار از نهاده آب به میزان بهینه، از بذر کمتر از حد بهینه و از کود شیمیایی بیش از حد بهینه مصرف میکنند.
Increasing agricultural production due to rapid population growth and consequently increasing water demand in recent decades has led to uncontrolled withdrawal and drop in groundwater levels in Hamadan-Bahar plain. This has led to a sustained drop in groundwater level in the plain and it has caused it to be among the critical plains of the province. This phenomenon has caused water salinity in addition to damage to groundwater resources. The purpose of this study was to investigate the effect of groundwater salinity on potato yield. In order to investigate the effect of water salinity on potato yield, the yield function of this crop has been estimated. By random sampling method, data used from 119 farms were collected in the 2018-19 crop year and the amount of water salinity has been measured in two steps in the laboratory. Based on the criteria and the test, the production function was selected in the form of a quadratic function for estimating the relationships between variables. The results of this study indicate that with an increase of one unit in the amount of water salinity, the production of this product has decreased by 860 kg. The final productivity of water, seeds and chemical fertilizers are 0.2, 23 and -14, respectively, so, it can be said that potato farmers in Hamedan-Bahar plain use optimum amount of water, seed less than optimum amount and chemical fertilizer more than optimum amount.
اخوان، سمیرا؛ بلالي، حمید؛ و رضايي، يوسف (1392). بررسي آثار اقتصادي، اجتماعي و محيط زيستي پايين رفتن سفره آب زيرزميني و اثرات آن بر سرمايه¬گذاري و توليد بخش خصوصي. مطالعه موردي دشت همدان - بهار. همايش بحران مديريت منابع آب زيرزميني كشور.
آبیار، نور محمد و کیانی، علیرضا (1386). بررسی اقتصادی کاربرد آب شور در مزارع گندمکاری استان گلستان. ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران. مشهد.
باغانی، جواد؛ علیزاده، امین؛ انصاری، حسین و عزیزی، مهدی (1394). اثر کیفیت آب و مدیریت کاربرد آب شور در سیستم آبیاری قطر های بر عملکرد و کارآیی مصرف آب در خربزه دیررس. فصلنامه آب و خاک. 29(3)،560 -568.
جلیلی، خلیل؛ مرادی، حمید رضا و حداد بزرگ، امید (1395). تحلیل بیلان آب زیرزمینی مبتنی بر دیدگاه کشاورزی پایدار در دشت اسلام آباد. مهندسی آبیاری و آب ایران. 6(25)،110-127.
حاجي رحيمي،محمود و عبدل قوزلوجه، عبداله (1391). تحليل بهره وري نهاده آب و محاسبه ارزش اقتصادي آب آبياري در توليد محصول سيب زميني در دشت بهار. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه كردستان.
حسين زاده فیروزی، جواد؛ سلامي، حبیب اله و صدر سید کاظم (1386). برآورد ارزش اقتصادي آب در توليد محصولات زراعي با استفاده از توابع توليد انعطاف¬پذير ( مطالعه موردي: دشت مراغه - بناب)، دانش كشاورزي، 17(2)، 1-14.
خاقاني، رقیه ؛ محمودي، شهلا؛ پذيرا، ابراهیم و مسيح آبادي. محمد حسن (1391). بررسي تغييرات شوري خاك و تأثير آن بر عملكرد محصولات عمده زراعي در دشت قزوين. توليد گياهان . توليد گياهان زراعي در شرايط تنش هاي محيطي. 4(3)،28-37.
سازمان تحقیقات منابع آب .1379. گزارش تحلیل- پژوهشی. سایت https://www.wri.ac.ir
سازمان جهاد کشاورزی استان همدان.1398. سالنامه آماری. معاونت آمار اطلاعات.
شیرانی، پ (1364). نظریه نمونه گیری. تهران. مرکزنشر دانشگاهی.
عبادی، ع ؛ فتحی، د ؛ حاجیان شهری، م و کریم پور، س (1387). اثرات تنش شوری بر پارامترهای جوانه زنی بذر در 3 رقم گوجه فرنگی،اولین کنگره ملی فناوری تولید و فرآوری گوجه فرنگی،مشهد.
فرهنگيان كاشاني، ساسان و منعم، رضا (1389). بررسي اثر تنش شوري بر خصوصيات جوانه زني بذر ده ژنوتيپ گلراعي(Hypericum perforatum L) پژوهشهاي به زراعي (تنش هاي محيطي در علوم گياهي). 2(1)؛75-81.
