عدم عمومیت دستیابی به مقام انسان کامل از دیدگاه ملاصدرا؛ دلایل و پیامدهای آن
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیهمریم احمدی 1 , سحر کاوندی 2 , محسن جاهد 3
1 - دانش¬آموختۀ دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
2 - دانشیار گروه فلسفه دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
3 - دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
انسان‌شناسي در نظام حكميِ صدرايي از جامعترين پژوهشهاي صورت گرفته در اين حوزه است. يكي از نمودهاي جامعيت اين بحث، پرداختن به ماهيت و جايگاه انسان كامل در نظام هستي، مصاديق و كاركردهاي دنيوي و اخروي آن است كه در پژوهشهاي متعددي بدان پرداخته شده است؛ اما آنچه كم‌وبيش در اين پژوهشها مغفول مانده، توجه به دلايل خاص‌بودن اين مقام و پيامدهاي حاصل از آن در اين نظام فكري است كه بنظر ميرسد پرداختن به آن موجب تعميق بيشتر مباحث انسان‌شناسانه در نظام حكمت متعاليه و فلسفة اسلامي خواهد شد. بر اين اساس مسئلة اصلي اين جستار، بررسي تحليليِ دلايل عدم عموميت اين مقام در آثار ملاصدرا است. در اين پژوهش، ضمن بررسي تحليليِ عوامل مؤثر در پديدآيي و استكمال آدمي بواسطة تباين و تفاضل نفوس در قالب كثرت پيشيني و پسيني، دلايل خاص‌بودن اين مقام براي معدودي از انسانها تبيين ميشود. نتيجه اينگونه است كه اصل مقام انسان كامل بواسطة دعوت انبياء، تكليف، تأديب و ... قابل دستيابي است، اما دستيابي به نهايت مراتب عالية اين مقام، براي همگان امكانپذير نيست كه اين امر خود موجب توجيه عقلانيتر كيفيت استكمال ارادي پيامبران(ص) و امامان معصوم(ع) خواهد بود.
One of the most comprehensive studies in the Sadrian philosophical system pertains to the field of anthropology. Moreover, one of the manifestations of the comprehensiveness of this discussion is dealing with the nature and place of the perfect Man in the order of being and its referents and worldly and other-worldly functions, which have been explored in several studies. However, what they have all neglected is the attention to the reasons of the specific nature of this station and its consequences in this school of philosophy. It seems that the attention to this point can grant more depth to anthropological discussions in the Transcendent Philosophy and Islamic philosophy. Accordingly, this study aims to provide an analytic account of the reason for the uniqueness of this station in Mullā Ṣadrā’s works. Here, while analyzing the factors affecting the emergence and perfection of human beings through difference of souls within the framework of apriori and aposteriori multiplicity, the authors explain the restriction of this station to quite a few people. The findings of this study indicate that the station of the perfect Man can be attained through the prophet’s invitation, obligation, courtesy, etc. Nevertheless, developing the highest levels of this station is not possible for all, which justifies the quality of the voluntary perfection of the Infallible Imāms (‘a) and the prophets (ṣ).
