خوانش انتقادی مجموعة «بنی‌آدم» بر اساس رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی «تئو ون‌لیوون»
الموضوعات :مریم ممی زاده 1 , بیژن ظهیری ناور 2 , شکرالله پورالخاص 3 , امین نواختی مقدّم 4
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی
4 - دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه محقق اردبیلی
الکلمات المفتاحية: نشانه شناسی اجتماعی, ون¬لیوون, دولت¬آبادی, مجموعة بنی¬آدم.,
ملخص المقالة :
مجموعة «بنی آدم»، شامل شش داستان از زندگی انسان های معاصر است. کنش‌های شخصیت ها، بازتابی از فضای اجتماعی و سیاسی نویسنده است. در مقالة حاضر، این مجموعه داستان از منظر اصول نشانه شناسی اجتماعی «ون-لیوون» بررسی شده است تا مشخص شود که دولت آبادی با استفاده از چه شگردهایی در کنشِ کنشگران، آسیب های اجتماعی و سیاسی موجود در جامعه را بازنمایی می‌کند؟ برای نیل به این هدف، داستان ها به روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس اصول نشانه شناسی اجتماعی ون لیوون بررسی شد. یافته ها نشان می دهد که صورت روایی داستان، در فضای تخیلی و سوررئال در برگیرندة آسیب های اجتماعی و سیاسی است. تفکیکِ قاب بندی داستان ها در زیرساخت از تقابل سنت و مدرنیته، حق و ناحق، خوددوستی و دیگردوستی پرده برمی دارد. اقتدار شخصی و غیر شخصی موجود در داستان ها در لایه های زیرین از سلطة فرد بر فرد و دولت بر مردم سخن می گوید. غیاب جنس زن و عدم نام گذاری و انکار او، از امحای وجود زنان در جامعة مردسالار ایران خبر می دهد.
احمدی، بابک (۱۳۷۰) ساختار و تأویل متن (نشانه‌شناسی و ساختارگرایی)، جلد اول، تهران، مرکز.
اسداللهی تجرق، الله‌شکر (۱۳۸۸) معناشناسی از دیدگاه کاترین کربرات - اورکیونی، تهران، علمی و فرهنگی.
اطهاری نیک¬عزم، مرضیه (۱۳۹۱) «نظام روایی و نشانه¬های متعالی از دیدگاه نشانه - معناشناسی سیال در داستان طوطی و بازرگان مثنوی»، نامة نقد (مجموعه مقالات دومین همایش ملی نقد ادبی با رویکرد نشانه¬شناسی ادبیات)، دفتر دوم، به کوشش حمیدرضا شعیری، ویراستار اعظم فتحی هل¬آباد، تهران، خانة کتاب.
دولت¬آبادی، محمود (۱۳۹۷) بنی¬آدم، چاپ هفتم، تهران، چشمه.
سجودی، فرزان (۱۳۹۳) بازنمایی پوشاک زنان در مجموعه‌های تلویزیونی (رویکرد نشانه‌شناسی گفتمانی)، تهران، انتشارات و اطلاع‌رسانی مرکز تحقیقات.
شعیری، حمیدرضا (۱۳۹۲) نشانه- معناشناسی دیداری، تهران، سخن.
-------------- (۱۳۹۵) نشانه- معناشناسی ادبیات، نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، مرکز نشر آثار علمی.
فوکو، میشل (۱۳۸۷) «روشن¬فکرها و قدرت، گفت¬وگوی ژیل دلوز با میشل فوکو»، سرگشتگی نشانه¬ها، نمونه¬هایی از نقد پسامدرن، گزینش و ویرایش مانی حقیقی، چاپ پنجم، تهران، مرکز.
قائمی¬نیا، علیرضا (۱۳۹۱) «استعاره¬های مفهومی در آیات قرآنی»، زبان استعاری و استعاره¬های مفهومی (مجموعه مقالات) رضا داوری اردکانی و دیگران، تهران، هرمس.
نشاط، نرگس (۱۳۹۰) در جست‌و‌جوی معنا، رهیافتی معناشناختی در علم اطلاعات، تهران، کتاب‌دارو.
ون‌لیوون، تئو (۱۳۹۵) آشنایی با نشانه‌شناسی اجتماعی، ترجمة محسن نوبخت، تهران، علمی.