فیضی، محمد؛ فرخنده، عباس؛ مصطفی زاده فرد، بهروز و موسوی، سید فرهاد (1389). اثر کیفیت آب آبیاری بر عملکرد و برخی اجزای عملکرد گرمک به روش آبیاری قطره ای. پژوهش آب در کشاورزی (علوم خاک و آب). 24(2), 145-153.
ﮔﺠﺮﺍﺗﯽ، ﺩامودار. 1387. ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺳﻨﺠﯽ(جلد دوم)، ﺗﺮﺟﻤﻪ دکتر ﺣﻤﻴﺪ ﺍﺑﺮﻳﺸﻤﯽ. تهران. ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ.صص422.
محمدزاده، احمد رضا (1390). تأثیر شوری آب و کمیت ژنوتیپ های خربزه تجاری، مجموعه مقالات. همایش ملی تولید خربزه.
وارسته.م؛ ارسلان بد. م. ر (1394). اندازه گيري و تحليل بهره وري توليد كنندگان سيب زميني شهرستان اصفهان. پايان نامه كارشناسي ارشد. دانشگاه اروميه. دانشكده كشاورزي.
Dadarwal, Basant & Kakralya, B & Bagdi, Devi Lal & Sharma, M. & Pinki, Dadarwal & Buraniya, Sumitra & Dabariya, Sohan Lal. (2018). Investigate the effect of salt stress on yield and yield attributes of wheat. 2094-2096.
Kim, Hakkwan, Hanseok Jeong, Jihye Jeon, and Seungjong Bae. 2016. "Effects of Irrigation with Saline Water on Crop Growth and Yield in Greenhouse Cultivation" Water 8, no. 4: 127.
Lacerda, C. F. Ferreira, J. F. S. Liu, X. and D. L. Suarez. 2016. Evapotranspiration as a
criterion to estimate nitrogen requirement of maize under salt stress. Journal of Agronomy
and Crop Science. 202 (2016): 192-202.
Tedeschi A., Lavini A., Riccardi M., Pulvento C. and d’Andria R. 2011. Melon crops (Cucumis melo L., cv.Tendral) grown in a Mediterranean environment under saline-sodic conditions: Part I. Yield and quality.Agricultural Water Management, Volume 98, Issue 9, July 2011, Pages 1329-1338.
Wang.2012.Efects of Irrigation Water Quality and Drip Tape Arrangement on Soil Salinity, soil Moisture Distribution, and cotton Yield (Gossypium hirsutum L.) Under Mulched Drip Irrigation in Xinjiang, China. Journal of Integrative Agriculture. Vol 11:502-511.
Xin, H. Peiling, Y. Shumei, R. Yankai L. Guangyu, J. and L. Lianhao. 2016. Quantitative
response of oil sunflower yield to evapotranspiration and soil salinity with saline water
irrigation. Journal of Agriculture and Biology Engineering. 9(2): 63-73.
پژوهش و فناوری محیط زیست، 1401 7(11)، 27-35
| |||
تأثیر میزان شوری آب و عوامل تولید بر عملکرد محصول سیبزمینی در همدان، دشت بهار |
|
|
1- استادیار پژوهشی بخش تحقیقات اقتصادي، اجتماعی وترویج کشاورزي، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش وترویج کشاورزي، همدان، ایران 2- دانشجوی دکترای اقتصادکشاورزی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران |
چکیده |
افزایش تولیدات کشاورزی به دلیل رشد سریع جمعیت و به تبع آن افزایش نیاز آبی در دهههاي اخير سبب برداشت بيرويه و افت سطح آب زيرزميني در دشت همدان، بهار شده است. این موضوع منجر به افت ممتد سطح آب زيرزميني در این دشت شده و سبب شده تا در زمره دشتهاي بحراني استان قرار گيرد. این پدیده علاوه بر خسارت به منابع آبهای زیرزمینی موجب شوری آب شده است. هدف این تحقیق بررسی اثر شوری آب زیرزمینی بر عملکرد محصول سیبزمینی است. به‌منظور بررسی تأثیر شوری آب بر عملکرد سیبزمینی، تابع عملکرد این محصول برآورد شده است. به روش نمونه برداری تصادفی داده های مورد استفاده از 119 مزرعه در سال زراعی 97-1396 گردآوری شدند و میزان شوری آب چاههای مزارع در دو مرحله در آزمایشگاه اندازهگیری شد. بر اساس معیارها و آزمونهای انجام گرفته تابع تولید به فرم تابع درجه دوم به منظور برآورد روابط میان متغیرها انتخاب گردید. نتايج این پژوهش بیانگر این موضوع است که با افزایش یک واحد در میزان شوری آب، مقدار تولید سیب زمینی 860 کیلوگرم کاهش مییابد. بهرهوری نهایی آب، بذر و کود شیمیایی به ترتیب 2/0، 23 و 14- بود، بر این اساس میتوان گفت که کشاورزان سیبزمینی کار دشت همدان، بهار از نهاده آب به میزان بهینه، از بذر کمتر از حد بهینه و از کود شیمیایی بیش از حد بهینه مصرف میکنند. |
