تأثیر عوامل سیاسی بر مناسبات اقتصادی ایران در دهه اول انقلاب
محورهای موضوعی : پژوهش سیاست نظریعباس حاتمی 1 , حسین مسعودنیا 2 , داوود نجفی 3
1 - دانشگاه اصفهان
2 - دانشگاه اصفهان
3 - دانشگاه اصفهان
کلید واژه: عوامل سیاسی مناسبات اقتصادی پایگاه اجتماعی دولت بی‌ثباتی سیاسی انشقاق سیاسی,
چکیده مقاله :
تا دهه 1960 استدلال این بود که مقوله های اقتصادی، مقوله هایی صرفاً اقتصادی هستند، اما از دهه 1970 به این سو با شکل‌گیری مطالعات میان‌رشته‌ای، ادبیاتی پدید آمد که استدلال می‌کرد عوامل سیاسی بر مناسبات اقتصادی مؤثر عمل می‌کنند. این مقاله با تأسی از این ادبیات و با تمرکز بر دهه اول انقلاب، تلاش می‌کند نشان دهد چگونه پنج عامل سیاسی شامل انقلاب، جنگ، بی‌ثباتی‌های سیاسی، انشقاق سیاسی و در نهایت پایگاه اجتماعی دولت در دهه مزبور بر مناسبات اقتصادی مؤثر عمل نموده است. به همین منظور این مقاله نخست نشان می‌دهد که چگونه جنگ باعث کاهش درآمدهای نفتی دولت در این دهه شد. دوم مشخص می‌سازد که بی‌ثباتی ساخت سیاسی چگونه به کاهش سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این دوره انجامید. سوم با تأکید بر انشقاق سیاسی آشکار می‌سازد که چگونه این عامل موجد عدم اجماع اقتصادی شد. در نهایت مشخص می‌سازد که پایگاه اجتماعی دولت انقلابی از طریق چه سازوکارهایی به پیدایش سیاست‌های اقتصادی مردم‌گرایانه کمک کرد. تمامی این یافته‌ها نشان می‌دهد که مناسبات اقتصادی در دهه اول انقلاب تا چه میزان تحت تأثیر عوامل سیاسی قرار داشته‌اند و الزامات آن را بازتاب بخشیده‌اند.
By the 1960s, the argument was that economic phenomena were purely economic subjects. But since the 1970s, with the revival of interdisciplinary studies, a literature has emerged that argued political factors are effective on economic phenomena. Inspired by this literature and with the focus on the first decade of the Islamic Republic's political economy, this article attempts to indicate how the five political factors, including revolution, war, political instability, political fragmentations, and ultimately the social background of government have affected economic phenomena. To doing so, firstly, this article shows how the war reduced the government's oil revenues in the decade. Secondly, it explains how political instabilities led to a reduction in foreign investment in this period. Thirdly, by emphasizing political fragmentations, it reveals how this factor led to a lack of economic consensus among political elites. Finally, it becomes clear that how the social background of the revolutionary state helped to the emergence of populist economic policies in Iran that time. All these findings show how far were the economic phenomena influenced by political factors and reflected its requirements in the first decade of the revolution.
اسکاچپل، تدا (1389) دولت و انقلاب¬های اجتماعی، ترجمه مجید روئین¬تن، سروش، تهران.
باری، کلارک (1394) اقتصاد سیاسی تطبیقی، ترجمه عباس حاتمی، چاپ دوم، تهران، کویر.
بانک مرکزی ایران (1363) تحولات اقتصادی کشور بعد از انقلاب، تهران.
بانک مرکزی ایران (1373) بررسی تحولات اقتصادی کشور طی سال‌های 1361-1369، تهران.
بانک مرکزی ایران (1372-1376) گزارش سالانه تراز پرداخت¬های سال¬های 1372-1376 بانک مرکزی ایران، حساب‌های ملی ایران، طی سال¬های1353-1366 و 1367-1369.
بشیریه، حسین (1383) انقلاب و بسیج سیاسی، تهران، دانشگاه تهران.
بهداد، سهراب (1380) اقتصاد سیاسی برنامه¬ریزی اسلامی در ایران، در: کتاب ایران پس از انقلاب، تدوین هوشنگ امیراحمدی و منوچهر پروین، ترجمه علی مرشدی¬زاد، تهران، باز.
بهداد، سهراب و فرهاد نعمانی (1393) طبقه و کار در ایران، ترجمه محمود متحد، تهران، آگاه.
پسران، محمدهاشم (1374) برنامه¬ریزی و تثبیت اقتصاد کلان، مجله ایران نامه، شماره 5، صص 70-92.
تیلی، چارلز و رابرت گودین (1390) تحلیل سیاسی: با تکیه بر شرایط و زمینه¬ها، ترجمه رضا سیمبر، تهران، دانشگاه امام جعفرصادق(ع).
حاتمی، عباس (1385) الگوی آونگی و دولت در ایران، رساله دکتری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
----------- (1387) دولت و اقتصاد در ایران پس از انقلاب، فصلنامه سیاست، دوره 38، شماره 2، صص 89-118. ----------- (1389) سیکل تجاری سیاسی: استدلالات سیاسی برای بی‌ثباتی‌های اقتصادی، پژوهشنامه سیاست نظری، شماره7، صص 143-173.
----------- (1393) دولت در پیرامون و پیرامون در دولت، سندروهای درهم تنیدگی اقتصاد، سیاست و اجتماع در ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هفدهم، شماره اول، صص 7-36.
