خوانش انتقادی مجموعة «بنی‌آدم» بر اساس رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی «تئو ون‌لیوون»
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایرانمریم ممی زاده 1 , بیژن ظهیری ناور 2 , شکرالله پورالخاص 3 , امین نواختی مقدّم 4
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی
4 - دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه محقق اردبیلی
کلید واژه: نشانه شناسی اجتماعی, ون¬لیوون, دولت¬آبادی, مجموعة بنی¬آدم.,
چکیده مقاله :
مجموعة «بنی آدم»، شامل شش داستان از زندگی انسان های معاصر است. کنش‌های شخصیت ها، بازتابی از فضای اجتماعی و سیاسی نویسنده است. در مقالة حاضر، این مجموعه داستان از منظر اصول نشانه شناسی اجتماعی «ون-لیوون» بررسی شده است تا مشخص شود که دولت آبادی با استفاده از چه شگردهایی در کنشِ کنشگران، آسیب های اجتماعی و سیاسی موجود در جامعه را بازنمایی می‌کند؟ برای نیل به این هدف، داستان ها به روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس اصول نشانه شناسی اجتماعی ون لیوون بررسی شد. یافته ها نشان می دهد که صورت روایی داستان، در فضای تخیلی و سوررئال در برگیرندة آسیب های اجتماعی و سیاسی است. تفکیکِ قاب بندی داستان ها در زیرساخت از تقابل سنت و مدرنیته، حق و ناحق، خوددوستی و دیگردوستی پرده برمی دارد. اقتدار شخصی و غیر شخصی موجود در داستان ها در لایه های زیرین از سلطة فرد بر فرد و دولت بر مردم سخن می گوید. غیاب جنس زن و عدم نام گذاری و انکار او، از امحای وجود زنان در جامعة مردسالار ایران خبر می دهد.
The Bani-Adam collection includes six stories from "The Lives of Contemporary Humans". The actions of the characters are a reflection of the author's social and political atmosphere.In this paper, this collection of stories has been examined from the perspective of Van Livon's principles of social semiotics to determine what tacticsDolatabadi - in the action of the actors -uses to represent the social and political harms in society.To achieve this goal, the stories were studied in a descriptive-analytical method based on the principles of Van Leeuwen 's social semiotics.The findings show that the narrative form of the story, in the imaginary and surreal atmosphere, includes social and political harms.The separation of the framing of stories in the infrastructure reveals the opposition between tradition and modernity, right and wrong, selfishness and otherness.The personal and impersonal authority in the lower layers of the stories speaks of the domination of the individual over the individual and the state over the people.The absence of female, lack of her naming and denial indicate the ignoring of women in the patriarchal society of Iran at that time.
احمدی، بابک (۱۳۷۰) ساختار و تأویل متن (نشانه‌شناسی و ساختارگرایی)، جلد اول، تهران، مرکز.
اسداللهی تجرق، الله‌شکر (۱۳۸۸) معناشناسی از دیدگاه کاترین کربرات - اورکیونی، تهران، علمی و فرهنگی.
اطهاری نیک¬عزم، مرضیه (۱۳۹۱) «نظام روایی و نشانه¬های متعالی از دیدگاه نشانه - معناشناسی سیال در داستان طوطی و بازرگان مثنوی»، نامة نقد (مجموعه مقالات دومین همایش ملی نقد ادبی با رویکرد نشانه¬شناسی ادبیات)، دفتر دوم، به کوشش حمیدرضا شعیری، ویراستار اعظم فتحی هل¬آباد، تهران، خانة کتاب.
دولت¬آبادی، محمود (۱۳۹۷) بنی¬آدم، چاپ هفتم، تهران، چشمه.
سجودی، فرزان (۱۳۹۳) بازنمایی پوشاک زنان در مجموعه‌های تلویزیونی (رویکرد نشانه‌شناسی گفتمانی)، تهران، انتشارات و اطلاع‌رسانی مرکز تحقیقات.
شعیری، حمیدرضا (۱۳۹۲) نشانه- معناشناسی دیداری، تهران، سخن.
-------------- (۱۳۹۵) نشانه- معناشناسی ادبیات، نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، مرکز نشر آثار علمی.
فوکو، میشل (۱۳۸۷) «روشن¬فکرها و قدرت، گفت¬وگوی ژیل دلوز با میشل فوکو»، سرگشتگی نشانه¬ها، نمونه¬هایی از نقد پسامدرن، گزینش و ویرایش مانی حقیقی، چاپ پنجم، تهران، مرکز.
قائمی¬نیا، علیرضا (۱۳۹۱) «استعاره¬های مفهومی در آیات قرآنی»، زبان استعاری و استعاره¬های مفهومی (مجموعه مقالات) رضا داوری اردکانی و دیگران، تهران، هرمس.
نشاط، نرگس (۱۳۹۰) در جست‌و‌جوی معنا، رهیافتی معناشناختی در علم اطلاعات، تهران، کتاب‌دارو.
ون‌لیوون، تئو (۱۳۹۵) آشنایی با نشانه‌شناسی اجتماعی، ترجمة محسن نوبخت، تهران، علمی.