كليد واژه‌ها: شوری، عملکرد سیبز مینی، آب، تابع درجه دوم. |
[1] *پست الکترونیکی نویسنده مسئول: sadeghionyx@gmail.com
Journal of Environmental Research and Technology, 7(11)2022. 27-35
|
The effect of water salinity and production factors on potato crop yield in Hamedan, Bahar plain Seyed Mohsen Seyedan 11, Moein Sadeghi 2*
1- Department of Economic, Social and Agricultural Extension Research, Agricultural Research and Training Center and Natural Resources, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Hamedan, Iran. 2- PhD student in Agricultural Economics, Faculty of Economics, Azad University, Tehran Central Branch, Tehran, Iran |
Abstract Increasing agricultural production due to rapid population growth and consequently increasing water demand in recent decades has led to uncontrolled withdrawal and drop in groundwater levels in Hamadan-Bahar plain. This has led to a sustained drop in groundwater level in the plain and it has caused it to be among the critical plains of the province. This phenomenon has caused water salinity in addition to damage to groundwater resources. The purpose of this study was to investigate the effect of groundwater salinity on potato yield. In order to investigate the effect of water salinity on potato yield, the yield function of this crop has been estimated. By random sampling method, data used from 119 farms were collected in the 2018-19 crop year and the amount of water salinity has been measured in two steps in the laboratory. Based on the criteria and the test, the production function was selected in the form of a quadratic function for estimating the relationships between variables. The results of this study indicate that with an increase of one unit in the amount of water salinity, the production of this product has decreased by 860 kg. The final productivity of water, seeds and chemical fertilizers are 0.2, 23 and -14, respectively, so, it can be said that potato farmers in Hamedan-Bahar plain use optimum amount of water, seed less than optimum amount and chemical fertilizer more than optimum amount. |
Keywords: Salinity, potato yield, Water, Quadratic function |
|
[1] * Corresponding author E-mail address: sadeghionyx@gmail.com
مقدمه
در اين آزمايش، افزايش شوري آب اثر يكساني بر عملكرد و درصد قند خربزه‌هاي مذكور نداشت. در آزمايش ديگري، تيمار شوري غلظت سديم را در همه ژنوتيپ هاي خربزه افزايش داد و يكي از مهم‌ترين علل كاهش رشد در ژنوتيپ هاي مختلف خربزه تجمع يون سديم بيشتر از حد مسموميت در اندامهاي گياه بود. (محمد زاده، 1389). باغانی و همکاران (1394) اثر سطوح شوری آب آبیاری و زمان شروع آبیاری با آب شور و لب شور بر خصوصیات کمی خربزه دیررس مورد بررسی قرار داده‌اند، بالاترین عملکرد کل و عملکرد اقتصادی و کارآیی مصرف آب آبیاری از تیمار شاهد به‌دست آمد که تفاوت آنها با تیمارهای آب شور و لب شور معنیدار بود. در ضمن تفاوت بین عملکردهای تیمارهای شور و لب شور معنیدار نبودند. آبیاری با آب شیرین در اوایل دوره رشد باعث افزایش محصول نشده بلکه، باعث وارد شدن تنش بیشتر به گیاه