دژپسند، فرهاد و حمیدرضا رئوفی (1387) اقتصاد ایران در دوران جنگ، تهران، مرکز اسناد دفاع مقدس.
دلفروز، محمدتقی (1393) دولت و توسعه اقتصادی: اقتصاد سیاسی توسعه در ایران و دولت‌های توسعه¬گرا، تهران، آگاه.
ساندرز، دیوید (1390) الگوهای بی‌ثباتی سیاسی، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی. طالقانی، محمود (1361) اسلام و مالکیت، تهران، بی‌نام.
مؤمنی، فرشاد (1394) اقتصاد ایران در دوران دولت ملی، تهران، نهادگرا.
Alizadeh, Parvin (2000) The Economy of Iran: The Dilemma of an Islamic State, London. IB Tuatis.
Alnasravi, Abbas (1986) Economic Consequences of Iraq-Iran War, Third World Quarterly, vol 8, no 3. Pp869-895.
Althusser. L. (1977) For Marx. London. Verso.
Amirahmadi. H (1993) Revolution and Economic transition: the Iranian Exprience, state university of NewYork press, Albany Amuzegar. J. (1993) Iran s Economic under Islamic Republic. London. I.B.Tauris.
Baktiari. B. (1996) Parliamentary Politics in Revolutionary Iran: The Institutionalization of Factional Politics, Gainesville, FL: University Press of Florida.
Beblavi, H. (1990) The Rentier State in Arab World, in The Arab State. edited by Luciani, G, California. University of California Press.
Beblavi & Luciani. (1987) Rentier State.New York: CroomHelm Press.
Behdad. S. (1989) 'Winners and losers of the Iranian revolution, a study in income distribution', International Journal of Middle Eastern Studies, 21 (3), pp 327-358.
------------- (1994) production and employment in Iran: Involution and deindustrialization theses. In T. Covill (ed). The economy of Islamic iran: between state and Market. Louvain. Belgium. Peeters.
-------------- (1995) Post Revolutionary economic crisis, in Iran after revolution, edited by S. Rahnema & S. Behdad. London. I.B.Tauris.
--------------- (2000) From populism to economic liberalism: The Iranian predicament, in The economy of Iran, edited by Parvin Alizadeh. London. I. B. Tauris.
Behdad. S & Nomani. F. (2002) Workers, Peasants and Peddlers: A study of labor stratification in post-revolutionary Iran. International journal of Middle East Studies. Vol.34, No.4. pp 667-690.
Bussiere. M.& Mulder. Ch. (1999) Political instability and economic vulnerability. IMf working paper. W p/99/46 available at: www. imf. org.
Clawson, Patrick (1988) Islamic Iran's Economic Politics and Prospects, Middle East Journal, Vol. 42, No. 3, pp. 371-388.
Douglas. A & Hibbs. JR (1977). Political parties and Macroeconomic policy, The American political science Review, Vol. 1, No4.
Hakimian, Hassan (2007) Institutional change, policy challenges and Macroeconomic Performance: case study of Iran 1979-2005), paper for the World Bank’s Commission on Growth and Development, available at: www. world bank. org.
Haksoon, Kim (2010) Political Sability and foreign direct Investment, International Journal of Economics and Finance, Vol. 2, no 3.
Karshenas. M. & M H Pesaran, (1994). 'Exchange rate unification, the role of markets and planning in the Iranian economic reconstruction', in T Coville (ed), The Economy of Islamic Iran, Between State and Market, Tehran: Institution Francais de Recherche en Iran, pp 141-175.
Keddie. N. (1981) The Roots of Revolution: An Interpretive History of Modern Iran.New Haven.Yale university press.
Keech.W (1991).Politics, Economics and politics Again.The journal of politics.Vol. 53, No3.
Koubi, Vally (2005) War and Economic Performance, Journal of Peace Research, vol.42.no.1.
Malek.M.(1988).Elite Factionalism in the post-Revolutionary Iran, Journal of Contemporary Asia.Vol 19.No 4.
Maloney.S.(2015).Iran s Political Economy since the Revolution.Cambridge.Cambridge university press.
Mazarei, Adnan (1996) The Iranian economy under the Islamic Republic: institutional change and macroeconomic performance (1979-1990), Cambridge Journal of Economics, 20, 289-314.
Misagh.P.(1989).Social Origin of Iranian Revolution.New York.Rutgers university press.
Mohaddes, Kamiar and M.Hashem pesaran (2013) One hundred Years of oil income and Iranian Economy: A course or A blessing, Cambridge Journal, available at: www.econ.com.ac.uk.
Poulantzas.N.(1980) State, Power and Socialism.London.Verso.
Rashidi.A.(1994).'The de-privatization process of the Iranian economy after the Revolution of 1979', in T Coville (ed), The Economy of Islamic Iran, Between State and Market, Tehran: Institution Francais de Recherche en Iran.
Saeidi, A.(1999) 'Sociological obstacles to development of a market economy in Iran', Royal Holloway, University of London.
------------ (2001) Charismatic Political Authority and Populist Economics in Post-Revolutionary Iran, Third World Quarterly, Vol.22, No.2, pp.219-236.
Wallerstien.I.M.(1987) World System Analysis, in Anthony Giddens and J.H Turner (eds.) Social Theory Today, Stanford, Stanford University Press.
--------------------- (1979) The Capitalist world economy.Cambridge university press.Cambridge.