میشود. خاقانی و همکاران (1391) به منظور بررسي تأثير تغييرات كاربري اراضي بر افزايش شوري خاك و اثر تنشهاي شوري بر عملكرد محصولات زراعي مهم، مطالعهاي در دشت قزوين با طرح آماري بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام داد. نتایج این مطالعه نشان داد که شوري خاك در اراضي مورد مطالعه در اثر تغيير كيفيت آب آبیاری و افت سطح ايستابي منابع آبهاي زيرزميني به شدت افزايش يافته به‌طوركلي، تأثير شوري بر عملكرد محصولات گندم، جو، يونجه، سيب زميني و گوجه فرنگي به ترتیب به میزان 22، 20، 40، 50 و 27 درصد محاسبه شده است. آبیار و کیانی (1386) برای بررسی تأثیر شوری آب و خاک زراعی و میزان مصرف نهادهها بر تغییرات عملکرد گندم در مزارع گندمکاری شمال استان گلستان با رهیافت تابع تولید پژوهشی را انجام داده است. نتايج آزمايش نشان داد با افزايش تنش شوري به‌طور معنيدار از سرعت، و درصد تجمع جوانه‌زني، طول ريشه چه و ساقه چه، شاخص بنيه، وزن تر گياهچه و نسبت طول ساقه چه به ريشه چه كاسته شد ( 0/01≥P ). همچنين اثر متقابل رقم و میزان شوری در درصد تجمعي جوانه زني و نسبت ریشهچه به ساقهچه معنیدار شد ( 0/05≥P ) (عبادی و همکاران، 1387). دادروال1 و همکاران (2018) به‌منظور بررسی اثر تنش شوری بر عملکرد و ویژگی‌های عملکرد گندم در ارقام گندم حساس و متحمل به شوری (0، 4 و 8 دسی زیمنس بر متر) انجام شد. نتایج نشان داد که کاهش معنیداری در تعداد سنبله در بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی در بوته، شاخص برداشت و وزن آزمایش مشاهده شد. کاهش عملکرد و ویژگی های عملکرد پارامترهای مؤثر بر اثر تنش شوری در رقم حساس به شوری بیشتر بود. بر اساس یافتههای تحقیق، رقم مقاوم به شوری بیشترین متحمل به نمک را مشاهده کرد. هاکوان2 و همکاران (2016) به بررسی واکنش کاهو و کلم به سطح شوری آب آبیاری در کشت گلخانه ای پرداختند. در این تحقیق مشخص شد که برای کاهو و کلم میزان شوری که منجر به شروع کاهش عملکرد میشود به ترتیب 9/0 و 5/1 دسی زیمنس بر متر است. در آزمايشي كه توسط تدشي3 و همكاران (2011)، در يك مزرعه در دشت رودخانه ولترونو (جنوب ايتاليا( انجام شد، اثرات شوري سديمي آب را بر عملكرد كمي و كيفي خربزه بررسي كردند. نتايج نشان داد كه كاهش عملكرد، ناشي ازكوچكتر شدن ميوه ها از اندازه صادراتي بود و شوري مقدار مواد جامد محلول4 را تحت تاثير قرار هدف از این تحقیق برآورد رابطه شوری و میزان عملکرد محصول سیبزمینی است که در این رابطه دو سؤال مطرح شده است. اول اینکه آیا رابطه معنیداری میان میزان شوری آب و عملکرد محصول سیب زمینی وجود دارد؟ و دومین سؤال اینکه با افزایش شوری آب بهرهوری محصول سیبزمینی چگونه تحت تأثیر قرار میگیرد؟ اين اطلاعات ميتواند مبناي دقيقي براي تحقيقات و تصميمات مديريتي در زمينه بهرهبرداري از زمينهاي خشك و شور در منطقه مورد مطالعه را فراهم آورد.
مواد و روش‌ها
این پژوهش در دشت همدان، بهار در استان همدان انجام شده است. حوزه آبریز دشت همدان، بهار موسوم به سیمینه‌رود با وسعت 246300 هكتار از زيرحوضه هاي مهم رودخانه قره چاي و درياچه نمك است. از اين ميزان 102900 هكتار دشت و بقيه شامل ارتفاعات حاشيه مي باشد. از كل مساحت اين دشت 63481 هكتار آن معادل 7/61 درصد به كشت محــصولات آبي و 3/38 درصد به كشت ديم اختصاص دارد. عمده محصول این دشت سیب زمینی است که تقریباً 57 درصد (36 هزار هکتار) سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده است (سازمان جهاد کشاورزی همدان،1398). این تحقیق در سال زراعی 97-1396 به روش پیمایشی انجام شده و دادههای مورد استفاده از طريق آمار ميداني از بهرهبرداران كشاورزان منطقه گردآوري شده است. جامعه آماري در اين رابطه كليه كشاورزان توليد كننده سيبزميني است. با استفاده از رابطه 1 و از روش نمونه بردار تصادفي5 تعداد نمونه مشخص شده است (شیرانی،1364).
(1) |
|
در رابطه 1: n تعداد نمونه مورد نياز، N تعداد اعضاء جامعه (كشاورزان سیبزمینیکار)، t آماره t استيودنت، S واريانس نمونه اوليه، d خطاي مورد نظر در برآورد است. براي اين منظور ابتدا تعداد 30 پرسشنامه انتخاب و واريانس عملکرد، 29/0 محاسبه شد. بنابراين براساس رابطه 1 تعداد 119 نفر نمونه انتخاب شد (رابطه2).
(2) |
| |||
(3) |
|
متغيرهاي مورد استفاده در اين مدل در جدول 1 ارائه شده است. متغير وابسته نشان دهنده عملكرد سيبزميني و متغيرهاي مستقل شامل ميزان آب مصرفي، نيروي كار، شوری آب، بذر، كود شيميايي و سموم شيميايي است.
جدول 1. متغيرهاي مورد استفاده در تابع عملكرد سيبزميني
علائم |
| واحد اندازه گیری | متغير |
Y |
| كيلوگرم | عملكرد محصول |
W |
| لیتر | ميزان آب مصرفي |
L |
| روز- نفر | نيروي كار |
S |
| کیلوگرم | بذر |
Fe |
| کیلوگرم | كود شيميايي |
Po |
| لیتر | سموم شيميايي |
EC |
| دسي زيمنس بر متر | شوری آب |
اساساً اشكال مختلف تابع توليد در واقع فناوري توليد و نحوه تركيب نهادههاي مختلف را مشخص ميكند (حسين زاده و همکاران، 1386). اختلاف موجود در شرايط توليد و مديريت كشاورزان موجب ميشود كه نهادههاي توليد به شيوه هاي گوناگون با هم تركيب شوند. بنابراين، نياز به توابعي است كه اين اختلافات را بهتر نشان دهد. براي انتخاب فرم برتر، كه به مناسبترين شكل روابط توليدي مورد بررسي را نشان دهد، بايد از معيارهاي ديگري نيز بهره گرفت. گجراتی (1387) بیان داشت که تعداد پارامترهاي كمتر، سادگي تفسير، سادگي محاسباتي، خوبي برازش، قدرت تعميمدهي و پيشبيني از جمله معيارهاي ديگري هستند كه در تعيين الگوي اقتصاد سنجي براي كارهاي تجربي مفيد هستند. در این تحقیق براي انتخاب فرم برتر دو نوع تابع توليد كاب داگلاس6 و ترانسنتدنتال7 براي بيان رابطه بين عوامل توليد و مقدار عملکرد سيبزميني انتخاب و با استفاده از دادههاي جمعآوري شده برآورد شده است گجراتی (1387). فرم تابع ترانسنتدنتال (متعالی) و فرم تابع کاب داگلاس به ترتیب در رابطه های 5 و 6 نشان داده شده است. تابع متعالی؛ شکل تغییر یافتهای از تابع کاب – داگلاس است که کلیه ویژگی‌های تابع تولید نئوکلاسیکها را تأمین میکند. از خصوصیات این تابع آن است که بازده نسبت به مقیاس در آن ثابت نیست، بلکه بستگی به مقدار مصرف نهادهها دارد. به علاوه این فرم سه ناحیه تولیدی نئوکلاسیکها را نشان میدهد. با توجه به این مجموعه ویژگیها، تابع ترانسندنتال را میتوان یکی از فرم های مناسب برای بیان روابط تولیدی بر اساس نظریه تولید نئوکلاسیکها دانست.
(5) |
| |||
(6) |
| |||
متغیر | ترانسندنتال (متعالی) | كاب – داگلاس |
cons | *9/32 | *89/3 |
LNfe | *1/8- | *05/0 |
LNs | *1/2 | 23/0 |
LNpo | 5/3 | *01/0 |
LNw | *03/2 | **02/0 |
LNEC | *7/14- | *01/0- |
Lnl | 03/5- | 06/0- |
Fe | *04/15- | - |
S | *003/2 | - |
PO | 1/1 | - |
W | *03/18 | - |
Ec | *1/102- | - |
L | 03/1 | - |
*و**و*** به ترتيب نمايانگر معني دار بودن در سطح 1، 5 و10 درصد است.
بر اساس نتايج ذكر شده بهترين فرم تابع عملکرد سيبزميني تابع ترانسندنتال (متعالی) است. تابع به دست آمده بعد از حذف متغيرهاي معنيدار نشده به صورت رابطه 7 تنظيم شده است.
(7) |
| |||
نهاده | بهره وري متوسط | ||
میانگین | حداکثر | حداقل | |
آب | 3/4 | 2/5 | 6/3 |
بذر | 7 | 13 | 2 |
كود شيميايي | 48 | 132 | 15 |
در جدول 3 مقدار بهرهوری متوسط عوامل تولید آب، بذر و کود شیمیایی نشان داده شده است. مقدار بهرهوری متوسط نهاده بذر برابر با 7 است، یعنی در مزارع مورد بررسی به‌طور متوسط به ازای استفاده از یک کیلوگرم بذر 7 کیلوگرم سیبزمینی تولید شده است. مقدار بهرهوری متوسط نهاده آب برابر با 3/4 است، یعنی در مزارع مورد بررسی بطور متوسط به ازای استفاده از یک مترمکعب آب 3/4 کیلوگرم سیبزمینی تولید شده است. مقدار بهرهوری متوسط نهاده کود شیمیایی برابر با 48 است، یعنی به‌طور متوسط به ازای استفاده از یک کیلوگرم کود شیمیایی 48 کیلوگرم سیبزمینی تولید شده است.
جدول4. نتایج كلی محاسبه بهره وري نهائی عوامل توليد محصول
نهاده | ارزش توليد نهايي | بهره وري نهائی (كيلوگرم) | ||
(ريال) | میانگین | حداکثر | حداقل | |
آب | 2400 | 2/0 | 5/0 | 1/0 |
بذر | 276000 | 23 | 36 | 7 |
كود شيميايي | 168000 | 14- | 18 | 22- |
شوری آب | 10320000- | 860- | 1100- | 525- |
جدول 4 نتایج بهرهوری نهایی و ارزش تولید نهایی عوامل تولید آب، بذر و کود شیمیایی و متغیر شوری آب را نشان میدهد. تأثیر نهایی شوری آب آبیاری بطور متوسط 860- است، که نشان میدهد با ثابت بودن سایر متغیرها، افزایش یک واحدی شوری آب از مقدار میانگین موجب کاهش عملکرد سیبزمینی به مقدار 860 کیلوگرم در هکتار میشود. منفي بودن ضريب هدايت الكتريكي در تابع عملکرد، بدین مفهوم است كه افزايش شوري آب چاه با توجه به دامنه دادههاي اين متغير (2070-250)، باعث كاهش عملكرد سیبزمینی ميشود. اثرات اقتصادی یا ارزش تولید نهایی شوری آب زراعی نیز منفی و برابر 10320- هزار ریال در هکتار است. اين شاخص نشان ميدهد كه با افزایش شوری آب به میزان يك ميليموس بر سانتيمتر تحت شرایط ثابت (با ثابت بودن مقادیر سایر متغیرها)، درآمد محصول به میزان 10320 هزار ریال در هر هکتار کاهش مییابد.
تأثير نهايي آب بر مقدار عملكرد سيبزميني برابر با 2/0كيلوگرم در هكتار است. با افزايش مصرف يك متر مكعب آب در هر هكتار (بيشتر از مقدار ميانگين آن در نمونه) و با ثابت بودن مقدار ساير متغيرها، بطور متوسط 200 گرم در هكتار بر عملكرد سيب زميني اضافه میشود.
بهرهوری نهایی بذر برابر با 23 است، این شاخص بدین مفهوم است که با افزايش مصرف يك كيلوگرم بذر در هر هكتار(بيشتر از مقدار ميانگين آن در نمونه مورد مطالعه) و با ثابت بودن مقادير ساير متغيرها، بطور متوسط 23 كيلوگرم در هكتار بر عملكرد سيب زميني افزوده ميشود.
مقدار بهرهوری نهایی کود شیمیایی برابر با 14- است، بدین مفهوم است که آخرین واحد این نهاده 14کیلوگرم از محصول کاسته است. ارزش توليد نهايي کود شیمیایی برابر با 168 هزار ريال در هكتار است، بدین ترتیب با مصرف هر کیلوگرم کود شیمیایی بطور متوسط 168 هزار ریال منافع ایجاد میکند. لذا در حالتی که این عدد از قیمت هر کیلوگرم کود شیمیایی بیشتر باشد برای کسب سود بیشتر باید از مقدار مصرف این نهاده کاسته شود.
بهرهوری نهایی آب، بذر و کود شیمیایی به ترتیب 2/0، 23 و 14- است، بر این اساس میتوان گفت که کشاورزان سیبزمینی کار دشت همدان – بهار از نهاده آب به میزان بهینه، از بذر کمتر از حد بهینه و از کود شیمیایی بیش از حد بهینه مصرف میکنند.
نتيجه‌گيري
به‌طور متوسط بهرهوری نهایی متغیر میزان شوری آب آبیاری 860- است. اين شاخص نشان ميدهد كه با افزایش شوری آب به میزان يك ميليموس بر سانتيمتر تحت شرایط ثابت (با ثابت بودن مقادیر سایر متغیرها)، درآمد سیبزمینی در هر هکتار به میزان 10320 هزار ریال کاهش مییابد. لذا تعدیل شوری آب آبیاری و متعاقب آن شوری خاک اراضی با روش ها و فنون مختلف تأثیر مثبتي در افزایش درآمد سیب زمینیکاران خواهد داشت. این نتایج با یافتههای وانگ، 2012 و خاقاني و همكاران، 1391 مطابقت دارد.
برمبناي متوسط عملكرد و قيمت محصول، ارزش توليد نهايي هر متر مكعب آب زراعي نيز مثبت و برابر با 2400 ريال در هكتار است. اين شاخص نشان ميدهد كه با افزايش مصرف آب به مقدار يك متر مكعب در هكتار و با فرض ثابت بودن ساير شرايط در هر هكتار بطور متوسط 2400 ريال بر درآمد مزارع سيب زميني افزوده خواهد شد. اين يافتهها مويد نتايج تحقيقات وارسته و ارسلان بد (1394) است. نتايج تحقيقات افراد مذكور نيز بيانگر تأثير مثبت و معني دار حجم آب زراعي بر عملكرد سيب زميني است.
برمبناي متوسط عملكرد و قيمت محصول ارزش توليد نهايي هر كيلوگرم بذر نيز مثبت و برابر با 276 هزار ريال در هكتار است. اين يافتهها مويد نتايج تحقيقات حاجي رحيمي، و عبدل قوزلوجه (1391) است. نتايج تحقيقات افراد مذكور نيز بيانگر تأثير مثبت و معني دار بذر بر عملكرد سيب زميني است.
منابع
اخوان، سمیرا؛ بلالي، حمید؛ و رضايي، يوسف (1392). بررسي آثار اقتصادي، اجتماعي و محيط زيستي پايين رفتن سفره آب زيرزميني و اثرات آن بر سرمايهگذاري و توليد بخش خصوصي. مطالعه موردي دشت همدان - بهار. همايش بحران مديريت منابع آب زيرزميني كشور.
آبیار، نور محمد و کیانی، علیرضا (1386). بررسی اقتصادی کاربرد آب شور در مزارع گندمکاری استان گلستان. ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران. مشهد.
باغانی، جواد؛ علیزاده، امین؛ انصاری، حسین و عزیزی، مهدی (1394). اثر کیفیت آب و مدیریت کاربرد آب شور در سیستم آبیاری قطر های بر عملکرد و کارآیی مصرف آب در خربزه دیررس. فصلنامه آب و خاک. 29(3)،560 -568.
جلیلی، خلیل؛ مرادی، حمید رضا و حداد بزرگ، امید (1395). تحلیل بیلان آب زیرزمینی مبتنی بر دیدگاه کشاورزی پایدار در دشت اسلام آباد. مهندسی آبیاری و آب ایران. 6(25)،110-127.
حاجي رحيمي،محمود و عبدل قوزلوجه، عبداله (1391). تحليل بهره وري نهاده آب و محاسبه ارزش اقتصادي آب آبياري در توليد محصول سيب زميني در دشت بهار. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه كردستان.
حسين زاده فیروزی، جواد؛ سلامي، حبیب اله و صدر سید کاظم (1386). برآورد ارزش اقتصادي آب در توليد محصولات زراعي با استفاده از توابع توليد انعطافپذير ( مطالعه موردي: دشت مراغه - بناب)، دانش كشاورزي، 17(2)، 1-14.
خاقاني، رقیه ؛ محمودي، شهلا؛ پذيرا، ابراهیم و مسيح آبادي. محمد حسن (1391). بررسي تغييرات شوري خاك و تأثير آن بر عملكرد محصولات عمده زراعي در دشت قزوين. توليد گياهان . توليد گياهان زراعي در شرايط تنش هاي محيطي. 4(3)،28-37.
سازمان تحقیقات منابع آب .1379. گزارش تحلیل- پژوهشی. سایت https://www.wri.ac.ir
سازمان جهاد کشاورزی استان همدان.1398. سالنامه آماری. معاونت آمار اطلاعات.
شیرانی، پ (1364). نظریه نمونه گیری. تهران. مرکزنشر دانشگاهی.
عبادی، ع ؛ فتحی، د ؛ حاجیان شهری، م و کریم پور، س (1387). اثرات تنش شوری بر پارامترهای جوانه زنی بذر در 3 رقم گوجه فرنگی،اولین کنگره ملی فناوری تولید و فرآوری گوجه فرنگی،مشهد.
فرهنگيان كاشاني، ساسان و منعم، رضا (1389). بررسي اثر تنش شوري بر خصوصيات جوانه زني بذر ده ژنوتيپ گلراعي(Hypericum perforatum L) پژوهشهاي به زراعي (تنش هاي محيطي در علوم گياهي). 2(1)؛75-81.
فیضی، محمد؛ فرخنده، عباس؛ مصطفی زاده فرد، بهروز و موسوی، سید فرهاد (1389). اثر کیفیت آب آبیاری بر عملکرد و برخی اجزای عملکرد گرمک به روش آبیاری قطره ای. پژوهش آب در کشاورزی (علوم خاک و آب). 24(2), 145-153.
ﮔﺠﺮﺍﺗﯽ، ﺩامودار. 1387. ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺳﻨﺠﯽ(جلد دوم)، ﺗﺮﺟﻤﻪ دکتر ﺣﻤﻴﺪ ﺍﺑﺮﻳﺸﻤﯽ. تهران. ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ.صص422.
محمدزاده، احمد رضا (1390). تأثیر شوری آب و کمیت ژنوتیپ های خربزه تجاری، مجموعه مقالات. همایش ملی تولید خربزه.
وارسته.م؛ ارسلان بد. م. ر (1394). اندازه گيري و تحليل بهره وري توليد كنندگان سيب زميني شهرستان اصفهان. پايان نامه كارشناسي ارشد. دانشگاه اروميه. دانشكده كشاورزي.
Dadarwal, Basant & Kakralya, B & Bagdi, Devi Lal & Sharma, M. & Pinki, Dadarwal & Buraniya, Sumitra & Dabariya, Sohan Lal. (2018). Investigate the effect of salt stress on yield and yield attributes of wheat. 2094-2096.
Kim, Hakkwan, Hanseok Jeong, Jihye Jeon, and Seungjong Bae. 2016. "Effects of Irrigation with Saline Water on Crop Growth and Yield in Greenhouse Cultivation" Water 8, no. 4: 127.
Lacerda, C. F. Ferreira, J. F. S. Liu, X. and D. L. Suarez. 2016. Evapotranspiration as a
criterion to estimate nitrogen requirement of maize under salt stress. Journal of Agronomy
and Crop Science. 202 (2016): 192-202.
Tedeschi A., Lavini A., Riccardi M., Pulvento C. and d’Andria R. 2011. Melon crops (Cucumis melo L., cv.Tendral) grown in a Mediterranean environment under saline-sodic conditions: Part I. Yield and quality.Agricultural Water Management, Volume 98, Issue 9, July 2011, Pages 1329-1338.
Wang.2012.Efects of Irrigation Water Quality and Drip Tape Arrangement on Soil Salinity, soil Moisture Distribution, and cotton Yield (Gossypium hirsutum L.) Under Mulched Drip Irrigation in Xinjiang, China. Journal of Integrative Agriculture. Vol 11:502-511.
Xin, H. Peiling, Y. Shumei, R. Yankai L. Guangyu, J. and L. Lianhao. 2016. Quantitative
response of oil sunflower yield to evapotranspiration and soil salinity with saline water
irrigation. Journal of Agriculture and Biology Engineering. 9(2): 63-73.
*
[1] . Dadrwa
[2] . Hakkwan
[3] . Tedeschi
[4] . TDS
[5] . Ratio Stratified Random Sampling
[6] . Cobb-Douglass Functional Form
[7] . Transendental Functional Form
[8] . White test
[9] . Durbin-Watson test
[10] . Ramsey RESET test
[11] . Jrque-Bera test
رایمگ
پیوندهای سایت
مراکز مرتبط
پشتیبانی
صفحات رسمی
حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات رایمگ است.
حق نشر © 1403-1396